CAPUT VI.

De naturali colore et communi plantarum.

His habitis, de coloribus qui aut semper aut frequentius inveniuntur in plantis, exsequendum est.

Color autem omnibus communibus exterior est viridis, licet processu temporis in corticibus quarumdam magnarum plantarum declinet ad glaucum et ad nigrum colorem. Invenitur autem et rubeus, sicut in rubea majore cernitur inter herbas, et in quibusdam aliis generibus menthae aquaticae. Interior autem color carnis plantarum albus et croceus est, sicut in buxo et ruta, et aliquando rubeus fit in carne cedri et brisilii, et aliquando quasi glaucus, sicut in ligno aloes, et aliquando niger, sicut in ebeno nigra : et isti sunt colores qui frequenter extra et intus inveniuntur.

Viridis autem color consistit ex hoc quod aliquid albi in profundo nigri aquosi penetravit, quod a profundo ejus obumbratum aliquid claritatis relinquit nigri, et causantur diversi virides colores secundum diversas penetrationes albi in hujusmodi nigrum : et si emineat album quasi sub superficie nigri aquosi jacens, causabit croceum, et hujusmodi viridis color in oleribus et herbis per totam substantiam est frequentissimus propter aquosum humidum et terrestre opacum, ex quibus est plantarum generatio. Aquosum enim est substantiae perspicuae, quae cum terminatur in commixto, albescit et penetrans in opacum terrestre, facit colorem viridem, qui tamen griseitatem et glaucedinem accipit evaporante humido perspicuo terminato et combusto aliquantulum terrestri opaco : et praecipue in arborum corticibus in multis annis manent cooperientes arbores. Nam in herbis et oleribus, nisi lignescant, ut ruta facit, singulis annis quasi a generatione nova renovatur color viridis : et ideo continuus et permanens videtur esse color talium .

Rubeus autem color causatur ex albedine lucente superducto humido fumoso et incenso. Albedo autem est humidi terminati nutrimenti, quod est nutrimentum talium, cujus fumosum incensum expellitur ad superficiem : et ideo talis rubedo frequenter incipit esse obscura ex altera duarum causarum : aliquando enim fit ex calido humidi partes albas deducente et intendente : ex hoc intenditur et inspissatur fumosum intensum. Fit aliquando autem ex frigore fumosum rubeum reflectente ad partes superficiei et coagulante : tunc enim convertitur in nigrorem, ficut fit in manu vel carne fri-

giditati exposita : sed color qui est in cedri carne et brisilii, causatur ex multa actione caloris in nutrimentum inter venas arborum. Ex hoc enim contingit multiplicari fumosum intensum, et totum nutrimentum effici, sicut est spissus sanguis in animalibus. In ebeno autem nigra multa vincit terrestreitas subtilis commixtionis : et ideo nigra efficitur. Cujus signum est, quia humor ejus oleagineus est et viscosus valde, quod contingit propter partes terrestres sese fortissime tenentes in humido per quod commixtae sunt : et ideo mergitur sub aqua. In brisilio autem vincit aliquantulum fumosum incensum, et sic a sicco terrestri est retentum et terminatum ad naturam ligni : et ideo melius tangit caeteris lignis, quia humidum fluit ad aliud : et ex sicco cohaeret et stare incipit in ipso.

Albus autem color plus omnibus alus in carnibus alborum invenitur, eo quod talis color est humidi succosi terminati per terrestre non opacum, sed digestum, emundatum a faeculentia terrestreitatis. Declinat autem aliquando ad rubedinem in interioribus quorumdam lignorum versus medullam : et hoc fit in quercu et multis generibus abietis et pinearum generibus : quod profecto contingit per calorem in interioribus nutrimentum intendentem .

Sed ille qui croceus esse videtur, profecto fit ex nutrimento cholerico quando in bene digesto succoso quaedam partes quasi pulverizatae minus ebulliunt : et hic est color carnis buxi : et quod ita sit, significat acumen odoris buxi, quod acumen a calore habet cholerico procul dubio : quod autem in altum ab eodem calore elevari non potest, non obstat, quia hoc contingit propter nimiam constrictionem et duritiam partium ejus.

Istae igitur sunt causae colorum plantarum tam intus quam extra in ipsis inven- tarum in eis quae perfectiores sunt plantae.

Fungi enim et iuberes et boleti fere omnes albi sunt habentes in superficie revolutionis, ubi dilatantur, quamdam rubedinem. Cum enim ex humido aquoso putrescente et vaporante nascantur, habent in se multum perspicuum terminatum : et ideo candescunt. Partes autem igneae magis obtinent superficiem, et illae sunt causa ruboris, sicut virosa : sed quia habent humidum valde vaporosum, ideo cito evolante humido siccantur, et tunc decidunt in pulverem nigrum fuliginosum, eo quod vaporis calor et solis et loci combussit partes terrestres quando evaporavit humidum. Hic est modus omnium putrescentium, sicut diximus in quarto Meteororum. Signum autem quod habent humidum vaporosum, est quod comesti frequenter oppilant vias spirituum animalium in capite et inducunt insaniam. Quia vero humidum jam putredinis naturam habet in eis, ideo infirmi et aliquando venenosi sunt ad. comedendum : tuber enim quod vocatur muscarum, venenosum est : et si lacti immisceatur, et muscae cadant super lac id, gustantes ipsum, inflantur et moriuntur. Est autem illud tuber in superficie latum, et ab rubedinem declinans, habens in superficie ampullas, sicut sunt ampullae in pelle valde leprosi hominis, in quibus non est humor, sed venenositas quaedam interclusa.

Particulares colores plantarum plurimi sunt : sed de his disciplina propter infinitatem fieri non potest. De odoribus autem et saporibus plantarum hic tradi doctrina non potest. Sed in libris consequentibus plantarum, postquam virtutes plantarum sciverimus, de talibus optimum erit tractare.

Haec igitur dicta sunt de his quae in planta secundum individuam ipsius substantiam inveniuntur.

TRACTATUS ll

IN QUO QUAERUNTUR EA QUAE NATURALITER CONVENIUNT PLANTIS, SECUNDUM EA QUAE FACIUNT AD FRUCTIFICATIONEM VEL GENERATIONEM IPSARUM.