CAPUT X.

Et est digressio declarans modum et rationem virium animae.

De viribus autem istius animae planum est determinare. Quod enim Plato desiderium inesse dixit plantis et appetitum, et alii quidam sensum, planum est intelligere si quis inspiciat rationes eorum : ipsi enim, sicut testatur Isaac, duplex dixere desiderium et duplicem sensum. Unum quidem quod est cum apprehensione desiderati et sensibilis : et aliud quod est sine apprehensione omni: et ideo quando sensum attribuerunt plantae, non desiderant ei sensum et desiderium cum apprehensione sensibilis et desiderati, sed sine his : et ideo non dederunt plantis sensum quo utuntur animalia perlecta qui est per medium extrinsecum,

sed tantum illum quo utuntur animalia imperfecta, qui est per medium intrinsecum, sicut tactus, et gustus secundum quod est quidam tactus : et ideo dixere radices ori similes, et plantam esse conversum animal, eo quod superius plantae, deorsum est animalis, et e converso, sicut in libro de Anima dictum est. Cum autem sensus tactus et gustus dupliciter animalibus insint : uno quidem modo animaliter, et alio naturaliter, dixere hos naturaliter et non animaliter inesse plantis. Animaliter autem inesse dicunt sensum, quando inest secundum solum animae actum vel passionem : et hoc est judicium sensibilium et apprehensio quam sola facit anima quando recipit formam sigilli immaterialiter omnino, sicut cera recipit figuram sigilli, nihil omnino recipiens de auro vel sigilli materia. Naturaliter autem inesse sensus dixerunt quando sensibilia insunt per actiones qualitatum materiae et per esse materiale quod habent in materia extra, sicut calidum inest calefacto, et dulce ei quod infunditur dulci substantia : et sic de aliis : quia per talem naturam agentis et patientis constituitur sensibile in esse materiali et naturali. Nec fuit alia ratio eorum, quare hos sensus duos naturaliter inesse plantis dicerent: quia per tales modos agentium naturalium et patientium, qualitates talium sensuum efficiuntur in plantis quando aluntur et nutriuntur.

Si autem aliquis objiciat, quod per eamdem rationem etiam inanimatis hi sensus inesse debeant: quia per taliter agentia et patientia naturaliter efficiuntur calidae et frigidae, dulces et amarae. Respondent ad hoc Philosophi, quod in nullo est simile, quod agens et patiens in tangibilibus et gustabilibus in his quae animata sunt, est anima quae nec corpus est nec forma quae sit mixtura corporum vel sequela mixtionis alicujus, et ille est in eis primum agens ; cujus agentis forma informat omnes qualitates activas corporeas, sicut ars informat instrumentum artificis : et ideo licet non agant animaliter, sed corporaliter agunt, tamen informantur ab anima. In animalibus autem in quibus magis separata est anima, agit multa animaliter sine qualitatibus activis et passivis : et hoc patet ex hoc quod non denominatur ab eis, quod imaginatio neque est calida, neque est dulcis : et similiter est de phantasia, et memoria, et de sensu secundum quod judicium est sensibilium. Sic autem non est in plantis : quia digestio est calida, et indigestio est frigida, et sic de aliis : et non est invenire aliquem actum vel passionem plantae quae non fiat his instrumentis corporeis, et hoc modo, ut dictum est, denominativis. Sicut autem diximus de actione, ita dicimus etiam de passione : quia in animabus ultimum sensibilia abstracta recipiens est anima, et non organum corporis : et ideo judicium totum est animale non corporale : sed in vegetabilibus ultimum suscipiens est corpus animatum, et numquam anima sola. Haec igitur est causa, quod hos sensus naturaliter acceptos plantis attribuerunt, non autem rebus inanimatis : quia in eis nulla est forma animae primo informans agentia, ut secundum ejus naturam corpus ipsum suscipiat sensibilium passiones, sed suscipiunt eas ut corpora tantum, ut diximus.

Similiter autem non intellexere de desiderio quod est sequela sensus communis, aut etiam de desiderio quod est medium inter hoc, quod scilicet est sine apprehensione desiderati, et tamen cum aliquo appetitu animae, qui tamen a corpore non separatim agit vel patitur. Grossiores autem dixerunt plantas animas habere apprehensivas, sed non apprehendere, quia a mole corporis impediuntur : sed hoc superius est improbatum. Ante dictam autem opinionem multi valde in philosophia excellentes defenderunt, et rationes inductas supra contra eos ex dictis solvere non est difficile : eo quod fere omnes peccant secundum sophisma aequivocationis in nomine sensus et appetitus. Aristoteles autem negat plantas habere sensum et desiderium subtili multum ra-

tione, et est : quoniam licet concedamus cum Platone omnia agentia et patientia in plantis informata esse secundum animae rationem, et ut materiae corporeae alicujus, tamen subtiliter formam istam considerantes, invenimus hanc non esse formam desiderii vel sensus, sed alterius principii. Sensus enim secundum suum nomen animalem quamdam dicit esse sensibilium perceptionem, et non naturalem solum. Similiter autem desiderium dicit appetitum excitatum ex delectabili nuntiato. Et neutrum horum convenit plantis : et ideo neque sensus, neque desiderium insunt eis, sed vires plantarum sunt nutritiva et augmentativa et generativa quam multipliciter participant, propter causam quam alibi diximus, et una istarum subservit alteri, cum tamen omnes insint materialiter, et non habeant de ratione formae nisi quamdam informationem : cum enim intersit separatus actus, sui non habet instrumentum corpus omnino : anima autem sensibilis eum sit minus separata, accipit in instrumento, sed judicat in seipsa de conceptis. Vegetabilis autem neutrum horum facit, sed tantum secundum posse ipsius agunt agentia instrumenta ipsius, et secundum posse et congruentiam ipsius patiuntur ea quae patiuntur in vegetabilibus, sicut supra diximus.

Istae igitur sunt sententiae Philosophorum de vegetabilibus animae, quae est in plantis secundum duas philosophias Platonis et Aristotelis.