CAPUT V.

De naturali figura plantarum tam in toto quam in partibus.

Sed quod his consequens secundum ordinem naturae esse videtur, est de figura et coloribus plantarum et partium earum. Figura plantarum multoties invenitur, rotunda videlicet, et trigona, et quadrata, et aliquando poligona, sed rarius. Rotunda autem in pluribus invenitur, quae est per modum columnalis corporis : quia altitudo columnalis competit incremento plantae. Rotunditas autem competit motui caloris vivifici, cujus motus est ex centro ad circumferentiam. Haec autem figura etiam competit motui nutrimenti, quod in strictura angulorum impediretur de facili et recenter putresceret. Et occasiones non accidunt in rotundo, quod ubique est capax, et ideo non stringens et prohibens elevationem nutrimenti. Figura autem haec columnalis est una regularium figurarum quae causatur a motu circumferentiae aequali sursum, qui est motus primus circuli in corpore superficierum rectarum : quales superficies sunt elementorum, sicut in libro de Caelo et Mundo probatum est. Cum enim virtus et lumen caelestis circuli pyramidaliter impendeat loco generationis, est virtus ejus fortior in circulo qui est basis luminis pyramidalis, et in centro ejusdem pyramidis fortissima : propter quod est caelestis circulus. Sic pater ve- getabilium secundum Pythagoram faciet pullulare corpus plantae ex circulo basis luminis pyramidalis, et medullam ipsius ex centro pyramidis ejusdem, et fiet elevatio columnalis a circulo corporis plantae : lineas autem a centro ejusdem circuli medullae plantae ejusdem. Haec autem figura plantae in partibus ejus divisim invenitur, et in tantum imitatur pyramidem luminis caelestis, quod si stipes sine ramis et rami sine stipite accipiantur, omnia quae in planta sunt superius, inveniuntur acui in punctum, et inferius dilatari in circulum. Virtus enim caelestis (ut dictum est) operatrix est et formatrix in plantis sicut virtus masculi in instrumento foeminarum : et ideo trahit in figuram sui luminis fere omnia quae format quantum patitur confusio.

Si tamen omnes partes simul accipiantur , tunc planta dicitur a Platone esse figurae hominis conversi Radices enim habet subtus ori similes, sed dilatantur ut undique nutrimentum accipiant : et ideo dilatatur planta inferius. Superius autem dilatatur propter ramorum diffusionem, qui multiplicantur ex duabus causis : quarum una est materialis, quae est nutrimenti abundantia : altera est efficiens, quae est calor solis exterius undique tangens arborem et bullire faciens succum et evocans ad exterius : et ideo erumpit in ramorum multitudinem in superioribus, ubi magis constringitur, et per digestionem amplius subtiliatur. Et hoc signum est, quod plantae quae circumseptae sunt multis aliis plantis, sicut arbores in nemoribus spissis et umbrosis, crescunt in altum, et non multiplicantur in eis rami, nec multum ingrossantur earum stipites : et carentia quidem ramorum est, quod per calorem solis non potest in eis evocari et ebullire succus ad superficiem : sed potius frigus umbrae excludit calorem interius, qui intus multiplicatus ex. fuga contrarii, elevat totum nutrimentum in altum : et cum motus frigoris sit ad centrum, quoties motus caloris a centro expellit nutrimentum ad circumferntiam

ut impinguetur et dilatetur stipes, toties reflectitur a frigore loci umbrosi in seipsum nutrimentum et impedit grossationem stipitis fieri : et haec est causa, quod ligna et aliae plantae locorum frigidorum umbrosorum solidissima sunt secundum sua genera et parva : et carbones qui fiunt ex ipsis, magis sunt solidi et sonori quam alii lignorum in locis calidis et soli expositis generati. Figura igitur totius arboris quasi semisphaerae sive hemisphaerii si tota simul consideratur, quae figura procul dubio causatur ex figura circulorum sex signorum quae per modum diversum se intersecant in arcubus super quos moventur super hemisphaerium quando influunt et infundunt virtutes caelestes hemisphaerio. Inter omnia mixta plus obedit caelesti effectui materia plantarum propter similitudinem ipsius : et ideo etiam solus caelestis circulus est efficacior et formalior figurae earum quae non est in animalibus quae digniores et potentiores habent motores. Haec igitur figura duplex, scilicet pyramidalis quae facit columnalem, et hemisphaerialis, quae signorum extensorum super hemisphaerium est, faciunt duas dictas figuras plantarum : et quia istae potentiores sunt et universaliores influendo effectum coelestem, ideo etiam istae figurae omnibus aliis frequentiores in plantarum generibus inveniuntur.

Inveniuntur autem quaedam plantarum trigonae, licet paucae : et cum figurae trigonae sint duorum generum, rectilinea videlicet, et ex arcubus composita, non est expertum in plantis quae in nostris sunt climatibus, quod trigonae sunt ex rectis lineis aequalibus vel inaequalibus compositae, sed potius trigonae sunt, sicut ex tribus arcubus superficies earum componatur : et in hac figura plurimae herbae in silvis inveniuntur, et in hortis stipites foliorum betae et caulis habent figuram. Causa autem hujus est perfectio, quia formatrix virtus caelestis simul fluit a polo hemisphaerii et signi. Si enim signentur arcus meridionales a puncto poli ad extremitatem cujuslibet signi terminati, figuratur trigonus ex arcubus tribus, qui procul dubio lumine suo talem plantis imprimit figuram : et ista influentia luminis est una quae semper in omni revolutione solis iteratur, et variat effectum ejus in circulo declivi, qui (sicut in secundo Peri geneseos determinatum est) causa est terraenascentium generationis et corruptionis. Scimus autem exilis quae in ante habitis libris determinata sunt, quod dator formalis formae et speciei, est etiam formator figurae. Haec igitur est causa figurae triangularis in plantis, quae quia debilior est in caelo duabus superius inductis, rarior est etiam haec figura in plantis.

In figura etiam ista notandum est, quod ut frequenter in planta triangula duo arcus qui componunt figuram in exterioribus plantae, convexa sua habent in exteriori superficie : sed triangulus qui est ad domesticum plantae, concavum habet in exteriori superficie, et convexum convertit superius. Non autem oportet ut aliquis objiciat, quod istae figurae in plantis regulariter non inveniuntur, sed resultationes et similitudines istarum figurarum : quoniam hoc certissimum est ex omnibus in scientia naturali determinatis, quod figuras et effectus caelestes materia generabilium non suscipit nisi sub quadam confusione propter contrarietatem agentium et patientium in ipsis : et ideo si figurae istae non omnino regulariter lineantur a natura sicut intenduntur, hoc accidit, sicut diximus, ex materiae inaequalitate. In Iungis autem et tuberibus et boletis et hujusmodi plantis quae generantur ex vapore qui passus est a terrestri succo, omnino resultant duae figurae primae, columnalis videlicet in stipite, et hemisphaerialis in capite, ubi fluens dilatavit se vapor : cujus causa est, quod vapor est materia obediens figuranti virtuti plus quam materia commixta corporalis et grossa.

Figura autem quadrati figuratur in mentastro et stipite urticae mortuae et vel

pluribus aliis oleribus silvestribus, quod facile patet omni diligenter consideranti diversitates plantarum. Causa autem est ex quatuor punctis qui vocantur loca vaporum elevatorum sub terra vel in terrae superficie ab his qui periti sunt in astrorum effectibus. Puncta autem haec sunt Orientis in quo est virtus ortus vaporis, et Occidentis quod est oppositum vaporis, in cujus virtute sunt ea quae terminant esse vaporis ipsius ex reflexione completa duodecim arcuum sive circulorum se intersecantium, quorum sex antecedunt oriens signum tendentia in occasum, et sex succedunt contendentia ad ortum, et imprimunt generatis ex vapore caelestem effectum. Duo autem alia sunt puncta solstitialia solis qui in signis inter puncta solstitialia decurrens, omnes vapores causat et ex vaporibus generata. Haec igitur figura quadrata sive triangula, quia semper in motu describitur a parte vegetabilium, ideo etiam frequenter invenitur in plantis ex vapore qui ad superficiem attingit de profundo elevatus generatis. Rationabile autem est, quod sicut in omnium animatorum videmus figuris, quod potissimum sequuntur figuram patris propter virtutem formantem in generatione quae est ex patre, et si deflecti contingit ab illa, hoc erit per accidens ex inobedientia materiae propter contrarietatem agentium et patientium in Ipsa : ita et figura plantarum figuram formantis suae virtutis sequatur, ut diximus, et deflexio quae est ab ipsa, contingit per accidens.

Figurae autem poligonae in plantis secundum aliquod genus aut speciem aut semper aut frequenter inventae, causam necessario habent figurantem se : et hoc pro certo est ex virtute solis et lunae secundum quod lumina eorum conjunguntur Imaginibus stellarum multarum sub quibus decurrunt. Ex tali enim radiatione defluens virtus facit poligomum propter multas virtutes caelestes in ea adunatas. Est autem et haec frequens et assi- dua in coelo : et propter hoc etiam in terris secundum quaedam genera plantarum,

aut semper aut frequenter inventa.

Dubitabit autem fortassis aliquis, an illae causae figurarum sint ex ipsis plantis sumptae, aut sint mathematicae : quoniam mathematicorum intentio studet circa hujus caeli figuras : physicus autem causas quae in materia sunt considerat. Sed haec citius determinantur : quoniam secundum praedicta, licet figura propria in concavo caelestis circuli est sicut extra plantam et secundum aliquid sui mathematica : tamen virtus defluxa loco generationis naturalis est et formatrix et proxima in materia existens : sicut in generatione animalium virtus quae est in semine masculi, est in materia foeminae.

Haec igitur de figuris plantarum in communi dicta sunt.