Notae ad Caput XX.

Crebris. Adulti nonnisi tunc demum (extra 1201B casum scilicet urgentis necessitatis) ad Baptismum admittebantur, cum antea per varia pietatis, ac praecipue poenitentiae opera, in Catechumenatu suo (erat hoc tempus probationis, ac velut quidam ante Baptismum novitiatus) se dignos coelesti hoc munere exhibuissent, necnon futurae suae in accepta semel gratia perseverantiae magnam spem fecissent. De Catechumenis autem, corumque classibus jam in L. de Praescr., cap. XLI, diximus, quae hic repetere non vacat. Licebat autem Catechumenis intra Ecclesiam, ac cum reliquis orare, ibique coram Deo suum Baptismi flagrans desiderium explicare, etc. Tum vero dimittebantur ex Ecclesia, Diacono, ut in L. VIII Constit. Apost., c. 5 (quarum non S. Clemens, a tamen alius antiquissimus Author est) perhibetur, pro ipsis Deum orante: Dominus clementer exaudiat obsecrationes et preces ipsorum, et recipiens eorum supplicationes tribuat eis auxilium, et concedat petitionem cordis ipsorum ad utilitatem, etc.

1201C Jejuniis. Ita rursus Author Constitut. Apost., l. VII, 23, habet: Ante Baptismum Jejunet, qui baptizandus est. Et infra: Qui vero in ejus (Christi) mortem initiatur (consepeliendus ei in Baptismo) primum Jejunare debet, et postea baptizari. Et S. Aug. in L. de Fide et oper., c. 6, ait: Sine dubio ad Baptismum non admitterentur, si per ipsos dies, quibus, eamdem gratiam percepturi, abstinentia, Jejuniis, exorcismisque purgantur, etc. Sed et Conc. Carthag. IV, Can. 85, statuit: Baptizandi diu abstinentia vini et carnium, et manus impositione crebra examinati, Baptismum recipiant. Quanto enim corpus, jejuniis attenuatum, magis constringitur, tanto anima amplius dilatatur, capaciorque evadit, ad gratiam Baptismi eo copiosius recipiendam.

Geniculationibus. Geniculationes sunt, quas Graeci γονυπετείας vel γονυκλισίας, genuflexiones, appellant, jam antiquissimis temporibus in oratione adhiberi solitae. Unde in L. de Cor. mil. c. 3. Noster de geniculis adorare dicit. Et in L. ad Scap., c. 4, ait: 1201D Quando non geniculationibus, et jejunationibus nostris, etiam siccitates sunt depulsae? etc.

Est ergo geniculatio signum reverentiae, submissionis, aut adorationis; atque sic S. Petrus, resuscitaturus Tabitham, ponens genua oravit. Act., IX, 40. S. Paulus, Mileto discessurus, positis genibus oravit cum omnibus, etc. (Act., XX, 36) . Idemque in Ep. ad Ephes., III, 14, ait: Hujus rei gratia flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi. Quin et in Veteri Testam. inter orationes flectebantur genua. Nam et Salomon in dedicatione templi prolixam illam orationem III Reg. 8, peragens, utrumque genu in terram fixerat (Ib., v. 54) . Et Daniel, VI, 10, orans flectebat genua sua, et adorabat, confitebaturque coram Deo suo, sicut et ante facere consueverat. Sic et Esdras, (IX, 5) de se ipso dixit: Curvavi genua mea, et expandi manus meas ad Dominum. Sic et illi in Novo Testam. qui gratiam sanationis petituri ad Christum 1202A accedebant, genu flexu rogabant, ut Matth., XVII, 40, accessit ad eum homo γονυπετῶν αὐτῷ, genibus provolutus ante eum, etc. Et Marci (I, 40) , Accessit ad eum leprosus, deprecans eum, et γονυπετῶν αὐτὸν, genu flexo, dicit ei, etc. Et sic alii alibi. Quid vero, quod Christus ipse in monte Oliveti (Luc., XXII, 41) θεῖς τὰ γόνατα προσηύχετο, positis genibus orabat? Et hic est, quem Deus exaltavit . . . ut in Nomine Jesu πᾶν γόνυ κάμψῃ, omne genu flectatur, etc. (Philipp., II, 10) .

Maxime igitur convenit, etiam baptizandos in genua procumbere, et Deum orare pro tam illustri dono, per quod, cum antea in peccatum lapsi fuissent, de nuo erigantur ad salutem; namque, ut Author Qq. ad Orthodox. in Resp. ad Q. 115, ait: γονυκλισία σύμβολόν ἐστι τῆς ἐν ταῖς ἀμαρτίαις πτωσεως. Genuum flexio signum est lapsus in peccata.

Pervigiliis. Pervigilium, Graecis παννυχισμὸς, proprie loquendo, est longius durans, ac per totam noctem, vel saltem magnam ejus partem, protracta 1202B vigilia; cum alias vigilia simpliciter dicta, sit somni etiam per brevius tempus repressio. Utriusque discrimen accurate notavit Martialis, l. V, Epig. 70:

Nam vigilare leve est, pervigilare grave.

Unde et Arnob., l. IV Instit., inquit: Quibus sancta illa pervigilia consecrata sunt, et pannychismi graves, etc.

Minime autem hic nobis sermo est de gentilium de pervigiliis, de quibus Cic., l. II de Ll., ait: Novos Deos, et in his colendis pervigilationes, sic Aristophanes vexat, etc. De his etiam Tacitus (l. V Annal., c. 44) loquitur: Lectisternia et pervigilia celebravere faeminae, quibus mariti erant. Sed apage ista, cum maximis plerumque obscoenitatibus conjuncta! nobis enim de longe sanctioribus pervigiliis agendum est, jam in prima Ecclesia, ut satis vel ex ipso Tertulliano nostro discimus, frequentatis. Erant autem haec pervigilia aut publica, quae ab integro cujuslibet Ecclesiae coetu, 1202C aut privata, quae a singulis domi suae celebrabantur. Illa singulis festis solemnioribus, atque Martyrum etiam memoriis, praemittebantur: haec inter privata poenitentium opera erant, praesertim, et frequentius, a baptizandis suscipienda: unde S. Greg. Naz. Orat. in S. Lavacr. ita Catechumenum instruit: Bona tibi auxilia erunt ad ea, quae desideras, consequenda, vigiliae, jejunia, chameuniae (humi dormitiones) orationes, lachrymae, aerumnae, indigentium opitulatio, etc. Atque his vigiliis in Antiqua Ecclesia semper jejunia innectebantur, postea autem, ob subreptentes abusus abrogatis vigiliis, una cum solo eorumdem nomine, jejunia retenta fuere.

Delictorum. Sicut peccata nulli hominum in hac providentia remittuntur, absque praevia eorum per actum quemdam poenitentiae retractatione, ita et adultis ad remissionem peccatorum actualium, quam Baptismus praestabat, adeoque ad hunc ipsum fructuose suscipiendum, necessarii erant actus quidam 1202D poenitentiae, et quidem exteriori quodam signo manifestati, publica videlicet peccatorum confessione; ita enim antiquissima quoque monumenta testantur. Sic enim S. Justin. M. in Dial. cum Tryph. p. m. 177, dicit, etiam in antiquo Testam. ablutiones non profuisse, nisi antea poenitentibus, ita inquiens: τοῦτο ἐκεῖνο πάλαι τὸ σωτήριον λουτρὸν ἦν ὃ εἴπετο τοῖς μεταγινώσκουσιν, i. e. Hoc illud olim salutare lavacrum erat, quod consequebatur eos qui poenitentiam agebant. Et cum istud Isaiae prolixo testimonio confirmasset, subjungit: τοῦτ᾽ ἐκεῖνο τὸ βάπτισμα, τὸ μόνον καθαρίσαι τοὺς μετανοήσαντας δύναμενον, hoc est illud Baptisma, quod solum poenitentes purificare potest. Quanto autem id rectius ad Baptismum nostrum Apol. II. requirit, p. m. 73. ita inquiens: Εὔχεσθαί τε καὶ αἰτεῖν νηστεύοντες παρὰ τοῦ Θεοῦ τῶν προημαρτημένων ἄφεσιν διδάσκονται ὑμῶν συνευχομένων, καὶ συννηστευόντων αὐτοῖς· ἔπειτα ἄγονται ὑφ᾽ ἡμῶν ἐνθα ὕδωρ ἐστὶ, κ. τ. λ. Orare autem et petere jejunantes a Deo praecedentium peccatorum remissionem 1203A (quomodo autem petent, nisi illa confitentes?) docentur nobis una precantibus et jejunantibus. Deinde ducuntur a nobis in illum locum, ubi aqua est. Atque hoc conforme est iis, quae antiquissimus Author (qui olim credebatur fuisse S. Hieronymus) Sermonis in Psal. 41 ad Neophytos habet: Per omnem quadragesimam vacaverunt orationi, atque jejuniis, in sacco et cinere dormierunt, futuram (per Baptismum) vitam peccatorum suorum confessione petentes, etc. Atque ita quoque praeparatum Constantinum M. Imp. ad Baptisma suscipiendum accessisse, Euseb. in Vita ejusd., c. 61, perhibet: Haec cum secum reputasset, genuflexo humi procumbens, veniam a Deo supplex poposcit, peccata sua confitens in martyrio, etc., loco videlicet, in quo monumenta, seu sepulchra Martyrum, visebantur.

Et ne putemus, exemplum tam augustum sequela destitutum fuisse, audiamus Socratem, Saec. V. Scriptorem, qui L. V Hist. Eccl., c. 17, de Serapidis templo subverso agens, ait: Multo plures ad Christianam Religionem se contulerunt, et peccata sua confitentes, 1203B Baptismum Christi susceperunt. An vero haec confessio, Baptismo ab adultis praemittenda, fuerit peccatorum in specie, an generalis duntaxat, etiamnum inter Criticos controvertitur. Certum autem est, Sacramentali nostrae Poenitentiae in Baptizandis locum non fuisse, cum Baptismus ipse ad reliqua Ecclesiae nostrae Sacramenta initiatio quaedam sit, ad illa valide suscipienda, et conficienda, homini capacitatem tribuens.

Exponant, i. e. exhibeant in se exemplum, sumpta, ut ait Junius in h. l. propolis, merces suas exponentibus, metaphora.» Itaque in Baptismo nostro a nobis quoque exhibendus est Baptismus Joannis, velut Baptismi Christi prodromus. Vide supra, cap. X, not. Praeministrabat.

Delicta sua. Nunc pro non hic legit Junius, ut etiam l. I. de Veland. virg., c. 1, ubi plerique codices habent: Hunc (Christum) qui audierunt, usque Non olim prophetantem, virgines contegunt, substituendum Nunc censet: quod sane ipsa ratio postulare 1203C videtur, praesertim quod is librariorum error in aliis quoque scriptis saepenumero occurrere soleat, ut critici perhibent.

Enim. Facit haec particula, ut emendationem Junii probem; quae enim alias conflictatio carnis et spiritus, si Non opus est publica illa confessione? Caeterum autem ex hoc ipso prope inducor, ut credam, confessionem illam tunc temporis, non generalem duntaxat, sed particularem quoque, saltem peccatorum alias jam publice patratorum, fuisse; quae enim alias in illa difficultas fuisset? Vide supra Not. Delictorum.

Conflictatione, i. e. mortificatio, quae ex illa ipsa conflictatione gravem naturae nostrae molestiam parit; caro enim concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem; haec enim sibi invicem adversantur, ad Gal. V, 17. Utrique enim humiliatio ista gravis accidit: spiritui quidem ob nativam suam nobilitatem ac praestantiam, imo et innatam ex peccato superbiam: carni 1203D vero ob nativam suam inertiam, generosos ejusmodi ausus refugientem; nam et ad hos spiritus quandoque promptus est, caro autem infirma. Matth., XXVI, 41.

Consecuturum. Sic enim Christus, in monte praedicans, beatos eos dixit, qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est Regnum coelorum. Beati estis (sic pergit), cum maledixerint vobis, et dixerint omne malum adversum vos, etc. Gaudete et exultate, quoniam merces vestra copiosa est in coelis; sic enim persecuti sunt Prophetas, etc. Matth., V, 10 et seqq. Atque hoc est, quod Paulus et Barnabas tam sollicite suis inculcarunt documentum: Quoniam per multas tribulationes (tentationes) oportet nos intrare in regnum Dei. Aliqui credunt, a Tertulliano potius hic illud Matth., XIX, 20, respici: Dives difficile intrabit in regnum coelorum.

A Lavacro, seu post lavacrum.

Jejunare oportet. Sicut Christus non ante, sed 1204A post Baptismum, jejunium suum incoepit.

Salutis. Intelligit hic festum Paschatis, quod Sabbato sancto, tanquam diei ad solemnem Baptismum singulariter olim deputato ( Cap. praec.) immediate succedit; est enim ipse Paschalis jubilus gratulatio mutua nostrae salutis, quam in Adam mortui, cum Christo autem ad novam vitam resurgentes, recuperavimus. Ecce igitur jam antiquissimam originem gratulationum Paschalium, quas, charitatis mutuae inter Christianos olim tesseram, saeculi hujus vafer genius mendacibus plerumque verborum formulis et inanibus caeremoniis, involvere solet.

Porro autem Paschali laetitiae jejuniorum tristitia minus convenit, atque adeo Ecclesia ex his solemnibus, quin et toto Paschali tempore, jejunia expuncta voluit. Insuper vero et diem quamlibet Dominicam (quoniam et hanc Christi Resurgentis memoriae sacram esse voluit) jejunio obnubilandam haud esse, Ecclesia constituit, ut ex Can. 15 S. Petri Alexandrini, qui Saec. III. cadente floruit, 1204B constat, in quo cum jejunia Dierum Mercurii et Veneris probasset, ait: sed, quoad Diem Dominicam, est dies hilaris, quia Jesus Christus in illa die resurrexit. Quid vero quod in Conc. Gangrensi, A. C. 370 habito, Can. 18, etiam anathemate perculsos eos inveniamus, qui vitam austeriorem praetexentes Die Dominica jejunant? Neque id mirum videri debet; quoniam Manichaeis et Priscillianistis, qui Dominicam jejunio velut diem legitimum statuebant, communicasse censebantur. Unde S. Aug. in Ep. 86, ad Casulanum de jejunio Sabbati, etc., agens, ejusmodi jejunia magnum scandalum, et horribile appellat.

In ipsum, nempe tentatorem diabolum.

Divinis copiis, scilicet Manna de coelis quotidie depluo. Exod. XVI, 4 et seqq.

Quam Dei. Quando nempe ingratus ille et gulosus populus identidem lamentabatur: Quis dabit nobis ad vescendum carnes? . . . Anima nostra arida est: nihil aliud respiciunt oculi nostri nisi Man. Num., XI, 1204C 4 et 6.

Aquam, i. e. Baptismum suum in Jordane.

Dei. Haec vox merito redundare visa fuit Junio.

Verbo. Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei. Matth., IV, 4. Atqui haec sententia a Christo ex Deut. VIII, 3, huc translata fuerat, ubi Moyses ad populum, beneficia Dei, et afflictiones eidem in deserto immissa, commemorans: Afflixit te penuria, et dedit tibi cibum Manna; . . . ut ostenderet tibi, quod non in solo pane vivat homo, sed in omni verbo, quod egreditur de ore Dei. Atque haec est illa figura Israelis, ex qua supra Noster dicit, exprobrationem a Christo in diabolum retortam fuisse.

Elidi. Elegans metaphora! Elidi autem proprie dicuntur, quibus venae colli majores (quae alias lisae, Graecis σφραγιτίδες appellari solent) inciduntur. Sic enim Celsus l. IV de re medica, c. 1, ait: Sunt autem lisae, teste Donato, venae majores gutturis, 1204D quibus intersectis animal confestim emoritur; unde elisum, quod ex tali caussa mortuum est. Et sic de aliis quoque violenta morte sublatis, eos elisos esse dicimus, ut Suetonius in Caligula, c. 26, dicit: Elisaque sunt per eum tumultum 20 amplius equites Romani. Quin etiam aegritudine elidi Tullius, Tuscul. Qq. L. V, habet.

Natalis. Est enim lavacrum regenerationis, secundum illud Christi ad Nicodemum: Nisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei (Jo. III, 3) . Hominis ergo primus Natalis est ex matre, quoad corpus: secundus ex Deo, quoad animam, quae mortua per peccatum, renascitur per Baptismum. Atque hi sunt, qui non ex sanguinibus, etc., sed Ex Deo Nati sunt. (Joan. I, 13) .

Matrem. Commode hic Ecclesia intelligi potest, quae sursum est Jerusalem, quae est Mater Nostra, ad Gal. IV, 17.

Fratribus. Nos autem Fratres, secundum Isaac 1205A promissionis Filii sumus. Ib. v. 28.

Peculia. Non temporalia tantum, sed spiritualia maxime, novae huic vitae sustentandae necessaria, aut mire conducentia.

Apertum est vobis. Matth. VII, 10 et seqq. Tandemque ibi Christus subjicit: Si ergo vos, cum mali 1206A sitis, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis Pater vester, qui in coelis est, dabit bona petentibus se.

Peccatoris. Insigne humilitatis specimen! Quam autem alius a se ipso Tertullianus, deinceps Montani sui spiritu (non afflante utique, sed inflante) tumens!