Caput XVI.

Sed vobis dico, inquit (Luc. VI) , qui auditis; ostendens hoc olim mandatum (IV Esdr. XV, 1) a Creatore: Loquere in aures audientium. Diligite inimicos vestros, et benedicite eos qui vos oderunt, et orate pro eis qui vos calumniantur. Haec Creator una pronuntiatione clusit per Esaiam (Is. LXVI, 5) : Dicite, Fratres nostri estis, eis qui vos oderunt. Si enim qui inimici sunt et oderunt, et maledicunt, et calumniantur, fratres appellandi sunt; utique et benedici odientes, orari pro calumniatoribus jussit, qui eos fratres deputari praecepit. Novam plane patientiam docet Christus, etiam vicem injuriae cohibens, permissam 0395B a Creatore (Exod. XXI, 24) oculum exigente pro oculo, et dentem pro dente: contra, ipse alteram amplius maxillam offerri jubens, et super tunicam pallio quoque cedi. Plane haec Christus adjecerit, ut supplementa consentanea disciplinae Creatoris. Atque adeo hoc statim renuntiandum est, an disciplina patientiae praedicatur penes Creatorem. Si per Zachariam praecepit (Zach. VII, 10) , ne unusquisque malitiae fratris sui meminerit; sed nec proximi: nam et rursus: Malitiam, inquit (Ibid. VIII, 17) , proximi sui unusquisque ne recogitet. Multo magis patientiam indixit injuriae, qui indixit oblivionem. Sed et cum dicit (Deut. XXXII, 35) : Mihi vindictam, et ego vindicabo; proinde patientiam docet vindictae exspectatricem. In quantum ergo non capit, ut idem 0395C videatur et dentem pro dente, oculum pro oculo, in vicem injuriae exigere, qui non modo vicem, sed etiam ultionem, etiam recordationem et recogitationem injuriae prohibet: in tantum aperitur nobis, quomodo oculum pro oculo, et dentem pro dente censuerit, non ad secundam injuriam talionis permittendam, quam prohibuerat interdicta ultione, sed ad primam coercendam, quam prohibuerat opposito talione , ut unusquisque respiciens licentiam secundae injuriae, a prima semetipsum contineret. Facilius enim vim comprimi scit repraesentatione talionis, quam repromissione ultionis. Utrumque autem constituendum fuit pro natura et fide hominum; ut qui Deo crederet ultionem a Deo exspectaret, qui minus fideret , 0396A leges talionis timeret. Hanc legis voluntatem de intellectu laborantem, Dominus et sabbati et legis et omnium paternarum dispositionum Christus et revelavit, et compotem fecit, mandans alterius quoque maxillae oblationem; ut tanto magis vicem injuriae extingueret, quam et lex per talionem voluerat impedisse, certe quam prophetia manifeste coercuerat, et memoriam injuriae prohibens, et ultionem ad Deum redigens. Ita si quid Christus intulit, non adversario, sed adjutore praecepto, non destruxit disciplinas Creatoris. Denique, si in ipsam rationem patientiae praecipiendae, et quidem tam plenae atque perfectae, consideremus , non consistet, si non est Creatoris, qui vindictam repromittit, qui judicem praestat. Alioquin, si tantum patientiae pondus, non modo non 0396B repercutiendi, sed et aliam maxillam praebendi; et non modo remaledicendi, sed etiam benedicendi, et non modo non retinendi tunicam, sed amplius et pallium concedendi, is mihi imponit, qui non sit me defensurus; in vacuum patientiam praecepit, non exhibens mihi mercedem praecepti: patientiae dico fructum, quod est ultio; quam mihi permisisse debuerat, si ipse non praestat; aut si mihi non permittebat, ipse praestare ; quoniam et disciplinae interest, injuriam vindicari: metu enim ultionis, omnis iniquitas refrenatur. Caeterum, passim emissa libertate dominabitur; utrumque oculum effossura, et omnem dentem excitatura prae impunitatis securitate. Sed hoc est Dei optimi, et tantum boni, patientiae injuriam facere, violentiae januam pandere, 0396C probos non defendere, improbos non coercere, Omni petenti te, dato; utique indigenti: vel tanto magis indigenti, si etiam et abundanti. Ne quis ergo indigeat, datori paratam habes Deuteronomio formam Creatoris: Non erit, inquit (Deut. XV, 4) in te indigens; uti benedicens benedicat te Dominus Deus tuus; datorem scilicet, qui fecerit non esse indigentem. Et plus hic, non enim petenti jubet dari. Sed, Non sit, inquit, indigens in te; id est, cura ultro ne sit: quo magis petenti praejudicat dandum, etiam in sequentibus: Si autem fuerit indigens e fratribus tuis, non avertes cor tuum, nec constringes manum tuam a fratre tuo indigente. Aperiens aperies illi manum, foenus foenerabis illi quantum desiderarit . Foenus 0397A enim nisi petenti dari non solet. Sed de foenore postmodum. Nunc si quid voluerit argumentari, Creatorem quidem fratribus dari jussisse, Christum vero omnibus petentibus; ut hoc sit novum atque diversum: imo unum erit ex his, per quae lex Creatoris erit in Christo. Non enim aliud Christus in omnes praecepit , quam quod Creator in fratres. Nam etsi major est bonitas quae operatur in extraneos, sed non prior ea quae ante debetur in proximos. Quis enim non diligens proximos , poterit diligere extraneos? Quod si secundus gradus bonitatis est in extraneos, qui in proximos primus est; ejusdem erit secundus gradus, cujus et primus; facilius quam ut ejus sit secundus, cujus non extitit primus. Ita, Creator et secundum naturae ordinem primum in 0397B proximos docuit benignitatem, emissurus eam postea et in extraneos; et secundum rationem dispositionis suae, primo in Judaeos, postea et in omne hominum genus. Ideoque, quamdiu intra Israelem erat sacramentum, merito in solos fratres misericordiam mandabat. At ubi Christo dedit (Ps. II, 8) gentes haereditatem, et possessionem terminos terrae, et coepit expungi quod dictum est per Osee (Os. I et II) : Non populus meus, populus meus; et non misericordiam consecuta, misericordiam consecuta, natio scilicet; exinde Christus in omnes legem paternae benignitatis extendit neminem excipiens in miseratione sicut in vocatione. Ita et si quid amplius docuit, hoc quoque in haereditatem gentium accepit. Et sicut vobis fieri vultis ab hominibus, ita et vos facite 0397C illis (Luc. VI) . In isto praecepto utique alia pars ejus subauditur: Et sicut vobis non vultis fieri ab hominibus, ita et vos ne faciatis illis. Hoc si novus Deus et ignotus retro, et nondum plane editus praecepit, qui me nulla antehac institutione formaverit, qua prius scirem quid deberem mihi velle vel nolle, atque ita et aliis facere, quae mihi vellem; non facere, quae et mihi nollem, passivitatem sententiae meae permisit, nec adstrinxit me ad convenientiam voluntatis et facti, ut id aliis faciam quod mihi velim, et id nec aliis faciam quod mihi nolim. Non enim diffiniit quid mihi atque aliis debeam velle nolle, ut ad 0398A legem voluntatis parem factum, et possim alii non praestare, quod ab alio mihi velim praestitum, amorem, obsequium, solatium, praesidium, et ejusmodi bona: proinde nec alii facere, quod ab alio mihi fieri nolim, vim, injuriam, contumeliam, fraudem, et ejusmodi mala. Denique, hac inconvenientia voluntatis et facti, agunt ethnici nondum a Deo instructi. Nam etsi natura bonum et malum notum est, non tamen Dei disciplina: qua cognita, tunc demum convenientia voluntatis et facti ex fide, ut sub metu Dei agitur. Itaque deus Marcionis cum maxime revelatus sit, tamen revelatus non potuit hujus praecepti de quo agitur, tam strictum, et obscurum, et caecum adhuc, et facilius pro meo potius arbitrio interpretandum, compendium emittere, cujus nullam praestruxerat distinctionem. At 0398B enim creator meus et olim et ubique praecepit indigentes, pauperes et pupillos et viduas protegi, juvari, refrigerari: sicut et per Isaiam (Is. LVIII, 7) : Infringito esurienti panem tuum ; et mendicos qui sine tecto sunt in domum tuam inducito; et nudum si videris, tegito. Item per Ezechielem (Ezech., XVIII, 7) , de viro justo: Panem suum dabit esurienti, et nudum conteget. Satis ergo jam tunc me docuit ea facere aliis, quae mihi velim fieri. Proinde denuntians: Non occides, non adulterabis, non furaberis, non falsum testimonium dices; docuit ne faciam aliis quae fieri mihi nolim: et ideo ipsius erit praeceptum in Evangelio, qui illud retro et praestruxit et distinxit, et ad arbitrium disciplinae 0398C suae disposuit: et merito jam compendio substrinxit, quoniam et alias recisum sermonem facturus in terris (Is., X, 23) Dominus, id est Christus, praedicabatur.