Caput II.

At nunc negotium patitur Deus omnipotens, dominus et conditor universitatis; ideo tantum opinor, quia a primordio notus est, quia numquam latuit, quia semper illuxit, etiam ante Romulum ipsum, nedum ante Tiberium: nisi quod solis haereticis cognitus non est, qui ei negotium faciunt: propterea alium Deum existimantes praesumendum, quia quem constat esse, reprehendere magis possunt, quam negare de arbitrio sensus sui pensitantes Deum aliqui: proinde atque si caecus vel fluitantibus oculis, ideo alium solem praesumere velit mitiorem 0285B et salubriorem; quia quem videat, non videt. Unicus sol est, o homo, qui mundum hunc temperat; et quando non putas, optimus et utilis; et cum tibi acrior et infestior, vel etiam sordidior atque corruptior, rationi tamen suae par est. Eam tu si perspicere non vales , jam nec ullius alterius solis, si qui fuisset, radios sustinere potuisses, utique majoris . Nam qui in inferiorem deum caecutis, quid in sublimiorem? Quin potius infirmitati tuae parcis, nec in periculum extenderis, habens deum certum et indubitatum, et hoc ipso satis visum, cum id primum conspexeris eum esse, quem non scias, nisi ex parte qua voluit ipse. Sed Deum quidem ut sciens non negas, ut nesciens retractas; imo et accusas quasi sciens; quem si scires, non accusares, imo 0285C nec retractares. Reddens nomen illi, negas substantiam nominis, id est magnitudinem, qua Deus dicitur, non tantam eam agnoscens, quantam si homo omnifariam nosse potuisset, magnitudo non esset. Isaias jam tum apostolus, prospiciens haeretica corda: Quis, inquit (Is. XL, 13, 14) , cognovit sensum Domini, aut quis illi consiliarius fuit? 0286A aut ad quem consultavit? aut viam intellectus et scientiae quis demonstravit ei? Cui et Apostolus condicet: O profundum divitiarum et sophiae Dei! ut ininvestigabilia judicia ejus, utique Dei judicis, et ininvestigabiles viae ejus! utique intellectus et scientiae, quas ei nemo monstravit: nisi forte isti censores divinitatis, dicentes: Sic non debuit Deus; et sic magis debuit: quasi cognoscat aliquis quae sint in Deo, nisi spiritus Dei. Mundi autem habentes spiritum, non agnoscentes in sapientia Dei per sapientiam Deum (I Cor., I, 21) , consultiores sibimet videntur Deo. Quoniam, sicut sapientia mundi stultitia est penes Deum, ita et sapientia Dei stultitia est penes mundum. Sed nos scimus stultum Dei sapientius hominibus, et invalidum Dei validius hominibus (I Cor., I, 25) . 0286B Et ita Deus tunc maxime magnus, cum homini pusillus; et tunc maxime optimus, cum homini non bonus; et tunc maxime unus, cum homini duo aut plures. Quod si a primordio homo animalis non recipiens quae sunt spiritus (I Cor., II, 14) , stultitiam existimavit Dei legem, ut quam observare neglexit: ideoque non habendo fidem, etiam quod videbatur habere ademptum est illi (Matth., XIII, 12; Luc., VIII, 18) , paradisi gratia et familiaritas Dei, per quam omnia Dei cognovisset, si obedisset: quid mirum si redhibitus materiae suae, et in ergastulum terrae laborandae relegatus, in ipso opere prono et devexo ad terram, usurpatum ex illa spiritum mundi universo generi suo tradidit, dumtaxat animali et haeretico, non recipienti quae sunt Dei? Aut quis 0286C dubitabit ipsum illud Adae delictum haeresin pronuntiare, quod per electionem suae potius quam divinae sententiae admisit? nisi quod Adam numquam figulo suo dixit: «Non prudenter definxisti me.» Confessus est seductionem; non occultavit seductricem: rudis admodum haereticus fuit. Non obaudiit; non tamen blasphemavit Creatorem, nec reprehendit 0287A auctorem, quem a primordio sui bonum et optimum invenerat, et ipse si forte judicem fecerat a primordio.