CAPUT I.

De proprietatibus horti.

Hortus. Unde, Cantic.IV, 12: Hortus conclusus, soror mea, sponsa, etc. Eodem, IV, 16 : Surge, Aquilo : et veni, Auster: perfla hortum meum, ei fluant aromata illius. Eodem, v, 1 : Veni in hortum meum, soror mea, sponsa, etc. Eodem, VI, 1 : Dilectus meus descendit in hortum suum, etc. Ibidem, VI, 10: Descendi in hortum nuum, ut viderem ponta convallium, etc. Isa. lviii, ii, dicitur Mariae : Eris quasi hortus irriguus, etc. Joel, ii, 3 : Quasi hortus voluptatis terra, id est, Maria, coram eo, id est, coram Christo. Item, Ezechiel,

XXXVI,35 : Terra inculta facta est ut hortus voluptatis. Hic hortus designatur per paradisum voluptatis, Geoes. ii, 8, ubi sic legitur: Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptatis a principio, in quo posuit hominem quem formaverat. (Hoc invenies expositum infra).

Possunt autem assignari causae multi- plices quare gloriosa Virgo per terrestrem paradisum designetur.

Maria paradisus terrestris dicitur, quia tertio die saeculi plantatur. Et beata Virgo post tempus ante legem et tempus sub lege, tertio tempore saeculi, quod est gratiae, virtutum plenitudine ornatur. Unde, gratia plena.

Ibi crescunt lignum vitae et lignum scientiae boni et mali. Et in beatae Virginis utero paulatim secundum carnem adolevit Christus, lignum plantatum secus decursus aquarum, qui est lignum scientiae, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi . Et lignum vitae. Unde, Joan. XIV, 6 : Ego sum via, et veritas, et vita. ''Et de hoc ligno multum loquitur Joannes in Apocalypsi versus finem ,

Aquis diluvii non contingitur. Et beatae Virginis sublimem conversationem quae vera erat in caelis, non attigit illud diluvium de quo dicitur, Osee, IV, 2: Maledi-ctum et mendacium, etc, inundaverunt. Recipit Eliam et Henoch. Secundum

regimen interpretatur dedicans vel cum Deo ambulans, et signat eos qui nudum Christum nudi sequuntur, et tam corpus quam animam per vitam contemplativam divinis obsequiis dedicant, ut solliciti sint quae Dei sunt , et sollicite ambulant cum Deo suo , et sequuntur Agnum quocumque ierit . Elias qui interpretatur robustus dominator, signat bonos activos, qui licet temporalia possideant, non. eis serviunt, sed viriliter subjiciunt sibi, et eis dominantur. Haec duo hominum genera beata Virgo in statu virtutis continet et fovet, et meritis reficit et exemplis : sed et utramque vitam in seipsa et super omnes puros homines exhibuit, sicut ostendit Anselmus ibi: Intravit Jesus in quoddam castellum .''

Terra est superior et inferior. Et beata Virgo omni puro homine ''qui de terra est , superior, Deo qui ambitu potestatis suae omnia continet inferior. Unde beatus Anselmus : " Nihil aequale Mariae, nihil nisi Deus majus Maria. "

Fluvius de eo egrediens quatuor fluviis totam terram irrigat. Et Christus Dei sapientia qui aquae sapientiae salutaris se comparat . Et dicit, Eccli.XXIV, 41 : Ego quasi fluvii dioryx, etc, egrediens per carnalem nativitatem de beata Virgine, quatuor fluminibus Evangeliorum totam terram Ecclesiae copiose irrigat et fecundat.

Totum genus nostrum in gaudio enutrisset, nisi peccatum primi hominis impedisset. Et beata Virgo omnes homines sine personarum discretione glorioso fructu ventris sui in gaudio aeterno reficeret, nisi eorum peccata impedirent.

In eo non est homo carnaliter genitus, sed divina virtute positus, sicut legitur, Genes.II, 15 : Tulit Dominus Deus ho-minem, et posuit eum in paradiso voluptatis, qui est forma futuri , etc. Secundus Adam de caelo caelestis , non generatione carnali in beatam Virginem venit, sed solo opere Trinitatis : in hoc enim paradiso, id est, beata Virgine positus est Christus homo, ut operaretur in ea foecunditatem, ut custodiret in ea illibatam virginitatem. Operatus est. Unde ipsa dicit: Quia fecit mihi magna , etc. Custodivit, cum integram conservavit. Operatus est, dum fecundavit: custodivit, cum florem non abstulit.

Custodia angelica munitur, sicut legitur, Genes.III, 24. Et beatam Virginem Angeli sollicite custodiebant. Unde, Cantic. iii, 7 : Lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt. Et ei dicit Psalmista, Psal. xc, 11 : Angelis suis Deus mandavit de te, ut custodiant te, etc.

Jugiter viret. Et beata Virgo creditur non emarcuisse putredine, sed assumpta in carne in immarcescibilem immortalitatem. Sed notandum, quod uterus virginalis in infinitum melior est paradisu quam ille litteralis. Ibi enim de viro facta est mulier in signum futurae corruptionis. Unde, Genes.II, 21 : Tulit Dominus unam de costis Adae, quam aedificavit in mulierem, et replevit carnem pro ea. Repletio autem ossis de carne insufficiens est et infirma repletio. In virginali autem utero de muliere factus est vir, Unde, ad Galat. iv, 4: Misit Deus Filium suum, factum ex muliere, in signum restaurationis et reparandae virtutis. Et de purissimo Virginis sanguine secundum Damascenum, vel de carne ejus factum est os ad litteram in instanti conceptionis, et mystice ille qui est os et robur Ecclesiae. Et ita in Virgine et ex Virgine repleta gratia, suppleta est et repleta humana natura, et facta quasi ossea et fortis, cum prius esset carnea et fluxibilis ad peccandum.

Et de illa plenitudine nos omnes accepimus . Item, Ille paradisus apertus fuit serpenti qui seduxit Hevam. Sed iste paradisus hortus conclusus contra omne nocivum.

Item, De illo ejectus est inhoneste vetus Adam. In isto honorifice positus secundus Adam , quia salvo pudore materno.

Item, Ligna illius paradisi fructificabant juxta genus suum : sed beata Virgo supra genus suum, dum unigenitum Dei. concepit et peperit, virginitatis gloria permanente.

Item, ibi crevit fructus, quo toxicatum est genus humanum. In hoc ille fructus vitae, de quo qui digne manducaverit, mortem non videbit in aeternum . De quo etiam fructu canit Ecclesia : " Non erit Adam seductus, si de hoc gustaverit. "

Dicit ergo, quod Dominus, id est, Deus Pater, cujus Maria opus est speciale : et ipse specialis ejus est hortulanus. Plantaverat, id est, plantis, herbis, et arboribus, per quae designantur virtutes Mariae, aptaverat, cujus carni et animae inseruit omne genus virtutis. Unde ipsa dicit : In me gratia omnis , quasi omnis spiritualis jucunditas et voluptas. Paradisum voluptatis, id est, animam vel uterum Virginis. Alia translatio dicit, " paradisum in Eden ad Orientem. " Eden Hebraice, Latine deliciae. Ergo idem est paradisus voluptatis quod paradisus in Eden, id est, deliciis. A principio creationis, scilicet cum apparuit arida, et Dominus germinare terram fecit. Vel, a principio, id est, a prima orbis parte. Est ergo a principio idem quod ad Orientem, quod habet alia translatio. Vel, a principio restaurationis humanae quae incepit a sanctificatione Mariae et gratiarum infusione : tunc enim proprie fuit vitae principium : ante enim non fuit nisi vita3 desitio. Ideo aurora dicitur, quae est principium diei et finis noctis. Propter hujusmodi plantas appellatur Maria hortus plantationum. Eccli.XXIV, 42 : Dixi : Rigabo hortum meum plantationum, etc, Item, Eccli.XXIV, 41, appellat Filius paradisum matris suae uterum, dicens : Ego sicut aquaeductus exivi a paradiso, id est, utero virginali. Bene paradisus Virginis uterus, quem Spiritus, imo tota Trinitas, cujus opera inseparabilia, tanta creaturarum ubertate perfudit, quod Dei Filio factus est paradisus deliciarum et hortus voluptatis. Ineffabili etiam Trinitati complacuit habitare in ipsa. Unde dicit beata Trinitas : In omnibus requiem quaesivi, et in haereditate Domini morabor , id est, in Maria.

Exivit etiam de hoc paradiso fluvius Dioryx, id est, Filius Dei, qui se comparat fluvio, dicens, Eccli.XXIV, 41 : Ego quasi fluvii dioryx, Dioryx interpretatur medicamentum generationis : nam partus virgineus medicamentum fuit generationis humanae in peccato primi hominis lethaliter vulneratae. Cujus scilicet fluvii quasi quatuor capita, quatuor illi liquores qui de Dominico corpore manaverunt, lacrymae scilicet et sudor in vita, sanguis in circumcisione, in sudore sanguineo, et in crucifixione, .et post mortem sanguis et aqua. Item., Eckebertus abbas ad Mariam : " Vere paradisus Dei tu es : qui lignum vitae mundo protulisti, de quo qui manducaverit, vivet Id aeternum. Fons vitae qui ex ore Altissimi prodiit, de medio ventris tui exsilivit, atque in quatuor capita sese dispertiens ad irrigandam faciem arentis mundi emanavit, laetificans civitatem Dei. Omnis enim qui biberit ex eo, non sitiet in aeternum. Et plusquam paradisus es : de illius enim aqua si quis biberit, sitiet

iterum. 0 quantum mundo contulisti, quae aquae tam salubris aquaeductus esse meruisti ! "

Item, De emissionibus hujus horti dicitur, Cantic.IV, 13 et seq, : Emissiones tuae paradisus malorum punicorum, cum pomorum, fructibus, cypri cum nardo. Nardus et crocus, fistula et cinnamomum, cum universis lignis Libani : myrrha ei aloe, cum omnibus primis unguentis. Fons hortorum, putens aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano. In arboribus, herbis, floribus, aromatibus, fonte et puteo quae hic enumerantur, Virginis virtutes et charismata quibus non solum plena est in se, sed et eisdem implet humiles. Unde dicitur, Eccli.XXIV, 26 : A generationibus meis implemini. Dicuntur etiam emissiones, quia ab ipsa fluunt velut a fonte, et in alios emittuntur. Et nota, quod in hac serie haec duodecim quae enumerata sunt, quasi per sex contignation.es copulantur. Unde, Cantic.I, 16 : Tigna domorum nostrarum cedrina, etc.

Primo autem contiguantur mala punica cum. pomis communibus. Per mala in quibus sunt multa grana ordinata sub uno cortice, notatur desiderium intus ordinatum et ardens charitate : charitas enim opertorium est. Unde, I Petri, IV, 8 : Charitas operit, etc. Per poma quae non. habent hujusmodi corticem, notantur bona opera exteriora. Et his duobus plena est Maria, misericordia scilicet in affectu, et fructibus bonis in effectu .

Secundo, con.jun.git cyprum cum nardo. Id cypro quae habet semen candidum, notatur castitas, in nardo quae est arbor calida, charitas. De quibus duobus, Sapient, IV, i : 0 quam pulchra est casta generatio cum claritate !

Tertio, conjungit nardum cum croco, et merito : quia in nardo quae est arbor parva, notatur humilitas de qua dicitur, Cantic.I, 11: Dum esset reae in accubitusuo, nardus mea dedit odorem suum. In croco qui habet crines aureos, notatur sapientia. De his duobus, Proverb.XI, 2 : Ubi est humilitas, ibi et sapientia.

Quarto, conjungit fistulam et cinnamomum, et merito. In fistula, quae habet in medulla totam vim et purgat suaviter interius, notatur pietas. In cinnamomo, cujus virtus est exterius in cortice, notatur eleemosyna. De his duobus, Isa. lviii, 10 : Cum effuderis esurienti animam tuam, per pietatem scilicet et compassionem, et animam afflictam repleveris, per beneficii corporalis exhibitionem , orietur in tenebris lux tua.

Quinto, conjungit myrrham et aloen. In myrrha quae corpus conservat, notatur abstinentia cibi et potus. In aloe quae purgat intus, patientia per quam anima possidetur. Unde, In patientia vestra possidebitis animas vestras . Unde, II Petri, l, 5, 6 : Ministrate.... in abstinentia patientiam, etc.

Ultimo, copulat fontem hortorum et puteum aquarum viventium, et merito. In fonte notatur sapientia de divinis : in puteo scientia de humanis. De his duobus, Isa. XXXIII, 6 : Divitiae salutis sapientia et scientia, etc. Dicitur etiam. Maria fons hortorum, rigando Angelos, puteus aquarum viventium, rigando nos sua gratia. Unde et alibi nobis dicitur fons signatus. Facile enim habetur aqua a fonte, magno labore extrahitur a puteo. Sic et Angeli facile implentur gratia Virginis, nos nisi cum magno labore.

Aliter exponitur auctoritas supra dicta : Emissiones tuae, etc. Et in verbis istis hujusmodi horti faecunditas designatur : nam emissiones et productiones Virginis dicuntur esse paradisus cum omnibus fructibus et arboribus, herbis aromabicis, et unguentis. Et designatur per paradisum Ecclesia. Per herbas et arbores fideles in Ecclesia et animarum virtutes signantur. Quae omnia emitti vel procedere dicuntur ex hoc horto : quia omnes virtutes fidelium non aliter flores aut fructus proferant. Sacramentorum

quoque unguenta non proficiunt, nisi radix omnium figatur in Incarnationis mysterio, per quam et Deus factus est filius mulieris, et mulier Dei genitrix est effecta. Igitur per fructus malorum punicorum in quibus sub uno cortice grana clauduntur, fructus collegioruiii vel congregationum in Ecclesia figurantur. Per fructus pomorum signantur merita singularum personarum. Fer cyprum quae est arbor candida et odorifera, castitas. Per nardum humilitas. Per crocum, qui in colorem suum res quibus admiscetur, convertit, sicut fermentum farinam conspersam in suum trahit saporem, charitas quae est forma omnium virtutum. Fistula quae purpurei coloris est, et sanguinem Dominicae passionis repraesentat, compassio quae hominem similitudini mortis Christi configurat, Per cinnamomum coloris cinerei, mortis recogitatio. Per myrrham et aloen major et minor carnis mortificatio. Habemus igitur in herbis, vel ipsas virtutes, vel ipsis virtutibus insignitos. In herbis etiam minores. In lignis Libani et caeteris arboribus illos qui virtutibus et meritis ad altiora conscendunt. Per prima vero unguenta virtutes praecipuae designantur, scilicet charitas, misericordia, benignitas, et hujusmodi, quae inter omnes virtutes et fructu et merito, id est, efficacia merendi praecellunt.

Prima Mariae unguenta, praecipua dona et charismata Spiritus sancti. Praecipua misericordiae opera animae suae praecipue medicinalia, quae praecipuo pauperi, scilicet Filio Dei, praecipua dilectione exhibuit, de propria et praecipua substantia sua, scilicet de purissimis sanguinibus secundum Damascenum, vel de carne propria vestimentum, et de lacte proprio nutrimentum. De quo scilicet paupere dicit Psalmista, Psah xl, 2 :

Beatus qui intelligit super egenum ei pauperem, id est, Christum. Et dicuntur haec unguenta prima per dignitatem.

Maria hortus. Quoad se, illae consolationes quas de duro et arido tribulationum velut mel de petra et oleum de saxo durissimo exsugebat. Vel etiam nobis quandoque exprimit de eisdem.

Quoad nos, spiritualia dona quibus interius consolatur et quasi pertingitur. Quasi ante novissima quae in hac serie non nominantur, sunt vel corporalia vel temporalia quibus nobis subvenit exterius, quae nominalia non sunt respectu spiritualium : quanto enim praestat corpori spiritus, tanto magis spiritualibus quam corporalibus indigemus : quod nullo modo crederent amatores mundi.

Arboris vitae continentiam. Hic etenim hortus paradisus est voluptatis, cujus principalis arbor lignum vitae, scilicet Christus Dominus, qui bene dicitur lignum vitae, quia mortis defectum fugat immortalitate fructus sui, scilicet Eucharistiae quoad digne accedentes, et quoad bonos aeterna sui contemplatione. Unde dicit, Joan. VI, 58 : Qui manducat me, et ipse vivet propter me. Sed non competit hic fructus nisi victoribus vitiorum. Unde, Apocal. ii, 7 : Vincenti dabo edere de ligno vitae, quod est in paradiso Dei mei. Paradisus Ecclesia, Catholica. Vel, paradisus Maria, ut supra dictum est.

Deliciarum abundantiam. Unde, Cantic. viii, 5, dicitur deliciis affluens. De quibus deliciis satis invenies infra.

Aromatum et herbarum, florum et fructuum, specierum et arborum redolentiam. Unde dicitur, Cantic.IV, 13 : Emissiones tuae paradisus, ut supra dictum est.

Vel, ut alludatur vocabulo : quia hortus potest dici ab exhortando : sua enim amoenitate hortatur nos intrare ad videndam virtutem et gloriam suam. Unde dicit : Transite ad me, omnes , etc. Nec solum ad videndam gloriam suam, sed et ad gustandum quoniam dulcis est et suavis. Unde subdit : Et a generationibus meis implemini.

Vel, quia in hoc horto creverunt flores lilii per virginitatem, violae per humilitatem, rosae per charitatem, frumenti per maternitatem, crevit crocus qui est coloris aurei per angelicam assimilationem. Et propter hoc regina virginum, exemplar humilium, martyr martyrum bonorum, et gloria martyrum, princeps et domina Angelorum, quorum ordines universos transcendit in omni gratia, gloria, et virtute.

Vel, quia hic hortus dici potest ab orior, oriris : quia, ibi flores et gramina, aromaticae species et fructiferae arbores oriuntur. Ex hoc enim horto ortus est Filius Dei, qui omne bonum est et summum bonum, et qui. in futuro erit omnia in omnibus, id est, sufficientia omnium. Inde etiam cum Filio Dei ortum est et jugiter oritur omne bonum : quia hortus iste numquam desinit facere fructum. Jerem.XVII, 8, et ideo Sapient, vii, 11, dicit humana natura : Venerunt mihi omnia bona pariter cum illa, scilicet cum sapientia incarnata, vel Virgine gloriosa.

Vel, quia hortus iste habitat in hortis. Ideo dicit ei sponsus, Cantic.VIII, 13 : Quae habitas in hortis, amici, id est, Angeli, auscultant te, etc. Hortus enim iste inhabitat hortum multiplicem. Primus, propria conscientia, quam inhabitavit per sui discussionem. Secundus, caelestis patria, quam inhabitabat per caelestium contemplationem : nam conversatio ejus in caelis. Tertius, militans Ecclesia, quam inhabitat per custodiam fidelem. Quartus est paradisus deliciarum, quam inhabitat per gloriam immarcescibilem. Quintus, fidelis anima, quam inhabitat si munda sit et ornata per delectationem : nam deliciae ejus esse cum filiis hominum . Sextus, ordinata religio, cui subministrat gratiam spiritualem.: nam ipsa est quae facit inhatutare homines unius moris in domo.