CAPUT I.

Qualiter haec omnia in unum coincidunt.

Quamvis in ante habitis jam determinatum sit id quod ds quinque universalibus tradidit Porphyrius, tamen adhuc sunt quaedam quae utile est scire de his quae ex logicis doctrinis Arabum in Latinum transtulit Avendar Israelita Philosophus, et maxime de logica Avicennae. Primum capitulum hujus doctrinae est de comparatione istorum quinque inter se, et haec ad perfectionem doctrinae ponimus. Dicimus ergo primo de primo universali quod est genus, quod non est uniuscujusque rei sive omnium rerum, sed illius solius genus, quae est sub ipso sp scies : similiter et differentia non est differentia uniuscujusque rei, sed secundum hoc quod est divisiva, non est differentia nisi generis quod dividit : et secundum hoc quod est constitutiva, est differentia illius speciei quam constituit sub genere diviso.

Sciendum autem quod unumquodque istorum potest esse genus vel quasi genus ad alterum, unumquodque potest esse quasi species, et unumquodque potest esse quasi differentia, et unumquodque potest esse quasi proprium, et unumquodque quasi accidens. Sensibile enim est quasi species hujus quod dicimus apprehensivum. Omne enim sensibile apprehensivum est et non convertitur, scilicet quod omne apprehensivum sit sensibile sive sen- sitivum. Et hoc ipsum sensibile est quod dam genus audienti. Omne enim audiens, sensibile est et non convertitur. Et similiter est genus audientis et olfacientis et gustantis et tangentis, et hoc ipsum sensibile differentia est animalis. Similiter gressibile est genus bipedis et quadrupedis, et est species mobilis, et est proprium sive proprietas animalis et commune accidens hominis. Aliquando autem ista quinque in uno solo secundum rem conveniunt, et ideo haec omnia quinque in unum et idem aliquando coincidunt : quamvis modus praedicandi eorum secundum quod diversa universalia sunt nunquam sit unus. Et etiam adducendum est quod genus non est genus differentiae aliquo modo, nec differentia potest esse species generis. Si enim differentia esset species generis, cum species non efficiatur species nisi per differentiam, tunc differentia egeret alia differentia per quam species efficeretur et tunc differentia esset differentiae, quod non potest : differentia enim est intellectio sive notio quaedam, quae secundum intellectum est extra materiam generis : rationale enim non est idem quod animal habens rationem, sed est idem quod quidam habens rationem, quamvis per consequentiam sequatur id esse animal : animal enim habens rationem homo est. Si autem animal esset per intellectum clausum vel conceptum intra rationem rationalis, tunc cum diceretur, animal rationale, idem esset ac si diceretur, animal quod est animal habens rationem, quae sunt idem se-

cundum intentiones suas. Cum autem differentia praedicetur, est sicut cum praedicatur accidens inseparabile de eo quod praedicatur. Differentia enim se habet ut accidens ad genus, in quantum sequitur esse generis : et non est unum esse differentiae et esse generis, sed genus est ad differentiam quasi materia se habens, et differentiae comparatio ad genus est quodammodo sicut proprii quod non competit omni, et hoc est accidens inseparabile, ut in ante habitis dictum est. Differentia vero constituit genus et dat esse ei in effectu distinctum. Quamvis autem ipsa differentia non sit intra diffinitionem generis, et ipsius esse differentiae non sit intra esse generis, sicut esse rerum qualium est intra quale, et esse rerum quantarum est intra quantum, tamen differentia est qualitas generis, et genus et esse generis est in differentia sicut intra suum quale essentiale. Differentia enim est qualitas generis, sicut forma est qualitas materiae, faciens ipsam qualem secundum esse substantiale. Hoc autem sic se habet quando differentia est absoluta et simpliciter differentia generis : ita quod nullo modo differentia est extra naturam generis, sed est de natura ipsius sicut actus est de natura potentiae : quia si actus non esset de natura potentiae, potentia nullo modo desideraret actum.

Si vero diligenter et subtiliter attendatur quid sit genus et quid differentia, tunc non omnino vere praedicanturgenus et differentia, nisi de specie : quia in specie genus in actu est, et differentia est actus speciei dans esse. Comparatio autem generis ad differentiam est sicut comparatio subjecti ad accidens inseparabile, quod non est commune accidens, eo quod est consequens, si est ut proprium quod convenit omni et non soli. Accidens autem commune aliquando comparatione generis est proprietas, et aliquando comparatione speciei est accidens commune : sicut motum voluntario motu qui vocatur motus processivus, quod est proprietas animalis et commune accidens hominis.

Aliquando etiam accidens commune proprietas est generis superioris sicut albedo quae est de proprietatibus corporis compositi terminati, et est commune accidens hominis : aliquando est de proprietatibus generis generalissimi, et aliquando etiam accidens commune non est proprietas alicujus generis, eo quod alii accidit quod est extra genus illud, vel etiam accidit ei quod est extra totam illam categoriam secundum ordinem praedicabilium illius generalissimi sive praedicamenti : cujus exemplum est id quod est non recipere magis et minus, quod est de communitatibus hominis secundum participationem speciei, et est commune illi et multis aliis, nec est proprietas alicujus hominis, alia enim generalissima habent hoc. Comparatio autem animalis ad hoc animal, quando animali additur designatio singularis non considerata in hoc animali rationalitate quae facit ipsum hominem, est sicut comparatio generis ad individua propria, quae ex se habet et non mediante specie : tunc enim animal praedicatur de hoc animali immediate, ut species de suis individuis immediate praedicatur : et tunc non praedicatur ut genus, generis enim praedicatio est de differentibus specie : animal igitur genus est in comparatione singulorum animalium secundum quod facta sunt rationalia vel in alia specie constituta.

Similiter autem rationale comparatum ad hoc rationale non considerata animalitate in hoc rationali, praedicatur de eo ut species, secundum intentionem quam diximus, quod differentia aliquando ut species accipitur, et non praedicatur tunc ut differentia, Differentia enim est animalium singulorum specie differentium. Diximus autem rationale hoc considerari considerata animalitate. Similiter autem et risibile praedicatur de illo risibili non considerato secundum quod est homo : non est enim proprium nisi hominis et individuorum. Adhuc autem risibile comparatum est praedicatum ut species. Similiter etiam album quod est communiter accidens huic albo in singulari designato, est praedicatum sicut species et non ut accidens. Accidens enim commune non est accidens, nisi ei quod est subj ectum ipsius denominatum ab ipso ut dicatur ab ipso ut sit album : non autem est accidens huic albo non considerato subjecto in quo est, illi enim comparatur ut species.