CAPUT VIII

De communibus et propriis differentiae et speciei.

Dicamus igitur quod commune est differentiae et speciei aequaliter et non secundum magis et minus a suis inferioribus participari. Et hoc est manifestum per exempla: hominem enim quod est species, aequaliter et non secundum magis et minus participant particulares homines, et similiter non secundum magis et minus participant rationale quod est differentia. Et hujus causa jam superius assignata est: quia scilicet species est totum esse individuorum, et differentia est pars esse speciei et individuorum, et non recipit magis et minus : si enim magis et minus reciperet secundum esse, vel adderetur vel minueretur aliquid ab esse vel ad esse ; tunc non esset idem esse quod prius, quod falsum est et impossibile.

Commune vero secunda communitate est semper adesse speciem et differentiam his quae ipsis participant, et non alterantur ab ipsis, sicut fit alteratio in accidentalibus formis. Et hoc hic dicetur exemplo : semper enim est Socrates rationalis, et semper Socrates est homo. Habitudo enim ista quae est particularis ad universale essentiale, sive sit totum esse ut species, sive sit pars esse ut differentia, perpetua est. Et ideo dicunt Avicenna et Algazel, quod haec semper vera est, Socrates est homo, et haec, homo est animal, et animal est substantia, et omnis illa propositio in qua praedicatum est de ratione subjecti et clauditur in intellectu ejus.

Si quis autem sic inferat, homo semper est animal, vel animal semper est substantia, et esse hominem vel esse substantiam non diminuit ab esse, sicut cum dicitur, homo mortuus : ergo si homo semper est animal, homo semper est. Patet quod non sequitur, et est ibi fallacia simpliciter et secundum quid : quia cum dicitur, homo semper est animal, quod dico semper, non dicit nisi sempiternitatem habitudinis subjecti ad praedicatum : et conclusio infertur ac si dicat sempiternitatem simpliciter. Hujus tamen consequentiae aliam dicunt causam Avicenna et Algazel : dicunt enim has esse per se, hic homo est homo, et homo est animal, et animal est substantia, et semper esse veras propter causam quae dicta est, quod scilicet praedicatum clauditur actu et intellectu in subjecto. Si autem inferatur, homo est substantia, ergo homo est : dicunt non sequi, quia illud est, est idem quod actu : et hoc accidit, accidit enim esse actu ei quod dicitur, homo est substantia, sive homo sit actu, sive non sit actu, haec semper vera est, homo est substantia.

Assignatis etiam convenientiis differentiae et speciei tangenda etiam propria sunt. Diximus jam quod proprium est differentiae (quo differt a specie, cum tamen utrumque horum universalium sit praedicatum essentiale) quia differentia praedicatur in eo quod quale. Speciei vero convenit praedicari in eo quod quid est. Quamvis enim homo communis velut qualitas aliquando accipiatur (sicut commune sive genus, sive species quale quid significat : quod ex opposito secundum modum aliquem accipitur ad hoc aliquid) non tamen propter hoc simpliciter erit qualitas alicujus, sicut differentia est qualitas generis, et proprium qualitas speciei, et accidens qualitas individui : sed erit qualitas quaedam secundum humanitatem secundum id quod differentiae (quae qualitates essentiales sunt) generi advenientes speciem ut quale quid est constituerunt : omne enim commune hoc modo quale quid, qualitate suae communis formae est constitutum.

Amplius secunda quidem proprietas est qua differentia et species distinguuntur, quod differentia cum sit generalis, ut in ante habitis dictum est, saepe in pluribus speciebus consideratur, sicut et genus,

quemadmodum quadrupes consideratur ut universale in pluribus animalibus specie differentibus. Cujus causam dicunt Avicenna et Averroes esse, quia talis differentia pro genere ponitur, et circumlocutio est generis : species vero quae species est et non genus, non consideratur secundum esse in pluribus specie differentibus, sed in his solis individuis quae sub eadem sunt specie. Si enim accipitur species ut genus subalternum, tunc non hic sed in ante habitis differentia differentiae, et talis generis posita est : et ideo hic non loquitur nisi de specie quae non potest esse genus.

Amplius tertia differentia est, quia diffurentia quidem natura et intellectu prima vel prior est ea specie quae est secundum ipsam differentiam constituta, sicut principium essentiale prius est principiato. Cujus probatio est, quia prius est hoc modo a quo non convertitur subsistendi consequentia, ut ablato rationali quod est differentia, aufertur homo quod species : homine interempto sive ablato, non necessario sequitur quod interimatur rationale, cum adhuc interempto homine Deus secundum Stoicos rationale quoddam sit. Et quod hic potest objici de differentia ultima convertibili, jam in praehabito de Differentia tractatu solutum est. Avicenna tamen dicit haec omnia per ignorantiam esse dicta a Porphyrio.

Amplius quarta quidem differentia est, quod differentia componitur cum alia differentia praecipue ad speciem constituendam. Et hoc exemplo manifestum est : quia rationale et mortale unum cum alio compositum est in constitutione sive compositione hominis, sive in substantia nominis constituenda. Species vero speciei non componitur ut gignat aliquam speciem quae eadem sit in substantiis, sive suppositis, sive individuis illarum specierum, sicut differentia cum differentia componitur ad substantiam speciei constituendam, quae eadem habet supposita, quae habet altera duarum differentiarum.

Eadem enim sunt supposita rationalis et mortalis. Quamvis enim quidam equus cuidam asinae permisceatur ad muli generationem, equus tamen si simpliciter sive universaliter sit acceptus, et in specie asinae permisceatur universaliter, nunquam perficit mulum.

Quod autem hic dicitur quod differentia differentiae componitur, sciendum quod impossibile est si utraque differentiarum ut actus ultimus accipiatur : si autem una accipiatur ut imperfecta et in potentia ad aliam, tunc prima est sicut genus ad alteram, et secunda est sicut actus et perfectio, et tunc est possibile. Et hoc est quod dicit Avicenna, quod duae differentiae non ejusdem ordinis conveniunt ad speciei constitutionem : quarum una est prior, et altera posterior, sicut rationale quod est communius quam homo, et mortale quod posterius in eadem rationali natura acceptum est determinans ad speciem hominis. Quod autem dicitur quod species non conveniunt, ideo dictum est quia species est id quod actu ultimo perfectum est in illis quae formaliter perfecta sunt : et ex duobus actu perfectis non potest fieri aliquid in aliqua natura. Et quod dicitur de equo et asina convenientibus, quod fit mulus, in multis aliis fit animalibus, sicut in cane, et vulpe, et aliis, quae sunt vicina secundum complexionem, ita quod unum temperat semen alterius, sicut frigiditate asinae temperatur calor seminis equi et quorum idem est tempus impraegnationis. Et tunc etiam, ut dicit Avicenna, non conveniunt ad constitutionem animalis cujus individua sunt convenientia cum individuis alterius illarum specierum, sicut constitutum a duabus differentiis idem est cum individuis utriusque illarum differentiarum, quia individua muli non conveniunt cum individuis asini nec cum individuis equi. Quod autem quidam dicunt, et videtur Porphyrius dicere, quod scilicet quidam equus et quaedam asina conveniunt ad muli generationem, et quod equus sim- pliciter et asina simpliciter conveniunt ad muli hujus generationem, valde inconsiderate dictum est : quia etiam equus simpliciter cum equa simpliciter non conveniunt ad hujus equi generationem : actiones enim et operationes non sunt universalium, sed tantum particularium : et universalia non generantur nisi per accidens, vel per consequens in particularium generationem. Simpliciter enim universalia ingenerabilia sunt et incorruptibilia. Hoc igitur est quod antiqui dixerunt de communibus et propriis differentiae et speciei : hoc enim patet ex verbis eorum. Dicunt enim sic : Commune ergo differentiae et speciei est aequaliter, et non secundum magis et minus participari ab his de quibus praedicantur : hominem enim participant aequaliter particulares homines, et similiter rationalem differentiam. Commune vero est eis et adesse semper his quae horum participant : semper enim Socrates rationale est, et semper Socrates homo est. Proprium autem differentiae omnino est, in eo quod quale sit praedicatur : species vero in eo quod quid sit praedicatur. Si autem homo communis velut qualitas accipiatur, non tamen simpliciter et absolute erit qualitas, sed secundum id quod generi advenientes differentiae, eum qui species est hominem constituunt : sic enim est quale quid, et non simpliciter quale vel qualitas : quia quid generis differentia formatum est in ipso. Amplius aliud habent proprium quo differunt, quia differentia una divisiva et communis in pluribus speciebus in quibus actu et simul est consideratur : quemadmodum quadrupes consideratur in pluribus animalibus specie differentibus. Species vero quae solum species est, consideratur in solis quae sub ipsa sunt individuis. Amplius autem adhuc differunt, quia differentia est prima vel prior ab ea specie quae est secundum ipsam constituta : cujus signum est, quod simul ablatum rationale interimit hominem : homo vero interemplus interimi rationale, cum adhuc sit Deus homine

non existente. Amplius quidem adhuc differunt, quod differentia cum generalis sit, et non ultima et convertibilis, componitur cum alia differentia. Rationale enim et mortale unum cum alio compositum, ut potentia et actus est in substantia hominis quae est species : species vero speciei non componitur ut gignat speciem aliquam aliam. Et si objicitur de asina et equo in muli generatione, dicimus quod quaedam asina cuidam equo permiscetur ad muli generationem, equus autem simpliciter asinae simpliciter conveniens nunquam perficit mulum.