CAPUT III.

De declaralione et examinatione primae quaestionis.

Quamvis autem haec determinata sint supra vires logicae, eo quod oportet in his uti rationibus sumptis ex principiis entis secundum quod est ens, ex quibus cognoscitur quid sit subsistens in intellectu solo, nudo, et puro, et aliam subsistentiam non habet. Et quid est subsistens extra intellectum in natura secundum esse completum. Ad quod non sufficiunt rationes logicae. Tamen propter bonitatem doctrinae, et ne sit suspensus lectoris animus, haec aliquantulum explanare tentandum est.

Ad quaestionem ergo primam, difficultates majores quae dubitationem pro parte faciunt, sunt inducendae, ut visa ratione dubitationis melius intelligatur veritas soluta dubitatione.Est ergo quaestio prima, utrum universalia et praecipue genera et species, quae quidem significantur, subsistant in natura secundum esse separatum ab intellectu: aut non quidem.sic subsistant, sed in solis, nudis, purisque intellectibus posita sint. Ita quod separatum non habeant esse, sed tantum sint accepta prout sunt rationes et intentiones in mente et lumine intellectus acceptae.

Sic ergo explicata quaestione, hi qui dicunt in solis, nudis, purisque intellecti bus posita esse septeni pro se fortiores inducunt rationes. Dicunt enim, quod Boetius et Aristoteles et Avicenna dicunt, quod omne quod separatum in natura est, ideo est quia unum numero est. Universale autem quod est genus et species non unum numero est, eo quod universale est unum in multis, et de multis. Quod autem est unum in multis et de multis, separatum non est a multis. Ergo ipsum separatum non est: non ergo unum numero est. Et si unum numero non est, sequitur ipsum non esse. Ergo universale separatum non est. Si ergo aliquo modo est, non nisi in solis, nudis, purisque intellectibus est. In solis quidem, quia in re non est : nudis autem, quia universale denudatum est a phantasmatibus ; puris autem, quia non nisi purum intelligentiae lumen est, nulli comparatum materiae sensibili.

Secundam adducunt rationem. Dicunt enim quod omne quod separatum a natura est, separatum habens esse extra intelligentiam, hoc aliquid est. Et hoc quidem dictum est Aristotelis et Avicennae, et probatur per inductionem. Sed universale non est hoc aliquid, sed quale quid. Ergo universale in natura existens non est. Si ergo est, oportet quod in solis, nudis, purisque intellectibus sit.

Tertiam adducunt rationem. Si omne quod est secundum esse separatum in natura, particulare et individuum est, ut omnis forma quae est in individuo individua est, sive sit substantialis, sive accidentalis, individuatur enim per materiam quae omnis individuationis principium est et causa. Universale autem ponitur esse in suo particulari, ut in subjecto et substantia in qua subsistit, et quae sibi substat.ut dicit Aristoteles in Praedicamentis. Universale ergo si subsistat extra intellectum in suo particulari, particulare est: quod absurdum est, quia particulare nec est in multis, nec de multis est. Universale autem est in multis et de multis.

Quarto ad idem inducunt, quod Aristoteles in prima probat philosophia multi-

pliciter, quod in eodem idem est esse universalis et particularis : quia aliter homo esset duo et non unum. Si ergo universale esse habet unum cum esse particularis, hoc esse secundum quod in particulari, est particulare: et particularis esse est non esse de multis et in multis : hic enim homo singularis est, et non in multis et de multis: a destructione consequentis arguitur. Si universale secundum suum esse, in multis et de multis est, universalis esse, non est esse particularis. Est autem esse particularis si extra est. Ergo non extra in natura est, sed in solis, nudis, purisque intellectibus est: quia aliter universale nullo modo esset: quod valde inconveniens est. An vero universale sit nunquam aliquis dubitavit.Et ideo Antiqui non quaerebant an universale sit, vel non sit, sed quaerebant an universale extra intellectum separatum in natura sit, an in solis, nudis, purisque intellectibus positum sit et fundatum ; eo quia extra intellectum sit in rerum natura.

Quinto opponunt dicentes quae Avicenna dixit et Algazel, quod universale quod est genus vel species, si extra intellectum est, aut coepit esse, aut non coepit esse. Si dicatur quod non coepit esse, sequitur quod aeternum sit: quod esse non potest, cum causam habeat intelligentiae lumen quod facit et dat omnes formas. Si autem coepit esse, aut coepit esse a seipso, aut ab alio. Non autem coepit esse a seipso : quia nihil incipit a se, cum Plato dicat quod nihil est cujus ortum legitima causa non praecesserit. Si autem ab alio coepit, per actum agentis coepit. Nihil autem fit per actum agentis, nisi particulare et individuum : quia omnis actus circa particularia est. Ergo universale particulare et individuum est. Destruamus ergo consequens, dicentes quod universale particulare et individuum non est,sicut jam superius probatum est: ergo universale non coepit esse, nec in aeternum est. Ergo universale non est in natura, sed in intellectu est.

Sextum quod in assertionem suae inducunt opinionis, est, quod in arte (quae naturam imitatur) duo esse videntur in forma artis. Si enim consideretur secundum quod in artifice est, communis est ad omnia quae sunt ejusdem generis et speciei, quia in artifice est per modum artificis. Et sicut unus est artifex valens producere multa artificiata : ita forma in artifice commune exemplar est ad omnia in quibus illa forma potest exemplificari. Quando autem extra artem artificis est in materia artificiata, particulata est, et nulli potest esse communis, nec aliquam habet aptitudinem ad hoc quod in alio et de aliojsit. Similiter autem in formis naturalibus esse videtur. In his enim intelligentia est ut artifex, et forma naturalis est forma in rebus, sicut forma artis in materia artificiati. Videtur ergo, quod si universale commune est et aptum natura esse in multis, quod hoc non habeat, nisi secundum quod est in intelligentia quae communis artifex est. Universale ergo ut universale est, non est nisi quod in solis, nudis, purisque intellectibus est.

Septimo etiam per hoc confirmant hoc quod dicunt,quod in libro de Causis multipliciter probatum est, quod res in causa non est, nisi per modum et virtutem effecti per causam. In effectu autem causa non est, nisi per formam quam in effectum causa producit: quia omne quod de potentia producitur ad effectum, non producit nisi per id quod est in effectu tam in univocis accidentibus, quam in aequivocis : quia aequivocas ad univocas reduci necesse est. Forma igitur primae intelligentiae agentis in hoc quod effectus est, non est id nisi per conditionem et virtutem effectus. Effectus autem individuus et singularis est. Ergo forma, sive substantialis, sive accidentalis, in effectu procedens ab intelligentia, individua est et singularis. Universale autem nec individuum, nec singulare est. Universale ergo in effectu naturae extra intelligentiam procedens non est ; in solis ergo et nudis, purisque intellectibus positum est.

Haec sunt quae ut fortiora inducunt, qui universalia in solo intellectu posita esse concedunt. Et ideo dicunt Aristotelem dixisse , quod universale est, dum intelligitur ; singulare autem est, dum extra sentitur.

Econtra autem illi qui universalia dicunt esse res extra intellectum existentes per se, fortiora inducunt septem, quibus maxime innituntur. Quorum primum est, quod hic homo non est nisi a simpliciter homine : et eadem ratione alius homo non est nisi a simpliciter homine, et sic de omnibus aliis. Non autem potest homo esse, nisi ab eo quod est secundum rem in natura extra intellectum existens simpliciter. Propter quod dicitur homo dignissima creaturarum. Si enim hoc conveniret huic homini secundum quod hic homo, non conveniret alii. Similiter quod homo est rationalis, non convenit huic secundum quod hic : quia tunc alii non conveniret. Ergo convenit secundum quod homo. Ergo homo secundum quod homo, et non hic homo, est aliquid in natura praeter intellectum existens. Eadem ratio est de animali secundum quod animal.

Secundum est, quod sicut dicit Aristoteles , eadem sunt quibus res est, et quibus cognoscitur et scitur. Non est autem scientia nisi de universali et per universale. Ergo res non est, nisi per id quod universale est. Scientia enim non est nisi de rebus et per res,praecipue in physicis. Ergo universalia sunt res extra intellectum. Si enim essent in intellectu tantum, essent rerum intentiones, et non res ipsae.

Tertio inducunt, quod forma quae dat esse, non habet esse a materia, quamvis sit in materia : sed habet esse ab agente secundum formam et agente univoco. Et secundum quod est ab agente, vere est, et est extra intellectum: et tamen non est hoc vel illud,sedest simpliciter. Sed universale est, quod secundum se non est hoc vel

illud, sed est simpliciter communicabile factum hoc vel illud. Ergo universale simpliciter et secundum se separatum ab agente et in natura existens est, quamvis non sit hoc vel illud. Universale ergo simpliciter est, et magis est quam particulare, sive hoc vel illud. Et haec fuit objectio Platonis, qui dixit universalia osse formas.

Quarto adducunt: quia id quod est ab agente formaliter, vere est in natura : et tamen de esse suo formali nihil habet a materia : sed ab eo quod est in materia, habet quod est forma hujus vel illius. Ens autem vere ab agente non secundum quod est hujus vel illius, verissime habet esse in natura et agente formaliter : quia uno modo se habet ad omnia quae ab eo exemplificantur. Quod ergo sic est, verissime est apud naturam: quia esse suum non est ab aliquo obumbratum vel variatum. Forma autem secundum quod uno modo se habet ad omnia particularia sua sic est, et tale habet esse. Hoc autem modo est universale. Ergo universale verissime est in natura, et verius est quam particulare.

Quinto inducunt, quod forma dat esse rei et specie et ratione : et natura non est nisi lumen intelligentiae terminatum ad hoc, et incorporatum isti. Quod ergo dat esse et rationem, aut habet ab hoc quod est incorporatum isti, et terminatum ad hoc, aut non. Constat autem quod non habet dare esse et rationem secundum quod est terminatum ad hoc, et secundum quod est incorporatum isti: quia hoc accidit isti, et ab hoc accidente non potest habere actum substantialem. Habet ergo ab hoc quod est lumen intelligentiae, quae est dans esse in natura. Non autem dat esse in natura, nisi quod vere in natura est. Ergo forma quae dat esse in natura, vere in natura est extra intellectum. Sicut forma artis non dat artificiato esse in genere et specie artificiati, nisi secundum quod in artificiato vere est, et extra intellectum artificis : quamvis hoc quod dat esse artificiato, non habeat ab eo secundum quod in ar- tificiato est, sed secundum quod est ab artifice.

Sexto adducunt, quod lumen faciens colores, non amittit aliquid per hoc quod est in corpore terminato : nec aliquid accipit essentiae vel virtutis ad agendum, quamvis ei quod constituitur per ipsum, multa accidant per hoc quod ad hoc vel illud terminatur. Ergo similiter lumen intelligentiae, quod de se formas largitur, non amittit id quod de se vel ab efficiente habet, per hoc quod est in isto vel in illo : nec aliquid accipit essentiae vel virtutis ab hoc quod terminatur ad hoc vel illud, quamvis ei quod constituitur ab isto multa conveniant secundum quod lumen istud constituens agit in hoc vel illo. Sic autem virtutem constituendi habens, est vere in natura, et non secundum quod esfin isto vel in illo. Hoc autem dicitur existens simpliciter et verissime et ex natura unam aptitudinem habens ad omnia quibus dat esse et rationem. Hoc autem est genus et species prout sunt universalia. Genus ergo et species universalia verissime sunt in natura.

Septimo inducunt, quod id quod secundum naturam et virtutem est ante rem, ab eo quod est post ipsum, nec esse accipit nec unitatem vel multiplicationem secundum seipsum, nisi secundum quod habet in isto vel illo quod post ipsum est. Universale autem sive forma quae est rei causa et principium, est ante rem secundum causam et naturae ordinem.Ergo ab eo in quo est, nec accipit esse, nec unitatem, necmultiplicationem secundum quod ipsum est in se : quamvis multiplicetur tantum secundum esse quod habet in isto vel illo. Si ergo in se accipiatur, nihil horum habet ab eo in quo est. Secundum seipsum autem acceptum verissime est : quia secundum se acceptum non habet hoc quod non sit nisi in intellectu : quamvis ab intellectu cognoscente et causante. Secundum se ergo acceptum verissime est res in natura simplici existens. Sic autem universale est aptitudinem habens ad omnia sua singularia.

Universale ergo verissime est et res in natura est, etiam absque eo quod in intellectu solo, puro, et nudo sit acceptum.

Ecce haec fortiora sunt, quae illi pro una parte et alia inducunt in suarum assertionem opinionum. Nos autem quantum sufficit praesenti intentioni ista solventes, dicimus quod universale triplicem habet considerationem, scilicet secundum quod in seipso est natura simplex et invariabilis : et secundum quod refertur ad intelligentiam : et secundum quod est in isto vel in illo. Primo quidem modo simplex est natura, quae dat esse et rationem et nomen, et verissimum est inter omnia quae sunt, nihil habens alienae naturae admixtum, nec conditione alienae naturae variatum. Per hoc autem quod est in isto vel in illo, multa accidunt ei secundum esse : quorum primum est, quod est particulatum et individuatum : secundum, quod est multiplicabile, vel multiplicatum : tertium autem, quod est incorporatum, et habens in se diversas passiones quibus est subjectum, et alia hujusmodi infinita, quia materiae infinita accidunt. Per hoc autem quod est in intellectu, dupliciter consideratur, scilicet aut secundum relationem ad intellectum intelligentiae primae cognoscentis et causantis ipsum, cujus illa natura simplex radius quidam est. Aut secundum relationem ad intellectum per abstractionem cognoscentem ipsum. Et primo quidem modo accidit ipsi radium et lumen intelligentiae agentis esse et simplex et purum esse, et immateriale et immobile et incorporale et incorruptibile, et perfectibile intellectus possibilis, et ejusdem possibilis intellectus esse motivum ad actum : sicut color movet visum ad actum secundum actum lucidi quod est in ipso quando secundum actum color est. Secundum autem relationem quam habet ad intellectum cognoscentem, non causantem, habet quod talis intellec-

tus secundum quod abstrahit ipsum,agi in ipso universalitatem (quam de natura sua ante habuit) per hoc quod separat ipsum a materia et materialibus individuitalibus. Et sic intelligitur quod dicit Aristoteles , quod universale est dum intelligitur : particulare vero dum sentitur. Et illud Avicennae dictum , quod Intellectus in formis agit universalitatem.

Et hoc est quod dixerunt antiqui triplices esse formas, ante rem scilicet, quae sunt formae secundum se acceptae, principia rerum existentes : et in re sive cum re ipsa, quae sunt formae existentes in ipsis, dantes eis nomen et rationem, per id quod sunt aptae esse in multis et universales, non tamen secundum quod sunt in illis: secundum enim quod sunt in illis, particularizatae et individuatae et ad singularitatem ductae sunt. Sunt etiam formae post rem, quae sunt formae per abstractionem intellectus ab individuantibus separatae et in quibus intellectus agit universalitatem. Et primae quidem substantialia rerum principia sunt, secundae autem rerum substantiae, tertiae autem accidentia et qualitates, quae notae rerum in anima acceptae vocantur et dispositiones vel habitus.

His ergo supra praelibatis dicimus, quod universalia, hoc est, naturae quae universalia vocantur, secundum se accepta, sunt et verissime sunt ingenerabilia et incorruptibilia et invariabilia. Sunt etiam extra, vel praeter intellectum solum, nudum, et purum, sicut incontradicibiliter probant secundae inductae rationes : secundum autem quoddam esse, in rebus sunt, scilicet secundum esse individuatum quod actu est in his quae sunt ultimo et in esse perfecto constituta in natura: propter quod illa res natura a physicis vocatur. Adhuc autem secundum quoddam esse sunt in intellectu: et hoc dupliciter, scilicet in intellectu per cognitionem causante et agente, et in intellectu cognoscente per abstractionem ea per universalitatem agente et educente.

Ad id ergo quod primo medio pro prima parte opinionis inducitur, quod cum dicunt Aristoteles et Boetius, quod omne quod est, ideo est, quia unum numero est : hoc intelligitur de his quae ultimo actu in natura perfecta sunt, de illis enim verum est. Sed universalia hoc modo non sunt: sunt enim ut rerum principia, et non ut res ultimo actu in natura constitutae et completae. Aut sic intelligitur , quod unum numero sit dictum a numero ultimi esse, vel a numero essentiae. Esse enim quod est unum numero, habet esse suae essentiae : sicut et universale unum numero, est unum numero essentiae et non duo vel tria (quamvis numerus materiae et accidentis sit) in multis et de multis. Et hoc accidit sibi et non convenit ei secundum se : et sic intelligitur quod dicitur, quod participatione speciei plures homines sunt unus homo.

Similiter dicendum ad id quod secundo dicunt, quod illud quod separatum habet esse extra intellectum in natura, est hoc aliquid : quia separatum esse habere dicitur duobus modis. Uno scilicet modo quo separatum esse habet id quod in se habet esse non dependens ad aliquid, ad hoc quod esse habeat quod sit extra ipsum : et sic non generaliter verum quod dicunt: quia universale sic separatum, habet esse in natura, et tamen non est hoc aliquid. Alio modo separatum esse dicitur, quod in se est indivisum, et ab aliis per discretionem divisum et separatum. Et hoc modo generaliter verum est quod dicunt : quia sic non nisi singulariter existentia separatum habent esse.

Ad id quod tertio inducunt per dictum Avicennae, dicendum quod omne quod est in individuo (secundum quod est in individuo) singulare est. Sed id

quod in individuo est, nil prohibet esse universale, non secundum quod est in individuo acceptum : hoc enim secundum se acceptum, nihil prohibet esse quale quid, et non hoc aliquid.

Si quis autem sic objiciat, Quod est in individuo est in eo per modum individui. Individuum autem est hoc aliquid. Ergo illud quod est in individuo, est singulare et hoc aliquid. Non valet argumentum. Quod enim est in individuo, non semper est in eo per modum esse individui, sed aliquando per modum principii individui. Et non oportet quod hoc secundum id quod est, sit individuum et hoc aliquid: quia potest esse quale quid. Et ideo in argumento paralogismus est figurae dictionis : quia interpretatur quale quid ut hoc aliquid.

Ad id autem quod quarto inducunt, 1 dicendum quod universale secundum esse quod habet in singulari, non habet aliud esse quam esse singularis : et hoc probat Aristoteles contra eos qui dixerunt formas universales distinctum et divisum esse retinere praeter esse singularis (sicut ex sigillo receptum) esse separatum ab illo sicut separatum est esse sigilli et cerae sigillatae : sed quod id quod est in singulari, non habeat esse naturae et principii, non secundum quod est in singulari, sed secundum se acceptum, non probat Aristoteles : quia hoc est verum et necessarium in omni natura.

Ad id quod quinto objicitur, dicen-. dum quod essentiae rerum secundum quod essentiae sunt, non incipiunt esse nisi per accidens et per aliud, scilicet incipientibus esse his in quibus sunt. In his enim per consequens etiam illa esse incipiunt. Et hoc non accidit eis, nisi secundum quod in illis sunt : secundum seipsa autem nec incipiunt nec desinunt esse secundum naturam, sed sunt radii luminis intelligentiae universaliter agen- tis, quae Deus est: quae cum seipsa sit agens, non est assignare quod incipiat vel desinat nisi secundum quod agit hoc vel illud in singulari.

Ad id autem quod sexto inducunt, dicendum quod quamvis forma artis habeat quod exemplar commune est, ab hoc quod a tali exivit artifice : tamen postquam exivit, adhuc habet id quando secundum se ut forma artis accipitur : et habet hocin lignis, et lapidibus, quamvis hoc non habeat secundum quod existit in lignis et lapidibus. Et similiter de formis naturalibus existentibus ab intelligentia. Et ideo secundum se acceptae sunt communes et universales etiam quae sunt in singularibus, quamvis non secundum quod sunt in singularibus habeant id.

Si autem quis inferat dicens : Si non secundum quod sunt in singularibus habent id : ergo habent secundum quod non sunt in singularibus. Est paralogismus secundum fallaciam divisionis : quia divisum infert ex eo quod secundum compositionem dictum fuerat.

Ad id autem quod septimo et ultimo inducitur, dicendum esse videtur, quod omne quod est in effectu secundum quod effectus esse habet ultimum, secundum quod est in effectu illo, singulare est: et sic intelligitur quod probatur in libro de Causis . Sed id quod in effectu secundum se acceptum per modum principii et causae formalis ipsius effectus secundum se accepti, nihil prohibet de se communicabile et commune esse, sicut jam saepius dictum est.

Ea autem quae secundo inducta sunt, puto de necessitate concludere.