CAPUT I.

Quomodo universale est de consideratione logici, et de numero universalium, ac de utilitate libri universalium.

Primum autem quod in scientia logica est considerandum, universale est: quia si ratio praedicabilis de aliis secundum veritatem attendatur, proprie et vere praedicari de alio non potest, nisi quod inest il li de quo praedi catur. Cum autem nihil insit sibiipsi (hoc enim secundum intellectum intelligi non potest, quod aliquid sit in seipso,vel insit sibiipsi, ut dicit Aristoteles ) oportet, quod omne quod inesse alii accipitur, aut insit ut natura essentialis, aut ut accidens. Et per hoc quod inest, sequitur de necessitate, quod communicabile sit omnibus quibus inesse significatur. Communicabile ergo multis est secundum aptitudinem et in multis et de multis. Omne autem quod sic inest, et hac ipsa de causa praedicabile est. Ratio ergo et causa praedicabilis est, quod sit universale. Cum ergo primus actus rationis (qui scientiam ignoti investigat per notum) sit ordinatio praedicabilium, ordinatio autem praedicabilium cognosci non potest, nisi sciatur per quam rationem praedicabile sit id quod praedicatur : quae ratio sumitur ex hoc, quod praedicabile est. (Est enim prius considerare praedicabile secundum id quod praedicabile est, quam considerare ordinem praedicabilium.) Cum ergo ex hoc quod universale sit, praedicabile sit, oportet primo ponere scientiam universalis.

Si autem quis objiciat, quod etiam particulare de seipso praedicatur, Dicemus quod haec praedicatio non perfectam habet praedicationis rationem : ut de hoc in sequentibus in loco opportuno pertractabitur. Sic ergo ad praedicabilium rationem, et necessarium est et utile de universali praemittere tractatum.

Universale autem est, quod.cum sit in uno, aptum natum est esse in pluribus, ut in ante habitis ostensum est . Et per hoc quod in multis per aptitudinem est, praedicabile est de illis. Et sic universale est, quod de sua aptitudine est in multis et de multis. Et hoc modo prout ratio est praedicabilitatis, ad logicum pertinet de universali tractare, quamvis secundum quod est natura quadam et differentia entis, tractare de ipso pertineat ad metaphysicum. Praedicare enim et praedicari rationis est ordinantis et componentis praedicabilia secundum praedicabilium propriam rationem.

Universale autem sic acceptum prout est praedicabile quod in multis et de multis, aut inest essentialiter, aut accidentaliter : sive ut essentia, sive ut accidens. Si inest ut essentia: aut inest ut tota essentia, aut ut pars essentialis. Si inest ut tota formalis essentia, constat quod est species, quia species totum est formale esse individuorum de quibus praedicatur : quia quidquid est post speciem, est de materia vel individuantibus. Si autem ut pars essentialis : tunc aut est secundum potentiam in qua est esse per inchoationem, aut est pars secun- dum actum in quo est esse secundum actum perfectum. Et priori quidem modo est genus, secundo vero modo est differentia. Si vero inest ut accidens: aut inest ut accidens naturae, quod de ipsius naturae aptitudine causatur et emanat: aut ut accidens commune, quod est accidens individui. Et priori quidem modo est proprium, et secundo modo est accidens vocatum. Et de omnibus his tractare est necessarium logico, propter hoc quod praedicabilium considerat ordinem et praedicatorum compositionem.

Qualiter omnia ista praedicantur per notam compositionis,et qualiter per hoc verbum substantivum est, in sequentibus erit manifestum : sed hic tantum sufficiat,quod quidquid praedicatur, praedicatur non ut pars, sed ut idem secundum esse. Idem autem dico per se, vel per accidens. De his igitur in hoc nostro libro erit tractatus.Noe considerabimus luc res ipsas quibus talia ad ordinem unum praedicabilis referuntur. Hoc enim in libro Praedicamentorum habet determinari. Sed accidens ipsis rebus, quo eorum primum praedicabilium generis habet nomen et rationem, et secundum speciei, et tertium differentiae, quartum vero proprii, quintum autem occidentis. Hoc enim ad istius primi libri pertinet intentionem. Per hoc enim accidentia diversum modum accipiunt praedicandi in quid vel in quale : quamvis conveniant omnia in hoc, quod quodlibet ipsorum est praedicabile : per quod eliam scientia est una, et non multae. Diffiniri autem universale vera diffinitione non potest: quia per hoc quod praedicabile est de multis, non est unius et ejusdem rationis, sed est dictum per prius et posterius de illis de quibus est per ambitum suae communitatis praedicatum.

Tractantes autem de his, modum et ordinem tenebimus Porphyrii. Ut duplex utlitas habeatur nostri operis : et de universalibus habeatur doctrina, et etiam libri Porphyrii habeatur intellectus,

quem scripsit ad quemdam Grisarotium suum discipulum. Cum autem sit duplex necessarium, scilicet inevitabile, et utile, ad eam quae est apud Aristotelis libros doctrinam praedicamentorum (quae caeteris doctrinis praedicamentorum praeexcellentior est) nosse quid sit genus, quid differentia, quid species, quid proprium, et quid accidens, secundum quod haec universalia habent rationem praedicabilium, oportet tractare de istis. Inevitabile enim est, secundum quod rationem praedicabilis oportet cognoscere ante praedicabilium ordinem. Utile est secundum quod adminiculum est scire intentionem generis et speciei et differentiae et proprii accidentis, antequam determinetur de his quae in uno genere or dinantur ut species, et antequam determinentur quae ex uno genere dividuntur per oppositas differentias, et antequam assignentur uniuscujusque generis propria, et ampla distinctio generum in substantia, et accidentium genera determinentur.

Est autem necessarium et utile ad diffinitionum assignationem : quae omnes prout praedicabiles sunt, ex genere et differentiis constituuntur, in quibus ca vere oportet ne aliquod accidentale ponatur. Non enim potest vitari malum nisi cognitum, ut dicit Boetius. Omnino etiam necessarium ad demonstrationem, cujus medium secundum potissimum modum demonstrandi diffinitio est dicens quid et propter quid. Est enim talis diffinitio, ut dicit Aristoteles , demonstratio positione differens. Necessarium est etiam et utile ad divisionum scientiam : quia omnis divisio vel est generis in species, vel totius in partes, vel accidentis in accidentia, vel subjecti in accidentia, vel accidentis in subjecta, vel vocis in significationes . Et patet, quod quaedam in divisione sunt, quae sine doctrina istorum sciri non possunt. Quare scientia generis , speciei . differentiae, proprii, et accidentis, adminiculum est ad scientiam divisionum generis in species, et accidentis in accidentia, vel accidentis in subjecta, vel subjecti in accidentia. Si autem non ad omnem utilis est divisionem, per hoc non removetur quin sit ad divisionem. Scientiam enim divisionis non habet etiam qui unam ignorat divisionis rationem.

Cum ergo tam utile sit hoc negotium istarum rerum prout universalia quaedam sunt, istarum quinque rerum prout in ratione sunt, speculatione sive consideratione tentabo traditionem compendiosam faciens doctrinam monstrare. Modus enim noster quasi introductorus erit, ut imperitis sufficiat. Ea autem quae ab Antiquis de his dicta sunt colligemus : et quamvis in modo introductionis ab altioribus quaestionibus abstinendum sit, tamen propter doctrinae bonitatem etiam illas tangemus. Cum tamen in modo introductionis simpliciora facile ab imperitis intelligibilia mediocriter sint potius conjectanda, ut facilior foat instructio. De una enim et eadem re subtili demonstratione et introductoria diserlione potest tractari. Non enim per causas altissimas ista hic demonstrabimus, sed per similitudines et exempla de his faciemus instructionem.