CAPUT I.

Utrum Logica sit scientia et specialis ?

Intendentibus primum de logica, considerandum est qualis scientia sit logica, et an sit aliqua pars Philosophiae, et ad quid necessaria, et cujus utilitatis : deinde autem de quo est, et quae divisio ipsius : ut habitis omnibus partibus ipsius sciatur quando est perfecte vel imperfecte tradita vel descripta. Circa omnia enim haec diversa dicere videntur Antiqui.Quidam enim Antiquorum logicam nullam esse scientiam contenderunt, dicentes non posse esse scientiam id quod est omnis scientiae sive doctrinae modus. Modus autem omnis doctrinae logica est: eo quod aliquo genere persuasionis utitur omnis qui docet, vel astruere conatur ali- quid : omnis autem persuasio per sermonem logica est, sive syllogismo, sive enthymemate, sive inductione, sive exemplo utatur qui docet vel persuadet. Modus igitur omnis doctrinae logica est. Et sic omnis doctrinae modus est scientia logica. Nulla igitur est doctrina specialis, quae logica sit dicenda. Propter quod et Aristoteles in secundo primae philosophite suae , et similiter Averroes dicunt omnis scientiae modum esse ipsam scientiam quae est et vocatur logica, et quod non simul addisci potest scientia et scientiae modus, sed oportet prius discere modum, et deinde per modum jam perfecte apprehensum,addiscere tentare scientiam. Sed non satis consideraverunt, quod quamvis scientiae sint multae, et quaelibet specialem habeat modum, qui differt

a modo alterius, sicut et unaquaeque scientia differt ab altera : est tamen unus communis modus scientiae per quoddam commune quod est in omni scientia. Et hoc est quod per investigationem rationis ex cognito devenitur ad cognitionem incogniti: hoc enim fit in omni scientia quocumque modo dicta, sive sit demonstrativa, sive non demonstrativa. Et gratia illius communis, est in omni scientia modus unus communis omnis scientiae. Et hic modus est per actum rationis, qui ratiocinatio sive argumentatio est, de cognitione cogniti procedens in scientiam ejus quod erat incognitum, secundum quod Isaac in libro de Diffinitionibus rationem diffiniens, dicit quod ratio est animae intellectualis virtus, faciens currere causam in causatum. Causam generaliter vocans et large, omne quod secundum intellectum simpliciter, vel quoad nos antecedit ut cognitum, per cujus cognitionem ductu rationis devenitur in notitiam incogniti. Hic autem modus quamvis communis sit per hoc quod ponitur in qualibet scientia, tamen secundum se consideratus et non immixtus scientiis, est quoddam per se distinctum ab omnibus aliis. Et hoc modo consideratus hic modus, potest esse subjectum scientiae, et scientia specialis de ipso est: in qua tamen scientia eumdem modum observari necesse est, quia scientia talis modi non nisi modo logico doceri potest: ut enim dicit Avicenna , modus hic omnibus hominibus (per hoc quod intellectuales sunt quodammodo per naturam) inditus est. Sed imperfectus est qui in natura est: perficitur autem per artem adhibitam. Id enim quod in natura est, seminarium et imperfectum est, et quasi in potentia existens. Ex hoc enim quod homo intellectualis est et intelligentiae stratum, in quo sternuntur formae intellectuales in actu luminis intelligentiae, et per intellectum compositivus est unius formae cum alia per compositionem vel divisionem, fit homo admirativus eorum quae comprehendit accipiendo per sensum et intellectum, vel per intellectum solum. Per hoc autem quod admirativus est, suspenditur ad inquisitionem, et per inquisitionem comparat unum alteri. Per comparationem autem unius cum altero, ab eo quod est notum deducitur ad ignoti notitiam. Et sic hic logicae modus a natura quidem incipit: perficitur autem arte, et usu et exercitio recipit perfectionem : sicut et Victorinus optime dicit, quod natura facit habilem, ars facilem, usus autem potentem : sic enim natural perfectae sunt omnes artes et omnes scientiae. Et hinc est, quod ars naturam imitatur. Et sicut dicit Hesiodus : Quidam per solam naturam in talibus sunt perfecti et boni: quidam autem non per naturam, sed quia Doctores talium in animo ponunt: et illi boni efficiuntur talia in animo ponentes, per comprehensionem principiorum artis et scientiae: quidam vero tam erronei sunt, quod nihil talium in se habent, nec ab aliis suscipere possunt, quos Hesiodus ad verum et bonum cognoscendum reputat inutiles. Patet igitur quod logica una est specialium scientiarum, sicut in fabrili in qua specialis est ars fabricandi malleum: cujus tamen usus omnibus adhibetur, quae arte fabrili fabricantur. Investigatio enim, sive ratio investigans ignotum per notum, speciale quoddam est, quod passiones habet et differentias et partes et principia : quae dum de ipso probantur, ars et scientia efficitur specialis, cujus usus postea omnibus adhibetur scientiis. Sic igitur patet, quod logica generaliter dicta, scientia est specialis, de qua nunc est tractandum.