CAPUT VII

De communitatibus et differentiis generis et accidentis.

Consequenter agendum est de communitatibus et differentiis generis et accidentis, secundum quod utrumque est universale. Dicimus igitur quod generis et accidentis commune quidem est, quod utrumque de pluribus praedicatur, quemadmodum saepius dictum est : hoc enim competit utrique eorum secundum quod sunt universalia. Et hoc quidem convenit tam accidenti separabili, quam inseparabili. Moveri enim quod est accidens separabile, de pluribus et de multis valde praedicatur. Nigrum vero quod est accidens inseparabile, praedicatur et de omnibus corvis, et de omnibus aethiopibus, et etiam de aliquibus inanimatis, ut de carbone, et quercu putrefacta, et de ebeno abscissa, et aliis multis hujusmodi.

Quamvis autem multae sint communitates accidentis ad genus, tamen illae ex praedictis vel per se sunt manifestae, ut dicunt quidam, sicut est non conversim praedicari, etaliahujusmodi: omnis enim corvus est niger, sed non omne nigrum est corvus : sicut omnis homo est animal, sed non omne animal est homo. Differentia est inter genus et accidens, primo quidem, quoniam genus sicut principium est ante species de quibus praedicatur : quamvis enim aliquod accidens sit inseparabile, tamen secundum naturam prius est id cui accidit, quam ipsum accidens : subjectum enim oportet quod sit ens in se completum, ut dicit Avicenna, antequam sit occasio vel causa quod ens accidens sit in ipso.

Secunda autem est differentia, quia omnia illa quae participant genera ut genera, aequaliter et .non secundum magis et minus participant illa. Et hujus quidem causa est, quia participant illa in termino, et quia esse unum est quod non recipit magis et minus. Genus autem principium est esse illorum quae participant ipsum. Accidentia vero insunt et inaequaliter his quae participant : ipsa enim accidentium participatio suscipit intensionem et remissionem, eo quod in termino ponitur nomen accidentis, vel secundum accessum ad veram nominis impositionem, vel secundum intensionem et remissionem causae, quam habet in subjecto : sicut enim potest subintelligi per naturam corvus albus, ita salvo corvo per naturam potest intelligi corvus minus niger et magis niger. Generum vero participatio minime et nullo modo suscipit magis et minus propter causas quae dictae sunt.

Alia adhuc est differentia, quia accidentia principaliter et immediate subsistunt in individuis : qui a accidentium communium propria sunt subjecta. Genera vero et species magis proprie naturaliter priora sunt individuis quae eis substant. Genera enim sunt principia specierum, et species sunt totum esse individuorum : et quod est principium principii, est etiam principium principiati.

Adhuc autem et alia est differentia : quia genus quidem in eo quod quid est, praedicabile est de his quae sub ipsis sunt speciebus (in quo tamen differt genus et a differentia et a proprio et ab accidente). Accidentia vero quae absolutum habent esse, praedicantur in eo quod aliquid est quale, scilicet qualitas et quantitas. Quae autem habent esse comparationis sive comparationi admixtum, ut ad aliquid, agere et pati, et hujusmodi alia, praedicantur in eo quod quomodo se habent

unumquodque eorum de quibus praedicatur. Si quis enim interrogatus fuerit, qualis est aethiops ? congrue respondet quia niger est. Si autem interrogatus fuerit, quomodo Socrates se habet in corporis dispositione ? congrue respondet quia sedet vel stat. Si quaeratur quomodo se habet agendo, dicet quod ambulat vel aliquid aliud agit.

Hae ergo sunt differentiae generis et accidentis : et hoc quidem, sicut dicit Porphyrius. Generis autem et accidentis commune est de pluribus (quemadmodum dictum est) praedicari, sive de numero separabilium accidentium, sive de numero inseparabilium. Etenim moveri de pluribus praedicatur, quod est de numero separabilium. Nigrum quidem quod est de numero inseparabilium, etiam de pluribus praedicatur, ut de corvis omnibus, et de aethiopibus, et de aliquibus inanimatis. Differt autem genus ab accidente, quoniam genus ante species est secundnm naturam et intellectum, de quibus praedicatur. Accidentia vero speciebus de quibus praedicantur sunt posteriora secundum naturam : nam si etiam inseparabile sumatur accidens, de quo tamen minus videtur, sed tamen prius natura est subjectum cui accidit quam id quod accidit sibi. Et genera quidem etiam in hoc differunt ab accidente, quod quae participant genera, aequaliter et non secundum magis et minus participant ea. Accidentia vero ea quae participant, non aequaliter participant. Intensionem enim et remissionem suscipit accidentium participatio. Generum vero participatiominime suscipit intensionem et remissionem. Est etiam differentia, quia accidentia quidem in individuis (de quibus praedicantur) principaliter subsistunt, et tunc individua priora sunt accidentibus quae in ipsis sunt. Genera vero et species naturaliter priora sunt individuis de quibus praedicantur. Est autem adhuc differentia, quod genera in eo quod quid praedicantur de speciebus et individuis quae sunt sub ipsis 5 accidentia vero prae- dicantur in eo quod quale aliquid sit, vel qualiter se habeat unumquodque eorum de quibus praedicantur. Et hoc probatur exemplo : tu enim qualis est aethiops interrogatus, dicis niger: vel interrogatus quomodo Socrates se habet in positione corporis vel actione, congrue dicis quoniam sedet vel ambulat.

Genus ergo in quo ab aliis quatuor differt, dictum est quantum ad praesentem sufficit intentionem. Contingit sive consequens est, post hoc dicere qualiter unumquodque aliorum a genere universalium differt ab aliis a se quatuor universalibus : comparato enim quolibet illorum quinque ad alia quatuor, viginti fient omnes differentiae, quia quater quinque sunt viginti: sedsemper posteriorum differentiis enumeratis, posteriorum comparatorum differentiae superantur una differentia quam plus habent ipsis ea quae ante comparata sunt: eo quod illa differentia jam ante comparatis sumpta sive habita est. Tertio autem loco comparata superantur a tribus. Quarto vero loco comparata superantur a quatuor differentiis. Relinquitur quod non restant dicendae nisi decem differentiae. Secundo vero loco quando differentia comparatur speciei et proprio et accidenti, et omittitur illa quae fuit differentiae ad genus, eo quod illa in comparatione generis ad differentiam habita est, et eadem est differentia generis ad differentiam, quae est differentiae ad genus : tunc separatur sequens comparatio in una, et iterum sequens superatur a praecedente : cum enim species comparatur ad proprium et accidens, omittitur comparatio speciei ad genus et ad differentiam, eo quod illae jam in comparatione generis ad speciem et in comparatione differentiae ad speciem habitae sunt. Et sic de aliis, quia semper sequens unam minus habet quam immediate praecedens : et tunc omnes quae residuae sunt, non fiunt nisi decem, quatuor scilicet in comparatione differentiae ad alia, et tres in comparatione speciei ad alia, et duae in comparatione proprii ad

alia, et una in consideratione universalis ultimi et comparationis.

Vel si haec numerentur ex parte comparatorum ad invicem, tunc primo comparat differentiam ad alia tria, et quarta est habita prius, quae est comparatio ad genus. Et tertio fit comparatio speciei ad alia duo, et duae comparationis species sunt habitae : una quidem comparatio speciei ad genus et alia comparatio speciei ad differentiam. Et quarto fit comparatio proprii ad accidens, et tres sunt habitae, scilicet proprii ad genus, et proprii ad differentiam, et proprii ad speciem. Ultima autem est accidentis comparatio quae quatuor habet ante, scilicet accidentis comparatio ad genus, et accidentis ad differentiam, et accidentis ad speciem, et accidentis ad proprium : genus enim differt a differentia, specie, proprio et accidente.

Quatuor ergo sunt differentiae omnes ipsius generis ad alia quatuor. Differentia vero quo differat a genere dictum est, quando quo genus differt a differentia dicebatur. Relinquitur igitur dicere quo differentia differat a specie, proprio, et accidente, et sunt tres differentiae. Rursus species quo differat a differentia dictum est, quando quo differat differentia a specie dicebatur. Residuum est ergo dicere quo differat species a proprio et accidente. Duae ergo sunt istae differentiae. Proprium autem quo differat ab accidente relinquitur dicere, nam quo a genere et differentia et specie differat, dictum est in illorum differentiis ad ipsum. Quatuor ergo sumptis differentiis generis ad alia, tribus vero differentiae ad alia, duabus autem speciei ad alia, una autem proprii ad accidens, decem omnes erunt differentiae : quarum quatuor erunt generis ad alia, ut jam superius demonstravimus. De aliis consequenter dicemus.