CAPUT II

De diffinitione proprii et explanatione portium ejus.

Hoc autem totum facile patet si considerentur dicta antiquorum in proprii divisione. Proprium Peripatetici quadrifariam dividunt: quadrifariam autem dividere est quatuor modis fari, quia divisio ejus est multipliciter data. Quod non est omnino aequivocum, nec est pure univocum, sed plurium convenientium in uno nomine relatorum ad unum, cui principaliter et perfecta ratione convenit ratio nominis. Nam dicitur proprium quod soli alicui convenit speciei, et si non omni convenit individuo ejusdem speciei, tamen erit proprium quia manat de substantialibus principiis speciei, quamvis principia essentialia proprii non adaequantur principiis speciei, et per transmutationem voluntariam referuntur ad principia speciei: et hoc modo medicum esse vel geometram proprium est homini, et est proprium ad aliquid suae speciei. Et est proprium, quod omni individuo speciei accidit, sed non soli accidit speciei, eo quod principia proprii excedunt propria principia speciei, quamvis non excedant omnia principia ipsius : quemadmodum proprium est homini esse bipedem. Et est proprium, quod convenit soli speciei et omni individuo ejusdem speciei per aptitudinem naturae communis, quamvis per accidens impediatur in aliquo, sed non convenit semper, sed aliquando, ut canescere in senectute. Cum enim homo habeat cerebrum maximum respectu sui corporis et humidissimum, quod non terminatur nisi quamdiu calor naturalis fuerit fortis, necesse est, quod procedente aetate frigescente calore resolvente ipsum, et non dirigente, nec terminante ipsum, putrescere incipiat: et tunc canescit et albescit secundum naturam. Quamvis hoc per accidens impediatur in his in quibus est subtile et pingue humidum facile per modicum calorem terminabile: propter quod qui molles et subtiles pilos habent, aut non canescunt, aut tarde : mollities enim et subtilitas pilorum, signum est subtilis et pinguis humidi, et hoc est proprium quando. Est etiam proprium quod omni convenit individuo speciei, et soli speciei, et semper convenit, eo quod principia proprii adaequantur penitus principiis speciei et immobiliter manant ex ipsis: et hoc est proprie proprium : sicut risibile convenit homini per aptitudinem naturae hominis, etiam quando non ridet secundum actum et operationem usus, dicitur esse risibile, non quod actu rideat, sed quod aptus natus ad ridendum est, et hoc modo equo convenit esse hinnibilem, et asino esse rudibilem, et bovi esse mugibilem : et sic sua propria habet quodlibet animal, et etiam quaelibet specierum, quamvis nomina propriorum non sint posita, propter hoc quod nobis sunt incognita.

Dicimus tamen quod species et res sub speciebus contentae multas habent operationes non a qualitatibus activis et passivis quae sunt in ipsis, sed a tota specie, sicut scamonea dicitur purgare choleram, et saphyrus tremores et antraces pellere : et hoc dicitur esse eis proprium. Haec autem sic dicuntur proprie propria, quoniam etiam convertuntur et conversim praedicantur de specie universaliter: quidquid enim est equus, est hinnibile, et quidquid est hinnibile, est equus.

Attendendum est, quod quamvis risibile sit proprium hominis, tamen risibilitas non est ejus proprium, quia proprium est universale praedicabile: risibilitas autem de homine praedicari non potest, sicut nec praedicatur in differentia rationalitas, sed praedicatur rationale. Et hujus causam dicit Avicenna satis convenientem: quia cum universale notio sit totius ejus de quo praedicatur, et dicat ipsum totum vel secundum potentiam vel secundum actum vel secundum naturalem potentiam consequentem ipsum in eo in quo est, sic di-

cit totum proprium. Taliter autem totum non potest significari per abstractum, sed significatur per concretum. Oportet enim universale concretionis more significari per nomen.

Quamvis enim sic quatuor universalia quae sunt genus et species, differentia et proprium, concretionis modo significari habeant, non tamen propter hoc sunt denominativa, sed sunt totius esse nomina nomen et rationem dantis ei de quo praedicantur: quod non faciunt denominativa, quia ista non sunt nisi vel essentiala ejus

de quo praedicantur, vel ex essentialibus principiis manantia: denominativa autem formantur ab aliena natura, quae per causam non essentialem, sed infinitam esse habent in subjecto, et ideo non essentialiter, sed denominative possunt praedicari : sicut cum dicitur, homo est albus vel niger vel aliquid hujusmodi. Haec autem in doctrina praedicamentorum habent determinari. Talis ergo est intentio proprii apud logicos, et talis est divisio ipsius. De proprio ergo haec dicta sufficiant.