CAPUT V.

De recapitulatione eorum quae de sermone generis dicta sunt.

Capitulariter igitur ea quae de generis diffinitione dicta sunt colligentes, dicimus, quod aliter quam in civilibus rursus dicitur genus, cui immediata et directa linea non transversaliter supponitur species. Ad horum generum, quae in civilibus sunt, fortasse aliquam similitudinem dictum : hujusmodi enim genus est principium quoddam earum quae directe sunt sub se specierum. Et hoc convenit cum acceptione generis secunda. Videtur etiam genus sic dictum omnem multitudinem specierum et individuorum continere in una sui natura, et nomine quod largitur eis. Et sic convenit cum acceptione generis, de qua est sermo apud Philosophos. Unde etiam taliter dictum genus describentes, dicunt et assignaverunt dicentes, quod genus est quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quid est praedicatur, ut animal quod de homine et de asino in eo quod quid est praedicatur. Eeorum enim quae praedicantur, alia quidem de uno solo praedicantur, sicut individua (quamvis haec praedicatio non sit propria) ut Socrates, et Plato : et ut generaliter dicatur in omni genere individuorum, ut hic et haec et hoc. Alia vero praedicabilium praedicantur de pluribus quemadmodum genera, et species, et differentia, et proprium, et accidens commune, sive accidentia communia, quae non sunt alicui propria. Est autem ex. gr. genus quidem ut animal, species autem ut homo, differentia ut ratio- nale, proprium ut risibile, accidens ut album, nigrum, et sedere, et hujusmodi.

Ab his ergo quae de uno solo praedicantur, differunt genera per id quod in diffinitione inducta positum est: eo quod ipsa genera per diffinitionem praeinductam assignata sunt in eo quod de pluribus praedicantur.

Ab his autem speciebus quae de pluribus praedicantur, differunt genera : quoniam non praedicatur species de pluribus differentibus specie sicut genus, sed praedicatur de pluribus solo numero differentibus, non quidem secundum quod numerus est accidens, sed secundum quod numerus est in rebus numeratis : propter quod dicit Aristoteles, quod numero differunt quaecumque differunt materiae divisione : homo enim cum sit species, de Socrate praedicatur, et de Platone, qui non specie differunt ab invicem, sed numero solum et divisione materiae, quia materia Socratis non est materia Platonis. Animal autem cum sit genus, de homine praedicatur, et de bove, qui specie differunt a se invicem, et non numero solum.

A proprio vero differt genus : quoniam proprium quidem de una sola specie praedicatur, cujus est proprium, mediata et consequenti praedicatione, et de his individuis quae sunt in illa una specie, quia per speciem proprium transit ad individua, quorum totum esse formale est ipsa species, quemadmodum risibile praedicatur de homine solo et particularibus hominibus qui sunt sub homine : genus autem non de una sola specie praedicatur, sed de pluribus et differentibus specie.

A differentia vero differt genus et ab aliis quae sunt communiter accidentia:

quia etsi de pluribus et differentibus specie praedicantur et differentia et communiter accidens, non tamen in eo quod quid sit praedicantur, sed in eo quod quale sit. Cujus ratio est: quia aliquibus interrogantibus nos id de quo ut de subjecto praedicatur haec differentia et accidens, non in eo quod quid sit dicimus illa praedicari, sed magis in eo quod quale : et interroganti alicui et dicenti, qualis est homo? dicimus quoniam rationalis. Et interroganti qualis est corvus ? dicimus quoniam est niger. Est autem rationalis differentia quae est essentialis qualitas hominis : nigrum autem est accidens commune et corvo et aethiopi. Cum autem quid est homo interrogemur, respondemus quod est animal. Est autem genus hominis animal, et primum in esse homini subjectum.

Praedicari ergo de pluribus genus dividit sive separat ab his quae de uno solo praedicantur, quae sunt de numero eorum quae sunt individua. Per id autem quod dicitur praedicari de differentibus specie, separatur genus ab his quae ut species vel sicut propria praedicantur. In eo autem quod quid sit praedicari dicitur, dividitur genus a communiter accidentibus et a differentia, quae non in eo quod quid sit, sed in eo quod quale sit praedicantur.

Nihil ergo nec superfluum nec diminutum continet generis dicta a Philosophis descriptio. Et ideo talis diffinitio terminus vocatur, diffinitum perfecte (per omnia quae sunt de esse ipsius) determinans, et ab omnibus aliis distinguens et separans. Haec igitur quantum ad logicam intentionem pertinet de genere dicta sunt.