IN CAPUT IX MARCI

ENARRATIO.

" Et dicebat illis : Amen dico vobis, quia sunt quidam de hic stantibus, qui non gustabunt mortem, donec videant regnum Dei. veniens in. virtute . "

Tangit hic Ecclesiae fundationem in gloria.

Dividitur autem in partes duas : in quarum prima, praemittit istius gloriae revelationem : in secunda autem, facit revelationis exhibitionem, ibi, IX, 1 : " Et post dies sex, etc. "

In primo horum dicit quatuor : in. quorum primo dicit quibus haec revelatio promittitur : secundo, quando : tertio, quid : quarto, quale est quod videbunt.

Dicit igitur : " Et dicebat illis, " fundationem in gratia ordinans ad fundamentum spei in gloria : " Amen dico vobis. " Quia de invisibilibus est quod promittit, ideo praemittit confirmationem. Apocal. III, 14 : Haec dicit : Amen, testis fidelis, et verus.

" Quia sunt quidam, " exceptae dignitatis inter alios : Petrus, Joannes, et Jacobus major, " qui non gustabunt mortem, " per experimentum resolutionis animae a corpore. Haec autem ideo dicit, quia dictum fuerat, Exod. xxxiii, 20 : Non videbit me homo, et vivet. Et ideo Christus ostensionem gloriae vitae aeternae promittit ante mortem, ut magis discipuli in fide firmentur. Dicuntur autem isti, " de hic stantibus, " quia recti isti stant in gratia. Ad Roman. XIV, 4 : Sta-hil autem : potens est enim : Deus statuere illum.

" Donec videant, " oculis corporalibus, " regnum Dei, " hoc est, figuram decoris regni Dei, in signo et claritate transfigurationis. Exod. xxxiii, 19 et 17 : Ego ostendam omne bonum tibi... Invenisti enim gratiam coram me. Quibus ergo ostenditur, in communi non determinatis nominibus, declaratur. Quando autem, quia ante mortem. Quid, quia regnum Dei in decore transfigurationis. Sapient. x, 10 : Ostendit illi regnum Dei, et dedit illi scientiam sanctorum : honestavit illum in laboribus, et complevit labores illius.

" Vivens in virtute, " hoc est vitam ostendens non in infirmitate, sed in immortalitatis virtute et potestate. Alia littera habet: " Veniens in virtute, " quia secundus adventus Christi non erit in infirmitate, sed in potestate et virtute : et hanc gloriam praemonstravit in transfiguratione. Matth. XXVI, 64 : Amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, et venientem in nubibus coeli. De hac visione dicitur, Isa. xxxv, 2 : Ipsi videbunt gloriam Domini, et decorem Dei nostri. II Petr.1, 16 et 17 : Non doctas fabulas secuti, notam fecimus vobis Domini nostri Jesu Christi virtutem et praesentiam : sed speculatores facti illius magnitudinis... Voce delapsa ad eum hujusoemodi a magnifica gloria, etc. Joan. I, 14 : Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a, Patre, plenum gratiae et veritatis.

" Et post dies sex assumit Jesus Petrum et Jacobum, et Joannem, et ducit illos in montem excelsum seorsum solos, et transfiguratus est coram ip-

SIS, "

Tangit hic revelationem gloriae. Tangit autem tria, scilicet quando, et quibus revelavit : secundo,qualem gloriam reve- lavit : tertio, qualiter disparuit, et ad quid revelata fuit.

Dicit igitur " Et post dies sex, etc, " scilicet a doctrina inducta : quia sex diebus ab initio perfecit Deus mundum, et per quietem salutiferam in gloria quietem ostendit. Possunt tamen per sex diex, sex gratiae illustrationes significari, quibas Sol justitiae Christus Deus noster super nos illuxit : et post quos gloriam suam, quam nobis daturus est, demonstravit : scilicet primo, naturae sanctificatio, in humanae naturae susceptione : secundo, maledictae generationis reparatio, in mundissima et sanctissima sui de illibata Virgine generatione : tertio, concupiscentiae damnatio, in circumcisione : quarto, originalis peccati detersio, in baptismi sanctificatione : quinto, damnatoris nostri diaboli devictio, in tentatione : sexto, omnium animarum illuminatio, in praedicatione, et doctrinae per exempla et signa confirmatione. Per hos enim sex dies in nobis lux gratiae diffusa et confirmata est : et post hos ad gloriae demonstrationem sublimamur. In primo die, sicut dicitur, Ezechiel. xliii, 2, ingressa est gloria lucis Domini in templum naturae humanae, et resplenduit terra a ma jestate ejus. In secundo, Sol justitiae nubem primae maledictionis dissolvit. II Machab. I, 22 : Tempus affuit quo sol refulsit, qui prius erat in nubilo. In tertio, tenebras fugavit aegypti, quae tenebant oculos omnium natorum. Joan. I, 5 : Lux in tenebris lucet, ei tenebrae eam non comprehenderunt : quin potius, ut dicit Chrysostomus, " Lux tenebras nos tenentes dissipavit. " In quarto, ad illuminationem naturae damnatae illuxit, et ipsam ad lucem reduxit : et fit quod dicitur, ad Roman. xiii, 12 : Abjiciamus opera tenebrarum, ei induamur arma lucis. In quinto, adducit lucis serenitatem, jam quasi in meridie exaltatus Sol, ad depulsionem auctoris tenebrarum : et fit quod dicitur, Eccli. xliii, 3 et 4 : In meridiano sol exurit terram,... et refulgens radiis suis obcaecat oculos, scilicet, ne

videant terrena quibus incitentur in tentationem. In sexto et ultimo, fit Sol in, multitudine stellarum, quas illuminavit ad. lucem gratiae statis in decore suo, sicut dicitur, Eccli. xliii, 10 : Species coeli gloria stellarum , mundum illuminans in excelsis Dominus.

Post tales igitur sex suae gratiae illustrationes, " assumit, " hoc est, ad se sumit : quia infirmitas humana ad hoc non sufficeret, nisi virtute Christi elevata assumeretur in tantae lucis accessum. Psal. lxxxviii, 19 : Domini est assumptio nostra : et sancti Israel regis nostri . Unde etiam Paulus, II ad Corinth. xii, 2 , dicit raptum hujusmodi usque ad tertium coelum. Exod. xxxiii, 21, cum Moyses visurus esset Dei gloriam, prius assumptus est dicente Domino : Est locus apud me, et stabis supra petram, hoc est, in solido veritatis revelandae.

Assumpsit " autem Jesus, " auctor salutis, quae salus tota in luce consistit. De quo dicitur, I ad. Timoth. VI, 16 : Qui solus habet immortalitatem, et lucem inhabitat inaccessibilem.

" Petrum, "

Ut Apostolicum verticem, et suum in terra vicarium, illuminationes divinas omnibus conferre debentem, et inferni tenebras dissipantem suorum vinculorum potestate. Matth. XVI, 18 et 19 : Ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et partae inferi non praevalebunt adversus eam. Ei tibi dabo claveo regni coelorum.

Adhuc autem assumpsit " Petrum, " qui tenebras et nubes carnis, et humanarum opinionum transcenderat, et visum jam fixerat in globis aeternae lucis. Matth. XVI, 17 : Beatus es, Simon Bar Jona : quia caro et sanguis non revelavit Ubi, sed Pater meus qui Un coelis est.

" Et Jacobum, "

Qui primus inter Apostolos constanter moriendo fidem probavit. Act. XII, 2 : Occidit autem Jacobum fratrem Joannis gladio.

" Et Joannem, "

Qui secreta coelestia verbi aeterni omnibus describeret, et sic veritatis lucem demonstraret. Joan. XXI, 24 : Hic est discipulus ille qui testimonium perhibet de his, et scripsit haec: et scimus quia verum est testimonium ejus.

" Et ducit illos, etc. "

Quia nisi ipse ductor esset, deviarent. Deuter. XXXII, 12 : Dominus solus dux ejus fuit : et non erat cum eo deus alienus,

" In montem. " Locus est in quo est transfiguratus, qui erat mons Thabor, qui veniens lumen interpretatur : mons iste visionis est. Genes,XXII, 14 : in monte Dominus videbit. Psal. lxvii, 17 : Mons in quo beneplacitum est Deo habitare in eo. Mons enim iste spiritus eminentiam designat. Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus pulchritudo justitiae, mons sanctus.

" Excelsum, " quia designat celsitudinem intellectualis visionis. Ezechiel. xl, 2 : Adduxit me in terram Israel, et dimisit me super montem excelsum nimis. Apocal,XXI, 10 : Sustulit me in spiritu in montem magnum et altum.

" Seorsum, " a strepitu frequentantium. Marc. VI, 31 : Venite seorsum in desertum locum,

" Solos : " ut nullus alienus tantae visionis turbaret secretum. Thren. III, 28 : Sedebit solitarius, ei tacebit : quia levavit super se." Et transfiguratus est. "

Quamvis transfiguratio mutationem sonet figurae corporeae, non tamen hic sumitur in tali significatione : sed quod

Filius Dei sit in figura hominis ut homo verus. Ad Philip. ii, 7 : Formam, hoc est, figuraui servi accipiens, in similitudinem hominum factus, ei habitu inventus ut homo. Figura, ut dicit Philosophus, inter omnia quae corpori accidunt propriam speciem et naturam designat : et ideo cum mutatione speciei in animalibus, continuo mutatur et figura : et quorum est una figura communis, eorum est species una : et animalia convenientiam habentia in figuris, convenientiam habent in aliquo. Hanc autem figuram humanam in infirmitate nostra Filius Dei inter homines ostendit. Quia autem Filius Dei in natura fuit et est divina, ideo etiam figura divinae substantiae esse describitur. Ad Hebr. I, 3 : Qui cum sit splendor gloriae, ei figura substantiae ejus. Quia igitur in monte coram discipulis, non humanitatis, sed gloriae divinae claritatem ostendit, quam ostendere non erat consuetus, ideo transfiguratus esse dicitur, hoc est, claritatem qua figura substantiae divinae et splendor aeternae gloriae est, demonstrasse. Sapient. VII, 2(5 I Candor est enim lucis aeternae, et speculum sine macula Dei majestatis, et imago bonitatis illius.

" Et vestimenta ejus facta sunt splendentia, et candida nimis velat nix, qualia fullo non potest super terram candida facere.

Et apparuit illis Elias cum Moyse, et erant loquentes cum Jesu. "

Tangit hic qualiter transfiguratus est. Tangit autem hic quinque istius .gloriae testimonia, scilicet fulgorem vestimenti, idoneitatem testium Legis et Prophetiae, idoneitatem testium gratiae, testimonium coelestis luminis, et testimonium paternae vocis. Omittit autem Marcus splendorem corporis quem Matthaeum posuisse cognoverat, Matth.XVII , 2 : Resplenduit facies ejus sicut sol. In hac enim claritate futurae resurrectionis claritatem ostendit, in qua in dispari claritate erit par gaudium. I ad Corinth. xv, 41 et 42 : Alia claritas solis, alia claritas lunae, ei alia claritas stellarum. Stella enim a stella differt in claritate : sic et resurrectio mortuorum. Matth. XIII, 43 : Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum.

" Et vestimenta ejus facta sunt, etc. " Non. est credendam quod vestimenta Domini in monte ex laneis in coelestia mutata sint : sed potius quia tanta fuit sui corporis claritas, quod radii et lumen diffusum ab ipso, cum per modum vestimenti cinxerunt : et hanc claritatem vestitus ejus laneus vel serioeus quem habuit, abscondere non potuit, sed per vestimentum undique diffusa claritas emicuit : et hoc vocatur vestimentum, Job. xl, 5 : Circumda tibi decorem :... ei speciosis induere vestibus. PsaL CIII, 2 : Amictus lumine sicut vestimento. Psal. XCII, 1 : Dominus regnavit, decorem indutus est : indutus est Dominus fortitudinem, et praecinxit se.

Sic ergo etiam exteriora vestimenta ab interiori habitu luminis, " facta sunt splendentia " Psal. CIX, 3 : In splendoribus sanctorum ex utero ante luciferum genui te.

" Et candida, " lumine undique impleta : ipsa dicitur enim candor, albedo, quae ad modum argenti candet undique diffuso lumine in clara superficie. Luc. IX, 29. Vestitus ejus albus et refulgens. Matth. xvii, 2 : Vestimenta ejus facta, sunt alba sicut nix.

" Qualia fullo super terram, " arte quacumque, " non potest candida facere : " et hujus causa est, quia interius lumen fullo non potest infundere, quod clarescat per colorem habitus exterioris : tales enim colores, ut dicit Philosophus, artifices lacere non possunt, in quibus lumen interius diffunditur per perpiscui- tatem alicujus corporis colorati circumstantis, sicut est in iride et chelis (alias,

celis) coelestibus, et hujusmodi. Talis autem candor, candorem sanctorum in Ecclesia futurum significat, qui coelestis est, et viribus et arte terrenis fieri non potest I ut, Isa. xlix, 18 : Vivo ego, dicit Dominus, quia his omnibus velut ornamento vestieris, et circumdabis tibi quasi sponsa eos,

" Et apparuit illis Elias cum Moyse. "

Ecce testes idonei Legis et Prophetiae. Apparuit enim Moyses, ut ostenderet in eo impleri testimonium Legis, Joan. v, 46 : Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi : de me enim ille scripsit. Elias autem Prophetarum eximius, qui et post se successorem unxit Eliseum, qui praefuit congregationibus Prophetarum , et tulit testimonium prophetiae. Eccli. XXXVI, 18 : Da mercedem, Domine, sustinentibus te, ut Prophetae tui fideles inveniantur. Sic ergo isti duo apparuerunt. Venit autem Moyses de inferno, ut consolationem patribus nuntiaret : Elias de paradiso spirituum, ut sic ruinam angelicam esse reparandam significaret : discipuli autem venerunt de mundo, ut viventes redimendos esse docerent : et sic fieret quod dicitur, ad Philip, II, 10 et 11 : In nomine Jesu omne genu flectatur coelestium, terrestrium, ei infernorum, et omnis lingua confiteatur quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris, ''transfiguratus.

" Loquentes cum Jesu. " Luc. IX, 31, dicitur, quod dicebant excessum ejus quem completurus erat in Jerusalem. Loqui autem ipsorum, est talem gratiam redemptionis futuram per Christum, testimoniis Legis et Prophetarum praefiguratam esse ostendere. 1 Petri, I, 10 et 11 : De qua salute exquisierunt atque scrutati sunt Prophetae, qui de futura in vobis gratia prophetaverunt :scrutantes in quod vel quale tempus significaret in eis Spiritus Christi, praenuntians eas quae in Christo sunt passiones, et posteriores glorias,

" Et respondens petrus, ait Jesu : Rabbi, bonum est nos hic esse : et faciamus tria tabernacula, tibi unum, et Moysi unum, et Eliae unum.

Non enim sciebat quid diceret : erant erilm timore exterriti.

Et facta est nubes obumbrans eos. "

Inducuntur hic testes idonei de mundo venientes, qui tres sunt : Petrus pro omnibus loquitur sicut vertex Apostolorum.

Tanguntur autem hic duo, scilicet manendi testificata felicitas, et ignorantia ordinis ad manendum.

De primo dicit : " Rabbi. " Magistrum vocat, cujus in hac schola felicitatis vellet esse discipulus. Matth. xxiii, 10 : Magister vester, amus est Christus. Joan. xiii, 13 : Vos vocatis me Magister et Domine, et bene dicitis : sum etenim,

" Bonum, " hoc est, felix " est nos hic esse, " ubi praesentia gaudii omnem abstergit miseriam. Unde Glossa: Quamvis stupefactus, insitum tamen sibi affectum indicat Psalmus secundum Hieronymi translationem : " Bene mihi non est sine te. " Totum enim bonum felicitatis est interesse contemplatio ni beatitudinis I quia videtur illic, et habetur omne bonum. Exod. xxxiii, 19 : Ego ostendam omne bonum tibi. Hoc autem Petrus secundum Chrysostomum dicebat propter visionis felicitatem : et ideo quia Christus dixerat se crucifigendum, cui cum Petrus diceret: Absit a te, Domine, non erit tibi hoc : et esset redargutus a Christo, non aperte audet dicere contra crucifixionem aliquid, sed occulte suadet in monte esse remanen- dum, ne crucifixores in Domino crucifigendi habeant locum. : et secundum hunc sensum, latere intendit Petrus, ne cum. Domino, cum quo mori et vivere elegerat, incideret in periculum. Isa.IV, 5 et 6 : Super omnem gloriam protectio. Ei tabernaculum erit in umbraculum diei ab aestu, et in securitatem ei absconsionem a turbine ei a pluvia. Ab aestu enim irae Judaeorum putabat protegi, et a turbine comminationum defendi, et a pluvia tempestuosae persecutionis abscondi. Et subintulit :

" Faciamus tria tabernacula, "

In quibus nostra habitatio sit. Apocal. XXI, 3 : Ecce tabernaculum Dei cum hominibus , et habitabit cum eis. Tabernacula enim sunt hic tamquam habitacula : scivit enim quod diu sub dio habitare non posset, secundum hoc quod etiam dixerunt filii prophetarum, IV Reg. VI, 1 et 2 : Ecce locus, in quo habitamus coram te, angustus est nobis. Eamus usque ad Jordanem, et tollant singuli de silva, materias singulas, ut aedificemus nobis ibi locum ad habitandum. Sicut enim desideraverunt habitare cum Eliseo, ita iste desideravit habitare cum Domino, et non redire ad turbationes mundanorum. Psal. lxxxiii, 5 : Beati qui habitant in domo tua, Domine : in saecula saeculorum laudabunt te. Et illud ejusdem Psalmi lxxxiii, ii : Elegi abjectus esse in domo Dei mei, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum.

" Tibi unum, " in quo et ipse cum condiscipulis cum Domino habitare cupiebat : " Moysi unum, " quem secundum a Domino esse volebat : " et Eliae unum, " qui erat a Moyse secundus, et a Domino tertius : qui tamquam omnium arbitri ad Dominum pro tempore vocarentur. Haec tabernacula tria voluit esse Petrus, ut in uno decor Domini consideraretur in contemplatione familiarium : in secundo, virtus armata muni- retur contra insurgens contrarium : in tertio, opus officii compleretur ad quodcumque a Domino praediffinitum negotium. Sicut enim scivit esse tria coeli tabernacula in hierarchiis, in quarum prima (quae in vestibulis est apud Deum) decor consideratur regni coelestis, in igne divino spiritus absumente, in luce veritatis spiritus illustrante, in quiete et spiritualitate receptionis divinae spiritus movente, et regente, et gubernante. IV secunda autem est armata militia, in Dominationibus, virtutes elevatae ne scabellaribus inclinatae vilifioentur : in Virtutibus invincibiliter omnia perficientibus, quae sunt voluntatis divinae : in Potestatibus, severa et libera ordinatione comprimentibus omne contrarium, ut id quod bonum est, ad actum liberum expediatur. In tertia autem ordinat omnis opus officii : ut legibus sit consonum, quod per Principes decernitur : ut ad consilium divinum sit praediffinitum, quod Archangeli perficiunt : ut omni forma virtutis sit formatum, quod custodia perficitur Angelorum.. Sic ergo ordinem coeli conspectum habuit in mente, et rationem ejus voluit ponere in monte : sciens Angelos non deesse, ubi Dominus habitaret Angelorum : et praecipue Domini senatores, quibus Angeli ministraverant. Hoc etiam significatum vidit, Genes. IV, 16, ubi dicitur : Coenacula, et tristega facies in ea. Tristega enim sunt tricamerata, propter tres ordines beatorum spirituum, qui dicti sunt.

" Non enim sciebat, "

Stupefactus et totius ordinis temporis oblitus, " quid diceret : " volebat enim beatitudinis obtinere locum : et non tenere ordinem a Deo diffinitum, quo ad ipsum veniretur per passionis meritum. Postea autem scivit quando, I Petr. I, 11, dixit : Praenuntians eas quae in Christo sunt passiones, ei posteriores glorias. Ad Roman. viii, 17 : Si tamen compatimur, ut et conglorificemur.

Causam autem stupefactionis istius subjungit Evangelista, innuens quod omnes idem curo Petro sentiebant. " Erant enim, " scilicet omnes tres Apostoli, " timore exterriti. " Hic autem timor, magni et non mali fuit exspectatio, qui est timor admirationis : si enim malum et non magnum exspectassent, non dixissent : Bonum est nos hic esse. Est enim, ut dicit Damascenus, timor in magna phantasia. Act. iii, 10 : Impleti sunt stupore et exstasi in eo quod contigerat illi. Habacuc, III, 1 : Domine, audivi auditionem tuam, et timui : consideravi opera tua, et expavi .

" Et facta est nubes, etc. "

Tangitur hic testimonium coelestis luminis. Dicens enim : " Et facta est nubes obumbrans eos, " non est credendum quod haec nubes tenebrosa vel obscura fuerit, cum, Matth. XVII, 5, et.Luc.IX, 34, dicatur : Et nubes lucida obumbravit eos. Spissitudo enim caicati luminis vocatur nubes, sicut solent Philosophi vocare tentorium solis, spissitudinem luminis a corpore solis refulgentis. Sic enim nunc, ut dicit Psalmus xviii, 6: Christus in sole, hoc est, in fulgore solis, posuit tabernaculum suum. Et hoc texit Apostolos et perstrinxit: et hoc vocatur nubes.

Et quod dicit: " Obumbrans eos, "intelligitur quia et umbram, hoc est, formam aeterni luminis expressit: sicut exprimit forma speculi sive umbra figuram ejus, quod in speculo resultat: et Apostolis per modum umbrae refrigerium attulit securitatis a turbine mundi, quem ex verbo Christi sibi imminere timebant: unde Glossa dicit, quod Petrus petens tabernaculum, accepit nudis umbraculum. Et in hoc sensu nubes haec testimonium fuit claritatis aeternae, quia suo lu- mine figuram aeternae claritatis expressit. Sic dicitur, Luc. I, 35 : Virtus Altissimi obumbrabit tibi. Isa. xlix, 2 : In umbra manus suae protexit me .

" Et venit vox de nube, dicens: Hic est Filius meus charissimus : audite illum. "

Testimonium quintum est a voce Patris, quae maxime certificavit certitudinem aeternae gloriae : vox enim ista Patris de coelo fuit.

Dicuntur autem hic tria : quid sonuit, unde, et quis.

Quid sonuit? quia " vox venit, " quae semper cum intentione profertur, quia Pater illa voce totam suam intentionem expressit : vox. enim illa est, in qua Verbum formatum est. II Petr.I, 17 : Voce delapsa ad eum hujusmodi a magnifica gloria. Haec est vox dulcis, quam sponsa desideravit, Cantic. II, 14 : Sonet vox tua in auribus meis: vox: enim tua dulcis,

" De nube, " Ecce unde sonuit, quia " de nube, " tamquam de corporali et materiali elemento formata fuit. Psah. lxxvi, 18 : Vocem dederunt nubes, Psal. xvii, 14: Intonuit de coelo Dominus, et Altissimus dedit vocem suam. Ezechie. I, 24 : Audiebam sonum alarum quasi sonum aquarum multarum, quasi sonum sublimis Dei.

" Hic est Filius meus. "

Ecce quid sonuit: et tria dicit: naturae dignitatem, affectus dilectionem, et obedientiae auditionem.

Primum tangit cum dicit: " Hic, "in persona demonstratus, " est Filius " hominis : quia Christus homo, et Christus Deus, una est persona in deitate et humanitate : et meo judicio quamvis duas vere habeat nativitates, unam aeternam, et unam tem- poralem, cum una et eadem filiatione est Filius.

Et ideo dicit : " Hic est Filius. " " Meus, " quia filiationem qua Filius est, a me et non ab alio habet. Et hoc quidem Pater bis dixit, et in baptismo, et in monte : in baptismo quidem, quia ibi sanctificationem fecit regenerationis per Filium : in monte autem, quia ibi ostendit futurae gloriae beatificationem etiam futuram per Filium. Has enim duas formas dat imago Patris quae est Filius : formam scilicet gratiae per regenerationem, et formam gloriae per beatitudinem, formam autem naturae etiam per Filium dedit in creatione : et sic ad imaginem Patris (quae est Filius) et formamur, et reformamur, et beatificamur. Et hoc aliter fieri conveniens esse non potuit: et hoc tangitur, ad. Ronan. VIII, 29 et 30 : Quos praescivit, et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui... Quos praedestinavit, hos ei vocavit : et quos vocavit, hos ei justificavit : quos autem justificavit, illos et glorificavit. Ideo ergo dicit : " Filius meus. "

" Charissimus. "

In quo sonat dilectionis affectus, quia in eadem dilectione qua Pater diligit Filium, etiam nos reformamur ad formam dilectionis, et in ea nos ipse Pater diligit : quia ipsa dilectio, Spiritus sanctus, a Patre in Filium, et a Filio in Patrem, et ab utroque in nos sanctificandos, et illuminandos, et perficiendos : per hoc quod per ipsam reducimur ad hujus fontem dilectionis. Ad Roman. v, 5 : Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Sic dicit Apostolus, ad Coloss. I, 13 : Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suae. Sic ergo Filius charus in obedientia quam pro nolis subivit, charior in spiritui quem nobis inspiravit, charissimus autem in seipso, in quo fons redundat charitatis. Genes. XXXVII, 3 : Israel diligebat Joseph super omnes filio suos, eo quod in senectute genuisset eum: fecitque ei tunicam polymitam. Israel magnus patriarcha rectissimus Patrem Domini significat : Joseph autem accrescens Christum significat hominem, per quem multi fideles Patri accreverunt. Hunc prae omnibus ut prae omnibus amabat, quia de corde suo genitum non minus quam seipsum dilexit. Hunc etiam in senectute quidem, hoc est, in fine saeculi, non quidem genuit iterato, sed in carne nasci fecit: et sic generationis ejus carnalis auctor fuit. Et fecit ei tunicam polymitam, hoc est, vitae conversationem cum morum honestate picturatam.

Sic ergo est charissimus.

" Audite illum."

Tertium est quod praecepit, voci suae in omnibus esse obediendum. Deuter. xviii, 19: Qui verba ejus, quae loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego ultor existam. Psal. XCIV, 8 : Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra.

Iste enim est audiendus quatuor de causis : quarum prima est, quia ipse solus Verbum Patris. Isa. lv, 11 : Verbum quod egredietur de ore meo, non revertetur ad me vacuum, sed faciet quaecumque volui, et prosperabitur in his ad quae misi illud. Vacuum autem esset, si non esset auditum et exauditum. Secunda causa est, quia ipsum est cordis divini manifestativum solum. Joan. I, 18: Deum nemo vidit umquam : unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Et ideo est audiendus, et nihil contra eum est audiendum. Matth. XI, 27 : Nemo novit Patrem nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare. Tertia causa est, quia om- ni sapientia et gratia plenus in auditu. Ad Coloss, II, 3 : In quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae, scilicet Dei, absconditi. Quarta causa est, quia ipsum est in potestate effectiva omnium eorum quae dicit: est enim Verbum illud Angelus sive nuntius intelligentiae activae. Haec autem factiva est per Verbum : unde quando miracula fecit, verbo suae potestatis effecit. Quia sicut dicit Psalmus xxxii, 6: Verbo Domini coeli firmati sunt. Et hoc modo dicit Psalmus cxl, 6 : Audient verba mea, quoniam potuerunt, hoc\ est, potestatem effectivam habuerunt. Et, Matth. vii, 28 : Erat enim docens eos sicut potestatem habens, et non sicut Scribae eorum, et Pharisaei. Omne enim verbum hominum respectu verbi Filii Dei, est quasi mortua vox absque potestate effectiva eorum quae dicunt. Sic ergo audiet illum.

" Et statim circumspicientes, neminem amplius viderunt, nisi Jesum tantum secum. "

Tangitur hic istius visionis terminatio et utilitas. Tanguntur autem hic tria : in quorum primo tangitur visionis terminatio : in secundo, de visione eruditio : in tertio, eruditionis non bene intellectae declaratio.

In primo horum tria dicuntur : in quorum primo notatur discipulorum ad gloriam Dei contemplandam aviditas : in secundo, notatur subducta ab oculis eorum gloriae majestas : in tertio, notatur ex his tanta utilitas.

Dicit igitur : " Et statim, " quia magnitudo desiderii videndi, moram non admittendam esse persuasit. Eccle. XI, 7: Dulce lumen, et delectabile est oculis videre solem.

" Circumspicientes, " undique occulos circumduoentes ex contemplandi aviditate. Genes. xxxii, 30: Vidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima mea. Tob. x, 7 : Quotidie exsiliens circumspi-ciebat, et circuibat vias omnes per quas spes remeandi videbatur.

" Neminem amplius viderunt, nisi Jesum tantum secum. " Et haec fuit utilitas, ut in nullo alio spes salutis poneretur. Dixerat enim Petrus Moysi et Eliae debere fieri tabernacula (tamquam familia Domini in tria esset dividenda) nesciens quid diceret: et ideo solus Jesus permanens ostenditur : ut omnes salvandi ad tabernaculum Domini pertinere noscantur. Joan. x, 16 : Fiet unum ovile, et unus pastor. Et hoc docet Moyses, et ideo non manens transit: et hoc docet prophetia, et ideo evacuatur et transit. Psal. lxxii, 25 : Quid enim mihi est in coelo, et a te quid volui super terram? Ideo ergo solum " Jesum tantum secum " viderunt. Apocal. XXI, 3 : Eoee tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum illis : et ipsi populus ejus erunt, ei ipse Deus cum eis erit eorum Deus,

" Et descendentibus illis de monte, praecepit illis ne cuiquam quae vidissent narrarent : nisi cum Filius hominis a mortuis resurrexerit.

Et verbum continuerunt apud se. "

Tangit secundum de instructione, dicens : " Descendentibus illis, " de statu contemplationis ad actionem virtutis, " de monte " Thabor, qui significat eminentiam spiritus. Psal. CIII, 8: Ascendunt montes (contemplationis) et descendunt campi (fructiferi fructu virtutis) in locum quem fundasti eis.

" Praecepit illis, " praecepto instructionis, " ne cuiquam " hominum, " quae vidissent narrarent, " de gloria transfigurationis, " nisi cum Filius hominis a mortuis resurrexerit. " Quia, sicut dicitur Eccle III, 1 et 7 : Omnia tempus habent. Et : Tempus est tacendi, ei tempus loquendi. Causa autem praecepti est, quam jam in ante habitis diximus : quia gloriam referentes his qui postmodum Chri- stum in tot opprobriis erant visuri, potius irrisionem fecissent quam fidem oertifi.cassent: et ideo tacendum praecepit usque ad tempus, quo gloria transfigurationis confirmaretur per gratiam immortalitatis, quando ad oppropria patienda numquam redibat Christus : quia tunc ex praeteritis narratis scitur quod voluntarie propter nos passus fuit, ut nos ad gloriam per Passionem reduceret perpetuae Resurrectionis. Eccli. XXVII, 17 : Qui denudat arcana amici, fidem perdit, et non inveniet amicum. Et illud, ibidem, v. 24 : Denudare amici mysteria, desperatio est animae infelicis.

" Et verbum continuerunt, etc. "

Tangit in hoc obedientiam trium Apostolorum : quia " verbum " istud " continuerunt apud se, " in secreto, nemini dicentes, sicut praeceptum fuit ipsis. Psal. cxviii, 11 : In corde meo abscondi eloquia tua : ut non peccem tibi. Job, IV, 12 : Ad me dictum est verbum absconditum, et quasi furtive suscepit auris mea venas susurri ejus.

" Conquirentes quid esset : Cum a mortuis resurrexerit.

Et interrogabant eum, dicentes: Quid ergo dicunt Pharisaei et Scribae quia Eliam oportet venire primum?

Qui respondens ait illis : Elias., cum venerit primo, restituet omnia: et quomodo scriptum est in Filium hominis, ut multa patiatur et contemnatur.

Sed dico vobis quia et Elias venit (et fecerunt illi quaecumque voluerunt), sicut scriptum est de eo."

Tangitur hic tertia pars in qua induci- tur illuminatio ad eruditionem non plene intellectam. Et habet tres particulas : in quarum prima, ponitur verbi quod non intelligunt conquisitio : in Secunda, illuminationis a Domino petitio : et in tertia, Domini perfecta illuminatio.

Dicit ergo : " Conquirentes, " hoc quod praecessit apud se quaerentes. Dialecticum est, et refertur et ad antecedens et sequens: quia et apud se verbum continuerunt sub silentio illud claudentes : et apud se erant conquirentes de hoc quod dubitaverunt. Quia non libenter audiverunt in parte : et ignotum erat in parte quod dixit. Et ideo quaesierunt " quid esset " hoc dictum quod dixit: Cum a mortuis resurrexerit. " Moriturum enim Dominum non libenter audiverunt. De resurrectione autem nullum habebant intellectum : quia non est qui agnitus sit reversus ab inferis .

" Et "

Ideo,

" Interrogabant eum, "

Petentes de hoc dubio illuminationem.

" Dicentes: Quid ergo dicunt, etc. " Putabant enim Apostoli visa gloria Domini, adventum Domini in gloria illico manifestandum: et ideo Dominum de caetero non moriturum, sed in omni gloria in perpetuum regnaturum : et ideo quaerunt de signis praecedentibus hunc in gloria adventum, dicentes :

" Quid ergo dicunt Pharisaei, " qui sectam fidei tenebant probabiliorem ? Act. XXVI, 5: Secundum certissimam sectam nostrae religionis, vixi Pharisaeus.

" Et Scribae, " qui eminent in scientia legis, " quia Eliam oportet, " secundum Scripturam , " venire primum, " ante adventum Messiae in quo regnaturus est in gloria. Etenim, IV Reg. ii, 11, legitur quod Elias per turbinem in curru equorum igneorum levatus estin coelum : et reservatus, ut veniat ante diem Domini magnum et manifestum. Malach. IV, 5 et 8, dicitur: Ecce ego mittam vobis Eliam prophetam, antequam veniat dies Domini magnus et horribilis. Et convertet cor patrum ad filios, ei cor filiorum ad patres eorum: ne forte veniam, et percutiam terram anathemate. De hoc igitur quaerunt Apostoli.

" Qui respondens ait, "

Dans plenam dictorum illuminationem : " Elias, etc. " Glossa : " Non est hic adventus quem putatis, quem praecedet Elias. " Quia " Elias, cum venerit, " ante secundum adventum, qui erit in majestate et gloria, " primo, " ante adventum meum, quo judicabo mundum, " restituet omnia, " destructo jam (alias, destructa) Antichristo: et manifestato errore, et assumpta fide Ecclesiae ab omnibus : convertet enim corda patrum ad filios, boc est, ad fidem Apostolorum : et corda filiorum, Judaeorum, qui in fine (alias, infidi) invenientur, ad patres eorum, hoc est, ad. verum patrem eorum, quod est ad verum Patriarcharum intellectum. " Restituet " etiam debitum mortis quod.debet: quia sententiam primi maledicti exsolvet.

" Et quomodo scriptum est in Filium hominis, " hoc est, contra Filium hominis, " ut multa patiatur, " probra, illusiones, et flagella, et vulnera, et mortem, " et contemnatur " per crucis confusionem. Sic, supple, multa patietur Elias ab Antichristo, et insepultus abjicietur in opprobrium. Hoc autem scriptum est, Daniel. IX, 26 : Occidetur Christus : et non erit ejus populus qui eum negaturus est. Hoc igitur erit ante secundum adventum qui in gloria est futurus.

" Sed dico vobis, "

Quamvis ita futurum est ante secundum adventum : tamen dico vobis, " quia et Elias, "non in corpore et persona, sed in spiritu et virtute, " venit, " jam ante (in gratia) meum adventum. Luc. I, 17 : Ipse praecedet ante illum in spiritu et virtute Eliae, ut convertat corda patrum in filios, et incredulos ad prudentiam justorum, parare Domino plebem perfectam. Hic autem est Joannes Baptista qui me praecessit.

" Et fecerunt illi, " in contemptu et passione decollationis, " quaecumque voluerunt, " malam suam voluntatem probris et passionibus eorum satiantes : " sicut scriptum est de eo, " scilicet Joanne Baptista . Matth. xxiii, 34 et 35 : Ecce ego mitto ad vos prophetas, et sapientes, et Scribas: et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis..., ut veniat super vos omnis sanguis justus qui effusus est super terram,

" Et veniens ad discipulos suos, vidit turbam magnam circa eos, et Scribas conquirentes cum illis.

Et confestim omnis populus videns Jesum stupefactus est, et expaverunt, et accurrentes salutabant eum.

Et interrogavit eos : Quid inter vos conquiritis ?

Hic incipit historia in qua figuraliter ostenditur fortitudo Leonis de tribu Juda, contra defectum, qui est facilitas faciendi bonum : et hoc ultimum suae fortitudinis signum, secundum divisionem. Glossae, quam prosecuti sumus a principio.

Dividitur autem historia haec in quatuor partes : in quarum prima, hujus miraculi docet occasionem : in secunda, hujus miraculi docet magnitudinem et significationem, ibi, v. 16 : " Et respon-dens unus de turba, etc. " In tertia, curae hujus infirmitatis docet perfectionem, ibi, v. 22 : " Jesus autem ait illi: Si potes credere, etc. " In quarta et ultima, de miraculo isto sumit discipulorum instructionem, ibi, v. 27 : " Et cum introisset in domum, etc. "

In prima harum particularum dicit tria, scilicet, turbarum cum discipulis conquisitionem : adventus sui ad turbas exsultationem : et causae compuisitionis eorum a Domino interrogationem.

Dicit igitur : " Et veniens ad discipulos , " de quibus curam habuit sicut gallina de pullis. Vidit enim quod aquilae pullos invaserant.

" Vidit turbam magnam circa eos, " quam Pharisaei et Scribae concitaverant : et ideo addit : " Et Scribas, " qui insultabant discipulis de infirmitate : ac si Magister eorum potestatem eis super omnia daemonia dedisset, et verbum ejus effectum non haberet.

Et hoc est : " Conquirentes, " sive disputantes, " cum illis, " scilicet discipulis Domini. Non enim valentes resistere sapientiae Domini, aggressi sunt discipulos adhuc infirmos : ut ex illa parte reprehensibilem Dominum facere coram turbis videantur, sicut, Joan. iii, 25 : Facta est quaestio ex discipulis Joannis cum Judaeis de purificatione. Unde sicut serpens primus, Genes, iii, 5 et 8, primum Adam aggressus est ex parte infirmiori, ita nostrum secundum Adam isti venenati, primi serpentis filii, ex parte infirmiori sunt aggressi : quamvis non proficiant, quia semper suis in adjutorium venit Dominus, dicens illud Josue, I, 5 et 6 : Non dimittam, nec derelinquam te : confortare, et esto robustus.

" Et confestim omnis populos, "

Simplicium turbarum, " videns Jesum, " quem toto corde videre desiderabat. Exod, IV, 14 : Videris te laetabitur corde,

" Stupefactus est, " ex admiratione :

quia igneum quiddam, ut dicit Hieronymus, radiabat ab oculis ejus, quod omnes convertit in stuporem.

" Et expaverunt, " adspectu magnitudinis et reverentiae ipsius. Esther, xv, 17: Valde mirabilis es, Domine, et facies tua plena est gratiarum.

" Accurrentes, " certatim ad ipsum. Isa. xl, 31 : Current et non laborabunt, ambulabunt et non deficient.

" Salutabant eum, " humilitatis et congratulationis officiis eum suscipientes : mos enim erat eis, quod humilior superiorem salutaret : unde, Joan. xii, 13 : Hosanna Benedictus qui venit in nomine Domini.

" Et interrogavit eos : Quid inter vos conquiritis ? "

Benignissimus illuminator, non ut discat interrogat, sed ut occasionem ab eis accipiat illuminationes suas eis infundendi. Eccli. XXIV, 44 : Doctrinam quasi antelucanum illumina omnibus, et enarrabo illam usque ad longinquum." Et respondens unus de turba, dixit : Magister, attuli filium meum ad te, habentem spiritum mutum :

Qui ubicumque eum apprehenderit, allidit illum, et spumat, et stridet dentibus, et arescit : et dixi discipulis tuis ut ejioerent illum, et non potuerunt. "

In hac secunda particula hujus miraculi ostendit magnitudinem et significationem. Tanguntur autem hic quinque : in quorum primo tangitur infirmi ad Salvatorem allatio : in secundo, infirmitatis difficultas et magnitudo : in tertio, defectus fidei in intercedentibus exprobratio :in quarto, spiritus immundi in praesentia Domini major afflictio : in quinto vero, debilissimae fidei in interoessoribus significatio.

De primo dicit duo, scilicet, afferentis infirmi humilitatem, et infirmi allationem,

Dicit igitur : " Et respondens, " ad interrogationem Domini de quo conquirerent inter se, " unus, " quia alii Scribis jam consentire coeperant. III Reg. XIX, 10 : Derelictus sum ego solus. Job, I, 19 : Effugi ego solus, Job, ut nuntiarem tibi.

" De turba, " humilis, plebeius, de plebe. Judith, IX, 16 : Humilium et mansuetorum semper tibi placuit deprecatio. Non enim erat de Principibus et Scribis, quia illi conquisitionem cum discipulis faciebant. Joan. VII, 48 et 49 : Numquid ex Principibus aliquis credidit in eum, aut ex Pharisaeis ? sed turba haec, quae non novit legem, maledicti sunt,

" Dixit. " Tangit infirmi allationem.

" Magister. "

Magistrum vocat tamquam sapientem divinum aliquem, quia perfectam deitatis fidem nondum habuit. Joan. III, 2 : Scimus quia a Deo venisti magister.

" Attuli filium meum, " pignus naturae meae, superstitem haereditatis, baculum meae senectutis. Tob. x, 4 : Lumen oculorum nostrorum, baculum senectutis nostrae, solatium vitae nostrae, spes posteritatis nostrae.

" Ad te, " Salvatorem, qui salvas omnes in te sperantes.

" Habentem spiritum mutum. "

Tangitur hic infirmitatis magnitudo et difficultas : et ideo duo continet haec particula. Magnitudo autem infirmitatis consideratur in septem, quae per ordinem in littera continentur : quorum primum est habitus spiritus immundi, quod notatur cum dicit : " Habentem spiritum. " Non enim haberet spiritum immundum, sed haberetur ab ipso spiritu, nisi causam vel ipse, vel parentes dedissent : quia illi habent spiritus immundos, qui eos ad se vocant peccatis : et seipsos, daemones praeveniendo, exhibent ad malum. Sapient. I, 16 : Impii manibus et verbis accersierunt illam, scilicet mortem. Isa.XXVIII, 15 : Percussimus faedus cum morte, et cum inferno fecimus pactum.

Secundum nocumentum est quod dicit : " Mutum, " quia linguam a locutione impedivit, et aures ab auditu sermonis. Luc. XI, 14 : Erat Jesus ejiciens daemonium, et illud erat mutum, Psal. xxxvii, 14 : Ego tamquam surdus non audiebam, et sicut mutus non aperiens os suum. Mutus tamen maxime erat a laude divina.

Tertium est et impetuosa apprehensio : quod notatur in hoc quod dicit : " Qui ubicumque eum apprehenderit. " I Reg. XVI, 14 : Exagitabat eum spiritus nequam a Domino, Illos enim spiritus nequam apprehendit, quos totos in potestatem accipit et furiose exagitat.

" Allidit. " Quartum est nocumentum, quod allisit eum ad parietes, et ad lapides, et ad terram cum impetu dejiciens : unde, Luc. IX, 39 : Magister, obsecro te, respice in filium meum, quia unicus est mihi : et ecce spiritus apprehendit eum, et subito clamat, et elidit, et dissipat eum cum spuma.

" Et spumat. " Quintum est nocumentum. Spuma autem fiebat spiritu malo corporeo, cerebro resoluto ad guttur descendente, et salivam in ampullas convertente. Et quia hoc cerebrum subvertit, propter hoc dicit Glossa, quod hoc stultitiae est signum. Job, v, 2 : Vere stultum interficit iracundia, ei parvulum occidit invidia. Luc. IX, 39 : Spuma vix discedit dilanians eum,

" Et stridet dentibus, " ex furore quo agitat et incitat ad mordendum se, et alios. Proverb. xxx, 14 : Generatio quae pro dentibus gladios habet. Mattb VIII, 12 : Ibi erit fletus, et stridor dentium. Ad Galat. V, 15 : Quod si invicem mordetis, et comeditis, videte ne ab invicem consumamini. Et hoc est sextum nocumentum.

Septimum autem est quod dicit : " Et arescit, " in stipite, omni vigore naturalis refectionis destitutus : et significat eos qui arescunt et marcescunt ignavia : illi quasi moriuntur in seipsis : unde, Matth. xvii, 14, dicitur, quod lunaticus est, et male patitur. Sic ficulnea arefacta est, cui maledixit Deminus . Isti sunt ignavi, stultitia libidinis spumantes, in se aridi : de quibus in Epistola Judae dicitur : Arbores autumnales, infructuosae, bis mortuae, eradicatae: fluctus feri maris, despumantes suas confusiones ''.

" Et dixi discipulis tuis, "

Quibus tu potestatem dedisti super spiritus immundos, et ut languores curarent, " ut ejioerent illum " spiritum immundum. Et tangitur hic istius infirmitatis difficultas.

" Et non potuerunt " discipuli tui hunc tanti nocumenti spiritum ejicere. Sed hoc videtur contrarium ei quod dicitur, Joan. XIV, 12 : Qui credit in me, opera quae ego facio, et ipse faciet, et majora horum faciet. Sed ad hoc dicendum quod discipuli adhuc in fide erant imperfecti. Joannes autem loquitur de perfectione fidei Apostolorum post adventum Spiritus sancti : tunc enim non erant missi nisi ad Judaeos, ut eos ad Dominum reducerent tamquam ad perfectiorem : et ideo in aliquo major debuit apparere virtus in Domino, quam in discipulis pro tempore illo. Luc. IX, 40 : Rogavi discipulos tuos ut ejioerent illum, et non potuerunt. Matth. xvii, 15 : Obtuli eum discipulis tuis, et non potuerunt curare eum. Et hoc significat magnam difficultatem agendi bonum, et dimittendi malum : ad. quam curandam non sufficit nisi virtus divina. I Joan. v, 16 : Est peccatum ad mortem : non proillo dico ut roget quis, hoc est, quicumque, quia oportet habere divinam virtutem curantem.

" Qui respondens eis, dixit: 0 generatio incredula, quamdiu apud vos ero.? quamdiu vos patiar ? afferte illum ad me.

Et attulerunt eum. "

" Qui respondens eis, " pro infirmo intercedentibus, " dixit. " Et haec est tertia particula, defectus fidei exprobratio. Et dicuntur hic duo : exprobratio scilicet, et infirmi ad praesentiam Salvatoris postulatio.

De primo dicit : " 0 generatio ! " quia clamans " 0 " non est signum impatientiae, sed. compassionis. " Generatio " autem dicit, quia a patribus hanc pravitatem habuisse dignoscuntur. Psal. XCIV, 10 et 11 : Quadraginta annis offensus fui generationi illi: et dixi : Semper hi errant corde. Et isti non cognoverunt vias meas.

" Prava " vero dicitur, quia intus et obstinatione depravata. Matth. XII, 39 : Generatio mala et adultera signum quaerit. Deuter. XXXII, 5 et 6 : Generatio prava atque perversa. Haeccine reddis Domino, popule stulte et insipiens ?

" Incredula " ad omnen Dei veritatem. Ezechiel. ii, 6 : Increduli et subversores sunt tecum. Isa. XXI, 2 : Qui incredulus est, infideliter agit.

" Quamdiu apud vos ero ? "

Sine profectu docens, signa faciens, beneficia impendens, et omnia consilia Dei vobis ostendens. Psal. XII, 2. Quamdiu ponam consilia in anima mea, dolorem in corde meo per diem ? Matth. XVII,

16: 0 generatio incredula et perversa, quousque ero vobiscum ?

" Quamdiu vos patiar ? " pro doctrina verborum observatores, in miraculis malos interpretes, et pro beneficiis malorum redditores. Matth. xvii, 16 : Usquequo patiar vos ? Luc. IX, 41 : 0 generatio infidelis et perversa, usquequo ero apud vos, et patiar vos ? Hoc enim mirae fut patientiae quod tot pro beneficiis mala pertulit : etenim per seipsum ab eis ad gentes non recessit, sed exspectavit donec completa malitia eorum post Resurrectionem per discipulos ab ipsis recederet. Isa. lvii, 11 : Neque cogitasti in corde tuo, quia ego tacens et quasi non videns.

" Afferte illum ad me. "

Ecce non lacessitus injuria, sed. in seipso benignitate et misericordia flexus, infirmi expostulat oblationem. Joel, II, 13 : Benignus et misericors est, patiens et multae misericordiae, et praestabilis super malitia. Glossa : Illum, scilicet istum puerum, non daemonem, ut ostendat illi daemoni traditum propter peccatum suum, vel propter peccatum parentum : et ideo oportuit quod offerrent eum ad Dominum : in quo a daemone aversio, et ad Christum conversio denotatur. Joel, II, 12 : Convertimini ad me in toto corde vestro.

" Et attulerunt eum, "

Ad Dominum conversi Luc. IX, 41 : Adduc huc filium tuum. Matth. xvii, 16 : Afferte huc illum ad me. Psal. XXVIII, 1 : Afferte Domino filios arietum, hoc est, praelatorum Apostolorum. Luc. IV, 40 : Omnes qui habebant infirmos variis languoribus, ducebant illos ad eum, scilicet Jesum. At ille singulis manus imponens, curabat eos,

" Et cum vidisset eum, statim spiri- tus conturbavit illum : et elisus in terram, volutabatur spumans.

Et interrogavit patrem ejus: Quantum temporis est ex quo ei hoc accidit? At ille ait: Ab infantia:

Et frequenter eum in ignem, et in aquam misit, ut eum perderet. "

" Et cum vidisset eum " Jesus in praesentia sua positum. Et tangitur hic quartum, quod est spiritus immundi in praesentia Domini major afflictio.

Et tanguntur hic tria, scilicet afflictio incitata ex praesentia Domini, diuturnitas afflictionis aegroti, et interpellatio patris ad misericordiam Domini.

Dicit igitur: " Statim illum, " in praesentia Domini, " spiritus " immundus " conturbavit, " ut vel ad modicum tempus poenis ejus satiaretur. Apocal. xii, 12 : Descendit diabolus ad vos habens iram magnam, sciens quod modicum tempus habet.

" Et elisus in terram. " Glossa, quia dum post peccatum ad Deum converti volumus, magis a diabolo impugnamur : ut vel excruciet virtutem, vel suam vindicet expulsionem.

" Volutabatur spumans. " Judicum, v, 27: Volvebatur ante pedes ejus. Luc. IX, 42 : Cum accederet, elisit illum daemonium et dissipavit.

" Et interrogavit Jesus patrem ejus."

Nec interrogat, quia ignorat: sed ut ex responso acciperet erudiendi occasionem : unde Glossa dicit : " Non quasi ignarus interrogat, sed ut diuturnitas infirmitatis ostensa, curationem faciat gratiorem. " Eccli. x, 11 et 12: Languor prolixior gravat medicum. Brevem languorem praecidit medicus.

" Quantum temporis est ex quo ei hoc accidit ? " Non ideo quia longitudo temporis faciat difficultatem ex parte curantis Christi: sed ut ostendatur, quod longitudo temporis magnam facit cura- tionis difficultatem ex parte aegroti: unde, Joan. v, 5 et 7 : Triginta et octo annos habentem in infirmitate sua..... Et, ille dixit: Domine, hominem non habeo, ut eum turbata fuerit aqua, mittat me in piscinam: dum venio enim ego, alius ante me descendit. Ac si dicat: Longitudo dierum effecit quod nec meo auxilio, nec humano alieno adjutorio curari possum. Et ideo Dominus hoc exponi voluit, ut sciretur quod non possit subvenire nisi auxilium divinum.

" At ille ait, " scilicet pater : " Ab infantia. " Psal. L, 7 : Ego enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea.

Et repetit malitiam :

" Et frequenter eum in ignem et in aquas misit. "

Duo genera tentationum in hoc significantur : quorum unum est amor male inflammans, vel libidinis, vel malae cupiditatis, vel irae. Quia etiam ira provenit ex improbo suiipsius amore : quia dum nimis se amat aliquis, quaerit vindicare in alium injuriam, quam, ut sibi videtur, intulit alius. Aqua autem (quae frigida est) timorem significat: quia cordis et sanguinis frigiditas retrahit ab omnibus Dei obsequiis : dum vel pelli suae more humano, vel rebus suis timet timore mundano. Psal. lxxix, 17 : Incensa igni et suffossa ab increpatione vultus tui peribunt. Glossa, ibidem : " Incensa amore male inflammante : suffossa autem timore male humiliante. " De igne quidem secundum se dicitur, Deuter. XXXII, 22: Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima : quia ignis concupiscentiae non exstinguetur. De aqua autem male infrigidante dicitur in Psalmo lxviii, 2 et 3 : Intraverunt aquae usque ad animam meam: infixus sum in limo profundi, ei non est substantia.

Et tangit daemonis malam intentionem: " Ut eum perderet, " et in anima, et in corpore : non enim finem ponit nocumentis nisi novissimum interitum. Joan. x, 10: Fur non venit nisi ut furetur, et mactet, et perdat. Esther, xiii, 15 : Volunt nos inimici nostri perdere, et haereditatem tuam delere.

" Sed si quid potes, adjuva nos, misertus nostri.

Jesus autem ait illi: Si potes credere, omnia possibilia sunt credenti.

Et continuo exclamans pater pueri, cum lacrymis aiebat: Credo, Domine, adjuva incredulitatem meam. "

Hic ponitur debilissimae fidei in interoessoribus significatio.

Tanguntur autem hic tria, scilicet, significatio debilitatis fidei: ex parte Domini exhibitio adjutorii: et ex parte intercessoris petitio ad majorem fidem auxilii.

Dicit igitur : " Sed si quid potes " tu, quod discipulis non tradidisti: tu enim solus plus omnibus posse debes. Sapient. XII, 18 : Subest tibi, cum volueris, posse.

Ex hac ergo omnipotenti virtute, " adjuva nos, " filium in afflictione, me autem in compassione laborantem. Psal. 9 : Adjuva nos, Deus, salutaris noster : et propter gloriam nominis tui, Domine, Ubera nos.

" Misertus nostri. " Matth. xv, 22: Miserere mei, Domine, fili David : filia mea male a daemonio vexatur. Eccli. xxxvi, 1 : Miserere nostri, Deus omnium, et respice nos, et ostende nobis lucem miserationum tuarum.

" Jesus autem ait illi, "

Invitans ad fidei perfectionem: " Si potes credere. "

Videtur autem haec eruditio supervacua : quia dicit Augustinus, quod " credere est gratia fidelium: posse credere, omnium. " Sed ad hoc est dicendum quod duplex est posse, scilicet imperfectum, quod est ex natura liberae voluntatis et rationis : et hoc est omnium, quia inditum est omnibus per naturam. Aliud est posse perlectam ad actum credendi: et hoc est posse credere ex habitu fidei: et hoc est non omnium, sed tantum fidelium : et ad hoc provocat hic Dominus patrem istius infirmi.

Sed adhuc dicitur contra hoc: quia sic posse credere non fuit in eo, sed potius in dono Dei, quod non fuit in potestate ipsius. Quid est ergo quod dicit, Si potes credere ? Ad hoc dicendum quod revera sic posse credere quodammodo est in nobis, et quodammodo non. Humiliare enim nos ad hoc, est in nobis: completio autem ipsius est in dono Dei. Et quia hoc donum nulli negatur se ad ipsum humiliandi, ideo dicit : " Si potes credere, " Quasi dicat: In te est, ex visis et auditis a me, te ad fidem meae deitatis humiliare, tunc fiet quod petis. Jacob. I, 6 et 7 : Postulet autem in fide nihil haesitans: qui enim haesitat, similis est fluctui maris, qui a vento movetur et circumfertur. Non ergo aestimet homo ille quod accipiat aliquid a Domino.

" Omnia possibilia sunt credenti. "

Etiam montes, et montis arbores transferre : sicut dicitur, Matth. XXI, 21 et 22: Amen dico vobis, si habueritis fidem, et non haesitaveritis, non solum de ficulnea facietis, sed et si monti huic dixeritis: Tolle, et jacta te in mare, fiet. Et omnia quaecumque petieritis in oratione credentes, accipietis. I ad Corinth. IV, 2 : Si habuero omnem fidem ita ut montes transferam, etc.

Sed quaeritur. Quare hoc potius attribuitur fidei, quam spei, vel charitati : Et consuevit ad hoc dici : quia fides innititur omnipotentiae divinae : quia quamvis multi articuli sint in Symbolo, tam Apostolorum quam Nicaenae synodi, tamen primus est articulus omnipotentiae, qui est : " Credo in Deum Patrem omnipo- tentem, " Vel, " Credo in unum Deum Patrem omnipotentem. " Quia etiamsi credimus Deum esse hominem, vel passum, vel resurrexisse, et quidquid aliud credimus, non habemus unde hoc probemus, nisi quia Deus omnipotens est: et hoc et omnia alia in se facere potuit et fecit ex sua omnipotentia. Huic autem omnipotentiae non sic innititur spes, neque etiam charitas : et ideo non dicitur quod omnia possibilia sunt speranti, vel charitatem habenti, sed quod omniapossibilia sunt credenti. Luc. I, 37 : Non erit impossibile apud Deum omne verbum. Genes. XVIII, 14 : Numquid Deo quidquam est difficile? Ad Romam IV, 21 : Plenissime sciens quia quaecumque promisit ei Deus, potens est et facere.

" Et continuo, "

Adjutus ad fidem ex verbis Domini, " exclamans , " in devotione fidei, " pater pueri " daemoniaci, " cum lacrymis, " dolorem cordis indicantibus. Jerem. VI, 26 : Luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum.

" Aiebat, " fidem suam confitens. Ad Roman. x, 10 : Corde creditur ad justitiam : ore autem confessio fit ad salutem.

" Credo, Domine. "

Joan. XI, 27 : Utique, Domine, ego credidi, quia tu es Christus Filius Dei vivi, qui in hunc mundum venisti.

Et quia ante dubitavit de potentia Domini, modo suam recognoscit imperfectionem, et quod non potest perfici nisi a Christo : et ideo dicit: " Adjuva, " fidei gratiam apponendo, " incredulitatem meam, " hoc est, fidei meae imperfectionem. Psal. cxxxviii, 16 : Imperfectum meum viderunt oculi tui. Sapient. VIII, 21 : Scivi quoniam aliter non possem esse continens, nisi Deus det: et hoc ipsum erat sapientiae, scire cujus esset hoc donum. Et quia sic imperfectionem pro- priam humiliter recognovit, et a Domino perfici postulavit: quod non postulasset nisi eum perfectorem omnium esse credidisset, ideo fit ei quod dicitur, Sapient. III, 14 : Dabitur illi fidei donum electum, et sors in templo Dei acceptissima.