IN CAPUT IV MARCI

ENARRATIO.

" Et iterum coepit docere ad mare : et congregata est ad eum turba multa, ita ut navim ascendens sederet in mari, et omnis turba circa mare super terram erat.

Et docebat eos in parabolis multa. "

Hic ostenditur quod divina est potestas in officio praedicationis et officio verbi, et nulli alteri virtuti nisi divinae attribuenda.

Dividitur autem haec pars in duas partes. In quarum prima, hoc ostendit sub metaphora seminis. In secunda autem, ostendit idem sub ejusdem, metaphorae explanatione, ibi, v. 9 : " Et dicebat : Qui habet aures audiendi audiat. "

Adhuc autem in prima tria dicuntur. In quorum primo tangitur opportunitas ad parabolae propositionem : in secundo, excitat attentionem : et in tertio, interponit parabolae propositionem.

Opportunitatem autem hujus doctrinae accipit a quinque : a loco scilicet, a multitudine audientium, a situ, ab attentione turbarum, et a modo doctrinae.

De loco dicit :

" Et iterum, "

Post convictionem Scribarum et Pharisaeorum : quia potestas sua divina est, et nulli alii poterit attribui, " coepit " Jesus, ut jam in. se demonstrans potestatem, " docere " sicut potestatem ha- bens. Matth. vu, 28 : Erat enim docens eos sicut potestatem habens, et non sicut Scribae eorum et Pharisaei.

" Ad mare, " ut opportunitate loci, ea quae dixit demonstraret. Mare enim amarum est saporis qualitate : magnum, amplitudine : profundum, submersione : inquietum, tempestate : periculosum, belluarum marinarum atrocitate et fortitudine : incautum, Charybdis, et Scyllae, et Acrooeraunii scrupulositate et inaequalitate. Et in his qualitas mundi demonstratur. Mundus enim mare est amarum poenalitatis labore, Thren.III, 15 : Replevit me amaritudinibus, inebriavit me absynthio. Hoc mare magnum est, quia amplitudine tentationis omnes involvit, Psal. CIII, 25 : Hoc mare magnum, et spatiosum manibus : quia omnes operantur in tentationibus ejus. Hoc profundum est submersione, quia in profundo iniquitatis ejus omnes submerguntur, Exod, xv, 10 : Submersi sunt quasi plumbum in aquis vehementibus. Hoc est inquietum tempestate, hoc est, diaboli tentatione et suggestione, Daniel. VII, 2 : Quatuor venti coeli pugnabant in mari magno. Quia tentat diabolus, vel vano gaudio, vel spe vaniori in adipiscendis temporaliter desideratis, vel adeptis : aut dum inducit tristitiam saeculi de malis illatis : vel contrahit cor timore futurorum de bonis saeculi perdendis. His enim quatuor exsufflatam, mare ibat, et intumescebat super eos . Hoc mare periculosum est belluarum marinarum atrocitate : quia tyranni contra luxuriosos, et avari contra prodigos, et hi contra iracundos, et simul isti contra gulosos pugnant. Psal. CIII, 25 et 26 : Illic reptilia, quorum non est numerus... Draco iste, carnalis concupiscentia, quem formasti ad illudendum ei, hoc est, ut illudatur ei ab amicis tuis, qui hoc mare transeunt, hoc est, incautum Charybdis absorptione, et Scyllarum impulsu, et Acrooeraunii prominenti scrupulositate.

Et Charybdis quidem est absorptio saecularis tristitiae. II ad Corinth. II, 7 : Magis consolemini eum, ne forte abundantiori tristitia absorbeatur. Scylla autem quae prominet, sicut caput caninum, est procacitas contumaciae, in quam multi impelluntur, navi suae mentis confracta. I Reg. XVII, 43 : Numquid ego canis sum, quod tu venis ad me cum baculo ? Hoc dixit verum Philistaeus, quia quoties David, bonus Praelatus, venit cum baculo correctionis, procax ille Philistaeus resistit procacitate, sicut caput canis latrans contra correctionem. Acroceraunia autem sunt cornua sub aqua, invisibiliter in altum sub aqua porrecta, in quae impingunt naves et franguntur. Et significant erectiones (alias, correctiones) latentes ambitiosorum et superborum, sicut fuerunt Dathan et Abiron. Psal. lxxxiv, 6 : Nolite extollere in altum cornu vestrum : nolite loqui adversus Deum iniquitatem. Psal. xciii, 3 : Usquequo peccatores, Domine : usquequo peccatores gloriabuntur ?

His igitur de causis docens accessit ad mare, ut ipsa maris qualitate, qualis sit mundus doceret,

" Et congregata est ad eum turba multa. "

Secundum est. " Congregata est, " omnibus sensibus vocatis in cor et intellectum, ut intellectum melius intelligeret. II. Esdrae, viii, 1 : Congregatus est omnis populus quasi vir unus ad plateam quae est ante portam Aquarum, hoc est, in via doctrinarum Christi. Baruch,IV, 37 : Quos dimisisti dispersos veniunt ad te. Sic enim corde congregato audiendum est verbum Dei.

" Ita ut navim ascendens. "

Tertium est in quo demonstratur situs et positio docentis.

" Sederet in navi : " ne a turbis in littore comprimeretur. Navis autem est vita Ecclesiastica, per quam gubernamur in fluctibus. Sapient.XIV, 5 : Transeuntes mare per ratem liberati sunt. Et haec fundata est in fide crucis Christi. Sapient. XIV, 7 : Benedictum est lignum per quod fit justitia. In hac autem doctor quiescere debet : et haec est cathedra de qua docere debet. Iste est gradus ligneus de quo dicitur, Nehemiae, seu II Esdrae, viii, 4 1. Sedebat autem in mari in qui saeculi, docens eos ut a mari ad stabilitatem littoris aeternitatis transirent. Isa. lvii, 20: Impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest.

" Et omnis turba. "

Quartum est in quo notatur devotio et attentio audientium: quia " omnis turba, " jam per fidem et appetitum, " circa mare " saeculi corporaliter stans, " super terram " stabilitatis aeternae " erat. " Eccle.I, 4 : Generatio praeterit, et generatio advenit : terra autem in aeternum stat.

" Et docebat eos in parabolis multa. "

Modum tangit doctrinae idiotarum, et simplicium in parabolis : hoc est, per similitudines corporales eis notas, in quibus coelestia capere aliqualiter possent. Quia, sicut dicit Dionysius, impossibile est nobis lucere divinum radium, nisi sacris velaminibus circumvelatum. Et Gregorius : " Coelorum regnum, fratres " carissimi, idcirco terrenis rebus simile " dicitur, ut ex his quae animus novit, " surgat ad incognita quae non novit . " " In parabolis multa" docuit , quae tamen multa ad unum tendunt oeternitatis et spiritus. Osee, XII, 10 : Ego visionem multiplicavi, et in manu Prophetarum assimilatus sum.''

" Et dicebat illis in doctrina sua : Audite. "

Secundum est in quo attentos reddit, " In doctrina " enim " sua " per parabolas spiritualia docens, " dicebat illis, " attentos reddens: " Audite "aure interiori, quae sit parabolarum significatio, Eccl.i" xxxix, 3 : Sapiens in absconditis parabolarum conuersabitur. Proverb. I, 6 : Animadvertet parabolam et interpretationem, verba sapientum, et aenigmata, eorum,

" Ecce exiit seminans ad seminandum. "

Hic tangitur parabolae propositio. Et dicit duo : dispositionem seminantis, et diversitatem fractus seminis.

Dispositio seminantis est in quinque : scilicet, in evidenti manifestatione : et haec tangitur per adverbii demonstrationem, " ecce : " quia qui occulte seminat, haeresim praedicat : et hic non est seminator, sed inimicus homo . Dum dormiunt homines Praelati per inertiam, venit inimicus, et superseminat zizania. Oportet enim seminare manifeste : et hoc est quod dicit : " Ecce. "

Secundum autem est quod " exiit, " hoc est, foras a contemplatione processit. Qui autem nunquam intus fuit in consideratione sui, et verbi Dei studio et contemplatione, ille numquam exiit : et ideo non. seminat, quia semen bonum et purum de domo cordis in agrum mundi non exportat. Genes.XXIV, 63 : Egressus est Isaac ad meditandum in agro. Cantic. vii, 11 : Egrediamur in agrum, commoremur in villis." Seminans, " Tertium est, in. quo notatur instantia seminantis. Semper enim seminans est ex. praesenti in futuro, et ex praeterito : quia hoc notat praeteritum imperfectum, ex quo formatur participium. Eccle.XI, 6 : Mane semina semen tuum : et vespere ne cesset manus tua : quia nescis quid magis oriatur, hoc aut illud : ei si utrumque simul, melius erit.

Quartum autem est finis, quia exiit " ad seminandum : " non ad agrum destruendum, vel ad fructus alienos colligendos : multi enim non exeunt, nisi ut colligant fructus alienos, hoc est, temporalium : quos tamen colligere non habent potestatem, nisi seminent spiritualia semina. I ad Corinth. IX, 11 : Si nos vobis spiritualia seminavimus magnum est si nos carnalia vestra metamus. Quasi dicat : Non est magnum : sed certe, si spiritualium non essemus seminatores, damnabile esset si carnalia mete remus. Ad Romam xv, 27 : Si spiritualium eorum participes facti sunt gentiles, debent et in carnalibus ministrare illis. Ad Galat. VI, 6 : Communicet autem is qui catechizatur verbo, ei qui se catechizat, in omnibus bonis. Ad seminandum ergo exeat, et non ad aliud.

" Et dum. seminat. "

Quintum est, in quo notatur proprium officium et actus. Act. xvii, 2, Paulus praedicator gentium vocatus est seminator verborum. Isa. XXXVII, 30 et 31 : In anno tertio seminate et metite... Et quod reliquum est, radicem deorsum, ei faciet fructum sursum. Tertius enim annus est annus gratiae, ab anno legis naturae, et ab anno legis Mosaicae : tunc enim exiit Christus ad seminandum verbum, et suis praecepit ad exeundum. Tunc enim fructificavit in caelum sursum per praemium, et radices misit deorsum, per congregationes fidelium, Psal. cxxv, 6 : Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua. Tunc viri Ecclesiastici fecerunt quod dicitur, Jerem. IV, 3 : Novate vobis novale, et nolite serere super spinas, quia novas ecclesias, non in curis saeculi, quae per spinas significantur, sed in novitate spiritus fundaverunt.

Sic ergo tangitur dispositio seminantis.

" Aliud cecidit circa viam, et venerunt volucres, caeli, et comederunt illud. "

Tangitur hic diversitas fructus seminis, in quatuor differentiis : quarum tres sunt in malitia agri recipientis, et una in bonitate: quia, sicut dicit Dionysius : " Malum est omnifariam, bonum autem

" est ex una sola et tota causa. " Nulla autem est ex malitia seminis : quia semen quod est verbum Domini, semper est bonum, et ad faciendum fructum.

Prima autem diversitas in malo est, quod a " aliud cecidit circa viam." Via autem est cor, quod se fecit viam tritam in vitiis. Isa. LI, 23: Posuisti ut terram corpus tuum, et quasi viam transeunti bus. Malitiae enim omnes viam faciunt per corpus, et animam talis hominis : et ideo conculcatur et durum efficitur : ita quod semen ad interiora non penetrat. Sed quod audit et suscipit in superficie projectum, habet avibus expositum. Job, xx, 25 : Vadent et venient super eum horribiles.

" Et " ideo venerunt per insidias tentationum, " volucres caeli, " hoc est, daemones in hoc aere caliginoso oelati : " et comederunt illud, " hoc est, sibi quidem verbum non incorporaverunt, sed. abstulerunt, ne in fundo in quem cecidit, fructificaret. Judicum, VI, 3,4: Cum sevisset Israel, ascendebat Madian et Amalec, caeterique orientalium nationum: et apud eos figentes tentoria, sicut erant in herbis cuncta vastabant, Madiani iniquitas, Amalec autem polus san-guinis interpretatur. Et significat daemones in spiritualibus et carnalibus peccatis. Caeteri alitem orientalium nationum, sunt universitas daemonum : qui a principio mundi orti, fructum seminis per invidiam impediunt. Et illi vastant fructum verbi in. fundo : quem conculcant consuetudine vitiorum. Osee, viii, 7 : Culmus stans non est in eos, germen non faciei farinam : quod et si fecerit, alieni comedent eam. Aggaei, 1, 5 : Ponite corda, vestra super vias vestras. Et sequitur, v. 6 : Seminastis multum, et intulistis parum:... et qui mercedes congregavit, misit eas in sacculum pertusum.

Haec est ergo diversitas seminis cadentis in via.

" Aliud vero cecidit super petrosa, ubi non habuit terram multam, et statim exortum est, quoniam non habebat altitudinem terrae:

Et quando exortus est sol, exaestuavit, et eo quod non habebat radicem, exaruit. "

Secunda diversitas seminis fructum non facientis. Sunt autem " petrosa, " corda dura, quae nec timore ad poenitentiam convertuntur, nec amore molliuntur, nec pluvia doctrinae interius humectantur. De quibus dicitur, Eccli. iii, 27 : Cor durum habebit male in novissimo. Job, xli, 15: Cor ejus indurabitur tamquam lapis, et stringetur quasi malleatoris incus. Quanto enim plus verberibus atteritur, tanto plus per obdurationem stringitur ad malum : sicut incus quae stringitur ictibus malleorum.

Haec igitur est terra petrosa, " ubi non habuit terram multam. " Ex littera ista videtur quod petrosa terra dicatur, cujus fundus est petra solida, et parvam et tenuem desuper habet terrae corticem. Et talis ad litteram terra male fructificat, quia calor qui. pro tempore est ex radio solis, in petra confortatur, et inoentivus, et combustivus efficitur : et comburit

illud modicum terrae quod est desuper, et incinerat: ita quod amarum ad modum salis efficitur : et ideo infructuosum. Psal. CVI, 34 : Terram fructiferam in salsuginem, a malitia inhabitantium in ea.

Adhuc autem algor hiemis etiam confortatur in lapide : et terram paucam prius incineratam et amaricatam calore, convertit in frigiditatem mortificativam, et hoc iterum mortificat radices plantarum : ita quod talis terra efficitur sterilis. Psal. cxlvii, 17 : Ante faciem frigoris ejus, quis sustinebit ?

Hoc est igitur quod dicit : " Ubi non habuit " semen projectum " terram multam, " hoc est, profundam, quae defendi posset a qualitatibus lapidis inoentivis, et congeiativis. Hoc autem est cor, quod quasi nihil habet humanae et terrenae compassionis, et contemperationis ad virtutem : sed sua ignita libidine ad turpia incenditur : et algore ab omni charitate, timore mundano et humano congelatur. Psal. lxxix, 17 : Incensa igni et suffossa, ab increpatione vultus tui peribunt. Incensa quidem igne libidinis, et suffossa timore algoris (alias, timoris algore), quia omnis timor frigidus est. Ad litteram, et ideo pallor occupat timentes. Sequitur:

" Et statim, "

Paucula et parvula radice, " exortum est " ad modicum viroris apparentis coram hominibus. II ad Timoth. III, 5 : Habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes.

" Quoniam non habebat altitudinem terrae, " hoc est, profunditatem in qua dulcedo laetaminis incombusta, et non congelata, juxta radicem conservaretur.

" Et " ideo

" Quando exortus est sol " Tribulationis in persecutione, vel labo- ribus paenitentiae," exaestuavit, " combusti ones (alias, combustionis) aestu extrahente ad exterius virtutem seminis. Jacob. I, 11 : Exortus est sol cum ardore, et arefecit foenum, et flos ejus decidit, et decor vultus ejus deperiit.

" Eo quod non habebat radicem " profunde fixam, quae (alias, in qua) dulcedinem succi sibi continue imbibitam herbae exortae subministraret.

" Exaruit, " et ariditate illa periit combustum et exsiccatum ab omni humore pietatis. Isa. xl, 7 : Exsiccatum est faenum, et cecidit flos, quia spiritus Domini sufflavit in eo, hoc est, ventus exsiccativus,

" Et aliud cecidit in spinas, et ascenderunt spinae et suffocaverunt illud, et fructum non dedit. ". Tertia est diversitas perditi seminis. Spinae autem nigrae, spissae, pungentes, et falso quodam flore per modicum tempus florentes, et acutum valde fructum acaciarum ferentes, sunt hi qui nigri sunt affectus terrenitate. Jerem. xiii, 23 : Si mutare potest aethiops pellem suam, aut pardus varietates suas : et vos poteritis benefacere, cum didiceritis malum. Terrennus enim per cupiditatem affectus, vix aut numquam mutatur : quia sicut dicit Philosophus : " Senescente homine, " juvenescit et invalescit in eo cupidi-" tas. "

Spissae autem sunt, et ideo densissimae umbrae, quam nulla vis solis poterit penetrare : et ideo, quia radix solis caret beneficio, non habet calorem coelestem, qui elevet humorem de profundo in radicem. Et ideo etiam quod parvum oritur sub umbra talis, statim pallescit et putrescit cum foetore. Sapient. xvii, 5 : Ignis quidem nulla vis poterat illis lumen praebere, nec siderum limpidae flammae illuminare poterant illam noctem horrendam.

Puncturae autem spinarum sunt, eo quod acutis angulis surgunt, et manum

secant tangentis : et sic cupidus, cum manu reprehensionis tangitur, statim pungentibus verbis improperiorum, et maledictionum, et contradictionum, re- pungit tangentem, nisi talis sit, cui talia inferre non audet. II Reg. xxiii, 6 et 7 : Praevaricatores quasi spinae evellantur universi: quae non tolluntur manibus, et si quis tangere voluerit: eas, armabitur ferro et ligno lanceato.

Falsus autem flos quo ad tempus respergitur, gloria est divitiarum temporalium quoad tempus florens. Jerem. xlviii, 9 : Date florem Moab, quia florens egredietur. Psal. cxxviii, 6 : Fiant sicut foenum tectorum, quod priusquam evellatur exaruit.

Dicitur autem fructus acaciarum nigerrimus. Et est possessio divitiarum, quae labore turpi, et difficili acquiruntur: et cum. magno et angustioso timore retinentur : et cum dolore post modicum perduntur : et ideo etiam non vere fruuntur eis possessores earum, quia non fruitur aliquis (ut dicit Augustinus,) nisi cognitis, in quibus voluntas delectata conquiescit. Nec proprie utuntur : quia dicit Augustinus : " Frui est cum gaudio uti. " Eccle. v, 9 : Avarus non implebitur pecunia : et qui amat divitias, fructum non capiet ex eis : quinimo amaritudinem accipiet. Eccle. v, 12 et 13 : Est et alia infirmitas pessima quam vidi sub sole divitiae conservatae in malum domini sui. Pereunt enim in afflictione pessima.

Hoc est ergo quod cecidit inter spinas, quas profert terrena cupiditas laboranti. Genes. III, 18 : Spinas et tribulos germinabit tibi.

" Et ascenderunt spinae, "

Curae divitiarum, quae continue crescunt, " et suffocaverunt illud, " ita quod foetore semen perit. Eccli. v, 10 : Noli anxius esse in divitiis injustis : non enim proderunt Ubi in die obductionis ei vindictae.

" Et " ideo " fructum non dedit. " Genes. IV, 12 : Cum operatus fueris terram, non dabit fructus suos, hoc est, cum opere cupiditatis colis terrenum affectum. Psal. lxi, 11 : Divitiae si affluant, nolite cor apponere.

" Et aliud cecidit in terram bonam, et dabat fructum ascendentem et crescentem, et afferebat unum triginta, et unum sexaginta, et unum centum.

Et dicebat : Qui habet aures audiendi, audiat. "

Quarta est differentia seminis, quae fructum facit. Terra autem bona est cor bonum et optimum, naturalibus optime institutum, et virtute civili ordinatum, gratia stabilitum, verbo Dei seminatum, doctrinis sanctis complutum, consolatione sancti Spiritus emollitum, et omni pietate affectum. Luc. VIII, 15 : Qui in corde bono et optimo audientes verbum, Dei scilicet, retinent, et fructum afferunt in patientia.