▾
Thomas Aquinas, In I Sententiarum – In Libros Sententiarum
⎗←→⎘
▾
Utrum esse ubique conveniat deo ab aeterno.
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod esse ubique ab aeterno deo conveniat. Primo per hoc quod in littera dicitur ab Ambrosio, quia in omnibus et ubique semper est, quod est divinitatis proprium. Sed quod est semper, est aeternum. Ergo esse ubique deo ab aeterno convenit.
Praeterea, sicut ubique est distributivum loci, ita semper est distributivum temporis. Sed deus ab aeterno est semper, etiam temporibus non existentibus.
Ergo et ab aeterno est ubique, etiam locis non existentibus.
Praeterea, esse deum in rebus coordinatur hic a magistro ei quod est esse res in deo. Sed res ab aeterno fuerunt in deo, qui aeternam scientiam de rebus habet. Ergo et deus ab aeterno est in rebus, et ubique.
Sed contra, in quocumque est aliquid, illud oportet esse; quia in nihilo nihil omnino est. Sed neque locus neque aliqua res ab aeterno fuerunt.
Ergo neque deo ab aeterno convenit ubique, vel in rebus, esse.
Respondeo dicendum, quod cum dicitur, deus est ubique, importatur quaedam relatio dei ad creaturam, fundata super aliquam operationem, per quam deus in rebus dicitur esse. Omnis autem relatio quae fundatur super aliquam operationem in creaturas procedentem, non dicitur de deo nisi ex tempore, sicut dominus et creator et hujusmodi; quia hujusmodi relationes actuales sunt, et exigunt actu esse utrumque extremorum.
Sicut ergo non dicitur operari in rebus ab aeterno, ita nec esse in rebus, quia hoc operationem ipsius designat.
Ad primum ergo dicendum, quod Ambrosius accipit semper deum esse ubique, creaturis existentibus; illud enim quod ex parte dei est, semper est, in quo nihil est novum; sed defectus est ex parte creaturae, quae non semper fuit; unde non potest significari in habitudine ad creaturam ab aeterno, ut operans circa eam.
Ad secundum dicendum, quod semper de virtute vocabuli importat indeficientiam quamdam, quam aeternitas totam simul habet, sed tempus per successionem diversorum eam sortitur; et ideo semper potest importare indeficientiam quae est per successionem continuam; et sic est distributivum temporum, nec ab aeterno convenit: quia successio et tempus ab aeterno non fuit. Vel potest dicere indeficientiam aeternitatis; et sic ab aeterno convenit.
Sed ubique in ratione sua includit locum; et ideo similis ratio non est utrobique: ubi enim est in loco esse, et ubique in omni loco.
Ad tertium dicendum, quod sicut motus rationem ex termino accipit, ita et relatio. Cum autem dicitur deus esse in rebus, importatur relatio dei ad creaturas secundum egressum divinae operationis in eas, quia aeternae non sunt, nec esse in eis aeternum esse potest. Sed cum dicitur res esse in deo, importatur relatio creaturae ad deum, non secundum exitum ab ipso, sed magis secundum adunationem creaturarum ad principium; et quia principium est aeternum, ideo etiam et scire aeternum, et res ab aeterno in deo. Deus enim est in rebus temporaliter per modum rerum, sed res ab aeterno in deo per modum dei; quia omne quod in altero est, est in eo per modum ejus in quo est, et non per modum sui.
Ita deus, cum sit in omnibus essentialiter et totus, plenius est in illis quos inhabitat. Quaeritur ratio hujus differentiae. Et dicendum, quod aliae creaturae, quamvis consequantur divinam similitudinem per operationem ipsius dei, non tamen attingunt ad ipsum deum secundum suppositum; et ideo quamvis deus in eis sit, non tamen ipsae cum deo sunt. Sed creatura rationalis per gratiam attingit ad ipsum deum, secundum quod ipsum amat et cognoscit; et ideo cum eo esse dicitur; et eadem ratione dicitur capax dei, sicut suae perfectionis, per modum objecti; et propter hoc etiam dicitur templum dei, et inhabitari a deo.
Sicut multa de deo intelligimus quae loqui penitus non valemus; ita multa loquimur quae intelligere non sumus idonei. Ratio hujus diversitatis haec est, quia causa semper excedit causatum. In quibusdam autem locutio causat intellectum, sicut in his quae per disciplinam discuntur; unde contingit quod intellectus addiscentis non pertingit ad virtutem locutionis; et tunc potest loqui ea quae audit sed non intelligit; et similiter est in his quae pure sunt fidei, quae intellectum humanum excedunt; fides autem ex auditu est, Rom. 10. Quandoque autem intellectus est causa locutionis, sicut in his quae per inventionem sciuntur; unde in his intellectus locutionem excedit, ut multa intelligantur quae proferri non valent.
Non quod dei essentia proprie sit in omni loco.
In hoc defecerunt, quia acceperunt esse in loco per modum quo corpus in loco est; et ideo dicebant, quod essentia dei non proprie est in loco, sed dicitur esse per essentiam, inquantum omnis essentia ab eo est, et inquantum ipse per virtutem essentiae suae operatur. Sed hoc non sufficit; sed oportet addere quae supra dicta sunt, art. Praec..
Solet etiam ab eis quaeri, quomodo deus substantialiter insit omnibus rebus. Ista quaestio stulta est: quia non oportet quod omne tangens immutetur ab eo quod tangitur, nisi in his quae agunt et patiuntur ab invicem, ut in 1 de generatione dicitur; et haec sunt quae in materia conveniunt; unde orbis lunae non immutatur ab igne contingente; et ideo stultum est dicere, quod essentia divina inquinatur rebus immundis, quibus per operationem applicatur.