Articulus 3

Utrum deus possit cognosci ab homine per creaturas.

Argumentum 1

Ad tertium sic proceditur. Videtur quod deus possit cognosci per creaturas ab homine. Rom. 1, 20: invisibilia dei a creatura mundi per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur. Creatura autem videtur esse homo, secundum expositionem magistri.

Ergo per creaturas ab homine potest cognosci.

Argumentum 2

Item, videtur quod ab Angelo. Cognitio enim dei per creaturas fit per hoc quod videtur divina bonitas relucens in creatura. Sed Angelus cognoscens res in proprio genere, videt divinam bonitatem in ipsis. Ergo cognoscit creatorem ex creaturis.

Argumentum 3

Item, videtur quod etiam bruta. Nulli enim fit praeceptum nisi ei qui cognoscit praeceptum. Sed jonae 4 dicitur, quod praecepit dominus vermi, quod percuteret hederam. Ergo vermis potest cognoscere divinum praeceptum, et ita potest etiam cognoscere praecipientem.

Argumentum 4

Item, videtur quod etiam a peccatoribus possit cognosci: dicitur enim Rom. 1, 21: cum deum cognovissent, non sicut deum glorificaverunt.

Tales autem peccatores fuerunt. Ergo etc..

Argumentum 5

Contra, omnis effectus ducens in cognitionem suae causae, est aliquo modo proportionatus sibi.

Sed creaturae non sunt proportionatae deo. Ergo ex eis non potest homo in suam cognitionem venire.

Argumentum 6

Item, videtur quod nec Angeli. Quod enim per se cognoscitur, non cognoscitur per aliquid aliud.

Sed deum cognoscunt Angeli per se, videntes ipsum in sua essentia. Ergo non cognoscunt ipsum per creaturas.

Argumentum 7

Item, videtur quod nec etiam a brutis. Nulla enim potentia affixa organo habet virtutem ad cognoscendum nisi speciem materialem, eo quod cognitio sit in cognoscente secundum modum ipsius.

Sed bruta non habent virtutes cognoscitivas, nisi sensitivas, quae sunt affixae organo. Ergo nullo modo possunt cognoscere deum, qui omnino est immaterialis.

Argumentum 8

Item, videtur quod nec etiam a peccatoribus.

Ambrosius enim dicit super illud, Matth. 5, 8: beati mundo corde quoniam ipsi deum videbunt. Si qui mundo corde sunt, deum videbunt, ergo alii non videbunt; neque enim maligni deum videbunt, neque is qui deum videre noluerit, potest videre deum.

Corpus

Respondeo dicendum, quod, cum creatura exemplariter procedat a deo sicut a causa quodammodo simili secundum analogiam, eo scilicet quod quaelibet creatura eum imitatur secundum possibilitatem naturae suae, ex creaturis potest in deum deveniri tribus illis modis quibus dictum est, scilicet per causalitatem, remotionem, eminentiam.

Ad hoc autem quod aliquis ex creaturis in deum deveniat, duo requiruntur: scilicet quod ipsum deum possit aliquo modo capere, et ideo brutis non convenit talis processus cognitionis; secundo requiritur quod cognitio divina in eis incipiat a creaturis et terminetur ad creatorem; et ideo Angelis non convenit deum cognoscere per creaturas, neque beatis hominibus, qui a creatoris cognitione procedunt in creaturas. Sed convenit iste processus hominibus, secundum statum viae, bonis et malis.

Ad 1

Primum ergo concedimus.

Ad 2

Ad secundum dicendum, quod quamvis Angelus cognoscat divinam bonitatem relucere in creatura, non tamen ex creatura venit in creatorem, sed e contrario.

Ad 3

Ad tertium dicendum, quod praeceptum dei non devenit ad vermem, ita quod intentionem praecepti apprehenderet, sed quia divina virtute mota est ejus aestimativa naturali motu ad explendum illud quod deus disponebat.

Ad 4

Quartum concedimus.

Ad 5

Ad quintum dicendum, quod creatura est effectus non proportionatus creatori; et ideo non ducit in perfectam cognitionem ipsius sed in imperfectam.

Ad 6

Sextum et septimum concedimus.

Ad 8

Ad octavum dicendum, quod Ambrosius loquitur de visione dei per essentiam, quae erit in patria, ad quam nullus malus poterit pervenire. Similiter etiam ad cognitionem fidei nullus venit nisi fidelis.

Sed cognitio naturalis de deo communis est bonis et malis, fidelibus et infidelibus.