Articulus 4

Utrum philosophi naturali cognitione cognoverint trinitatem ex creaturis.

Argumentum 1

Ad quartum sic proceditur. Videtur quod philosophi naturali cognitione ex creaturis in trinitatem devenerunt. Dicit enim Aristoteles: et per hunc quidem numerum, scilicet ternarium, adhibuimus nos ipsos magnificare deum unum eminentem proprietatibus eorum quae creata sunt. Similiter etiam Plato, loquitur multa de paterno intellectu et multi alii philosophi.

Argumentum 2

Praeterea, philosophi potuerunt devenire in cognitionem eorum quae in creaturis relucent. Sed in anima est expressa similitudo trinitatis personarum.

Ergo videtur quod per potentias animae, quas philosophi multum consideraverunt, potuerunt in trinitatem personarum devenire.

Argumentum 3

Item, Richardus de s. Victore, dicit: credo sine dubio quod ad quamcumque explanationem veritatis, quae necesse est esse, non modo probabilia, immo et necessaria argumenta non desunt. Sed necessarium est cognoscere trinitatem. Ergo videtur quod ad ipsius cognitionem philosophi rationem habere potuerunt.

Quod etiam videtur ex probationibus supra inductis, dist. 2, art. 4, quibus trinitas probatur.

Argumentum 4

Item, dicitur Rom. 1 in Glossa quod philosophi non pervenerunt ad notitiam personae tertiae, scilicet spiritus sancti, et idem habetur super Exod. 8, ubi dicitur, quod magi Pharaonis defecerunt in tertio signo. Ergo videtur ad minus quod ad notitiam duarum personarum venerunt.

Sed Contra 1

Contra, Heb. 11, 1: fides est substantia sperandarum rerum, argumentum non apparentium.

Sed deum esse trinum et unum, est articulus fidei.

Ergo non est apparens rationi.

Corpus

Respondeo dicendum, quod per naturalem rationem non potest perveniri in cognitionem trinitatis personarum; et ideo philosophi nihil de hoc sciverunt, nisi forte per revelationem vel auditum ab aliis. Et hujus ratio est, quia naturalis ratio non cognoscit deum nisi ex creaturis. Omnia autem quae dicuntur de deo per respectum ad creaturas, pertinent ad essentiam et non ad personas. Et ideo ex naturali ratione non venitur nisi in attributa divinae essentiae. Tamen personas, secundum appropriata eis, philosophi cognoscere potuerunt, cognoscentes potentiam, sapientiam, bonitatem.

Ad 1

Ad primum ergo dicendum, quod, secundum expositionem Commentatoris, Aristoteles non intendit trinitatem personarum in deo ponere; sed propter hoc quod in omnibus creaturis apparet perfectio in ternario, sicut in principio, medio et fine, ideo antiqui honorabant deum in sacrificiis et orationibus triplicatis. Plato autem dicitur multa cognovisse de divinis, legens libros veteris legis, quos invenit in Aegypto. Vel forte intellectum paternum nominat intellectum divinum, secundum quod in se quodam modo concipit ideam mundi, quae est mundus archetypus.

Ad 2

Ad secundum dicendum, quod similitudo trinitatis relucens in anima est omnino imperfecta et deficiens, sicut infra dicet magister. Sed dicitur expressa per comparationem ad similitudinem vestigii.

Ad 3

Ad tertium dicendum, quod si dictum Richardi intelligatur universaliter, quod omne verum possit probari per rationem, est expresse falsum; quia prima principia per se nota non probantur. Si autem aliqua sunt in se nota quae nobis occulta sunt, illa probantur per notiora quo ad nos. Notiora autem quo ad nos sunt effectus principiorum. Ex effectibus autem creaturarum, trinitas personarum probari non potest, ut dictum est. Et ideo relinquitur quod nullo modo possit probari; et omnes rationes inductae sunt magis adaptationes quaedam, quam necessario concludentes. Remoto enim per impossibile intellectu distinctionis personarum, adhuc remanebit in deo summa bonitas et beatitudo et caritas.

Ad 4

Ad quartum dicendum, quod philosophi non pervenerunt in cognitionem duarum personarum quantum ad propria, sed solum quantum ad appropriata, non inquantum appropriata sunt, quia sic eorum cognitio dependeret ex propriis, sed inquantum sunt attributa divinae naturae.

Et si objiciatur, quod similiter devenerunt in cognitionem bonitatis, quae appropriatur spiritui sancto, sicut in cognitionem potentiae et sapientiae, quae appropriantur patri et filio: dicendum, quod bonitatem non cognoverunt quantum ad potissimum effectum ipsius, incarnationem scilicet et redemptionem.

Vel quia non tantum intenderunt venerationi bonitatis divinae, quam etiam non imitabantur, sicut venerati sunt potentiam et sapientiam.