CAPUT I.

De ritu hujus sacramenti ex parte Christi.

Tandem de ritu sacramenti dicendum esse videtur : de quo tria sunt notanda, scilicet de ritu ex parte Christi, de ritu ex parte ministri, et de ritu ex parte sumentis.

De ritu ex parte Christi tria quaeremus : in quo sicut in materia Christus hoc sacramentum primo tradiderit, utrum scilicet vel in azymo, vel fermentato corpus suum tradiderit, et qua forma in conficiendo usus sit, et quando, et quibus dederit.

Utrum autem Christus in azymo vel fermentato corpus suum tradiderit, magna est diversitas inter Doctores Graecos et Latinos. Graeci enim qui sacramenta a Joanne Evangelista dicuntur accepisse, dicunt quod consecrandum est in fermentato : quia in fermentato Christus corpus suum, ut dicunt, tradidit. Hoc autem probant auctoritatibus et rationibus.

Auctoritates praecipue inducunt quatuor ex quibus arguunt probationem suae assertionis.

Prima est, Joan. XVIII, 28, ubi dicitur: Ipsi non introierunt in praetorium, ut non contaminarentur, sed ut manducarent pascha. Sed cum comedebatur pascha, ut dicunt, erat luna decima quarta, sicut dicitur, Exod. xii, 18:Primo mense,quartadecima die mensis, ad vesperam, comedetis azyma, quia Pascha Domini est. Et idem dicitur, Levit. XXIII, 5 et 6 : Mense primo, quartadecima die mensis ad vesperum, Phase Domini est : et quintadecima die mensis hujus, solemnitas azymorum Domini est. Decimaquarta ergo erat luna in Parasceve, et ante Parasceven praecedenti nocte Dominus coenavit cum discipulis, et corpus suum dedit eis. Ergo dedit corpus suum luna existente tredecima: tunc autem non erat nisi fermentatum in domibus Judaeorum: ergo ipse dedit in fermentato : quia alium panem in domibus Judaeorum non invenit nisi fermentatum. Quod autem in domibus Judaeorum non fuerit nisi fermentatum, probant ex hoc quod dicitur, Levit. XXIII, 6 : Septemdiebus azyma comedetis . Et, Exod. XII, 18 : Quartadecima die mensis, ad vesperam, comedetis azyma. Ante hoc igitur azyma in domibus non habuerunt: et sic sequitur, quod tredecima luna fermentatum comedebant: et sic tunc, ut probant, Dominus dedit corpus suum, dicunt, quod oportuit ut daret in fermentato.

Secunda autem auctoritas est Joannis, xiii, 1, ubi dicitur: Ante diem festum Paschae, sciens Jesus quia venit hora ejus ut transeat ex hoc mundo ad Patrem. Et post pauca, v. 4: Surgit a caena, et ponit vestimenta sua. Ergo caenam fecit ante diem festum Paschae. Cum autem festum duraret septem diebus, et primus dies esset celeberrimus, et ultimus aequali solemnitate venerabilis, et medii quinque non adeo solemnes, sicut dicitur, Levit. XXIII,7 et seq., si coenavit ante diem festum Paschae, tunc oportuit quod coenaret ante primum diem Paschae. Sicut autem dicitur, Levit.XXIII,5: Quartadecima die mensis ad vesperum, Phase Domini est . Ergo decimaquarta die mensis lunaris fuit prima dies Paschae. Et ante illam diem coenavit ut dicitur, Joan. XIII, 5, in praedicta auctoritate : ergo coenavit cum discipulis luna existente tredecima die mensis lunaris: tunc autem non erat nisi fermentatum in domibus Judaeorum : et Christus non confecit nisi de pane quem in domibus Judaeorum invenit: ergo confecit in fermentato.

Tertia auctoritas est, Luc. xxiii, 55 et 56, ubi sic dicitur: Subsecutae autem mulieres, quae cum eo venerant de Galilaea, viderunt monumentum, et quemadmodum positum erat corpus ejus. Et revertentes paraverunt aromata et unguenta. Ex quo accipitur, quod in Parasceve paraverunt aromata. Hoc autem non licuisset si in Parasceve luna decima quinta fuisset: quia, Levit. XXIII, 6 et 7, dicitur: Quintadecima die mensis

hujus, solemnitas azymorum Domini est :... omne opus servile non facietis in eo. Et ideo illa die non parassent, si luna quintadecima fuisset.

Et si dicatur, quod mulieres illae non erant sub littera, sed sub spiritu : et ideo legis mandatum non curaverunt, hoc non potest stare : quia etiam illae mulieres si voluissent unguenta praeparare in tanto festo, nemo eis tunc aromata vendidisset, et pro certo a populo lapidatae fuissent. Adhuc autem, quia ritus cucurrit Veteris Testamenti, donec mater synagoga cum honore deterreretur ad tumulum.

Patet igitur, quod in Parasceve, ut dicunt, non fuit luna decima quinta: fuit igitur decima quarta: ante autem praecedenti die Christus dedit corpus suum discipulis: ergo dedit quando luna fuit tredecima. Tredecima autem luna non erat azyma in domibus Judaeorum, sed fermentatum tantum: et Christus dedit corpus suum in pane quem in domibus Judaeorum invenit: ergo, ut videtur, dedit in fermentato.

Quarta auctoritas est Joannis, XIX, 31, ubi dicitur : Erat enim magnus dies ille sabbati. Et, ibidem : Judaei ergo, quoniam Parasceve erat, ut non remanerent in cruce corpora sabbato, erat enim magnus dies ille sabbati, rogaverunt Pilatum ut frangerentur eorum crura, et tollerentur. Magnus autem dies sabbati secundum consuetudinem Scripturae non dicitur, nisi cum sabbato concurrat solemnitas alia. Ergo cum sabbato tunc concurrit solemnitas Paschae: solemnitas autem Paschae fuit luna decima quinta : ergo in sabbato praecedenti luna fuit decima quinta: ergo Parasceve fuit luna decima quarta. Et ante Parasceven Christus coenavit cum discipulis, et corpus suum dedit eis: ergo coenavit cum discipulis et corpus suum tradidit illis luna existente tredecima : tunc autem non erat nisi fermentatum in domibus

Judaeorum : et non dedit corpus suum nisi in pane quem invenit in domibus Judaeorum : ergo dedit in fermentato.

Haec sunt fortiora quae Graeci pro se possunt inducere.

Inducunt etiam rationes quibus persuadere nituntur quia dicunt, et illae sunt quinque, quas potissime inducunt.

Quarum prima est, quia dicunt, quod veritas debet umbrae quantum possibile est respondere : umbra autem et figura immolationis Christi in cruce fuit agnus, cujus sanguis linitus in postibus liberavit ab Angelo exterminatore : ille autem immolabatur luna decima quarta, ad vesperam, ut dicitur, Exod, XII, 18 : ergo eodem die Christus veritas immolabatur in cruce : ergo luna decima quarta ad vesperam, Christus pependit in cruce : propter quod etiam in vespera depositus est de cruce, sicut dicitur, Joan. XIX, 38. Antequam autem immolatus esset in cruce, pridie dedit corpus suum discipulis suis, sicut dicitur in Canone Missae : " Qui pridie quam pateretur, accepit pa" nem in sanctas ac venerabiles manus " suas, et elevatis oculis in caelum ad te "Deum Patrem suum omuipotentem, " tibi gratias agens, benedixit, fregit, " deditque discipulis suis. " Ergo caenavit cum discipulis luna existente tredecima : tunc autem non fuit nisi fermentatum in domibus Judaeorum : ergo confecit in fermentato.

Secunda ratio est, quia dicunt, quod praeceptum est, Levit. XXVI, 40 : Comedetis vetustissima veterum, et vetera novis supervenientibus projicietis. Hoc autem, ut Apostolus probat, ad Hebr. VII, viii et IX, maxime dicitur de ritu sacerdotii et sacramenti. Sicut ergo ritus veteris sacerdotii cessavit in sacerdotio Christi, ita ritus veteris sacramenti cessare debuit in sacramento Christi: ritus autem veteris sacramenti fuit cum agnus typicus comedebatur cum azymis : ergo ritus novi sacramenti non debet esse cum azymis : ergo oportet, quod sit cum panibus fermentatis.

Tertia ratio sumpta est ex hoc quod dicunt, quod mulier Evangelica figuram hujus sacramenti praefiguravit, quae mulier, ut dicunt, figura est Ecclesiae. Haec est autem de qua dicit Dominus, quod simile est regnum caelorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in farinae satis tribus, donec fermentatum est totum. Si ergo hoc mulier Evangelica praefiguravit, videtur quod in fermentato debet sumi : et ideo non in azymo, ut dicunt. Mulier enim Evangelica nullo modo sata tria, hoc est, corporis et sanguinis et animae Christi abscondisset fermento commixta, nisi signare vellet, quod in fermentato conficeretur, et non in azymo : ergo in fermentato, ut dicunt, est conficiendum.

Quarta ratio est, quia dicunt, quod fermentum signat spiritum : quia sicut fermentum spiritualiter diffusum ingreditur in pastam, et levat eam, et quasi animat eam : ita spiritus elevat et animat cor hominis ad divina intelligenda, et vivificat ad vitam virtutis. Cum ergo sacramentum istud sit sacramentum spiritus, potius est sumendum in fermentato quam in azymo. Quod autem fermentum inspiret et quasi vivificet pastae conspersionem, patet per hoc quod dicit Philosophus, qui in libro XVI de Animalibus dicit, quod fermentum ingreditur in pastam sicut spiritus in corpus : et ideo dicit, quod semen masculi habet naturam fermenti, quod sic ingreditur in guttam foeminae sicut spiritus in corpus. Et hoc est quod dicunt in quarta ratione.

Quinta autem ratio est quam adducunt: quia dicunt, quod panis conveniens est ad perfectionem nutrimenti, est panis fermentatus, et non azymus panis. Cum igitur perfectio nutrimenti significetur in pane Eucharistiae, potius consecrandus est in pane fermentato, quam in pane azymo.

Haec igitur sunt potissima, quae ego ipse legi in Graecorum assertionibus.

E contra autem objiciunt Latini. Inducunt autem et ipsi auctoritates et rationes.

Auctoritates inducunt quatuor valde cogentes. Quarum una est, Marc. XIV, 12, ubi dicit : Et primo die azymorum, quando pascha immolabant, dicunt ei, scilicet Domino, discipuli : Quo vis eamus et paremus tibi ut manduces pascha ? Hoc autem dicebant ipso die quando in vespera Christus in caena corpus suum dedit discipulis suis. Ergo corpus suum dedit discipulis primo die azymorum. Haec autem dies fuit quando luna fuit quartadecima : ergo decima quarta luna dedit corpus suum discipulis: sed tunc non inveniebatur fermentatum in domibus Judaeorum : ergo non dedit corpus suum in fermentato, sed in azymo.

Secunda autem auctoritas est, Luc. XXII, 7, ubi dicitur: Venit autem dies azymorum, in qua necesse erat occidipascha. Pascha autem non erat necesse occidi nisi luna decima quarta : et ipsa die dixit discipulis, ut pararent sibi Pascha : et in caena dedit discipulis corpus suum : ergo dedit illud discipulis suis luna quartadecima : et tunc non inveniebatur fermentatum in domibus Judaeorum : ergo non dedit in fermentato, sed in azymo. Et haec sunt fortissima quae Latini pro se habent : quia illa expresse continent, quod luna decima quarta Dominus coenavit cum discipulis suis, et dedit corpus suum.

Adhuc autem, inducunt quod dicitur, Exod. XII, 18 : Primo mense, quartadecima die mensis, ad vesperam, comedetis azyma. Ergo in vespera, die decima quarta, comedebantur azyma : et tunc non inveniebatur fermentatum in domibus Judaeorum.

Adhuc autem dicitur, Matth. XXVI, 17, sic: Prima autem die azymorum, accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes: Ubi vis paremus tibi comedere Pascha ? Ergo

primo die azjunorum caenavit cum discipulis : in primo autem die azymorum fermentatum non inveniebatur in domibus Judaeorum : ergo in primo die azymorum caenans non potuit dare corpus suum in fermentato, sed in azymo.

Rationes autem multas valde cogentes inducunt Latini : quarum prima cui innituntur, fundatur super Apostoli auctoritatem, I ad Corinth. v, 7 et 8, ubi Apostolus mysterium scribit qualiter veritas continetur in figura, dicens : Etenim Pascha nostrum immolatus est Christus. Itaque epulemur, non in fermento veteri, neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis. Ex qua auctoritate accipitur, quod figura fermenti excluditur a veritate : figura autem secundum mysterium et similitudinem in veritate debet salvari: cum igitur hic excludatur fermentum ut contrarium figurae et veritati, fermentum nec figura fuit nec in veritate : ergo Christus non confecit in fermentato, sed in azymo.

Adhuc autem, per auctoritatem aliam objiciunt, qua dicitur, Levit. ii, 11 : Omnis oblatio, quae offertur Domino, absque fermento fiet: nec quidquam fermenti ac mellis adolebitur in sacrificio Domino. Constat autem, quod omnia antiqua figura fuerunt novorum : et quod non habet figuram ad novum, id non debet salvari in novo sacrificio : patet autem, quod fermentum quod signat corruptionem, et mel quod dulce est, removetur a sacrificio Domini, quod sine corruptione exstitit, et in amaritudine passionis est immolatum : ergo non competit alterutrum istorum : ergo non obtulit corpus suum in fermentato, sicut nec passus est in mellis dulcedine, sed in amaritudine absynthii et fellis. Thren. III, 19 : Recordare paupertatis, et transgressionis meae, et absynthii et fellis.

Adhuc autem, quod in figura ab omnibus electis expurgandum est, id in sacrificio pro omnibus offerri non debet: fermentum autem in omnibus electis in fi- gura expurgandum est, sicut dicit Apostolus, i ad Corinth. V, 7 et 8 : Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azymi. Etenim pascha nostrum immolatus est Christus. itaque epulemur, non scilicet in fermento veteri, neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis.

Adhuc autem quaeramus a Graecis, quid Dominum induxerit ad hoc quod ipse tempus praevenit, et sicut dicunt, luna quartadecima Pascha celebravit, cum Pascha secundum legem non nisi decima quarta luna sit celebrandum, vel in mense Aprili, vel in sequenti mense? Si autem in mense Aprili celebrari non potuit, et dicunt, quod necessitas captivitatis instantis quae in nocte eadem erat futura. Sed contra hoc objicitur : quia tunc legem venit solvere et non implere, ex quo tunc tempus legis non observavit.

Adhuc autem, secundum hoc malum exemplum Judaeis dedit, et cum Judaei tam diligenter accusationes contra ipsum confinxerunt, si verum esset quod dicunt Graeci, Judaei pro certo accusationem istam de legis translatione contra Christum in judicio proposuissent.

Adhuc autem, si concedatur quod tempus praevenit, quaeramus, quae causa sit, quod ritum dimisit, et non in azymis, sed in fermentato dedit? Et non poterunt aliquam rationabilem causam assignare.

Adhuc autem, cum, Exod. XII, 19, dicatur, quod qui comederit fermentatum, scilicet in Pascha, peribit anima ejus de caetu israel, si Dominus in Pascha fermentatum comedit, et discipulis dedit, quare non fuit de hoc accusatus in judicio, quia tunc secundum legem mori statim fuisset condemnatus : nihil autem horum umquam objectum fuit : et ideo constat nihil esse quod Graeci dicunt.

Adhuc autem, beatus Dionysius in epistola ad Apollophanem de aetate lunae scribit in Parasceve, quando Dominus in cruce pependit. et eclipsis apparuit, sic dicens : " Cum luna deesset, et non esset coitus tempus. " Ergo in Parasceve luna defuit : non autem luna defuit propter novitatem lunae : quia statim dicit: " Et non esset tempus coitus, " hoc est, conjunctionis cum sole sicut est in novilunio, sed luna defuit, quia ceciderat ab angulo plenilunii. Secundum computum autem lunarium mensium qui est computus Judaeorum, et de quo Scriptura loquitur, non est defectio lunae a plenilunio, nisi quando est decima quinta. Ergo in Parasceve luna fuit decima quinta. Si autem in die coenae fuit quartadecima, quando coenavit cum discipulis, et tunc nullus utebatur fermentato : ergo Christus in caena non habuit fermentatum, sed azymum. Et haec ratio firma est contra Graecos : quia sumitur ex dicto illustrissimi Doctorum eorum, qui ista oculis se testatur vidisse, et per canones astronomicae scientiae examinasse.

Juxta hoc etiam quaeritur, ex quo constat, quod Christus dedit corpus suum in azymo, utrum possit confici in fermentato ? Videtur, quod non : quia sacramentum non fit nisi in sua propria materia, sicut baptismus in aqua, et confirmatio in chrismate, et sic de aliis. Jam autem ostensum est, quod fermentatum non est propria materia sacramenti.

Responsio ad inducta, est quod pro certo Christus dedit corpus suum in azymo, et propria materia sacramenti est azymum, sicut ostensum est in auctoritatibus et rationibus, quae pro Latinis sunt inductae.

Ad auctoritates autem quas Graeci inducunt, respondendum est per distinctionem aequivocationis hujus nominis, Pascha. Hoc enim dicitur septem modis.

Primo enim modo dicitur Pascha totum tempus septem dierum quod fuit a luna decima quarta usque ad diem vigesimam primam mensis Aprilis. Act. XII, i : Quem, scilicet Petrum, cum comprehendisset, scilicet Herodes, misit in carcerem,... volens post Pascha producere

eum populo, hoc est, finito tempori septem dierum quo Pascha celebrabatur.

Secundo, dicitur hora vel articulus unius diei,scilicet vesperae decimae quarta lunae mensis Aprilis. Levit. XXIII, 5 : Quartadecima die mensis ad vesperum, Phase, scilicet Pascha, Domini est : et sic accipitur, Joan. xiii, 1 : Ante diem festum Paschae, sciens Jesus quia venit hora ejus ut transeat ex hoc mundo ad Patrem.

Tertio modo, dicitur Pascha prima dies azymorum, quae fuit luna decima quinta: et hoc modo dicitur, Luc. XXII, 1 : Appropinquabat autem dies festus azymorum, qui dicitur Pascha.

Quarto modo, dicitur Pascha panes azymi qui fiebant in Pascha. Joan. xviii, 28 : Ipsi non introierunt in praetorium, ne contaminarentur, sed ut comederent pascha.

Quinto modo, dicitur Pascha agnus paschalis. Luc. XXII, 7 : Venit dies azymorum, in qua necesse erat occidi pascha.

Sexto modo, dicitur Pascha festivitas epularum paschalium. II Paralip. xxx, 26 : Facta est grandis celebritas, scilicet Pascha, in Jerusalem, qualis a diebus Salomonis, filii David, regis Israel, in ea urbe non fuerat.

Septimo, dicitur Pascha Christus immolatus in sacramento. I ad Corinth. v, 7 : Pascha nostrum immolatus est Christus.

Unde versus colligens membra istius distinctionis a Doctoribus est factus :

Hebdomas, hora, dies, epulae, potus, azyma,

(Christus.

Ad hoc ergo quod inducunt, Joan. XVIII, 28 : Ipsi non introierunt in praetorium, ne contaminarentur, sed ut manducarent pascha. Dicendum, quod Pascha ibi azyma vocantur, quae septem diebus comedebantur : et ideo luna decima quinta fuit prima dies in qua comedebatur : et ideo ante hoc in quartadecima luna Christus dedit corpus, quando fermentatum ejectum erat jam de domibus Judaeorum.

Simili modo respondendum est ad secundam quam inducunt auctoritatem, Joan. XIII, 1 : Ante diem festum Paschae, sciens Jesus, etc. Quod ibi dicitur Pascha prima dies quae solemnior erat aliis, et illa fuit decima quinta, cujus vigilia fuit quartadecima, quando agnus in vespera immolabatur.

Ad id quod tertio inducunt de Luca, quod mulieres paraverunt aromata, dupliciter potest responderi. Uno quidem modo, quod feria sexta dies fuit solemnitatis, et ideo dicitur Parasceve, hoc est, praeparatio : quia praeparabantur necessaria ad sequens sabbatum, quod magnum sabbatum dicebatur : quia in eo paschalis solemnitas cum solemnitate sabbati concurrebat : et sic feria sexta praecedens fuit quidem prima dies festivitatis, et tamen praeparatio ad sabbatum. Et quod dicitur : Omne opus servile non facietis in eo , hoc intelligitur de servilibus, exceptis his quae luerunt opera necessitatis, sicut ciborum praeparatio, et vestimentorum induitio, et hujusmodi. Opera autem pietatis et sacrificiorum non prohibebantur : et ideo licuit emere et parare unguenta ad pietatem defunctorum. Aliter autem respondetur et melius : quia, Luc. XXIII, 56, dicitur, quod mulieres sabbato quidem siluerunt secundum mandatum : et ideo mulieres non praeparaverunt aromata nisi sabbato ad noctem, quando jam licuit talia facere : quia festum sabbati, ad vesperam sabbati erat finitum, et vespera sabbati jam cum sequenti die computabatur : et ideo tunc paraverunt : quia tunc licuit talia operari. Unde, Matth. xxviii, I : Vespere autem sabbati, quae lucescit in prima sabbati. Quod non diceretur nisi vespera sabbati cum sequenti die computaretur.

Ad id autem quod quarto inducunt de Ioanne, XIX, 31, dicendum quod parum

illud valet : quia magnus dies ille sabbati dicitur, non ideo quod fuerit prima dies solemnitatis, sed potius quia ex se fuit festivus, et ex communi Pascha aliam accepit solemnitatem.

Ad id autem quod objiciunt per rationem : quia veritas umbrae debet respondere, contra seipsos pro Latinis est inductum : quia optime respondet, quando et horam et ritum caenae Christus observavit, et in hoc etiam congruit, quod Christus verus agnus jam luna decima quarta immolari incepit, quando et captivatus fuit, et traditus : quia festum Paschae incepit a vespera decimae quartae diei, quae cum decima quinta die est computanda, sicut jam patuit in praemissis.

Ad id autem quod ulterius objiciunt de Levitico, XXVI, 10 : Vetera novis supervenientibus, etc. Dicendum, quod hoc est verum postquam nova per institutionem et notificationem supervenerunt: sed antequam superveniant nova, non projiciuntur vetera : nova autem tunc primo supervenire coeperunt : et ideo Christus de veteribus nova produxit, ut vetera quantum ad ritum projicerentur a nobis : non autem oportet, quod propter hoc nullam cum veteribus habeant convenientiam, cum sint ex illis producta.

Adhuc autem, expurgatio fermenti signat vetustatis projectionem, ut dicit Apostolus , et assumptio azymi signat novitatis assumptionem.

Ad id autem quod ulterius de muliere Evangelica objicitur , nihil facit ad propositum : quia hoc intelligitur de spiritu abscondito in littera : fermentum enim, ut dicitur in libro XVI de Animalibus, et corruptionem habet et spiritualitatem : quia vaporabiliter et spiritualiter per massam pastae diffunditur: et ideo quoad corruptionem a sacramento abjicitur, et quoad spiritualitatem in littera abscondi- tur, quae littera sata habet tria, scilicet tropologiam, allegoriam, et anagogiam, quae per spiritum in littera inveniuntur.

Ad id autem quod ulterius objicitur, dicendum quod non quoad hoc abjicitur : sed quia etiam habet vim corruptivam, ut dicit Apostolus.

Ad id quod ultimo objicitur, dicendum quod panis fermentatus facilior est ad digerendum quam azymus, sed ad confortandum minus est efficax quam azymus : et cum sacramentum sit confortationis, potius assumitur azymum in sacramento quam fermentatum. Christi enim cibus non est cibus qui digeratur, sed potius qui nos sibi incorporet.

Ad id quod ulterius quaeritur, utrum possit confici in fermentato ? Dicimus quod debet quidem confici in azymo, et non in fermentato, sed potest confici in fermentato : et si consecratur in fermentato, confectum est et verum corpus Christi, sed arguendus est qui facit : quia non tenet ritum Apostolicum et sacramento debitum.

Ad id autem quod contra hoc objicitur, dicendum quod debita materia sacramenti dicitur dupliciter, scilicet debita ex specie, et debita ex accidentali proprietate. Debita quidem ex specie est panis de frumento, et haec debita materia sufficit confectioni sacramenti. Debita autem ex accidentali convenienti proprietate est panis de frumento azymus : quia ille cum hoc quod de ipso confici potest, ulterius exprimit sacramenti sinceritatem et incorruptionem.

Alia autem ex dictis facile solvuntur.

Consequenter autem quaeritur, qua forma verborum Christus usus sit in confectione ? Et hoc ideo quod dicitur, quod accepit Jesus panem, et benedicens fregit, et dedit eis, scilicet discipulis

suis, et ait : Sumite, hoc est corpus meum . Non enim vere diceret : Hoc est corpus meum, ''nec fregisset et dedisset, nisi jam transsubstantiatum esset: ergo alia forma usus est Christus quam nos utamur.

Hoc autem quidam concedunt dicentes, quod virtute suae deitatis Christus primo panem in corpus suum convertit, et vinum in sanguinem : et hoc quod ipse virtute deitatis propriae fecit, nobis sub certa verborum forma faciendum tradidit, ut ostenderet esse in se potestatem excellentiae, in nobis autem potestatem clavium per operationem sacramentorum : et hoc Catholice dicere poterit quicumque voluerit. Nobis tamen probabilius videtur, quod eadem forma usus sit, sicut in ante habitis salis dictum est.

Tertio etiam quaeritur, quando corpus suum dedit? Et constat, quod post caenam agni typici, sicut dicitur, Joan. xiii, 2. Et quamvis Christus jam caena- tus et coenatis dederit corpus suum, tamen reverenter et salubriter ab Ecclesia postea provisum est, ut excepto infirmitatis et necessitatis articulo, non nisi a jejunis corpus Domini accipiatur.

Quod autem Christus post alios cibos corpus suum dedit, quatuor a Doctoribus assignantur rationes. Quarum prima est: quia in memoriale dedit : et ideo ultimo dedit, ut arctius memoriae commendaretur. Secunda est: ut novum ex veteri, sicut poscebat ratio, produceretur, quod non fieret nisi prius agnus typicus sumptus fuisset. Tertia ratio est: quia jam crepitantibus discipulis istud post omnia datur in firmamentum cordis, et haec confirmatio ultima danda fuit in signum amoris confirmantis membra cum capite. Quarta ratio fuit: ut significaretur, quod iste cibus non est corporis, sed animae : et ideo sumptus est omnibus aliis cibis ad necessitatem corporis pertinentibus jam ante sumptis.