CAPUT i.

Qualis debeat esse potus sacramentalis in genere et specie?

Qualis autem sit in genere et specie, sic determinamus : Sicut enim confici non potest nisi de pane de frumento corpus Domini : eo quod se Christus grano frumenti comparavit, et quod panis frumentinus solus conveniens est cibus hominis inter panes qui fiunt de grano, ita dicimus, quod sanguis Domini non potest consecrari nisi de vino : quia se Christus vino comparari fecit, et vino seipsum comparavit, et quia vinum solum naturalis et conveniens est potus hominus.

Quod vino se comparari fecit, patet in Prophetis. Osee, XIV, 8, ubi dicitur : Memoriale ejus sicut vinum Libani.

Cum autem istud convivium sit, quod Christus toti Ecclesiae reliquit pro suo memoriali, patet quod in hoc cibo non debet nisi vinum propinari. Hoc etiam modo non praefertur sacramento novo sacramentum vetus : quia coena agni typici cum vino sumebatur : et ut respondeat veritas figurae, oportet quod et caro agni immaculati Christi cum vino sumatur. Matth. XXVI, 29 : Dico vobis, non bibam amodo de hoc genimine vitis, usque in diem illum cum bibam illud vobiscum novum in regno Patris mei. Novum enim in sacramento novae gratiae bibitur, et vetus abjicitur in usu, quamvis Scriptura ejus servetur in testi- monium. Hoc est quod dicitur, Cantic. vii, 9 : Guttur tuum sicut vinum optimum, dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum. Quia diu per cordis mentis iterationem debet ruminari sacramentum saepe ad mentem revocando et considerando et degustando infinitas dulcedines et bonitates ipsius. Unde, Levit. XI, 7, dicitur, quod animal quod non ruminat, immundum erit. Hinc est, quod de duobus quae sunt in hoc sacramento, materia cibi, et potus, dicitur, Osee, VII, 14 : Super vinum et triticum ruminabant. Haec enim duo ab omnium fidelium ore ruminanda frequentata memoria sunt in sacramento : quia hoc est maximum fidelium bonum. Zachar.IX, 17 : Quia bonum ejus est, et quid pulchrum ejus, nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines ? hoc est, virgineas mentes.

Sic igitur patet, quod ex comparatione nectareae dulcedinis Christi sanguinis ad vinum, non debet in sacramenti cibo nisi vinum esse.

Comparat se etiam Christus viti, et corpus suum mysticum totum vineae comparat. Et de sui quidem ad vitem comparatione dicitur, Joan. xv, 5 : Ego sum vitis, vos palmites. Quia sicut fructus in quo tota natura gaudet, crescit in vite, ita omnis gaudii gustus crevit in Christo et in liquore sanguinis ejus. Unde in hac parabola dicit de se vitis, Judicum, IX, 13 : Numquid possum deserere vinum meum, quod laetificat Deum et homines, et inter ligna caetera promoveri ? Ecclesia autem cui in communione datur sanguis Christi, vocatur vinea. Jerem. II, 21 : Ego plantavi te vineam electam, omne semen verum. Isa. v, 7 : Vinea Domini exercituum domus Israel est : et vir Juda germen ejus delectabile. Vitis enim Christus succum suum diffundit in totam Ecclesiam, ut sanguine suo plantetur et faciat fructum aeternorum gaudiorum. Marc. XII, 1 : Vineam pastinavit homo, et locavit eam agricolis. Matth. xx, 1 :

Simile est regnum caelorum homini patrifamilias, qui exiit primo mane conducere operarios in vineam suam.

Propter has igitur operationes non potest confici sanguis Christi, nisi de vino vitis.

Est autem vinum solum conveniens potus hominis secundum naturam generaliter loquendo. Hoc autem in sex consideratur. Potus enim hominis est, qui est a natura desideratus, qui naturae est juvativus, qui naturae est influxivus, qui cibi est lativus, qui cibi est subtiliativus, et tandem qui cibi est cum membris unitivus et tentivus. Et hoc habet vinum et non alius potus.

Cujus probatio est: quia aqua quae a quibusdam sumitur in potum, sicut dicit Isaac in Dietis, est insipida. Insipidum autem a natura non desideratur: quia omne quod desideratur a natura, sub sapore convenienti desideratur : quia sapor est sequela complexionis, et conveniens sapor indicat complexionem convenientem ad naturae et desiderii naturalis satisfactionem. Ideo, Joan. II, 8, in nuptiis quibus significatur conjunctio Christi et Ecclesiae, Christus mutavit aquam in vinum, ne propter insipiditatem esset abjicienda. Sic dicitur, Proverb. XXXI, 16, de Ecclesia, quae de fructu manuum suarum plantavit vineam. Et infra, v. 18, quia gustavit, et vidit quia bona est negotiatio ejus, quia potus desideratus est a natura.

Si autem quis objiciat, quod ut dicit Aristoteles in libro de Anima, duo sunt naturalia desideria, fames scilicet, et sitis : et dicit, quod sitis est appetitus frigidi et humidi, fames autem est appetitus calidi et sicci. Ille nescit quid dicit, et verba Philosophi non intelligit: quia cum dicit, quod sitis est appetitus frigidi et humidi, non intelligit de frigido et humido in potentia, sed secundum actum : frigidum enim et humidum in potentia naturali non desideratur : quia frigidum in potentia naturali impediti- vum et mortificativum est naturae hominis in omnibus operibus suis. Et ideo aqua nullo modo desideratur in potu, nisi a natura corrupta et nimis incensa, sicut desideratur a febricitante. Et ideo dictum Philosophi intelligitur de frigido et humido in actu, quod valet ad calidorum refrigerationem, et tamen incorporatum reficit naturale desiderium. Adhuc autem quomodo posset esse secundum naturam, quod id quod mixtum est et compositum ex valde diversis, simplicem et elementalem potum desideraret secundum naturam ? Unde etiam opera rusticorum probant quod dicitur: quia cum plantas potant et rigant, hoc faciunt de aquis paludalibus mixtis, et pluviis quas Deus pluit super eas, et calore solis de terris et aquis commixtis elevat, et virtutem caeli immiscet, et ex multis virtutibus mixtis guttis pluviae et roris convenienter pascit eas, quae commixtae sunt plantae. Quod et Dominus ostendit, Isa. lv, 10, dicens: Quomodo descendit imber et nix de caelo, et illuc ultra non revertitur, sed inebriat terram, et infundit eam, et germinare eam facit, et dat semen serenti, et panem comedenti vel manducanti. Sic ergo commixtus per naturam potus vini a natura desideratur. Unde, i ad Timoth. V, 23, Timotheo dixit Apostolus : Noli adhuc aquam bibere : sed modico vino utere, propter stomachum tuum et frequentes tuas infirmitates. Quia stomachus continuo potu aquae destruitur propter aquae mortificativam frigiditatem.

Patet igitur cum Christi sanguis refeetivus sit per gratiam quam confert, quod aqua nullam ad Christi sanguinem potatum habet similitudinem, et ideo de aqua pontici non potest.

Sunt autem alii liquores tam naturales et artificiales, ex quibus per eamdem rationem sanguis Christi confici non potest, sicut est palus, lixivia, claretum, cervisia, medo, moretum, etiam liquor pomorum diversis generibus expressus,

quem quidam vocant pomatium, et sicut sunt ea quae subtiliatione florum vel foliorum diversorum exprimuntur, sicut est aqua rosacea, aqua violacea, et aqua genestae, et hujusmodi, quae omnia habent unam determinationem. Quia palus quamquam sufficiat potationi plantarum, tamen nec munda est, nec a natura desiderata ad refectionem hominum. Lixivia autem in quam egit calor cineris, exsiccativa est et corrosiva viscerum hominis, et ideo non desideratur a natura hominum ad bibendum. Cervisia autem et medo sunt valde inflativa et oppilativa, et ideo appetitui naturali non concordant. Claretum autem et moretum extra modum sunt calida, et potius libidinem provocantia, quam satisfacientia appetitui naturali. Pomatia autem et ipsa poma cruda et inflativa sunt et magis putrefacientia complexionem, quam satisfacientia naturae.Aqua autem rosacea et caeterae aquae omnes quae arte alchimistarum fiunt, omnes secundum diversas complexiones quas habent, possunt aliquando juvare infirmos, sed communi naturali appetitui naturae hominum non conveniunt: ideo de illis sanguis Christi confici non potest. Et una ratio communis ad omnes hujus modi liquores est: quia in sacramento hoc solum est materia quod ex significatione naturali ponit similitudinem ad effectum sacramenti. Et ideo cum naturalis similitudo ad satisfaciendum siti naturali, non sit in aliquo liquore simpliciter nisi in vino, ideo non potest confici potus spiritualis sanguinis Jesu Christi nisi de vino. Ipse enim dicit, Joan. VI, 56 : Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est polus. Et ideo quod vere et secundum naturam propriam potus non est, materia sanguinis Christi esse non potest.

Idem autem sentiendum est et de lacte, quod quidem infantulis est potus naturam reficiens, sed tamen carnem laxam et mollem generans, et ideo communem et perfectam naturam hominum non reficit, sed potius perfectam hominum na- turam inficit et corrumpit: et ideo verus et communis hominum potus esse non potest. Et hoc est quod dicitur, Eccli. XXXI, 35 : Vinum in jucunditatem creatum est, et non in ebrietatem, ab initio: quia tota natura hominis perfecta et sana jucundatur in ipso. Unde ibidem dicitur, v. 37 : Sanitas est animae et corpori sobrius potus. Et supra, v. 36: Exsultatio animae et cordis vinum moderate potatum.

Sic ergo patet, quod alius liquor similitudinem non ponit ad refectionem sitis communem et naturalem, et ideo alius potus non congruit.

Objiciet autem adhuc fortassis aliquis de ptisana, de qua dicit Constantinus in Pantechne, quod nullus est inventus similis illi potus, propter quatuor quas ibidem inducit rationes, scilicet quia exstinguit incensa, et humefacit arefacta, et lavat sordida, et reficit defecta, et ideo videtur magis ponere similitudinem ad satisfactionem sitis naturalis quam vinum. Hoc enim, quia calidum est naturaliter, non exstinguit incensa: et quia siccum est secundum naturam, non humefacit arida.

Sed ad hoc dicendum est, quod ptisana potus est infirmorum incensorum ex febre: et verum est, quod febricitantibus non est inventus potus similis ptisanae, sed sanis non competit, quia nimis est frigidus, et ideo appetitui naturali non satisfacit, sed potius corruptae complexioni. Unde, Esther, I, 7, dicitur, quod in convivio Assueri vinum abundans et electum dabatur, et non fit mentio de alio potu. Dicitur etiam, Isa. xxv, 6, quod Dominus fecit convivium pinguium, convivium vindemiae, et non alterius potus: quia pro certo alius potus simplici et puro et perfecto naturae humanae desiderio non satisfacit. Et ideo etiam de tali potu sanguis Christi confici non potest: et ideo nec Deus nec ars hominum alium potum de terra cui Deus dat benedictionem, alium, inquam, po- tum excolere docuit, nisi vinum. Sed nec cibum colit, nec frumentum: quia in istis duobus humano et naturali et perfecto satisfacit appetitui: et ideo ex his duobus similitudo sumitur ad refectionem corporis et sanguinis Jesu Christi, nec ex aliis materia sumi potest hujus sacramenti.

Sed tamen adhuc objiciunt de hoc quod dicitur, Eccli.XXIX, 28 : Initium vitae hominis aqua, et panis. Et si initium vitae hominis est aqua et panis, videtur eis, quod sicut panis sine aliis cibis est satisfaciens naturali appetitui qui est fames, ita aqua sit satisfaciens naturali appetitui qui est sitis. Et sic si Dominus ordinavit spiritualem cibum secundum ea quae satisfaciunt naturalibus appetitibus duobus, videtur quod potus aquae debet esse in sacramento convivii spiritualis materia sui sanguinis, quod omnino falsum est et nulli Ecclesiae consonum. Sed ad hoc dicendum est, quod ibidem loquitur Ecclesiasticus de initio vitae hominis in statu damnati hominis et expulsi extra paradisum, et aliud adhuc adminiculum vitae non habentis, et in hanc miseriam homo detrusus est ad agendam paenitentiam. Si enim loqueretur de natura instituta in paradiso, tunc non loqueretur pane: quia homo in paradiso de pane non sustentabatur. Homo autem qui detruditur ad labores paenitentiae, suspenditur ad his quae sunt secundum desiderium naturae ut magis affligatur. Unde, III Regum, xxii, 27: Mittite virum istum in carcerem, et sustentate cum pane tribulationis et aqua angustiae. Isa. xxx, 20 : Dabit vobis Dominus panem arctum, et aquam brevem. Haec enim omnia praeparantur his qui sunt in laboribus paenitentiae : quia justum est ut qui concupiscentiae nimis indulserunt, laxae libidini consentiendo, etiam a delectabilibus secundum naturae desiderium ad tempus suspendantur, paenas pro peccatis luendo: et ideo nihil nisi vix praeter delectationem hominem sustentans,

ibi homini concedit auctoritas dicens: Initium vitae hominis aqua, et panis, et vestimentum, et domus protegens turpitudinem . Ac si dicat: Victum pareissimum accepit, et vestimentum pauperrimum, et domum non sufficientem naturae, sed in qua turpitudinem protegeret in quam incideret. Psal. lxxix, 6: Cibabis nos pane lacrymarum, et potum dabis nobis in lacrymis in mensura. Postea autem quando homo justificatione adjutus est, et paenitentiam peregit ad misericordiam Domini, tunc accepit aliud initium nativitatis secundum naturalem appetitum, de quo dicitur, Eccli. xxxix, 31 : Initium necessariae rei vitae hominum, aqua, ignis, et ferrum, sal, lac, et panis similagineus, et mel, et botrus uvae, et oleum, et vestimentum. Quando autem accepit botrum uvae, tunc expressione botri accepit poculum vini. Hic enim omnia tanguntur quibus homo juvatur ad vitae necessaria secundum naturalem appetitum : sic enim aquam accepit in ablutionem et alios aquae usus, ignem in crudorum quae homini non conveniunt decoctionem, ferrum in instrumenta fabricationis diversorum sibi utilium, sal in condimentum, lac in infantium alimentum, panem in cibum confortatorum, qui similagineus esse dicitur propter conveniens et adhaerens membris nutrimentum, mel autem in dulcoramentum, botrum in naturale poculum, oleum in unctionem et cibi condimentum, et vestimentum molle decens et calidum in corporis fomentum.

Patet igitur ex omnibus praeinductis, quod solum vinum est potus communis et naturalis homini secundum naturale desiderium quod est in ipso quod vocatur sitis.

Hoc autem adhuc aliter accipitur, si ipsum naturale desiderium quod est sitis, secundum proprietatem naturalem subtilius attendatur. Tradunt enim naturales qui naturalia subtiliter sunt indagati, quod sitis est ex tribus causis, et quidam satis convenienter adjungunt quartam.

Una quidem causa est membrorum exinanitio, sicut videmus multam sitim patientes eos qui calidam et consumptivam passi sunt infirmitatem, quibus sitis non sedatur per potum, sed potius per cibum bene membra reficientem.

Alia causa est indigestio cibi vel potus multum accepti, qui grosso fumo exhalante a se percutit partes pectoris et gutturis, et incendit et exsiccat. Et haec sitis est quam patiuntur ingluviem et ebrietatem passi, et non sedatur potu, sed augetur: somno autem profundo et longo in quo ingluvies et ebrietas digeritur vel expellitur, sedatur etiam sitis, quia tunc illud quod indigestum fumabat de stomacho, removetur, vel indigestum descendens a stomacho, vel expulsum omnino, sicut aliquando glutones solutionem patiuntur ex indigestione.

Tertia sitis est naturalis appetitus ejus quod vehere et fluere facit cibum per membra ut nutriantur : et hoc non est nisi vehiculum cibi secundum naturam, quod et cibum movet et vias aperit et cibum subtiliat et membris influit et unit. Et sicut patebit in sequentibus, hoc inter naturales et communes potus non habet facere nisi vinum. Et ideo haec sitis per vinum convenienter mixtum, et sobrie bibitum sedatur secundum naturam.

Quartam causam quam non inconvenienter addunt quidam, sicut Avicenna et Serapion et Almansor, quae est, quod sitis aliquando provenit ex inconvenienti et modo excedenti complexionis vel cibi excessu ad siccitatem, cujus contrarium petit natura ad refrigerium : et in hoc casu aliquando magis petit aquam quam vinum, sicut aestuans calida febre appetit et sitit aquam, et sicut superimpletus multo sale, potum aquae petit, ut sal lavetur a membris interioribus, quae inter omnes

sapores plus abominantur salis saporem quando excedit.

De prima siti dicitur litteraliter, Thren. IV, 4 : Adhaesit lingua lactentis ad palatum ejus in siti: parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. In tali desiderio petitur quidquid reficere potest. Job, VI, 7 : Quae prius nolebat tangere anima mea, nunc prae angustia cibi mei sunt. In hoc etiam desiderio dictum est, Thren.II, 11 et 12 : Effusum est in terra jecur meum super contritione filiae populi mei, cum deficeret parvulus et lactens in plateis oppidi. Matribus suis dixerunt: Ubi est triticum et vinum ? cum deficerent quasi vulnerati in plateis civitatis, cum exhalarent animas suas in sinu matrum suarum.

De secundo appetitu sitis dicitur, Proverb. xxiii, 31 et 32 : Ne intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitro color ejus. Ingreditur blande: sed in novissimo mordebit ut coluber, ei sicut regulus venena diffundet. Et post pauca, vv. 34 et 35 : Et eris sicut dormiens in medio mari, et quasi sopitus gubernator, amisso clavo. Et dices : Verberaverunt me, sed non dolui: traxerunt me, et ego non sensi. Quando evigilabo, et rursus vina reperiam ? Quia in glutionibus et ebriis abyssus abyssum invocat in voce cataractarum potationum et epularum suarum.

De tertia siti, quae sola naturalis est, dicitur, Cantic. viii, 2 : Dabo tibi poculum ex vino condito.

De quarto appetitu est illud quod dicitur, II Regum, xxiii, 15 : 0 si quis mihi daret polum aquae de cisterna quae est in Betlehem ! Hoc enim dicit David quando labore pugnae et onere armorum incensa natura complexionis ad magnam inaequalitatem caumatis deducta fuit, et tunc ad exstinctionem caumatis desideravit aquam frigidissimam, quae fuit in cisterna Betlehemitica.

Ex omnibus inductis patet, quod vinum solum est a natura potus communiter desideratus.

Hoc autem iterum patet ex hoc quod secundo induximus : quia naturale desiderium mixti non desiderat nisi quod est juvativum mixti. Hoc autem, sicut ante habitum est, non potest esse simplex, nec potest esse frigidum : quia frigidum naturam non juvat, sed impedit : et ideo potus aquae naturam non est juvans, sed impedit : alii autem potus, sicut habitum est, semper naturae aliquod praestant impedimentum. Vinum autem incorruptum et proportionatum naturae hominis ad digestionem stomachi est juvativum et confortativum : et ideo illud natura desiderat, quia ipsum quoad hoc est potus naturalis, et qui significationem ponit ad sanguinem Christi, de quo dicitur, Joan. VI, 56, quod sanguis meus vere est potus, juvans scilicet naturam et confortans. Hoc autem probatur, I ad Timoth. v, 23, ubi dicitur : Modico vino utere, propter stomachum tuum et frequentes tuas infirmitates. Vinum enim juvat naturam, et confortat digestionem, et ideo laetificat cor, quod gaudet in naturae confortatione, sicut dicitur in Psalmo CIII, 14 : Vinum laetificat cor hominis. Omnia enim quae naturalia sunt, quando ad appetitum naturalem conferuntur naturae, laetificant naturam : et quae non sunt naturalia, ex pondere gravant, sicut dicitur, Proverb. XXXI, 6 et 7 : Date siceram maerentibus, et vinum his qui amaro sunt animo. Bibant, et obliviscantur egestatis suae, et doloris sui non recordentur amplius.

Similiter ex tertio quod proprium est potui naturali, et hoc est quod per naturam membris est influxivus. Quod enim venas calore aperit et poros et siccitate naturali tenet ne laxentur et concidant, hoc est naturae influxivum. Hoc autem facit vinum quod calore naturali venas aperit, et per subtile humidum influit, et per moderatam siccitatem tenet ne concidant et oppilent vias. Aqua autem econtra frigiditate sua propria poros constringit et vias, et humiditate frigida laxat, ut emolliti concidant et oppilent : et ideo ad influxum cibi naturalis non desideratur aqua, sed vinum. Alii autem potus ut cervisia et medo et alia vapore et ventositate grossissima, impediunt vias oppilando, et ideo non sunt potus naturales. Sed vinum calore aperit subtili, et vapore vias quantumcumque parvas influit, et omnia quae sunt animae et virium animae perficit : et ideo etiam sponsa ubi subtilia penetravit, vini beneficio cuncta dicit esse perfecta et ordinata, Cantic. ii, 4 : Introduxit me rex in cellam vinariam : ordinavit in me charitatem. Et statim in delicias resoluta dicit, v. 5 : Fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore langueo. Et quia vinum solum est poculum salubriter naturae influxivum : quia statim post diluvium quando natura confortante in cibo indiguit, et quod cibus per membra flueret. Genes. IX, 20 et 21 : Caepitque Noe vir agricola exercere terram, et plantavit vineam : bibensque vinum, inebriatus est, et nudatus in tabernaculo suo. Hoc vero non fuit ex vino, sed quia vinum immoderate bibit.

Quod autem quarto dicitur, quod potus naturalis cibi est lativus, nulli potui ita convenit sicut vino : quia ille calore cibum movet et vapore suo, eo quod vaporativum est, cibum pellit, ut fluat. Et hoc patet: quia vias venarum ampliat ut sanguis currere possit, et calore movendo vapore pellit, et humiditate lubricat, ut bene fluat, quorum nihil ordinate facit aqua : si enim lubricat aqua, hoc facit inordinate, vias scilicet emolliendo, et quasi paralysim dissolvendo. Et ideo potus naturalis est vinum. Hoc signatum est, Genes. XXVII, 25 et seq., ubi dicitur de Isaac, quod cum cibos a Rebecca praeparatos comedisset, obtulit ei Jacob et vinum, quo hausto dixit ad eum : Accede ad me, et da mihi osculum, fili mi. Quia cum per vinum latus esset cibus

dulcis ad membra, delectatus pater ad dilectionem filii statim conversus est, et osculum dedit in signum futurae statim benedictionis.

Hic etiam potus cibi est subtiliativus, ut per arctissima membrorum fluere, possit, et hoc facit vinum subtili calore, et subtili vapore, quem immittit in cibum : et ideo etiam vinum ad interiora penetrat, et vaporem subtilem spargit, et moderate sumptum somnum suavem inducit, et calorem diffundit, nutrimentum per omnia membra spargit, et inundare facit. In tali effectu fuit vinum quod in caena accepit Joannes, qui statim resolutus ex caenae deliciis in sinu Christi super pectus Christi se reclinavit : quia etiam secundum naturam quod bene membris subtile facit influere nutrimentum, dulcem inducit somnum : unde et sponsa bibens cum dilecto dicit, Cantic. v, 2 : Ego dormio, et cor meum vigilat.

Sextum autem quod est nutrimentum membris unire, nullo modo facit aqua : cum tamen solum ex illo effectu satisfaciat potus siti membrorum : quia frigidum non unit, sed impedit. Inflativus autem omnis potus ut cervisia, vel medo, inflationes et humores membrorum inducunt tumescentes, et ad deformitatem membra pervertunt. Calidi autem nimis potus, ut claretum, et moretum, membra resolvunt et exsiccant. Eccli. XXXI, 36 : Exsultatio animae et cordis virium moderate potatum.

Propter omnia ista pro certo primum et proximum et commune satisfactivum naturali desiderio famis est panis de frumento, et proximum et primum et commune satisfactivum naturali desiderio quod est sitis, est vinum moderate sumptum. Et hoc etiam patet ex quatuor, quae notata sunt a physicis, sicut Avicenna dicit. Quae citius et convenientius nutriunt, quae sunt panis de frumen- to, vinum rubeum dulce, et ova trementia, et brodia sive jura carnium recentium : sed inter haec ova trementia convertibile dant nutrimentum sicut et ipsa sunt convertibilia : et ideo hoc nutrimentum facile separatur a membris. Brodia autem sive jura carnium molle dant nutrimentum pingue aliquantulum, sicut et ipsa brodia mollia sunt et pinguia : sed frumentum, sicut in ante habitis diximus, subtile dat nutrimentum et solidum et multum membris adhaerens. Et vinum dat nutrimentum subtile bene membris incorporabile, et laetum ex subtili sanguine quem fluere facit: et ideo inter omnia panis de frumento et vinum magis conveniens praestant nutrimentum : et ideo etiam appetitibus naturalibus magis satisfaciunt secundum naturam. Unde dicit Galenus : " 0 quam bene fecit Deus, quando vinum fecit nasci de vite, quod animam laetificat, et sanguinem tam salubrem parat in nutrimento ! "

Haec igitur est causa quare haec duo inter omnia alia meliorem dant significationem ad cibum et potum spiritualem, quae praestantur in sacramento. Et hoc significatur, Proverb. III, 10, ubi dicitur :

Implebuntur horrea tua saturitate, et vino torcularia tua redundabunt. Saturitatem autem vocat tritici abundantiam, quae semper est in horreis Ecclesiae. Hoc cognovit rex Samariae, quod nulli appetitui naturali satisfieri potest nisi de his : cum mulier quaedam famescens clamaret ad eum, et diceret : Salva me, domine mi rex, respondit: Non te salvat Dominus, unde te possum salvare ? de area, vel de torculari ? Quia obsessi in Samaria non poterant dare frumentum et vinum : et ideo non posse se salvare homines publice professus est rex, per quem haeretici significantur, qui non salvantur de area frumenti corporis Domini, et de vino torcularis sanguinis ejus. Hujus signum est, quod specialis cultus rusticanorum ad vitam hominis nutriendam colit frumentum et vinum. Psal. CVI, 37 : Seminaverunt agros et plantaverunt vineas, et fecerunt fructum nativitatis, quo pascuntur homines. Et ideo haec duo Dominus assumpsit in nutrimento spirituali: quia haec duo naturalius et communius naturalibus appetitibus satisfaciunt, et sic constat quod superius diximus, quod vinum est potus naturalis communis.