CAPUT II.

De cibi hujus suavitate et sapore.

Secundum ordinem superius inductae divisionis, nunc dicendum occurrit de saporis suavitate, quae in hoc cibo spiritualiter gustantibus eum invenitur. Et quamvis in praemissis quaedam de hoc dicta sint, tamen quia ad cibum bonum etiam pertinet saporis suavitas, etiam hic quaedam alia et aliter quam superius dicta sunt, scribemus.

Habet igitur in causando saporem hoc sacramentum, et habet saporem in significando : et in ambobus his admirabilem spirat sanctitatis odorem.

In causando quidem habet sex sapores : habet enim saporem puritatis ex corpore, saporem dulcedinis valde amabilis ex sanguine, saporem autem omnis virtutis ex anima, qui est sapor aromaticus. Habet etiam saporem subtilitatis in nos penetrantis ex spiritu humano, qui est in ipso, et saporem omnis gratiae, qui est sapor gratiosus ex dei- tale, et tandem habet saporem caelestem in omnibus ex unione humanorum suorum cum deitate. Quamvis enim, sicut dicit Isaac, in dietis universalibus novem sint sapores corporales, scilicet dulcis, pinguis, ponticus, stipticus, acutus, et acetosus, salsus, amarus, et aquosus qui insipidus vocatur, tamen quia probatum est, quod sapor est sequela complexionis, necessario sequitur, quod sicut quaelibet res commixta vel composita propriam habet complexionem, ita quaelibet proprium habet sibi attributum saporem.

Quia igitur quaedam sunt in parte pura, et in parte impura, et in parte corrupta, et in parte non corrupta, ideo pauca inveniuntur in omni puritate suum saporem exhibentia. Sed Domini nostri Jesu Christi purissimum corpus naturalis solum inter omnia communicativa suae puritatis exhibet saporem, et sicut dici-

tur de Moab , in malo quod non transfusus est: de vase in vas,... idcirco permansit gustus ejus in eo, et odor ejus non est immutatus : ita per contrarium in bono dicitur de Dominico corpore, quod in vase uteri virginalis manibus, Spiritus sancti formatum, in aliquod vas commaculationis non est transfusum. Et ideo gustus puritatis ejus permansit in eo, et odor qui est saporis quaedam evaporatio, non est immutatus : omnino enim incorruptum est quod est in ipso, sicut ipse dicit in Psalmo xv, 10 : Non dabis sanctum tuum videre corruptionem.

Scitur autem ab omnibus physicis, quod impuritatis odor ab aliquo impuro resolvitur, et sapor similiter. Considerentur enim omnia principia hoc corpus perficientia. Materia enim purissimus sanguis est uteri virginalis. Virtus in eo diffusa, virtus Altissimi est, ut dicitur, Luc. I, 35 : Virtus Altissimi obumbrabit tibi. Operans Spiritus sanctus est, sicut dicitur ibidem : Spiritus sanctus superveniet in te. Assumens hoc corpus Filius est Altissimi, sicut ibidem dicitur. Anima de novo a manibus Trinitatis creata, et puritati corporis infusa, et omni gratia repleta. Quid ergo impuritatis in hoc corpore gustari poterit? prorsus nihil. Unde, Sapient. viii, 19 et 20, ipse qui est sapientia Patris, dicit : Puer eram ingeniosus, et sortitus sum animam bonam. Et cum essem magis bonus, veni ad corpus incoinquinatum. Bene enim puer, qui sic testa recenti imbibitum servabat puritatis odorem : et bene animam bonam sortitus, quia omnis gratiae vas sortitus est animam, et bene magis bonus omnibus erat, qui verus erat Deus de quo dicitur, Matth. XIX, 17 : Unus est bonus, Deus. Et optime subjungitur, quod venit ad corpus a commaculatione omni incoinquinatum : quia de puro sanguine a puro spiritu et in purissi- mo vase uteri virginalis est confectum. Habet igitur purissimum ex omni parte saporem, si puris faucibus, sicut ipsum est purum, degustetur.

Habet etiam saporem dulcedinis valde amabilis ex sanguine : naturale enim est, quod omnis sanguis dulcis est saporis : quia cum sanguis sit ultimum nutrimentum eorum quae sanguinem habent, et nihil nutriat nisi dulce, oportet quod omnis sanguis qui incorruptus est, dulcedinis habeat saporem. Quantae ergo putas dulcedinis est sanguis sacramenti hujus, qui de tam dulci fonte manavit, et a tam dulci fonte hauriente in tam dulce vas est transfusus? Fons enim hujus sanguinis est sanguis in visceribus gloriosae Virginis contentus : hauriens hunc fontem, Spiritus sanctus est : vas in quod transfunditur, corpus Dominicum est, ex quo etiam manat in sacramentum et ex sacramento in corda fidelium : quae omnia nihil amaritudinis habent admixtum. Unde, Cantic. ii, 3, ubi sponsa de fructu arboris crucis loquitur, dicit : Sub umbra illius quem desideraveram sedi, et fructus ejus dulcis gutturi meo. Et hoc dicit propter sanguinem a cruce disliliantem. Unde sapientia Salomonis suadet, et dicit, Proverb. XXIV, 13 : Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo. Sanguis enim dulcis de Dominico corpore in nos distillans, est tamquam favus dulcissimus, in quo mel a cera distillat.

Saporem autem aromaticum omni virtute fragrantem habet ex anima, quae omnibus virtutibus fuit, est, et erit semper plenissima. Unde per ortum deliciarum significatur , ubi sponsa Spiritum sanctum alloquitur, et a se spiritum malignum fugat, dicens : Surge, Aquilo : ei veni, Auster : perfla hortum meum, et fluent aromata illius. Ab Aquilone enim

pandetur omne malum, qui est ventus frigidus diabolica: suggestionis, constrin gens aromata, ne saporem et odorem virtutum effundant. De hoc igitur dicit quod surgat, hoc est, recedat, et de medio tollatur : quia ille vere omnino repulsus est ab horto verarum deliciarum, quae est anima Christi. Sed, veni, Auster qui est ventus calidus et humidus, ex calore aperiens, et ex humiditate laxans aromata, et significat Spiritus sancti aspirationem calidam charitate, et devotio ne humidam, pietatis consolatione resolvens et laxans et spirare faciens hortum istum : ut aromaticus ejus sapor et odor in omnem fluant Ecclesiam, ut omnes hi inebrientur sapore. Unde, ibidem, v .10, dicitur : Odor unguentorum tuorum super omnia aromata. Sicut autem in ante habitis diximus, odor est indicium saporis, et respiratio quaedam ex sapore facta.

Ex spiritu autem humano Christi qui est in hoc sacramento, et pulsans ad vitam, et animales perficiens operationes ad cognoscendum, habet hoc sacramentum saporem subtilitatis : quia etiam secundum naturam subtilium in compositione spiritualium sapores et odores valde sunt subtiles et facile penetrantes. Tali enim spirituali et spiritu pleno sapore se transfert Dominus in omnium : sanctorum animas, et in saporem suum convertit, ut, ad Hebr. IV, 12, dicitur, quod est penetrabilior omni gladio ancipiti : et pertingens usque ad divisionem animae ac spiritus, compagum quoque ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis. In omnia enim haec spiritus iste subtilis penetrat, et omnia sapore deitatis informat. Et hoc est quod dicitur, Sapient. VII, 27 : Per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et prophetas constituit. Quod enim dicit, quod in animas sanctas se transfert, non est nisi subtilitatis et spirationis, in cujus spiritus materia, hoc est, humore, sicut in proprio subjecto est sapor, et exspiratio ipsius secundum naturam est causa odoris. Nec aliquis dicat, quod subtilitas ad saporem non pertineat : quia quamvis subtilitas non sit sapor, tamen dispositio est omnis saporis et odoris, subtiliter in nos penetrantis et bene moti ad hoc, quod in nos transferatur et moveatur. Per hanc subtilitatem in nos penetrantem dicitur de sapientia, quae est Filius Dei, Sapient.VII,24 et 25 : Omnibus enim mobilibus mobilior est sapientia : attingit autem ubique propter suam munditiam. Vapor est enim virtutis Dei, et emanatio quaedam claritatis omnipotentis Dei sincera. Talis autem vaporis spiratio et emanatio sincerissimi spiritus subtiliter in nos penetrans, nos ad omnem sui spiritus informat saporem et odorem.

Saporem autem gratiosum valde habet ex deitate, in qua, sicut dicitur, Joan. I, 14 : Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre, plenum gratiae et veritatis. Hoc sapore omnibus praefertur delectabilibus, nec aliquid est quod comparari possit delectationi hujus sacramenti. Sic accipitur quod dicitur, Psal. xxxvi, 4 : Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Si enim delectatio est, ut dicit Aspasius, diffusio naturae super maxime conveniens, inaestimabilem convenit esse delectationem super gustum deitatis in omni gratia et omni bono refertum. Psal. xv, 11 : Delectationes in dextera tua usque in finem. Et, Isa. lv, 2 : Comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima vestra. Hic est enim delectabilis sapor, omni satisfaciens desiderio sanctorum, sicut dicitur, Proverb. XIII, 19 : Desiderium si compleatur delectat animam, etc.

Ex unione humanorum suorum omnium cum deitate saporem habet inusitatum in terris, qui est sapor caelestium gaudiorum, quem omnia quae sunt in Christo gustantibus hoc sacramentum, infundunt: et hic est sapor vitae aeternae,

de quo dicitur, Proverb. XXXI, 18 : Gustavit, et vidit quia bona est negotiatio ejus. Haec est enim vinea gaudium aeternum gustui inferens, et saporem bonorum aeternorum. Eccli. XXIV, 21 : Quasi Libanus non incisus vaporavi habitationem meam. Libanus enim mons optimus et delectabilibus plenus : et ideo non unum, sed omnia spirat bona, et signat conjunctionem summae deitatis cum humanitate, in qua caelestia omnia terrenis sociata sunt, et omnia quae in caelo sunt, sapiunt et spirant. Et attende, quod licet isti sapores non sint de saporibus corporalibus qui ad faucium corporalium gustum deprehenduntur, tamen omnem convenientiam quae ad nos potest esse, determinant. Ad nutrimentum enim substantiae exigitur puritas : quia impurum in nutrimento sumptum abjicitur a natura, et ad naturae convenientiam assumitur dulcedo : quia nihil nisi dulcedo appetitur et retrahitur a natura. Aromaticus autem assumitur ad appetitus excitationem : quia cum fastidio et abominatione cibus sumptus abjicitur magis quam utiliter sumatur. Subtilitas necessario requiritur ad penetrationem ad interiora. Delectabilitas autem ut natura expansa et dilatata undique capiat et capiatur a cibi nutrimento. Et quia nihil perficit suam operationem naturalem sine virtute caelesti, conjungitur omnibus in sapore virtus caelestis, bona caelestia ingerens, ut quodlibet praedictorum ad suum proprium deducatur effectum. Et in hoc deprehenditur mirabilis altitudo sapientiae divinae. In quo altitudo divina consideratur, quae in uno cibo omnia congregavit, quae ad perfectionem requiruntur nutrimenti. Et hoc significatum est, Genes. xlv, 18, ubi sic dicitur : Venite ad me : et ego dabo vobis omnia bona aegypti, ut comedatis medullam terrae. Omnia enim bona nostra, quando in aegypto hujus terrae habitamus, sunt in corporis Domini sacramento, et tota medulla terrae, hoc est, terreni corporis per saporem et nutrimentum est in eo. Me- dulia enim purius est quod in corpore est, et dulcius, et magis odoriferum, et subtilis humiditatis etiam per ossa penetrantis, et delectabilis in gustu, et virtutis maxime ad nutriendum propter pinguedinem quam in se habet infusam.

Hos igitur sapores spiritualiter habet in causando.

Habet autem duos sapores in significando, scilicet saporem panis, et saporem vini. Quia quamvis aqua vino in calice admisceatur, non tamen tanta apponi debet ut vini tollat et deleat saporem, sed potius ipsa aqua tota transire debet in saporem vini. Quia aqua significat insipiditatem populi, quae tota transire debet in saporem spiritus Domini, sicut inferius ostendemus.

Sapor enim panis de frumento assumitur ad significandum cordis ex isto nutrimento confortationem, sicut ipse dixit patriarcha, Genes. XVIII, 5 : Ponam buccellam panis, et confortate cor vestrum. Confortat autem principium vitae et virtutis ferens nutrimentum in vehiculum : quia per substantiam suam per nutrimentum, et per spiritum quo illud granum plenum est, diffundit spiritum qui vigoris et virtutis est vector in membra. Et hoc magis facit panis in sacramento, qui nutrientis puritatem substantiae habet perfectam, et fons est omnis spiritus administrantis virtutem et fortitudinem. Inde enim dixit patriarcha : Confortate cor vestrum. Et propter hoc dicitur in Psalmo CIII, 15 : Panis cor hominis confirmat. Et, Act. XXVII, 34, dixit Paulus : Rogo vos accipere cibum pro salute vestra, quia nullius vestrum capillus de capite peribit. Cibus enim salutis saluberrimus omnibus et confortat in gratia, et salvat a periculo. Unde etiam, III Regum, XIX, 8 : Elias in fortitudine cibi illius, scilicet panis quem sibi ministravit Angelus, ambulavit per desertum quadraginta diebus et quadraginta noctibus, usque ad montem Dei Horeb. Quia per totum desertum hujus mundi quadragin-

ta diebus et quadraginta noctibus poenilentialibus ambulamus, donec ad montem divinae visitationis et visionis veniamus. Sapor autem vini in signando assumitur, ut sapor caelestium gaudiorum in nobis perficiatur, sicut dicitur in Psalmo CIII, 15 : Vinum laetificat cor hominis. Et, Judicum, IX, 13, dicit haec nostra vilis : Numquid possum deserere vinum meum, quod laetificat Deum et homines, et inter ligna caetera promoveri ? Sicut autem diximus, quamvis aqua pro nobis in sacramento acccipiatur, tamen sapor aquae in sacramento non sentitur : quia populus junctus sanguini Domini, non sanguinem convertit ad insipiditatem, sed potius gaudiorum spiritualium accipit saporem, sicut, Joan. II, 8, aqua a Christo conversa in vinum nihil retinuit de aquae insipidate, sed tota conversa est in vini saporem. Unde, ibidem, v. 10, dicitur : Servasti bonum vitium usque adhuc. Sic etiam vitis in se complutam per radicem bibit aquam, et ex illa generat vinum, quod proprinet eis a quibus colitur. Propter quod, lsa. v, 6, dicitur de vinea fructum congruum non ferente : Nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem. Propter quod etiam Empedocles de natura vini loquens, dixit quod vinum est aqua putrefacta in vite, putrefactionem pro digestione accipiens. Sic igitur et naturali exemplo et Christi miraculo probatur, quod aqua in sacramento cum vino mixta, non debet in sapore aquae remanere, sed potius saporem vini acci pere : quia de insipidis dicitur, Apocal. iii, 16 : Quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo. Tepidum autem ibi ponitur pro insipido.

Vinum autem assumitur in significando tum propter hoc quod Christus se viti comparavit , tum propter hoc quod dictum est, quia vinum in jucunditatem animum convertit, et cor dissolvit in gaudio, et bona spe futurorum bonorum Haec enim tria facit vinum, quando proportionabiliter sumitur.

De primo horum dicilun ,Eceli. XXXI, 3a et seq : Vinum in jucunditatem creatum est, et non in ebrietatem, ab initio. Exsultatio animae et cordis vinum moderate potatum. Sanitas est animae et corpori sobrius polus. Hoc enim maxime de vino Eucharistiae intelligitur, quod animam jucundam facit, quod corpus et animam in exsultatione spirituali infundit, quod sanitatem animae et corpori tribuit. Hoc enim est quod dicitur, Eccli. xxx, 23 : Jucunditas cordis haec est vita homiliis, et thesaurus sine defectione sanctitatis.

De secundo autem, hoc est, de gaudio supra inductae sunt auctoritates : quia vinum laetificat cor hominis : quia laetitiam aeternam de aeternis jam sacramentaliter degustatos infundit. Hoc est vinum, de quo dicitur, Proverb. IX, 5 : Bibite vinum quod miscui vobis. Proverb. XXXI, 6 et 7 : Date siceram maerentibus, et vinum his qui in amaro sunt corde. Bibant, et obliviscantur egestatis suae, et doloris sui non recordentur amplius.

De spe autem quam bonam tribuit futurorum bonorum, dicit Philosophus, quod vinum bonae spei facit hominem. Et hoc est vinum de quo, Cantic. vii, 9, dicitur : Guttur tuum sicut vinum optimum, dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum. Guttur enim gustans hoc vinum, diu in se revolvit saporem, in se revolvens rei speratae dulcedinem, et hoc labiis cordis, hoc est, intellectu et affecta revolvitur, et continue ruminatur, ut dulcedo beatitudinis in eo speratae perfectesugatur.

His igitur de causis duos in hoc sacramento sapores significantes a Christo habemus, scilicet et panis et vini.