SUMMARIUM.

Definitionem habere partes seu conceptus quidditati vum et qualificativum; quaerit an partes sint priores toto. Doctor optime declarat terminos, speciem, totum, materiam, partem. Litteras esse de ratione syllabae, incisiones tamen, seu semicirculos non esse de ratione circuli, explicatur. Item partes materiales, ut carnem et ossa, esse de ratione individuorum, non tamen de ratione speciei, cujus ratio redditur. Vide Doct. 2. d. 2 q. 2. n. 3.

Quoniam autem definitio ratio est, et omnis ratio partes habet, ut autem ratio ad rem, et pars rationis ad partem rei similiter se habet. Dubitantur jam an oportet partium rationem.esse in totius ratione, an non ; in quibusdam enim videtur esse, in quibusdam non, nam circuli ratio non habet eam quae incisionum. Quae autem syllabae habet eam quae elementorum, et tamen dividitur in incisiones, ut syllaba in elementa.

In isto capitulo, ut dicebatur, Philosophus inquirit ex quibus partibus constituatur quod quid est. Et dividitur in duas. In prima facit quod dictum est. In secunda ostendit quomodo ex eis fiat unum. Secunda ibi: nunc autem dicamus. Prima in duas : quia primo proponit quasdam dubitationes. Secundo subjungit earum solutiones. Secunda ibi: Aut multipliciter dicitur. Prima pars in duas secundum duas dubitationes, quas proponit arguendo pro et contra. Secunda ibi: Amplius anfero.Dicit ergo, quod quoniam definitio est ratio, id est, quaedam oratio et compositio nominum, quia una dictio non potest proprie esse definitio, et omnis oratio habet paries, ita quod sicut oratio se habet ad rem, ita se habet similiter pars orationis ad partem rei, quia inquam sic est: ideo dubitatur jam an oportet rationem partium esse sive poni in ratione totius. Et arguit ad quaestionem ostendens unde dubitatio sumat ortum, quia in quibusdam videtur esse et in quibusdam non, quod scilicet in ratione sive definitione totius ponuntur partes sive definitiones partium; nam circuli ratio, id est, definitio non habet eam quae incisionum, id est, partium circuli incisarum, tive divisarum a circulo, ut sunt duo semicirculi, vel aliae partes minores ejus: semicirculus enim vel definitio ejus non ponitur in definitione circuli. Definitio autem quae est syllabae, habet eam quae est elementorum, id est, litterarum, nam syllaba definitur per litteras, ut si dicatur quod syllaba est vox composita ex litteris, et tamen circulus dividitur in incisiones, sicut syllaba in elementa.

Notandum, quod quia definitio et definitum sunt perfecte idem, ideo ubicumque utimur uno, possumus uti et reliquo ; idem ergo est quaerere de definitione et definito, utrum partes ponantur indefinitione totius ; definitum enim oportet esse compositum ex materiali et formali, ut patebit magis in 8. hujus.

Cum igitur definitio exprimat principia definiti, oportet definitionem esse compositam et habere partes, constat enim ex duobus conceptibus : uno quidditativo, et alio qualitativo, qui exprimunt principium materiale et formale ex parte definiti: ideo sicut ait Philosophus quod sicut se habet tota definitio ad totum definitum, sive rem definitam, sic partes definitionis ad partes rei. Deinde cum dicit:

Amplius autem si priores sunt partes toto, et recti acutus est pars, et digitus hominis, prior erit acutus recto et digitus homine, videntur autem illa esse priora: secundum rationem namque dicuntur ex illis, et in esse sine invicem priora.

Ponit secundam dubitationem, dicens quod amplius supple est dubitatio, si partes sunt priores toto, et supple videtur quod sic; quia si acutus, scilicet angulus est pars recti anguli, et digitus est pars hominis, sequitur quod acutus erit prior recto, et digitus homine, quia supple simplex est prius composito: dicitur autem angulus acutus pars recti, ex eo quod angulus rectus potest dividi in duos acutos vel in plures. Et subdit arguendo ad oppositum : videntur autem illa esse priora, scilicet rectus acuto, et homo digito, propter duplicem rationem: tum quia secundum rationem dicuntur esse ex illis; acutus enim et digitus dicuntur secundum rationem, id est, definitionem esse ex illis, id est, ex homine et recto; nam in definitione acuti ponitur rectus, et in definitione digiti ponitur homo: illud autem videtur prius alio, quod ponitur in ejus definitione, et non e converso ; tum quia in esse sine ad invicem sunt priora, id est, quod illa quae possunt esse sine aliis, et non c converso dicuntur priora illis, ex 5. hujus cap. de Priori, text. com. 16. Homo autem potest esse sine digito, et non e converso, quia digitus abscissus non est digitus, ut dicetur infra: quare homo videtur digito esse prior, similiter et de recto et acuto angulo. Deinde cum dicit:

Aut multipliciter dicitur pars, quorum unus quidem modus est qui mensurat secundum quantitatem.

Sed. hic quidem praetermittatur, ex quibus vero substantia est ut partibus perscrutandum est. Si igitur est hoc quidem materia, illud vero species, aliud ex his et substantia est materia et species.

Solvit propositas dubitationes. Circa quod tria facit ; quia primo praemittit solutionem. Secundo subjungit ejus expositionem et declarationem. Tertio solvit quamdam dubitationem quae potest oriri ex praedictis. Secunda ibi : Dictum est igitur. Tertia ibi : Dubitatur autem merito.

Ad evidentiam litterae sequentis, ut plenius, et citius ejus intellectus habeatur, praemitto tres necessarias distinctiones. Prima est quod species tripliciter accipitur a Philosopho : accipitur uno modo species pro forma, quae est altera pars intrinseca compositi de qua habetur 5. hujus, cap. de Causa, et hic statim post. Alio modo dicitur species ipsa rei quidditas et forma totius, puta humanitas, de ista specifico dicitur infra, speciem autem dico quod quid erat esse, ubi etiam vult Philosophus quod materia est pars speciei. Alio modo accipitur species pro universali abstracto, quod distinguitur contra particulare, cujus secundum Aristotelem est primo quod quid est. Unde parum post dicetur : ex quibus est speciei ratio non concavitatis, et vocat concavitatem formam partis, et infra, universalis et speciei est definitio. Secunda distinctio est de materia quae est altera pars compositi, nam hoc modo tripliciter accipitur materia a Philosopho. Uno modo ut non est contracta per aliquod sibi adveniens, sed solum absolute accepta, ut est principium potentiale illius cujus est, et sic est pertinens ad quidditatem rerum materialium, ut dicetur. Alio modo accipitur materia non in universali ut prius, sed ut contracta per individuitatem, prout scilicet accipitur materialiter, alias numeraliter et in particulari. Alio modo accipitur materia magis contracte, ut contrahitur per accidens, sec undum quod materia contrahitur per existentiam, et hoc dupliciter : quia vel per accidens, necessario requisitum, sicut est pars integralis non remota, eo modo quo semicirculus dicitur pars materialis circuli, unde semicirculus non cadit in definitionem circuli, sed ut sic accidit circulo; est tamen materia circuli magis propinqua quam aes vel ferrum, tale enim accidens est necessario requisitum. Vel alio modo, qui est tertius, accipitur magis per accidens ad quod contrahitur materia, scilicet accidens praeter necessarium, eo modo quo cera, vel litterae cereae dicuntur materia syllabae, quia syllaba potest esse sine illis, et e converso. Tertia distinctio est de simul toto, nam simul totum, aliquando accipitur ab Aristotele pro composito universali, ut infra text. com. 35. dicetur sic : homo vero et equus, et quaecumque ita considerantur in singularibus universaliter ante non sunt substantia, id est formaliter, sed simul totum ipsum universale compositum ex materia et forma universaliter acceptis. Aliquando accipitur simul totum pro individuo substantiae, et hoc dupliciter se cundum quod individuum substantiae dupliciter potest accipi : uno modo large, prout scilicet individuum substantiae abstrahit ab existentia et tempore, et per consequens individuum sic acceptum per se est in Praedicamento, et tale individuum nihil includit in sua ratione, quare sibi repugnat suscipere praedicationem naturae, et ipsius quod quid est; unde talia individua non generantur, nec corrumpuntur per se, sicut nec universalia. Alio modo accipitur individuum substantiae et simul totum stricte, prout includit existentiamet tempus, ut hic homo existens, et hic lapis existens, et talia sunt, quae. per se generantur et corrumpuntur, et de talibus non est scien tia, nec definitio proprie, quia cum abstrahuntur a sensu, ignotum est utrum sint, vel non, eorum tamen in absentia potest esse opinio.

Visis istis ista pars dividitur in duas : quia primo praemittit quaedam necessaria pro solutione. Seeundo exponit ipsam solutionem. Secunda ibi : Quapropter et circuli ratio. Prima in tres secundum quod tria praemittit : nam primo ostendit quod materia est pars essentia l is rei. Secundo ostendit cujus sit pars, et cujus non. Tertio quid proprie pertinet ad essentiam specificam rei. Secunda ibi: Est quidem ut materia pars. Tertia ibi : Dicendum enim speciem. Dicit ergo, quod pars dicitur multipliciter, quorum quidem unus modus est, quod mensurat secundum quantitatem, id est, pars quantitativa, sicut binarius dicitur pars quaternarii, et cubitus bicubiti.Sed. hic quidem modus partis praetermittatur, scilicet pro nunc, quia perscrutandum est modo ex quibus, scilicet est substantia rei, ut partibus, id est, quod nunc perscrutandum est non de partibus quantitativis, sed de partibus quidditativis, ex quibus constituitur definitio exprimens substantiam rei. Et subdit, si pro quia, ergo hoc quidem materia, illud vero forma, et species sunt supple partes substantiae rei: aliud autem est ex his, scilicet compositum, quia inquam sic est, et substantia est materia et species, id est, forma similiter quod ex bis, id est compositum quodlibet horum trium erit substantia, ut dictum fuit supra. Deinde cum dicit:

Et quod ex his est quidem, ut materia pars alicujus dicitur est autem ut non. Sed ex quibus speciei ratio ut concavitatis non est pars caro, haec namque materia est in qua fit; simitatis vero pars aliqua est, et totius quidem statuae pars est aes; ejus autem quod et species dicitur statuae, non.

Ostendit cujus sit pars materia, et cujus non, dicens quod materia quidem est pars alicujus, scilicet compositi: est autem non, scilicet formae quae est altera pars, sed ex quibus scilicet materia et forma; ratio speciei, scilicet universalis, puta hominis, ut concavitatis non est pars caro,

ut per concavitatem intelligitur forma, et per carnem materia, et per compositum ex concavitate et carne, puta nasus cavus: caro ergo non est pars concavitatis, sed simitatis ; ideo subdit, ea namque, scilicet caro est materia in qua fit, scilicet ipsa species, sive forma. Simitatis aliqua vero pars est, scilicet caro, et similiter totius est quidem statuae quae est composita pars aes, quod est materia; ejus autem quod dicitur species, sive forma statuae non est pars, scilicet ipsum aes. Deinde cum dicit:

Dicendum enim speciem, et inquantum habet speciem unumquodque, sed materiale nunquam secundum se est dicendum.

Ostendit quid proprie pertinet ad essentiam specificam rei. Dicit ergo, quod dicendum est speciem et inquantum speciem habere unumquodque, id est, quod illud est specificum et pertinens ad rei speciem, quod competit rei secundum esse quidditativum rei et specificum; et ideo forma et materia universaliter sumpta, quae sunt partes essentiales speciei, dicuntur partes specificae et formales, quomodo loquitur Philosophus in 5. hujus capitulo de Causa text. com. 2. quod omnes partes definitionis sunt formae. Illud autem quod est extra essentiam specificam rei, puta quae competunt rei secundum esse individuale, omnia talia dicuntur materialia, et quasiper accidens: ideo materia contracta ad individuationem est pars materialis rei, nec pertinet ad reidefinitionem, ut dicetur, ideo subdit, sed materiale nunquam secundum se est dicendum, supple ad speciem pertinere. Deinde cum dicit :

Quapropter circuli ratio non habet ipsam, quae est incisionum, sed quae syllabae eam quae est elementorum ; nam elementa rationis partes sunt sicut speciei et non materia, incisiones vero hujusmodi sic partes, ut materia in quibus fiunt, propinquius tamen speciei quam aes quando in aere fit rotunditas. Est autem ut neque elementa omnia syllabae in ratione insunt, ut haec cerea, aut quae sunt in aere. Jam enim ut aes, et haec pars syllabae quasi materia sensibilium.

Ex praemissis elicit solutionem specialiter primae dubitationis. Circa quod duo facit: quia primo praemittit solutionem. Secundo ex ipsa concludit corollarie quamdam conclusionem. Secunda ibi : Alius quidem inerat, vel secundum aliam translationem : horum quidem igitur inerit. Prima in duas, quia primo ponit ipsam solutionem. Secundo respondet ad oppositam rationem. Secunda ibi : Etenim linea. Dicit ergo, quapropter, quia supple sic est, ratio circuli non habet eam, quae est incisionum; partes enim circuli non intrant definitionem circuli, sed ratio, seu definitio, quae est syllabae, habet eam quae est elementorum, id est, litterarum, cujus rationem subdit : nam elementa sunt paries rationis speciei, id est, partes convenientes syllabae secundum suam speciem, et non materia, id est, non sunt partes materiales ; incisiones vero sunt partes sic, ut materia hujus, scilicet circuli particularis in quibus partibus fiunt, vel sunt supple circuli particulares ; semicirculi enim sunt extra rationem specificam circuli, quia circulus non respicit incisiones, nisi secundum esse individuale, et ideo dicuntur circuli partes materiales ; tamen propinquius se habent speciei quam aes quando in aere fit rotunditas, id est, circulus, nam ut superius dicebatur, semicirculus est materia superior et propinquior, et magis necessaria circuli quam aes, vel ferrum, quae sunt materia circuli remota et praeter necessaria: subdit etiam quod est, id est, contingit ut nec omnia elementa, id est, litterae sint in ratione syllabae, ut haec littera cerea, vel terrea ; aut litterae quae sunt in aere prolatae, jam enim et ea, id est, talis littera est pars syllabae quasi materia sensibilis ; sicut enim aes est materia praeter necessaria circuli, quia circulus potest esse sine aere, et ideo aes est materia magis remota et per accidens, quam semicirculus, sine quo non potest esse: ita in proposito litterae terreae, vel cereae sunt materia per accidens et praeter necessariae syllabae, quatenus syllaba sine talibus litteris potest esse, quia non pertinet ad ejus rationem. Deinde cum dicit :

Etenim linea non si in dimidia corrumpitur, aut homo in ossa, aut nervos et carnes. Propter quod et sunt ex his saeuientibus substantiae partibus, sed ut ex materia: etenim quidem quod simul lotum partes, speciei vero et cujus ratio non adhuc. Quapropter nec in rationibus.

Solvit oppositam rationem, dicebatur enim supra, quod sicut syllaba dividitur in elementa, sic circulus in incisiones. Ex quo videtur quod incisiones sunt partes formales circuli et intrant ejus definitionem sicut elementa syllabae, ad quod respondet dicens, quod supple hoc non sufficit: non enim si linea divisa in dimidia, idest, in duas partes, corrumpitur, sicut homo supple resolutus, vel divisus in ossa, et in nervos, et in carnes corrumpitur, non propter haec sunt, scilicet linea et homo ex his talibus partibus, ut ex partibus entibus substantiae, ita quod carnes et ossa sint partes substantiales, id est, formales hominis, et similiter dimidietates lineae, sed sunt ex his quasi ex materia, id est, ut ex partibus materialibus: enim pro quia, ejus quod quidem est simul totum et particulare sunt istae partes, speciei vero scilicet universalis, quae dividitur contra singulare, cujus speciei est propria ratio, id esti definitio ; non amplius supple sunt tales partes, quapropter nec in rationibus, id est, definitionibus supple ponuntur tales partes.Deinde cum dicit :

Horum quidem igitur inerit talium partium ratio, horum vero non oportet inesse, si non fuerint simul sumpti; nam propter hoc quaedam quidem ex his, ut principiis sunt in quae corrumpuntur, quaedam vero non sunt. Quaecumque igitur simul sumpta species et materia sunt, ut simum, aut aeneus circulus, hoc quidem corrumpitur in hoc, etpars ipsorum materia. Quaecumque vero non concipiuntur cum materia sed sine, ut rationes speciei solum ; haec non corrumpuntur, aut omnino, aut taliter non. Quare illorum principia quidem et partes quae sunt sub ipsis ; speciei vero nec paries, nec principia haec, et ideo corrumpitur lutea statua in lutum, etsphaera in aes, et Callias in carnem et ossa. Amplius autem circulus in incisiones, est enim aliquis qui concipitur cum materia ; aequivoce namque dicitur circulus, qui simpliciter dicitur et singuli, quia non est proprium nomen singulorum.

Solutione data concludit quamdam conclusionem, dicens quod horum quidem, vel aliis quidem, scilicet compositis ex partibus inerit ratio partium scilicet materialium ; aliis vero, id est, ipsis speciebus universalibus, non oportet inesse nisi sint concepta, vel simul sumpta scilicet cum materia individuata, vel sint contracta ad individuationem. Licet enim tales partes materiales non sint de ratione speciei, nisi natura specifica contrahatur ad esse hoc, sunt tamen de ratione ipsius compositi particularis. Ideo subdit : nam propter hoc quaedam, scilicet particularia composita sunt ex his partibus materialibus, alias principiis, in quae corrumpuntur, quaedam vero non sunt, scilicet ex talibus partibus materialibus: ergo quaecumque sunt concepta, puta composita particularia species et materia scilicet particulares sunt, id est, quod sunt composita ex materia particulari et forma, ut simum, aut aeneus circulus haec quidem corrumpuntur in haec, ic est in partes materiales, ex quibus componuntur, et pars ipsorum est materia scilicet individua: qua vero non concipiuntur cum materia, sec sine materia, scilicet individua, ut rationes, id est, quidditates speciei, ut sunt ipsae species universales solum haec non corrumpuntur aut omnino aut non totaliter, scilicet per se, sed per accidens. Species enim universales, puta homo, aut equus, nec sunt omnino corruptibiles, nec sunt omnino incorruptibiles, sed solum per accidens corrumpuntur, scilicet ad corruptionem simul totiu, id est particularis, quod per se corrumpitur. Unde subdit, quare illorum scilicet particularium compositorum, quae sunt sub eis, scilicet sub speciebus universalibus, sunt partes et principia, scilicet hujus partes materiales: speciei vero universalis, nec sunt partes nec principia, et ideo composita supple particularia corrumpuntur, ut lutea statua, scilicet particularis corrumpitur in lutum;

et sphaera, scilicet particularis in aes; et Callias in carnem, et ossa. Amplius autem circulus scilicet particularis in incisiones, est enim aliquis scilicet circulus particularis, qui simul concipitur cum materia scilicet individua. Et subdit, aequivoce namque dicitur circulus ille, qui simpliciter, id est, universaliter dicitur ; et singulariter, id est, singularis, cujus ratio est, quia non est nomen proprium singulorum, id est particularium circulorum.

Notandum, conclusionem Philosophi in hoc stare, quia licet partes materiales non sint de ratione speciei, sunt tamen de ratione individui, sive compositi singularis, et quia unumquodque per se corrumpitur et resolvitur in ea ex quibus per se componitur, ideo particularia composita per se corrumpuntur in tales partes materiales, puta Callias in carnem et ossa. Species autem, puta homo, vel est omnino incorruptibilis, vel non corruptibilis in tales partes materiales, nisi per accidens, scilicet ad corruptionem particularis hominis.

Notandum etiam, quod aliquando particularia sub specie habent propria nomina alia a nomine speciei, aliquando non habent, sed nominantur nomine speciei. Exemplum primi, particulares homines, puta Socrates et Plato, etc. Exemplum secundi, particulares circuli, qui non nominantur nisi nomine circuli: quando igitur est secundo modo nomen speciei,dicitur convenire aequivoce ipsis partibus, non quod nomen speciei quantum ad rem significatam, quae est ipsa materia specifica, praedicetur aequivoce de individuo, sed prout significat hoc individuum, inquantum hujusmodi: licet enim dicendo Socrates est homo, ly homo, non sit aequivocum ad Socratem, tamen si hoc nomen homo imponatur alicui individuo, ut nomen proprium, tunc aequivoce conveniret speciei, et individuo. Similiter in proposito, nomen circuli aequivoce conveniret speciei et circulo individuo, ut ait Philosophus in littera.

SUMMAE SECUNDAE