SUMMARIUM.

Dato plures esse scientias de principiis et substantiis, quae illorum principalior? resolvitur de his agere hanc scientiam unicam. text. 5. Arguitur pro et contra, an una scientia ait de omnibus substantiis, de quo vide Doctorem 1. hujus, q. 9.

At vero si alia, quae substantiaeet quae de his, quae eorum principaliter, et prior est? universaliter enim maxime omnium principia sunt dignitates. Et sinon est Philosophi, cujus erit alterius de eis speculari veritatem, et falsitatem?

Arguit ad partem affirmativam oppositam, et dicit, quod si alia est scientia, scilicet quae est de substantia, et alia, quae est de his, scilicet dignitatibus, restat dubium, quae earum est principalior et dignior ; nam videtur ex una parte, quod scientia de dignitatibus esset prior, nam dignitates sunt principia maxime universalia omnium, et per consequens videtur, quod scientia de eis esset universalior et prior. Et ex alia parte cum substantia sit primum ens, scientia de substantia erit prima Philosophia. Et si igitur Philosophi, scilicet primi, cujus est substantia speculari, non est supple de hujusmodi dignitatibus, cujus alius, id est, alterius, scientiae erit speculari de eis veritatem et falsitatem? quasi diceret,quod nullius alterius.

Veritas hujus quaestionis est sicut apparet ex quarto hujus, text. com. 7. et circiter, quod ejusdem scientiae, scilicet Metaphysicae, est considerare de substantia et de dignitatibus; nam cum subjectum Metaphysicae sit ens inquantum ens, ideo ejus est considerare talia principia communia, quae in ente,

vel in partibus entis fundantur, sicut patet de primo principio simpliciter quidem, quod est : Impossibile est idem simul esse, et non esse. Nec rationes in oppositum concludunt. Prima non, quia licet omnes scientiae utantur dictis principiis, non tamen sequitur quod omnes considerent ipsa, sed accipiunt ea ab una aliqua communi, cujus est illa communia considerare, et haec est Metaphysica. Secunda ratio procedit ab insufficienti, non enim omne quod scitur, per definitionem vel demonstrationem scitur, nisi illa tantum, quorum cognitio est ex aliquo priori ; principia autem cum sint prima simpliciter, non possunt cognosci ex aliquo priori, sed cognitis terminis, statim in lumine naturali intellectus cognoscentis, cognoscuntur, ut declaratum fuit in 2. lib. text. com. 5. Tunc sequitur illa pars:

Totaliter quae substantiarum, utrum una omnium est, aut plures scientiae ?

Ubi disputat quaestiones, ut consideratio hujus scientiae respicit principiata, quae sunt substantiae et accidentia. Circa quod duo facit, secundum quod movet duas quaestiones. Secunda ibi : Amplius autem. Prima in duas, quia primo movet quaestionem. Secundo arguit pro et contra. Secunda ibi : Siquidem ergo. Est ergo prima quaestio, utrum universaliter sit una scientia omnium substantiarum, aut plures scientiae, quae scilicet considerent substantias diversas. Deinde cum dicit :

Si quidem ergo non una, cujus substantiae ponenda est scientia ista ?

Arguit ad quaestionem. Primo ad unam partem, scilicet quod unius scientiae est omnes substantias considerare. Secundo arguit ad oppositum, ibi : Unam vero omnium. Dicit ergo, quod si quidem non est una, scientia scilicet de omnibus substantiis, est dubium, cujus substantiae ista scientia, scilicet Metaphysica est ponenda, scilicet considerativa? quasi diceret, quod non possit assignari, cum omnes substantiae sint partes entis. Deinde cum dicit :

Unam vero omnium non est rationabile, otenim demonstrativa una de omnibus erit utique per se accidentibus. Si quidem omnis demonstrativa circa aliquod subjectum speculatur per se accidentia ex communibus opinionibus. Et circa idem igitur genus accidentia pro se ejusdem est speculari ex ejusdem opinionibus, nam circa ipsum, quia unius et ex quibus unius, sive ejusdem, sive alius. Quare et accidentia sive hae speculabantur, aut ex his una.

Arguit ad oppositum, et intendit talem rationem : Si una scientia est omnium substantiarum: ergo una scientia erit omnium per se accidentium, etenim, pro quia, tunc esset una scienda demonstrativa in omnibus per se accidentibus. Cujus causam subdit : etenim omnis demonstrativa scientia speculabitur singula accidentia, circa aliquod subjectum ex communibus optionibus, vel conceptionibus, cujusmodi sunt principia prima dummodo fiat ex eisdem principiis. Nam circa ipsam, quia unius est demonstrare, quia ita est per aliqua principia unius, et ex quibus unius, id est, quod demonstrare, quia ita est, aliquando pertinet ad unam scientiam; et demonstrare principia ex quibus demonstrabatur, quia ita est, pertinet ad unam scientiam: quandoque quidem ad eamdem, quandoque vero ad aliam. Ideo subdit, sive ejusdem, sive alius, id est, alterius, quare accidentia sive speculabantur hoc sive ex his, semper illa scientia erit una.

Notandum quod principia demonstrationis non semper sunt indemonstrabilia simpliciter: sed quod est conclusio unius demonstrationis, potest esse principium alterius demonstrationis, et quoniam sic est demonstrare talia principia, quandoque pertinet ad eamdem scientiam, quandoque ad aliam. Exemplum primi in Geometria, quod triangulus habet tres, etc. per hoc quod angulus extrinsecus trianguli est aequalis duobus intrinsecis sibi oppositis, hoc etiam probari potest. Cujus probatio etiam pertinet ad Geometriam. Exemplum secundi : Musicus probat, quod tonus dividitur induo semitona inaequalia, per hoc quod proportio sexquioctava non potest dividi in duo aequalia, cum semper sit superparticularis, sed hoc probare non tantum pertinet ad Musicum, sed etiam ad Arithmeticum. Aliud exemplum, quod Chirurgicus probat, quod vulnera circularia tardius sanantur per hoc, quod partes circuli difficilius conjunguntur: hoc autem probare non pertinet ad Chirurgicum, sed ad Geometricum. Sic ergo patet, quod aliquando diversitas scientiarum oritur ex diversitate principiorum, puta quando una scientia demonstrat principia alterius, seeundum quem modum se habent scientia subalternans, et scientia subalternata: sed supposita identitate principiorum remanet idenlitas scientiarum, dummodo sint eadem per se accidentia, et idem genus subjectum, ut si una et eadem scientia consideret subjectum, et ejus per se accidentia.

Veritas hujus quaestionis est, quod sicut habetur ex quarto hujus, unius scientiae est considerare de omnibus substantiis, vel secundum proprias rationes substantiae, vel secundum communem rationem, secundum quam omnes substantiae sunt entia et primae partes entis; haec scientia est Metaphysica, cujus est considerare de ente inquantum ens, et omnes partes entis, puta de substantia, ut de nobili parte sui subjecti primi; nec ratio ad oppositum cogit, quia Metaphysica licet consideret de omni substantia sub ratione entis, non oportet tamen propter hoc, quod consideret omnia specialia accidentia per se, sed solum per accidentia entis, quae conveniunt substantiae secundum rationem entis. Ad alias autem scientias convenit considerare particulariter passiones substantiae, secundum propriam et particularem rationem. Deinde cum dicit :