133

πεπειραμένων ὡς πεπλανημένων πνεῖ. Μή πολυπραγμόνει τοίνυν, ἀλλ᾿ ἕπου τοῖς πεπειραμένοις, μάλιστα μέν ἔργοις, εἰ δέ μή τούτοις, τοῖς λόγοις γοῦν, ἀρκούμενος ταῖς παραδειγματικαῖς ἐκφάνσεσιν αὐτῆς˙ ἡ γάρ θέωσις ὑπερώνυμος. ∆ιό καί ἡμεῖς πολλά περί ἡσυχίας συγγραψάμενοι, νῦν μέν τῶν πατέρων προτρεψαμένων, νῦν δέ τῶν ἀδελφῶν αἰτησαμένων, οὐδαμοῦ περί θεώσεως ἀναγράψαι τεθαρρήκαμεν˙ νῦν δ᾿ ἐπείπερ ἀνάγκη λέγειν, ἐροῦμεν, εὐσεβῆ μέν τῇ ροῦ Κυρίου χάριτι, παραστῆσαι δέ οὐχ ἱκανά˙ καί λεγομένη γάρ (σελ. 628) ἄρρητος ἐκείνη μένει, μόνοις ἐνώνυμος, κατά τούς πατέρας φάναι, τοῖς εὐμοιρηκόσιν αὐτῆς.

Ἡ φύσει τοιγαροῦν θεότης, ἡ ἀρχή τῆς θεώσεως, ἐξ ἧς ὡς αἰτίας ἀμεθέκτου τό θεοῦσθαι τοῖς θεομένοις ἐστιν, αὕτη τοίνυν ἡ πάντων ἐπέκεινα θεαρχικωτάτη μακαριότης ἀόρατός ἐστι καθ᾿ ἑαυτήν αἰσθήσει τε καί νῷ, ἀσωμάτῳ τε καί σώματι συνδεδεμένῳ˙ κἄν ἐκστῇ ἑαυτοῦ τι τούτων ἐπί τό κρεῖττον θεωθέν˙ μόνῳ γάρ τῷ καθ᾿ ὑπόστασιν ἡνωμένῳ νῷ καί σώματι εἶναί τε καί γενέσθαι θεατή πιστεύεται, εἰ καί μή κατά τήν οἰκείαν φύσιν ἑαυτῶν. Μόνα γάρ ἐκεῖνα «παρουσίᾳ τοῦ χρίοντος ὅλου» ἐθεώθησαν καί τήν ἴσην ἐνέργειαν τῇ θεούσῃ οὐσίᾳ προσελάβοντο, πᾶσαν αὐτήν ἐνελλιπῶς χωρήσαντα καί δι᾿ ἑαυτῶν ἐκφήναντα˙ καί γάρ «ἐν τῷ Χριστῷ πᾶν τό πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς» κατά τόν ἀπόστολον «οἰκεῖ». ∆ιό καί τῶν ἁγίων εἰσίν οἵ μετά τήν διά σαρκός τοῦ Θεοῦ ἐπιδημίαν οἷόν τι πέλαγος ἀπεριόριστον τό φῶς ἐκεῖνο εἶδον, ἐξ ἑνός δίσκου, τοῦ προσκυνητοῦ δηλονότι σώματος, παραδόξως προχεόμενον, ὡς καί οἱ ἀπόστολοι ἐπί τοῦ ὄρους. Οὕτω μέν οὖν ἡ ἀπαρχή τεθέωται τοῦ ἡμετέρου φυράματος. Ἡ δέ τῶν τεθεωμένων ἀγγέλων καί ἀνθρώπων θέωσις οὐχ ἡ ὑπερούσιός ἐστιν οὐσία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τῆς ὑπερουσίας οὐσίας τοῦ Θεοῦ ἐνέργεια, τοῖς τεθεωμένοις ἐνυπάρχουσα, οὐχ ὡς ἡ τέχνη ἐν τῷ τεχνητῷ (οὕτω γάρ τοῖς δημιουργικῶς προηγμένοις ἔνεστιν ἡ προαγαγοῦσα ταῦτα δύναμις, ἐπιφαινομένη πᾶσιν ἤ καί ἐμφαινομένη), ἀλλ᾿ «ὡς ἡ τέχνη ἐν τῷ ἀναλαβόντι αὐτήν», κατά τόν μέγαν Βασίλειοιν˙ (διό καί ὄργανά εἰσι τοῦ ἁγίου Πνεύματος οἱ ἅγιοι, τήν αὐτήν ἐκείνῳ προσειληφότες ἐνέργειαν), καί ἡ τῶν λεγομένων πίστις ἑτοίμη, τά χαρίσματα τῶν ἰαμάτων, τά ἐνεργήματα τῶν δυνάμεων, ἡ πρόγνωσις, ἡ μή ἀντιλεγομένη σοφία ἥν καί (σελ. 630) Πνεῦμα τοῦ Πατρός ἡμῶν ὁ Κύροις προσηγόρευσεν, οὐ μόνον δέ, ἀλλά καί ἡ τοῦ Πνεύματος ἁγιαστική μετάδοσις, ἐξ αὐτῶν καί δι᾿ αὐτῶν χορηγουμένη τοῖς ἁγιαζομένοις μετ᾿ αὐτούς «λήψομαι γάρ ἀπό τοῦ Πνεύματος τοῦ ἐπί σέ καί θήσω ἐπ᾿ αὐτούς», πρός τόν Μωϋσῆν εἶπεν ὁ Θεός, καί τοῦ Παύλου τάς χεῖρας ἐπιθέντος τοῖς δεκαδύο Ἐφεσίοις «ἦλθε τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐπ᾿ αὐτούς, ἐλάλουν τε» πάραυτα γλώσσαις καί προεφήτευον». Οὐκοῦν ὅταν μέν τήν οἰκείαν ἀξίαν τοῦ Πνεύματος ἐννοῶμεν, μετά Πατρός αὐτό καί Υἱοῦ θεωροῦμεν, ὅταν δέ τήν εἰς τούς μετόχους ἐνεργουμένην χάριν ἐνθυμηθῶμεν, ἐν ἡμῖν εἶναι τό Πνεῦμα λέγομεν, «ἐκχεόμενον πρός ἡμᾶς, οὐ κτιζόμενον, διδόμενον ἡμῖν, οὐ ποιούμενν, χαριζόμενον, οὐ δημιουργούμενον»˙ ἐνυπάρχον τοῖς μέν ἀτελέσιν ἔτι, κατά τόν μέγαν αὖθις φάναι Βασίλειον, ὥσπερ τις διάθεσις «διά τό τῆς γνώμης ἀνίδρυτον», τοῖς δέ τελειωτέροις ὡς ἕξις ἐπίκτητος, ἔστι δ᾿ ἐφ᾿ ὧν ἐνερριζωμένη καί ταύτης μᾶλλον˙ «ὡς γάρ ἡ δύναμις», φησί, «τοῦ ὁρᾶν ἐν τῷ ὑγιαίνοντι ὀφθαλμῷ, οὕτως ἡ ἐνέργεια τοῦ Πνεύματος ἐν τῇ κεκαθαρμένῃ ψυχῇ».

Τοιγαροῦν οὐχ ἡ ὑπερούσιος οὐσία τοῦ Θεοῦ ἐστιν ἡ θεοποιός δωρεά τοῦ Πνεύματος, ἀλλ᾿ ἡ τῆς ὑπερουσίου οὐσίας τοῦ Θεοῦ θεοποιός ἐνέργεια, καί οὐδέ αὕτη πᾶσα, εἰ καί καθ᾿ ἑαυτήν ἀμέριστος ἐκείνη. Τίς γάρ τῶν κτιστῶν χωρῆσαι δύναιτ᾿ ἄν ὅλην τήν ἀπειροδύναμον δύναμιν τοῦ Πνεύματος, πλήν τοῦ κυηθέντος ἐν παρθενικῇ νηδύι, παρουσίᾳ Πνεύματος ἁγίου καί τῆς τοῦ ὑψίστου δυνάμεως ἐπισκιάσει; ∆ιό καί «πᾶν» μέν οὗτος ἐχώρησε «τό πλήρωμα τῆς θεότητος», ἐκ δέ τοῦ