66

ἄγνοιαν μάλιστα σκότος λέγων τῆς ψυχῆς διά τῆς ἔξω πεφυκός καθαίρεσθαι παιδείς, πῶς οὖν οὗτος, οὐδέν ἧττον ὅτι μή καί μᾶλλον, ἰατρούς καί φωστῆρας καί σωτῆρας τῆς ψυχῆς ἡμῶν Ἕλληνας καί Αἰγυπτίους καί οὑστινασοῦν λογικῶν μαθημάτων εὑρετάς, ἤ τόν Ἰησοῦν ἡγεῖται; Ἀλλ᾿ ἡ μέν ἐπιγενομένη νόσος τῷ φρονοῦντι τῆς τοῦ φιλογνώστου τούτου ψυχῆς ἐξεφάνη τοσαύτη καί ταῦτα δι᾿ ὀλίγων τῶν περί αὐτῆς λόγων τουτωνί˙ τοῦ δέ φρονοῦντος νοσοῦντος τῷ φιλοσόφῳ, οὐδέν ἀπεικός καί ὅ τι καί ὅθεν αὐτό νοσεῖ μή νοεῖν. Πειρασόμεθα οὖν ἡμεῖς τήν αἰτίαν τῆς νόσου συνιδεῖν τε καί ἐξειπεῖν, ἀλλά καί φάρμακον σύν Θεῷ κεράσαι, ἤν ἄρα πεισθῇ προσέσθαι, πρός ὑγίειαν ἐπανάγον. Τίς γάρ οὐκ ἄν πάθοι τήν ψυχήν, οὕτω καλόν μέλος τῆς ἐκκλησίας νοητῶς ὁρῶν ταύτης ἀπορρηγνύμενον; Ἔγωγ᾿ οὖν ἐπί τοσοῦτον οἶδα δι᾿ αὐτό τοῦτο τήν ψυχήν δηχθείς τήν ἀρχήν, (σελ. 338) ὡς μή ἄν πιστευθῆναί τισι δοκεῖν ἐφ᾿ ὅσον εἰπόντα. Καί τόν πόνον δ᾿ ὅσον ὑπέστην γράφων, ὡς καί αὐτός τότε τῖς συνοῦσιν ἔλεγον, οὐχ ὑπέρ τῶν τήν ἡσυχίαν ἀσπαζομένων μᾶλλον ὑπῆλθον ἤ τούτου πρός ὅν αἱ ἀντιθέσεις εἰσί˙ κἄν εἴπερ ἠθέλησεν, ἀξιοῦντι τήν ἀρχήν, τοῖς πρός ἀλλήλους διά στόματος λόγοις καταλῦσαι τάς δόξας ταύτας καί τάς πρός τούς ἁπλουστέρους τῶν ἀδελφῶν ἐπιθέσεις, φροῦδα ἄν ἦν τά μακρά συγγράμματα. Νῦν δ᾿ οὐκ οἶδ᾿ εἰς ὅ τι ταυτί τελευτήσει˙ Θεῷ δ᾿ εὔχομαι καί ἐλπίζω τά κρείττω.

Ἀλλά γάρ τῶν τῆς νόσου πρώτων καί πορρωτέρω αἰτίων ἀφεῖσθαί μοι δοκῶ˙ τό προσεχέστατον δ᾿ ἁπάντων, ὅ κἀν τοῖς τοῦ νοσοῦντος ἐμφαίνεται λόγοις, τό τῆς ὑπέρ ἡμᾶς ἀληθείας ἐστί καί πρᾶγμα καί ὄνομα. ∆εινόν ὄντως ἄνδρα κλέψαι φιλομαθῆ καί ταῖς περί τό εἰδέναι λίχνως διακειμέναις ψυχαῖς ἔφεσιν ἀνέφικτον ἐντεκεῖν˙ αὕτη γάρ καί τῷ Ἀδάμ τῆς ἰσοθεΐας τόν ἔρωτα τήν ἀρχήν ἐνεποίησεν. Ὠήθη γάρ καί ὁ φιλόσοφος οὗτος τοῦτ᾿ εἶναι σωτηριῶδες καί ἄνευ τούτου τελειότητα μή παρεῖναι τῇ διά τῶν κτισμάτων πάντων τοῦ Θεοῦ διηκούσῃ ἀληθείᾳ τό γνωστικόν ἐνηρμόσθαι τῆς ψυχῆς καθ᾿ ἕνωσιν μόνιμον. Τοῦτο δ᾿ ἐκ τῶν θείων λογίων καί ἐνταλμάτων μή τελέως προσγινόμενον ὁρῶν, πρός τούς δοκοῦντας τούς τῆς κτίσεως εὑρηκέναι λόγους ἔβλεψεν Ἕλληνας καί τά κατ᾿ αὐτούς ὡς τελεστικά ψυχῆς ἐσεβάσθη μαθήματα˙ οὐ γάρ ἐνενόησεν ὡς ἀλυσιτελές τοῦτο κατά τόν νῦν αἰῶνα τῇ ψυχῇ καί ἀδύνατον˙ «ὡς γάρ ὀστᾶ ἐν γαστρί τῆς κυοφορούσης», φησίν ὁ Σολομών, «οὕτως οὐ γνώσῃ τά ποιήματα τοῦ Θεοῦ, ἅ ποιήσει τά σύμπαντα». Ἀλλ᾿ ἅ μέν ποιήσει οὐκ εἴσῃ, ἅ δέ πεποίηκεν εἴσῃ; Καί μήν ὁ αὐτός φησιν˙ «οὐ δυνήσεται ἄνθρωπος τοῦ εὑρεῖν τό ποίημα τό πεποιημένον (σελ. 340) ὑπό τόν ἥλιον, ὅσα ἐάν μοχθήσῃ τοῦ ζητῆσαι, καί γε ὅσα ἄν εἴποι ὁ σοφός τοῦ γνῶναι, οὐ δυνήσεται εὑρεῖν. ∆ιό καί διάφοροι περί κτίσεως μέν εἰσίν οἱ τῶν ἔξωθεν λόγοι, πάντες δ᾿ ὅτι μή ἀληθεῖς, εἰσίν οἵ τούτων ἐπιστήμην συνέθεντο τήν δεικνῦσαν˙ ὅτι δέ εἷς τις τῶν διαφερομένων τἀληθές αὐχεῖ, οὐδεμία τούτων ἐπιστήμη δύναται δεῖξαι ἤ ὅλως ἐπινενόηται. Καί τοίνυν ὁ μή τοῖς ὑπό τῶν θεοπνεύστων ἐπί τό συνοῖσον ἐκφανεῖσι μόνοις τό ἀναμφίλεκτον τῆς ἀληθείας προσμαρτυρῶν κἀν τῶν πρός τόν Ἰώβ ὑπό Θεοῦ εἰρημένων τῆς ἐν τοῖς κτίσμασι τοῦ Θεοῦ σοφίας τό ἀκατάληπτον συνιών, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς ἔξω σοφίας τήν διά πάντων δεικνουμένην ἀλήθειαν ἀκριβῶς κατανοῆσαι οἰόμενος, ἔλαθεν ἑαυτόν ἐπί ψάμμου, μᾶλλον δέ ἐπ᾿ ἀλλεπαλλήλων κυμάτων, τόν τῆς γνώσεως οἶκον οἰκοδομῶν, τοσοῦτο πρᾶγμα λόγων στροφαῖς πιστεύων, ἀεί στροφαῖς ἄλλων λόγων πεφυκυΐαις καταπαλαίεσθαι˙ μωρῷ τοίνυν ὁμοιωθήσεται ὁ τοιοῦτος σοφός καί δέος οὔ τι μικρόν μή καί τήν πτῶσιν πάθῃ μεγάλην κατά τήν τοῦ Κυρίου παραβολήν. Τό γοῦν αἴτιον τῆς ἀπάτης, εἴπερ ἄρα καταστοχάζομαι τῆς ἀληθείας, τοῦτο τό μέρος τῆς ἀληθείας ἐστίν. Ὑπόλοιπον δ᾿ ἄρα κεράσαι τό καθάρσιον πόμα.

Προμηθευόμενοι δέ ὥστε καί προσενέγκασθαι τούς νοσοῦντας ἀλύπως, δῶμεν ὅ ἀπείπομεν πρότερον, ὡς ἀδύνατον παντάπασιν ὄν. ∆ῶμεν τοίνυν τούς τῶν