128

Εἰ γοῦν ἐπί τούτων οὕτω, πῶς ἄν τις φαίη γνωστήν γίνεσθαι τήν ἐν ἀποκρύφοις ὑπερανιδρυμένην θεότητα, γνωσθέντος τοῦ φυσικοῦ συμβόλου ταύτης; Τί γάρ; εἰ τό κατ᾿ ὄρθρον σύμβολον ἡμερινοῦ φωτός ἀπρόσιτον ὄψεσιν ὑπῆρχεν οὐ ἧττον ἤ ὁ ἥλιος, μᾶλλον δέ κἀκείνου μᾶλλον, ἦν ἄν (σελ. 606) αὐταῖς τήν ἡμέραν ἐκείνην θεάσασθαι ἤ θεᾶσθαι γοῦν ἄλλο τι κατ᾿ αὐτήν; Πῶς οὖν ἄν τόν ἀναλόγως κατάλληλον ἥλιον ἐκείνης τῆς ἡμέρας γνῶναι ἐδυνήθησαν οἷον φῶς ἐστιν; Οὕτω καί πολλῷ μᾶλλον τά θεῖα μόναις ταῖς μετοχαῖς ἐπιγινώσκεται, αὐτά δέ κατά τήν ἑαυτῶν ἵδρυσίν τε καί ἀρχήν οἷά ποτέ ἐστιν οὐδείς οἶδεν, οὐδέ τῶν ἐν τοῖς ὑπερκοσμίοις ἀνωτάτω νόων, οὔκουν ὅσα γε ἡμᾶς εἰδέναι.

Οὐ μήν οὐδέ τό σύμβολον τοῦθ᾿ ἁπλῶς ἑωράκασιν οἱ τοῦ Κυρίου μαθηταί, μή πρότερον ὀφθαλμούς λαβόντες, οὕς οὐ πρότερον εἶχον, ὡς ἐκ τυφλῶν γενέσθαι βλέποντες, κατά τόν ἐκ ∆αμασκοῦ θεῖον Ἰωάννην, καί ἰδεῖν τό ἄκτιστον ἐκεῖνο φῶς, ὥστε εἰ καί ὀφθαλμοῖς ἐγένετο ληπτόν, ἀλλ᾿ ὑπέρ ὀφθαλμούς γεγενημένοις καί πνευματικῇ δυνάμει τοῦ πνευματικοῦ φωτός ἀντιλαμβανομένοις. Οὕτω κατ᾿αἴσθησιν καί ὑπέρ αἴσθησιν τό φῶς ἐκεῖνο τό ἀπόρρητον, τό ἀπρόσιτον, τό ἄϋλον, τό ἄκτιστον, τό θεοποιόν, τό ἀΐδιον, ἡ λαμπρότης τῆς θείας φύσεως, ἡ δόξα τῆς θεότητος, ἡ τῆς οὐρανίου βασιλέιας εὐπρέπεια. Τό τοιοῦτο τοίνυν ἀλλότριόν σοι δοκεῖ θεότητος, αἰσθητόν τε καί κτιστόν σύμβολον καί δι᾿ ἀέρος ὁρατόν; Ἀλλ᾿ ὡς μέν οὐκ ἀλλότριον, ἀλλά φυσικόν θεότητος, αὖθις ἄκουσον τοῦ τά θεῖα σοφοῦ ∆αμασκηνοῦ λέγοντος, «οὐκ ἐπίκτητον, ὡς ὁ Μωϋσῆς, ἔσχε τό τῆς θείας δόξης ὡράϊσμα, ἀλλ᾿ἐκ τῆς ἐμφύτου θείας δόξης τε καί λαμπρότητος»˙ καί πάλιν, «τούς κορυφαίους τῶν ἀποστόλων προσλαμβάνεται μάρτυρας τοῖς οἰκείας δόξης τε καί θεότητος, ἀποκαλύπτει δέ αὐτοῖς τήν οἰκείαν θεότητα», τήν ἁπάντων ἐπέκεινα, τήν μόνην καί ὑπερτελῆ καί προτέλειον. Ὅτι δέ οὐδέ δι᾿ἀέρος ὁρατόν, δείκνυσιν ὁ μέγας ∆ιονύσιος καί ὅσοι μετ᾿ αὐτοῦ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος φῶς τοῦτο ὀνομάζουσιν, ὅτε οὐκ ἀέρος (σελ. 608) ἡμῖν ἔσται χρεία κατ᾿ αὐτούς, πρός δέ τούτοις καί ὁ μέγας Βασίλειος τοῖς ὀφθαλμοῖς τῆς καρδίας τοῦτο λέγων ὁρατόν. Ὅτι δέ οὐδ᾿ αἰσθητόν, ἔστι συνιδεῖν καί τῷ μή δι᾿ ἀέρος εἶναι ὁρατόν, ἀλλά κἀν τῷ Θαβωρίῳ λάμψαν ὑπέρ ἥλιον οὐδέ τοῖς πλησιοχώροις ὦπται. Σύ δέ τοσούτοις καί ἐπί τοσοῦτον ἐξυμνοῦσι τό τοιοῦτο φῶς ἀντικείμενος ἁγίοις, ἆρ᾿ οὐ δῆλος εἶ βλασφημῶν ἐκών εἰς τόν Θεόν;

Οὐ παύσῃ τοιγαροῦν, ὦ ἄνθρωπε, τό φῶς τῆς θείας καί οὐσιώδους εὐπρεπείας, οὐκ αἰσθητόν μόνον καί κτιστόν, ἀλλά καί χεῖρον τῆς ἡμετέρας νοήσεως ἀποφαινόμενος; Χεῖρον νοήσεως, ὦ γῆ καί οὐρανέ, καί πάντες οἱ ἐν αὐτοῖς τό φῶς ὁρῶντες τῆς θείας βασιλείας, τήν καλλονήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, τήν δόξαν τῆς φύσεως τῆς θείας; Φῶς, ὅ κατ᾿ἔκστασιν πάσης αἰσθητῆς καί νεορᾶς ἀντιλήψεως οἱ ἀπόστολοι, κατά τόν Κρήτης θεσπέσιον Ἀνδρέαν, εἶδον, «τῷ μηδόλως ὁρᾶν τό ὄντως ὁρᾶν εἰσδεδεγμένοι καί τῷ πάσχειν τά θεῖα τῶν ὑπέρ φύσιν τήν αἴσθησιν προσιέμενοι»; Τί γάρ; Οὐ δαιμονιώδης ἡ χείρων διανοίας ἐπί τῶν τοιούτων ἔκστασις; ∆αιμονιώδη τοίνυν ἔπαθαν ἔκστασιν, ὤ τῆς ἀνηκούστου ἀκοῆς, οἱ τοῦ Κυρίου μύσται, καίτοι κοινῇ λέγειν παρελάβομεν πρός τόν Χριστόν ὅτι

«τό ἄσχετον τῆς σῆς φωτοχυσίας καί ἀπρόσιτον τῆς θεότητος θεασάμενοι τῶν ἀποστόλων οἱ πρόκριτοι ἐπί τοῦ ὄρους,

τήν θείαν ἠλλοιώθησαν ἔκστασιν»; Πῶς δ᾿ οὐκ ἄν ἁλοίης καί κτίσμα λέγων τόν Θεόν, ὁ τάς οὐσιώδεις ἐνεργείας

αὐτοῦ κτιστάς ἀποφαινόμενος; Οὐ γάρ ἄν τοῦτο φαίη τις νοῦν ἔχων, ὅτι ἡ οὐσιώδης ἀγαθότης καί ζωή ἡ ὑπερούσιος οὐσία τοῦ Θεοῦ ἐστιν˙ οὐ γάρ τό οὐσιώδες ἡ τά οὐσιώδη ἔχουσα˙ κατά δέ τόν μέγαν ∆ιονύσιον, «ὅταν τήν ὑπερούσιον κρυφιότητα Θεόν ἡ ζωήν ἤ οὐσίαν ὀνομάσωμεν, (σελ. 610) οὐδέν ἕτερον νοοῦμεν ἤ τάς