111

διανυκτερεύων ὑπό τόν γνόφον ἐν τῇ ἀνειδέῳ ἐκείνῃ ζωῇ, οὐ θείους τύπους εἶδε; «Ποιήσεις» γάρ, φησί, πάντα «κατά τόν τύπον τόν δειχθέντα σοι ἐν τῷ ὄρει». Τί οὖν; κἀκεῖνος ἐν τῷ θείῳ γνόφῳ γεγονώς ἐπί τό χεῖρον ἐξέστη καί φανταστικῶς ἑώρα, ἐπειδή τύπον ἀναγέγραπται ἰδών;

Ἀλλ᾿ ὁ μηδεμίαν διαφοράν αἰσθητῶν καί φανταστῶν καί νοητῶν καί θείων τύπων ἐπιστάμενος φιλόσοφος, ἀκούων ὅτι ἐμάνθανε τοῖς ὁρωμένις ὁ θεολόγος τά καί τά καί ὑπό τῆς διαπλασθείσης ὑπό τοῦ ἀγγέλου ὁράσεως ἐμυεῖτο καί πρός τήν νοητήν γνῶσιν ἀνήγετο τῶν ὄντων ἤ ὁρωμένων, κἀντεῦθεν συνάγει ὅτι «κρεῖττον γνῶσις θεωρίας, ἐπειδή ἀπό ταύτης ὁ προφήτης ἐπί τήν γνῶσιν ἀνήγετο, φησίν, ἀλλ᾿ οὐ κατήγετο». Οὐκοῦν, εἴποι τις ἄν, καί πάντες οἱ διεξοδικῶς ἡμῶν τόν τῶν λογίων ἑρμηνεύοντες νοῦν ὡς ἀπό χειρόνων ἐπί τό βέλτιον ἡμᾶς ἀνάγουσι, καί ὁ μέν Κύριος λόγον συντετμημένον τό εὐαγγέλιον δούς ἐπί τῆς γῆς, τό χεῖρον δέδωκεν ἡμῖν, οἱ δέ διευκρινοῦντες ἐξιστᾶσι τοῦ εὐαγγελίου καί ὡς ἐπί τι κρεῖττον τήν ἐκείνων ἡμᾶς ἀνάγουσι διάνοιαν; Ἄπαγε τῆς κακονοίας˙ ἀλλά τῶν μέν λογίων οὐκ ἀφιστᾶσιν, ἐξ ἐκείνων δέ, ὡς αἰτίων γνώσεως ὄντων καί πηγῆς φωτός ἀενάου λαβόντες καί αὐτοί οἱ διδάσκοντες τήν γνῶσιν, ἐκ τῆς προσούσης ἡμῖν ἀμαθίας ἐπί τό κρεῖττον τήν γνῶσιν ἀνάγουσιν. Ἐπί γάρ τῶν τοιούτων αἱ προθέσεις αὗται, ποῦ μέν κινήσεώς εἰσι δηλωτικαί, ποῦ δέ αἰτίας. Ὅταν οὖν λέγῃ ἡ Γραφή, ὡς ἐκ τῆς θεωρίας ὁ προφήτης ἐμυεῖτο ἤ ἄγγελος αὐτόν ἀνῆγεν ἐκ τῆς θεωρίας εἰς τήν μύησιν, οὐ τοῦτό φησιν, ὡς ἀπεκίνει αὐτόν τῆς θεωρίας, ἀλλ᾿ ὡς ἐξ αἰτίας ἐκείνης καί χορηγοῦ τῆς γνώσεως τά πρίν μή γινωσκόμενα ὁ προφήτης ἐδιδάσκετο, καί ὁ ἄγγελος, καθαρώτερον συνιεῖς τά τῆς θεωρίας ὅτε (σελ. 534) ἄγγελος, ἐξηγεῖτο τῷ προφήτῃ καί ἀνῆγεν αὐτόν ἀπό τῆς ἀμαθίας ἐπί τήν σύνεσιν. Ἡ μέν οὖν ἀμαθία, ἐξ ἧς ἀπεκινεῖτο, χεῖρον τῆς γνώσεως εἰς ἥν ἀνήγετο, ἡ δέ διδοῦσα τήν γνῶσιν ὅρασις, καί ἡ θεομιμήτως συνεπτυγμένην ἔχουσα αὐτήν ἐν ἑαυτῇ, πῶς οὐ κρεῖττον τῆς παρ᾿ αὐτῆς χορηγουμένης γνώσεως; Ἔδει δ᾿ ὅμως τόν κατά τῶν πατέρων χωρήσαντα μηδέ τούς προφήτας ἀνεπηρεάστους καταλεῖψαι. Πρῶτοι γάρ εἰσιν ἐκεῖνοι πατέρες καί τῶν πατέρων πατέρες ἐν Πνεύματι˙ ἔδει τοίνυν κοινωνῆσαι καί τῆς ἐπηρείας.

Κόρον δ᾿ ἤδη λαβών τῆς πρός τούς πατέρας τε καί προφήτας ἀγωνίας ὁ πρόφασιν τούς ἡσυχίαν ἀσπαζομένους εὑρόμενος εἰς τό πᾶσιν, ὡς εἶπεν, ἐπιθέσθαι τοῖς θείοις, τῶν μυστικωτάτων ἔπειτα τοῦ εὐαγγελίου ρημάτων ἐξηγητήν ἑαυτόν προκαθίζει καί διδάσκειν ἀξιοῖ, πῶς οἱ κεκαθαρμένοι τήν καρδίαν ὁρῶσι τόν Θεόν καί πῶς σύν τῷ Πατρί ὁ Υἰός ἔρχεται καί μονήν ποιεῖται παρ᾿ αὐτοῖς. «Ὁρῶσι τοίνυν», φησίν, «οἱ κεκαθαρμένοι τήν καρδίαν τόν Θεόν οὐκ ἄλλως, ἀλλ᾿ ἤ κατά ἀναλογίαν ἤ κατ᾿ αἰτίαν ἤ κατά ἀπόφασιν˙ θεοπτικώτερος δ᾿ ἐκεῖνος, ὅς πλείω οἶδε τῶν τοῦ κόσμου μερῶν ἤ τά κρείττω, καί ἔτι μᾶλλον ὁ μᾶλλον οὗ γινώσκει τήν γνῶσιν ἔχων, θεοπτικώτατος δ᾿ ἁπάντων ὅς τάς τε ἐμφανεῖς ἔγνω τοῦ κόσμου μερίδας καί τάς ἀφανεῖς δυνάμεις, τάς πρός γῆν καί τἄλλα τῶν στοιχείων συμπαθείας καί τάς πρός ἄλληλα ταῦθ᾿ ἅπαντα ἐναντιοπαθείας, τάς διαφοράς, τάς ἰδιότητας, τάς κοινωνίας, τάς ἐνεργείας, τάς συναφείας, τάς ἐφαρμογάς, τάς ἁρμονίας καί ἁπλῶς τ᾿ ἄρρητα καί τά ρητά τοῦ ὅλου τοῦδε συνθήματα˙ ᾧ γάρ ἄν», φησί, «καλῶς ὑπῆρξε ταῦτα πάντα θεωρεῖν, ἐκεῖνος καί ὡς τούτων πάντων αἴτιον τόν Θεόν γινώσκειν δύναται καί ἐκ τούτων πάντων αἴτιον τόν Θεόν γινώσκει καί τούτων πάντων ὑπερτιθείς δι᾿ ἀποφάσεως αὖθις ὑπέρ πάντ᾿ ἐπίσταται αὐτόν. «Ἐπεί γάρ», φησίν, «ἐκ τῶν ὄντων μόνων ὁ Θεός γινώσκεται, οὐκ ἐξ ὧν δήπου (σελ. 536) ἀγνοεῖ τις, ἀλλ᾿ ἐξ ὧν μόνων γινώσκει γνώσεται Θεόν. Ὥστε ὅσῳ πλείω τις γινώσκει καί σεμνότερα καί ἀκριβέστερον, τοσούτῳ διαφέρει τῶν ἄλλων πρός τό γινώσκειν τόν Θεόν˙ καί αὐτός δέ ὁ κατά ἀπόφασιν τῆς θεογνωσίας τρόπος, ὅς δοκεῖ μάλιστα τήν τῶν ὄντων ἀτιμάζειν ἐπί Θεοῦ γνῶσιν, τῆς τῶν ὄντων ἁπάντων γνώσεως χωρίς παραγενέσθαι