106

συνεργούντων παρόντων, ἡμῶν τήν ἀρχήν ἐπικρατέστερα γίνεται), πρίν τήν πονηράν χρῆσιν ἐξελέγξαι τῶν ἀδίκως ἀπό τῶν φρεάτων τῆς κτίσεως τήν τοῦ Θεοῦ σοφίαν ἀρυομένων, δηλαδή τῶν καθ᾿ Ἕλληνας σοφῶν, πρίν συνοικῆσαι τοῖς εἰρήνην πρός ἀλλήλους ἄγουσι καί μή διαφωνοῦσι καί ἀντιφωνοῦσιν ἀλλήλοις, τοῖς τά θεῖα δηληνότι σοφοῖς, πρίν δι᾿ ἀναχωρήσεως καί ἡσυχίας ἐπιστῆσαι τῶν οἰκείων προβάτων, ταὐτόν δ᾿ εἰπεῖν νοημάτων, πρίν ἀναδραμεῖν εἰς τό ὄρος, τήν ἀκρότητα τῆς καθ᾿ ἡμᾶς ψυχῆς, πρίν πόρρωθεν ἐνατενίσαι τῷ καινῷ φωτί, πρίν προσεγγίσαι, πρίν ἀκοῦσαι καί τά ὑποδήματα τῶν ποδῶν ὑπολύσασθαι, ὡς οὐκ ἐξόν ψαύειν τῆς ἁγίας γῆς, τῶν νεκρῶν καί μή ὄντως ὄντων μεσιτευόντων, πρίν ἀλλοιωθῆναι τήν δεξιάν ἐγκόλπιον γενομένην, τουτέστι τόν νοῦν εἰς ἑαυτόν καταδύντα, πρίν διά τῆς πάντα δυναμένης βακτηρίας, δηλαδή τῆς πίστεως, τό τοῦ τυράννου κράτος (σελ. 512) καθελεῖν κατά κράτος καί τήν ἁλμυράν τοῦ βίου θάλασσαν ποσίν ἀβρόχοις ἐμπεριπατῆσαι, πρίν τήν πικρανθεῖσαν καί σκληρυνθεῖσαν φύσιν ἡμῶν πηγήν ὑπερφυοῦς εὐφροσύνης δι᾿ εὐχῆς καί θεαρέστου πράξεως ἀποτελέσαι, πρίν τῆς ἄνωθεν ἐπιρρεούσης γεύσασθαι τροφῆς καί τούς ἀντιπάλους οὐκέτι φεύγειν ἀλλά καταδιώκειν ἅπαντας προθυμεῖσθαί τε καί δύνασθαι, πρίν διά τῆς τῶν τοιούτων ἁπάντων παρασκευῆς τελείως σαββατίσαι τήν τῶν κακῶν ἀπραξίαν καί ἀκοῦσαι καί ὑπερβῆναι τάς πολυφώνους σάλπιγγγας καί ἰδεῖν καί παραλλάξαι τά πολύχυτα φῶτα (ταῦτα δέ ἐστιν ἡ διά τῶν πολυειδῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ ἐξαγγελλομένη δόξα τοῦ Θεοῦ, ἔστω δέ καί τό διά προφητῶν καί ἀποστόλων καί πατέρων κήρυγμα καί πάνα τά διεξοδικά τῶν θείων παιδεύματα), πρίν προκατορθῶσαι τοσαῦτα καί μετά τῶν ἐκκρίτων καθιερωμένων τῷ Θεῷ πρός τήν τῶν θείων ἀναβάσεων ἀκρότητα φθάσαι καί τόν τόπον τοῦ Θεοῦ ἰδεῖν, εἶτα καί αὐτῷ τῷ Θεῷ ἀπερινοήτως ἑνωθῆναι, τούτων πάντων ἀπολελυμένοι, τολμῶσι λέγειν ὡς εἰς τόν ὑπέρφωτον εἰσδύνουσι γνόφον διά τῆς κατά ἀπόφασιν θεολογίας. Ἡμεῖς δέ ταύτην ἐν τοῖς προτέροις Περί φωτός λόγοις ἱκανῶς ἐξητακότες, εἰκόνα μέν ἐδείξαμεν τῆς ἀνειδέου ἐκείνης θεωρίας καί τῆς κατά νοῦν ὑπέρ νοῦν ἐν ἁγίῳ Πνεύματι θεωρητικῆς ἀποπληρώσεως, ἀλλ᾿ οὐκ αὐτήν ἐκείνην οὖσαν. ∆ιό καί πάντες μέν οἱ πιστοί παραδέξασθαι καταξιωθέντες τό μυστήριον, ὑμνεῖν δι᾿ ἀποφάσεως δύνανται Θεόν, οὐ μέντοι καί ἑνοῦσθαι καί ὁρᾶν διά φωτός αὐτόν, εἰ μή καί διά τῆς τῶν θείων ἐντολῶν πληρώσεως τήν ὑπερφυᾶ δύναμιν τῆς θεωρίας δέξονται.

«Ἀλλά καί πάντα τά θεῖα φῶτα δεῖν ἀπολιπεῖν», φησί, «κατά τόν ἐξ Ἀρείου Πάγου ∆ιονύσιον εἰς τόν μυστικόν εἰσδύοντας γνόφον˙ οὐκοῦν καί αὐτό τό θεῖον φῶς, εἴγε καί ὅλως τί ποτέ ἐστιν ἅ ὑμεῖς πρεσβεύετε, χρῆν ἀφεῖναι κάτω, (σελ. 514) κἀντεῦθεν δείκνυται ὡς τό μηδαμῇ μηδέν ὁρᾶν, τοῦτ᾿ ἔστιν ὁ μυστικός ἐκεῖνος γνόφος». Τί φατε καί οὕτω πολλοῖς ἐναρίθμιον τίθεσθε τό φῶς ἐκεῖνο τό συνδιαιωνίζον τοῖς ἁγίοις, τήν δόξαν τῆς φύσεως τῆς θείας, τήν καλλονήν τοῦ μέλλοντος καί μένοντος αἰῶνος, τήν ἄναρχον καί ἀδιάδοχον βασιλείαν τοῦ Θεοῦ; Οὕτω γάρ τουτί τό φῶς αὐτός ὁ ἐπί τοῦ ὄρους καί αὐτό λάμψας ἐπωνόμασε. Τί δ᾿ ὁ θεῖος ∆ιονύσιος οὗτος; Οὐκ ἐν τῇ Μυστικῇ θεολογίᾳ φανερῶς φησιν, ὡς ἡ ἀγαθή πάντων αἰτία, πάντων μέν ὑπερουσίως ὑπέρκειται, μόνοις δέ ἀπερικαλύπτως ἐκφαίνεται τοῖς καί τά ἐναγῆ πάντα καί τά καθαρά διαβαίνουσιν; Εἰ γοῦν ἐκείνοις ἐκφαίνεται, καί ταῦτα ἀπερικαλύπτως, πῶς οὐδαμῶς ἐκφαίνεται; Εἰ δέ ἡ ἔκφανσις αὕτη ἡ κατά ἀπόφασίν ἐστι θεολογία καί αὐτή μόνη ἡ ἀκαταληψία, καθάπερ ὑμεῖς διισχυρίζεσθε, κατά ταύτην δέ καί Ἕλληνες θεολογοῦσιν, ὡς καί τοῦθ᾿ ὑμεῖς φατε, οὐκοῦν κἀκεῖνοι πᾶσαν καθαρότητα ὑπερέβησαν καί αὐτό τό θεῖον φῶς, τήν τῶν μελλόντων ἀγαθῶν ὑπόστασιν. Φεῦ, ὅτι τῶν μεμωραμένων σοφῶν ἡ γνῶσις οὐ μόνον καταλαμβάνει, ἀλλά καί ὑπερβαίνει τάς ἐπαγγελίας τῶν μελλόντων ἀγαθῶν. Ἀλλ᾿ οὐχ ὁ Θεοῦ λαλῶν σοφίαν ∆ιονύσιος τοῦτ᾿ ἄν ποτε φαίη˙ τά γάρ θεῖα φῶτα καί