Lectio 1

Supra proponit eis exempla sequenda, hic, per admonitionem moralem, ostendit qualiter se debeant habere.

Et primo ostendit qualiter se habeant in futurum; secundo commendat eos de praeterito, ibi gavisus sum autem, etc..

Circa primum duo facit.

Primo monet ad persistendum in iam habito; secundo ad proficiendum in melius, ibi gaudete in domino semper, etc..

Iterum prima dividitur in duas partes. Quia primo inducit ad perseverandum in generali; secundo ponit speciales modos ad singulares personas, ibi euchodiam rogo, etc..

Circa primum primo commemorat ad eos suum affectum; secundo ponit monitionem, ibi sic state, etc..

Affectum autem suum commendat quintupliciter. Primo secundum fidem ostendens eos sibi dilectos; unde dicit fratres, scilicet per fidem. Matth. XXIII, 8: omnes vos fratres estis. Secundo per charitatem; unde dicit charissimi. I Cor. X, 14: charissimi mihi, etc.. Tertio secundum desiderium; unde dicit desideratissimi. Supra: testis est mihi deus quomodo cupiam, etc.. Et dico desideratissimi, quia desidero vos, vel quia me desideratis. Quarto per gaudium; unde dicit gaudium meum. Et hoc, scilicet quia estis boni. Prov. X, 1: filius sapiens laetificat patrem, etc.. Quinto per rationem gaudii; unde dicit corona mea. I thess.

C. II, 19: quae est enim spes nostra aut gaudium, aut corona gloriae, nonne vos? etc..

Deinde cum dicit sic state, etc., ponit monitionem de perseverantia, dicens sic state, etc., id est sicut ego perseverate; vel sic: sicut statis. Matth. X, 22: qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.

Deinde cum dicit euchodiam rogo, etc., singulares monitiones ponit. Et primo de concordia, secundo de sollicitudine adiutorii, ibi etiam rogo et te.

Hae duae mulieres sanctae ministrabant sanctis in civitate philippensi; et forte erat aliqua discordia inter eas, ideo eas ad concordiam revocat. II Cor. Ult. XIII, 11: idem sapite.

Deinde cum dicit etiam rogo et te, etc., quemdam rogat ut adiuvaret quasdam personas.

Et dicit compar, quia socius erat praedicationis eius. Prov. XVIII, 19: frater qui iuvatur a fratre, quasi civitas fortis. Adiuva illas, etc.. Et ad hoc rogo omnes, quorum nomina, etc.. Quod ponit ne si alios non nominaret, turbarentur; quasi dicat: non est magnum si non scribo omnium nomina, quia sunt scripta in meliori loco. Matth. V, 12: gaudete et exultate, etc..

Liber vitae secundum Glossam est praedestinatio sanctorum, et hoc est verum secundum rem, sed differt ratione.

Sciendum est autem, quod olim erat consuetudo, quod qui ordinabantur ad aliquod officium, vel dignitatem, scribebantur in matricula, sicut milites et senatores, qui palatio conscripti erant. Omnes autem sancti praedestinati eliguntur a deo ad magnum, scilicet ad vitam aeternam. Et haec ordinatio est praedestinatio.

Conscriptio huius ordinationis dicitur liber vitae: haec conscriptio est in memoria divina, quia inquantum ordinat, praedestinat.

Inquantum vero immobiliter scit, dicitur esse praescriptio. Firma ergo notitia de praedestinatis dicitur liber vitae.

Sed numquid aliqui inde delentur? sciendum est, quod aliqui sunt scripti simpliciter, aliqui secundum quid. Sunt enim aliqui praedestinati a deo, ut habituri simpliciter vitam aeternam, et isti sunt scripti indelebiliter.

Aliqui ut habeant vitam aeternam non in se, sed in sua causa, inquantum ordinantur ad iustitiam praesentem, et tales dicuntur deleri de libro vitae, quando excedunt a praesenti iustitia.

Deinde cum dicit gaudete in domino, etc., hortatur eos ad proficiendum in melius, et primo ordinat eorum animum ad proficiendum in melius; secundo actum eorum, ibi de caetero, etc..

Animum autem ordinat tripliciter, et primo quantum ad spirituale gaudium; secundo quantum ad spiritualem quietem, ibi nihil solliciti, etc.; tertio quantum ad pacem, ibi et pax, etc..

Circa primum primo describit quale debeat esse nostrum gaudium; secundo ostendit gaudii causam, ibi dominus prope, etc..

Necessarium est enim cuilibet volenti proficere, quod habeat spirituale gaudium.

Prov. XVII, 22: animus gaudens aetatem floridam facit, etc..

Conditiones autem quatuor veri gaudii tangit apostolus, et primo quod debet esse rectum, quod est quando est de proprio bono hominis, quod non est quid creatum, sed deus, Ps. Lxxii, 28: mihi adhaerere deo bonum est, etc.. Tunc autem rectum est quando in domino. Ideo dicit in domino. Neh. VIII, V. 10: gaudium domini est fortitudo vestra.

Item continuum; unde dicit semper.

I Thess. Ult.: semper gaudete. Quod fit quando non interrumpitur peccato: tunc enim est continuum. Aliquando vero interrumpitur per tristitiam temporalem, quod significat imperfectionem gaudii. Cum enim quis perfecte gaudet, non interrumpitur eius gaudium, quia parum curat de re parum durante.

Et ideo dicit semper.

Item multiplicatum debet esse; si enim gaudes de deo, imminet tibi gaudere de eius incarnatione.

Lc. II, 10: evangelizo vobis gaudium magnum, quia natus est, etc.. Item ut gaudeas de actione. Prov. XXI, 15: gaudium est iusto facere iudicium, etc.. Imminet etiam tibi gaudium de contemplatione. Sap.

C. VIII, 16: non habet amaritudinem conversatio illius. Item si gaudes de bono proprio, imminet tibi gaudere similiter de bono aliorum.

Item si de praesenti, imminet etiam de futuro; et ideo dicit iterum, etc..

Item debet esse moderatum, ne scilicet effluat per voluptates, sicut facit gaudium mundi.

Et ideo dicit modestia vestra, etc.; quasi dicat: ita sit moderatum gaudium vestrum, quod non vertatur in dissolutionem.

Iudith ult.: populus erat iucundus secundum faciem sanctorum, etc.. Prov. XII, V. 11: qui suavis est, vivit in moderationibus.

Et dicit nota sit omnibus hominibus; quasi dicat: vita vestra sic moderata sit in exterioribus, ut nullius offendat aspectum: impediret enim conversationem vestram.

Deinde cum dicit dominus enim prope est, tangitur causa gaudii. Homo enim gaudet de propinquitate amici. Dominus quidem prope est praesentia maiestatis. Act. XVII, V. 27: non longe est ab unoquoque. Item est prope propter propinquitatem carnis. Eph.

C. II, 13: qui eratis longe, facti estis prope.

Item est prope per inhabitantem gratiam.

Iac. IV, 8: appropinquate deo, et appropinquabit vobis. Item per exauditionis clementiam.

Ps. Cxliv, 18: prope est dominus invocantibus eum. Is. XIV, 1: prope est, ut veniat tempus eius, et dies eius non elongabuntur, etc..

Deinde cum dicit nihil solliciti, etc., ostendit quod mens nostra debet esse quieta; et primo ostendit superfluam sollicitudinem; secundo ostendit quid loco eius in mente succedat, ibi sed in omni oratione, etc..

Et satis convenienter subdit nihil solliciti, etc., ad hoc quod dixerat: dominus prope est; quasi dicat: ipse omnia tribuet, unde non necesse est quod sitis solliciti.

Matth. VI, 25: ne solliciti sitis animae vestrae quid manducetis, neque corpori vestro, quid induamini, etc..

Sed contra, quia dicitur Rom. XII, 8: qui praeest in sollicitudine.

Respondeo. Dicendum est, quod sollicitudo quandoque importat diligentiam quaerendi quod deest, et hoc est commendabile, et opponitur negligentiae; quandoque anxietatem animi cum defectu spei et timore de obtinendo id, circa quod sollicitatur, et hanc prohibet dominus Matth. VI, et hic apostolus, quia non debet desperare quin dominus det necessaria. Sed loco sollicitudinis debemus habere recursum ad deum. I Petr. Ult.: omnem sollicitudinem proiicientes in eum, quoniam ipsi est cura de vobis. Et hoc fit orando.

Et ideo dicit sed in omni, etc..

Et convenienter postquam dixit dominus prope est, subdit de petitione. Novo enim domino venienti porriguntur petitiones.

Et ponit quatuor quae necessaria sunt in qualibet oratione. Oratio enim importat ascensum intellectus in deum. Et ideo dicit in omni oratione. Eccli. XXXV, 21: oratio humiliantis se nubes penetrabit, etc.. Item debet esse cum fiducia impetrandi, et hoc ex dei misericordia. Dan. IX, 18: neque enim in iustificationibus nostris prosternimus preces ante faciem tuam, sed in miserationibus tuis multis, etc.. Et ideo dicit obsecratione, quae est contestatio per dei gratiam et eius sanctitatem, et ideo se humiliantis est. Prov.

C. XVIII, 23: cum obsecratione loquitur pauper.

Et hoc fit cum dicimus: per passionem et crucem tuam, etc.. Quia vero ingratus de beneficiis acceptis, indignus est ut alia accipiat, ideo subdit cum gratiarum actione.

I Thess. Ult.: in omnibus gratias agite.

Et tunc proponit petitionem. Et ideo dicit petitiones vestrae. Matth. VII, 7: petite, et accipietis.

Et haec quatuor si bene consideremus, habent omnes orationes ecclesiae. Primo enim invocatur deus; secundo commemoratur divinum beneficium; tertio petitur beneficium; quarto ponitur obsecratio: per dominum nostrum, etc..

Sed notandum quod dicit petitiones vestrae innotescant apud deum. Numquid dominus nescit hoc? ideo hoc tripliciter exponitur in Glossa. Primo innotescant, id est, approbentur ante deum, et appareant quasi dignae et sanctae. Ps. Cxl, 2: dirigatur, domine, oratio mea sicut incensum in conspectu tuo, etc.. Vel innotescant nobis ipsis, quod semper sint apud deum; quasi dicat: non oretis propter favorem populi.

Matth. VI, 6: tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso Ostio, ora patrem tuum in abscondito, etc.. Vel innotescant his qui sunt apud deum, id est, Angelis, per quorum ministerium deferuntur deo, non quasi ignoranti, sed quia intercedunt pro nobis.

Apoc. VIII, 4: ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu Angeli coram deo, etc..

Deinde cum dicit et pax, etc., ordinat animum quantum ad pacem per illa supradicta dispositum. Et hanc per modum orantis optat.

Pax, secundum Augustinum, est tranquillitas ordinis, perturbatio enim ordinis est destructio pacis. Haec ordinis tranquillitas tripliciter consideratur. Primo prout est in principio ordinis, scilicet in deo. Rom. XIII, V. 2: quae a deo sunt, ordinata sunt, etc..

Ab isto profundo, in quo est pax, derivatur primo et perfectius in beatos, in quibus nulla est perturbatio, et nec culpae, nec poenae, et consequenter derivatur ad sanctos viros.

Et quanto est magis sanctus, tanto minus patitur perturbationem mentis. Ps. Cxviii, 165: pax multa diligentibus legem tuam, et non est illis scandalum, sed perfecta est in beatis. Is.

Ult.: ecce ego declinabo super eam quasi fluvium pacis, etc.. Quia vero cor nostrum ab omni perturbatione non potest esse alienum nisi per deum, oportet quod per ipsum fiat. Unde dicit dei.

Et hoc secundum quod consideratur in ipso principio, exuperat omnem sensum creatum, quia, ut dicitur I Tim. Ult.: lucem habitat inaccessibilem. Iob XXXVI, 26: ecce deus magnus vincens scientiam nostram, etc..

Et secundum quod est in patria, superat omnem sensum Angelorum; sed secundum quod est in sanctis in via, exuperat omnem sensum humanum non habentium gratiam. Apoc. II, V. 17: vincenti dabo manna absconditum, et dabo illi calculum, etc..

Haec ergo pax custodiat corda vestra, id est affectus vestros, ut in nullo declinetis a bono. Prov. IV, 23: omni custodia serva cor tuum, quia ex ipso vita procedit. Item intelligentias vestras, scilicet ut in nullo devietis a vero. Et hoc in christo iesu. Per cuius scilicet charitatem conservatur affectus a malo, et per cuius fidem intellectus perseverat in vero.

Deinde cum dicit de caetero, etc., ordinat actum, et primo inducit eos ad bene agendum, ubi ponit actionis obiectum, scilicet bonum quod agitur, secundo motivum actus, tertio actum, quarto fructum actus. Haec quatuor sunt hic.

Obiectum autem boni actus, vel est obiectum cognitionis, vel affectionis.

Quantum ad intellectum est verum, quantum ad affectum est bonum. Et ideo dicit de caetero, id est ex quo sic estis firmati, cogitate quae sunt vera per fidem. Zach. VIII, V. 19: pacem et veritatem diligite, etc..

Quantum autem ad affectum, sciendum est, quod quaedam sunt de necessitate virtutis, quaedam superaddita. De necessitate virtutis sunt tria. Primo ut integer sit in se; et quantum ad hoc dicit quaecumque pudica, id est casta. Iac. III, 17: quae desursum est sapientia, primum quidem pudica est, etc..

Item quod sit directus ad proximum; unde dicit quaecumque iusta, etc.. Matth. V, 6: beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, etc..

Item ordinatus ad deum; unde dicit sancta.

Lc. I, 75: serviamus illi in sanctitate et iustitia coram ipso, omnibus diebus nostris, etc..

Obiecta autem necessitati superaddita sunt duo, primo quod sit inductivum ad amicitiam; secundo quod sit conservativum bonae famae. Quantum ad primum dicit quaecumque amabilia, id est, quae inducunt ad mutuam amicitiam. Eccle. VII, 39: non te pigeat visitare infirmum. Ex his enim in dilectione firmaberis. Prov. XVIII, 24: vir amicabilis ad societatem magis amicus erit quam frater. Quantum ad secundum dicit quaecumque bonae famae. Multa enim possent fieri cum bona conscientia, quae tamen propter famam sunt dimittenda. Eccli. XLI, 15: curam habe de bono nomine. Hoc enim magis permanebit, quam mille thesauri magni et pretiosi.

Motivum ad operandum est duplex.

Primo inclinatio interioris habitus; secundo exterior disciplina seu instructio.

Quantum ad primum dicit si qua virtus, id est habitus virtutis est in vobis, scilicet inducat vos ad hoc. Eccli. XLIV, 6: divites in virtute pulchritudinis studium habentes, pacificantes in domibus suis. Quantum ad secundum dicit si qua laus, id est laudabilis disciplina, scilicet est in vobis, facite bona. Ps.

Cxviii, 66: bonitatem et disciplinam et scientiam doce me, etc..

Et exponit qualis sit ista disciplina, dicens haec cogitate, scilicet quae didicistis me docente.

Matth. XI, 29: discite a me, quia mitis sum et humilis corde, etc., et I thess.

C. II, 13: cum accepissetis a nobis verbum auditus dei, accepistis illud non ut verbum hominum, sed sicut est vere verbum dei, etc..

Et vidistis, per exempla.

Sic enim patet motivum actus et obiectum, quia disciplina habetur per doctrinam. Et oportet quod primo capiatur; unde dicit haec cogitate. Item quod ei assentiatur; unde dicit et didicistis et accepistis. Item habetur per auditum et visum; unde dicit quae audistis et vidistis.

Bonus actus est duplex, scilicet unus interior, qui ponitur ibi haec cogitate, I Tim. IV, 15: haec meditare; exterior ibi agite, Is. I, 16: quiescite agere perverse, discite benefacere, etc..

Fructus est deus, ibi et deus pacis, etc.; quasi dicat: si hoc feceritis, erit vobiscum deus. II Cor. Ult.: pacem habete, et deus pacis et dilectionis erit vobiscum.