Capitulum IV.

Secundo, de vanitate malitiae in subditis secundum triplicem differentiam.

Verti me ad alia etc. Supra actum est de vanitate malitiae in praelatis: hic in subditis. Vanitas autem malitiae tangitur hic quantum ad triplicem differentiam: primo calumniae in malitiose nocendo; secundo invidiae in malitiose dolendo, ibi: Rursus contemplatus sum: tertio accidiae, a bono opere discedendo: et hoc tangitur ibi: Stultus complicat.

(Vers. 1. 2. 3.). Describit igitur calumniae vacuitatem: et quantum ad considerationem calumniae dicit: Verti me ad alia, supple: consideranda ; et vidi calumniae, quae sub sole geruntur, id est in hoc mundo: Ezechielis vigesimo secundo : "Populi terrae calumniabantur calumniam et rapiebant violenter, egenum et pauperem affligebant et advenam opprimebant calumnia absque iudicio". Et dicitur calumnia violenta bonorum extorsio, quasi per iustitiam, sed per malitiam.

Et subiungit aggravationem miseriae, propter oppressorum calamitatem, quia opprimuntur iniuste, inconsolabiliter, irremediabiliter.

Quia iniuste, dicit: Et lacrymae innocentium, scilicet pro hujusmodi calumniis: Iob trigesimo quinto : " Propter multitudinem calumniatorum clamabunt, et eiulabunt propter vim brachii tyrannorum ".

Quia inconsolabiliter: et neminem consolatorem, quod quidem aggravat crudelitatem: unde Threnorum primo: " Non est qui consoletur eam ex omnibus caris eius". Econtra Ecclesiastici septimo: "Non desis plorantibus in consolatione, et cum lugentibus ambula ";

Nec tantum consolatione caret, immo remedio: unde et subdit: Nec posse resistere violentiae eorum, cunctorum auxilio destitutos, supple : vidi. De hae malitia dicitur Proverbiorum vigesimo secundo : " Non facias violentiam pauperi, quia pauper est, neque conteras egenum in porta ". Ideo secundi Paralipomenon vigesimo: "In nobis non est tanta fortitudo, ut possimus huic multitudini resistere, quae irruit super nos".

Quantum autem ad detestationem culpae subiungit: Et laudavi magis mortuos quam viventes, eo scilicet, quod ista mala et crudelitates non vident, quas nemo bonus potest videre et non dolere: tertii Regum decimo nono dixit Elias: " Sufficit mihi, Domine, tolle animam meam: non enim melior sum quam patres mei".

Et feliciorem utroque iudicavi, scilicet mortuo et vivente, qui necdum natus est nec vidit mala, quae sub sole sunt: quasi videre ista mala vel vidisse magna sit miseria: primi Machabaeorum secundo: " Vae mihi, dixit Mathathias, utquid natus sum videre contritionem populi mei et contritionem civitatis sanctae, et sedere illic "? -- Sic igitur nolatur hic consideratio calumniae, aggravatio miseriae, quia illi sunt oppressi, desolati, auxilio destituti, et tunc detestatio culpas.

(Vers. 4.). Rursus contemplatus sum etc. Hic se-" eundo tangitur vanitas invidiae in dolendo de bono et prosperitate proximi malitiose, quam etiam vidit: unde subdit: Rursus contemplatus sum. Haec contemplatio est liber ac perspicax et defixos intuitus . Contemplatus sum, inquam, omnes labores et industrios hominum: labores, quantum ad corpus; . et industrios hominum, quantum ad animam.

Vel: labores et industrios, id est virtutes: unde alia translatio : Omnem virtutem operis: supra secundo:"Detestatus sum omnem industriam meam, qua sub sole studiosissime laboravi ". Et animadverti, id est, percepi in animo: patere, id est, exposita esse: m-vidiae proximi, quia videns bona invidus statim dolet: Ecclesiastici decimo quarto: " Nequam est oculos lividi et avertens faciem et despiciens animam suam ". Et in hoc ergo vanitas, scilicet malitiae: Proverbiorom vigesimo octavo: " Vir, qui festinat ditari et abis invidet" etc. Et cura superflua, scilicet poenae, quia, cum deberet de bonis sois cogitare, cogitat semper de alienis: onde Proverbiorom vigesimo tertio: "Ne comedas cum homine invido, et ne desideres cibos eius, quoniam in similitudinem arioli aestimat quod ignorat ".

(Vers. 5. 6.). Stultus complicat etc. Hic tertio tangitur vanitas accidiae, propter quam homo redditur taediosus et piger ad omne bonum et per hoc stultus. Ideo dicit: Stultus complicat manus suas: ideo stultus, quia piger; Proverbiorum duodecimo : "Qui sectator otium stultissimus est"; Proverbiorom sexto: " Vade ad formicam, o piger, et disce sapientiam ". Hic stultus complicat manus, quia renuit operari: Proverbiorom vigesimo sexto: " Abscondit piger manas suas sub ascella sua et laborat, si ad os soom eas converterit". Et ex hoc, quod operari renuit, pauper efficitur et macer propter defectum inopiae: unde dicit: Et comedit carnes suas, dicens: hyperbolice dictum est, eo quod macer efficitur, non habens cibum: Proverbiorum vigesimo primo : " Desideria occidunt pigrum, noluerunt enim quidquam manas eius operari".

Sed in bac pigritia accidiae habere sibi videtur excusationem sapientiae: unde et subdit dicens: Melior est pugillus cum requie quam plena utraque manus cum labore et afflictione animi. Haec est sententia pigri, per quam se excusat: unde dicitor Proverbiorum vigesimo sexto: " Sapientior sibi videtur piger septem viris loquentibus sententias". - Et sic insinuatur in pigro torpor accidiae, quia complicat manus;sustinentia penuriae, quia comedit carnes: excusatio ignorantiae, quia laudat requiem.