Cap. VIII.

De Dei sapientia, praedestinatione et praescientia.

De sapientia vero Dei haec tenenda sunt, scilicet quod ipsa divina sapientia limpidissime cognoscit omnia bona et mala, praeterita, praesentia et futura actualia et possibilia, ac per hoc incomprehensibilis nobis et infinita; ita tamen, quod ipsa in se nullo modo diversificatur, licet diversa nomina sortiatur. -In quantum enim est cognoscitiva omnium possibilium, dicitur scientia sive cognitio: in quantam est cognoscitiva omnium, quae in universo fiunt, dicitm visio: in quantum est cognoscitiva omnium, quae bene fiunt, dicitur approbatio: in quantum est cognoscitiva eorum quae futura sunt, dicitur praescientia sive praevisio; in quantum est cognoscitiva eorum quae ab ipso Deo flenda sunt, dicitur dispositio: in quantum est cognoscitiva eorum quae praeinianda sunt, dicitur praedestinatio; in quantum vero est cognoscitiva eorum quae damnanda sunt, dicitur reprobatio .

Et quia ipsa non tantum est cognoscitiva, sua est etiam ratio cognoscendi: ideo, in quantum est ratio cognoscendi omnia cognita, dicitur lux: in quantum est ratio cognoscendi visa et approbata, dicitur speculum: in quantum est ratio cognoscendi praevisa et disposita, dicitur exemplar: in quantum vero est ratio cognoscendi praedestinata et reprobata, dicitur liber vitae. - Est igitur liber vitae respectu rerum, ut redeuntium; exemplar, ut exeuntium: speculum, ut euntium: lux vero respecta omnium .

Ad exemplar autem spectat idea, verbum, ars et ratio: idea, secundum actum praevidendi -verbum, secundum actum proponendi: ars, secundum actum prosequendi: ratio, secundum actam perficiendi, quia superaddit intentionem finis. - Quia vero haec omnia unum sunt in Deo, ideo unum frequenter accipitur pro alio.

Et licet divina sapientia ratione diversitatis scitorum et connotatorum diversa sortiatur vocabula, non tamen diversificatur secundum rationem intrinsecam. Cognoscit enim contingentia infallibiliter, mutabilia immutabiliter, futura praesentialiter, temporalia aeternaliter, dependentia iudependenter, creato increate, alia a se in se et per se .

Et cum infallibiliter contingentia cognoscat, simul stat libertas et vertibilitas voluntatis cum praedestinatione et praescientia.

Intelligentia autem et ratio praedictorum haec est: quoniam primum principium, hoc ipso quod primum et summum, cognitionem habet simul simplicissimam et perfectissimam: quia perfectissimam, ideo cognoscit omnia dislinctissime sub omnibus conditionibus, quas res habent vel habere possunt ; et propterea futura scit esse futura, et praesentia praesentia; et bona scit approbanda, et mala reprobanda: binc est, quod diversa sortitur vocabula, secundum quod dictum est supra.

Sed quia simul stat perfectio sapicntiae cum summa simplicitate, hinc est, quod omnia alia a se c ognoscit in se et per se; ex quo sequitur secundum, quod creata cognoscit increate; ex quo sequitur tertium, quod dependentia cognoscit independenter; ex quo oritur quartum, quod temporalia cognoscit aeternaliter; ex quo quintum, quod futura cognoscit praesentialiter; ex quo sextum, quod mutabilia cognoscit immutabiliter: ex quo septimum, quod contingentia cognoscit infallibiliter.

Et ita contingentia, manentia contingentia, sunt divinae sapientiae prorsus infallibilia, tam in contingentibus, quae, subiacent naturae, quam libertati voluntatis humanae.

Unde qui vult hoc verum intelligere, quomodo simul stet libertas voluntatis creatae cum infallibilitate praedestinationis aeternae, resolvendo ab hoc ultimo procedat per illos septem gradus usque ad primum, quod primum principium perfectissime cognoscit omnia per se ipsum, quod est verum certissimum; ex quo cetera praedicta ratiocinando infallibiliter concluduntur.

Sicut autem divinae cognitionis certitudo simul stat cum contingentia rerum cognitarum, quia simul est simplicissima et perfectissima divina sapientia: sic unitas simul stat cum multiformitale rationum et idearum ex eadem causa. Quia enim perfectissima est, ideo distinctissime cognoscit universa et singula et illa omnia distinctissime et perfectissime repraesentat: et ideo singulorum dicitur habere rationes et ideas tanquam rerum similitudines perfectissime expressivas.

Quia vero simplicissima est, ideo omnes similitudines illae sunt unum in ipsa. Unde sicut Deus una, virtute omnia producit ex tempore secundum omnimodam rerum integritatem, sic una veritate omnia exprimit sempiternaliter. Et sicut una est in Deo altissimo, omnipotente operatio activa secundum rem, dicuntur tamen plures rerum productiones ratione pluralitatis productorum: sic una est veritas unius actus intelligentiae in Deo: dicuntur tamen plures similitudines, ideae et rationes ratione pluralitatis ideatorum vel existentium, vel futurorum, vel possibilium. Hae autem rationes vel ideae, licet sint una veritas et lux et essentia , non tamen dicuntur esse una ratio vel idea. Ratio enim vel idea dicitur ut ad alterum secundum rationem intelligendi. Nominat enim similitudinem cogniti, quae realiter tenet se ex parte Dei, licet secundum rationem intelligendi dicere videatur aliquid ex parte ideati.

Si autem linius simile in creatura requiratur, dicendum, quod hoc est illius exemplaris proprium: quia, sicut dictum est, simul est simplex et infinitum et perfectissimum, quo praeintellecta, cetera consequenter innotescunt. Quia enim exemplar illud est simplicissimum et perfectissimum, ideo actus purus: quia vero infinitum et immensum, ideo extra omne genus . Et hinc est, quod existens unum, potest esse similitudo expressiva multorum.