Capitulum IX.

Tertio ostendit, quam devote sapientiam a Deo petierit.

Deus patrum meorum etc. Postquam ostendit, qualiter sapientiam acceperit et quantum acceptam amaverit: hic ostendit, quam devote eam a Deo petierit. Et primo tangit petitionis formam: secundo, exauditionis rationem: Tu autemelegisti: tertio, petitionis finem: Mitte illam: quarto, finis difficultatem: Quis enim etc.

Primo tangitur petitionis forma.

In prima parte primo decorem laudat: secundo, donum specificat: Da mihi sedium: tertio, se humiliat: Quoniam servus: quarto, indigentiam insinuat: Etsi quis etc.

(Vers. 1.). Deus patrum meorum, scilicet per gratiam electionis: patrum, scilicet antiquorum: Exodi tertio : " Ego sum Deus patris tui, Deos Abraham " etc. Vel: Deus patrum meorum, id est, qui fecisti patres meos et elegisti et sanctificasti eos. Et Domine misericordiae, id est Domine misericors, ita quod sit intransitiva constructio: vel: Domine misericordiae, auctor, ita quod sit transitiva: in Psalmo : " Miserator et misericors Dominus". Domine, inquam, misericordiae, scilicet per effectum remissionis peccatorum et iustificationis: misericordia enim respicit miseriam: Proverbiorum decimo quarto:"Miseros autem facit populos peccatum ". Qui fecisti

omnia, scilicet per opus creationis, ut patet Genesis primo : in Psalmo: "Dixit, et facta sunt": Verbo tuo, id est per Filium tuum: Ioannis primo: " In principio erat Verbum " etc., et post: " Omnia per ipsum facta sunt ".

(Vers. 2.). Et sapientia tua, id est eodem Filio tuo, secundum illud Psalmi : "Omnia in sapientia fecisti "; constituisti, id est, ex partibus valde diversis composuisti, scilicet ex spiritu rationali et luto terrestri: hominem ,- Ecclesiastici decimo septimo: " Deus de terra creavit hominem ". Et notandum, quod cetera dicit facta solo Verbo , sed hominem sapientia, quasi opus nobilius, quia capax sapientiae tam creatae quam increatae, et ideo quasi opus maiori excogitatione faciendum: propter quod Dominus, quasi deliberans, ait Genesis primo : " Faciamus hominem ad imaginem " etc. Ut dominaretur creaturae, quae a te facta est, creaturae, scilicet non spirituali vel angelicae, sed corporali, et hoc per potentiam: Genesis primo: " Dominamini piscibus maris "etc.

(Vers. 3.). Ut disponat orbem terrarum: scilicet per sapientiam: est enim homo positus in hoc mundo, sicut rex in regno. In aequitate, id est misericordia, et iustitia: haec enim duo in disponendo iungi debent: Gregorius : " Disciplina et misericordia multum destituitur, si una sine altera teneatur ". Et in directione cordis, scilicet per bonitatem, et hoc per rectam ad Deum intentionem: in Psalmo : " Confitebor tibi in directione cordis ": Iob trigesimo quarto: "Si direxerit ad Deum cor suum, spiritum illius et flatum ad se trahet ": iudicium iudicet, scilicet super subditos. Nomine autem iudicii simpliciter dicti intelligit iudicium " verum " vel iustum. Sicut enim homo pictus vel mortuus non est homo, sic falsum vel iniustum iudicium non est iudicium.

(Vers. 4.).Da mihi, " a quo omne datum optimum ", Iacobi primo : sapientiam, scilicet intellectum, sedium tuarum assistricem, id est sanctarum animarum inhabitatricem: supra septimo: " Per nationes in animas sanctas se transfert ". Sanctae autem animae dicuntur sedes Dei, quia in eis sedet

Deus et quiescit praesidens et imperans omnibus earum motibus et affectionibus: Isaiae ultimo : " Caelum mihi sedes est "; Glossa: " Anima iusti sedes est sapientiae ". Et noli me reprobare, dando mihi bonitatem et gratiam in affectu: noli, inquam, reprobare me, sicut illos, de quibus ad Romanos primo : " Tradidit illos in reprobum sensum ": Ieremiae sexto: " Argentum reprobum vocate eos ". A pueris tuis, scilicet a puerorum tuorum numero et consortio excludendo, de quibus Isaiae octavo: " Ecce, ego et pueri mei" etc.

(Vers. 5.). Quoniam etc., quasi dicat: ideo peto, ut des mihi sapientiam, quoniam servus tuus sum ego, id est tibi paratus servire: in Psalmo : " Servus tuus sum ego, da mihi intellectum ": tertii Regum decimo: "Beati servi tui, qui audiunt sapientiam tuam " . Et filius ancillae tuae, id est synagogae, de qua ad Galatas quarto: " Scriptum est, quoniam Abraham duos filios habuit". Secundum Glossam verba ista sunt " Filii ad Patrem ", secundum quod homo sapientiam pro membris petentis, se servum eius secundum humanitatem, non filium alligantis: Isaiae quadragesimo nono: " Servus meus es tu, Israel, quia in te gloriabor ". Et filius ancillae tuae, id est Virginis Mariae, secundum illud Lucae primo : " Ecce, ancilla Domini ". Homo infirmus, ex parte corporis propter corporis fragilitatem: in Psalmo: (Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum ". Et exigui temporis, propter vitae brevitatem: Iob decimo quarto: " Homo natus de muliere, brevi vivens tempore "; et minor, ex parte animae, id est ex naturali virtute insufficiens, ad intellectum ,-Glossa : "Ad percipiendum ": iudicii, id est iudiciorum tuorum, quorum exemplo iudicandum est: et legum, tuarum scilicet aeternarum, quarum regulatione iudicandum est: ad Romanos undecimo: "O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia eius, et investigabiles viae eius "l

(Vers. 6.). Et si quis etc., in hoc innuitur caritas, erit consummatus, id est perfectus: Glossa: " In iudicio "; inter filios luminum, qui ex viro scilicet et muliere nascuntur ad differentiam filii hominis, id est solius Virginis, de quo Matthaei decimo sexto: " Quem dicunt homines esse filium hominis"? Et dicit: consummatus inter filios hominum, quoniam potest esse purus homo per naturam. Si ab illo fugerit vel aufugerit , scilicet tanquam ab indigno et peccatore, secundum illud supra primo: "In malevolam animam non introibit sapientias: sapientia tua: Glossa: " Divina ", non mundana. Mundana enim propter peccatum non fugit: Ieremiae quarto: " Sapientes sunt, ut faciant mala ". In nihilum, scilicet moris, non naturae , computabitur, scilicet apud Deum et Sanctos eius: infra decimo tertio: " Vani sunt omnes homines, in quibus non subest scientia Dei": per gratiam enim est homo id quod est quantum ad esse moris: unde primae ad Corinthios decimo quinto: " Gratia Dei sum id quod sum "; item, sine caritate homo nihil est, ut patet primae ad Corinthios decimo tertio: et secundum Augustinum peccator nihil est, scilicet in eo, quod talis.

Secundo, exauditionis ratio duplex.

Tu autem elegisti etc. Hic subdit multiplicem rationem exauditionis, quarum prima est iniunctum officium regni: secunda est mandatum templi aedificandi: Et dixisti etc.

(Vers. 7.). Tu autem etc, quasi dicat ita: sum . per me insufficiens sine sapientia. Autem, pro sed: nihilominus tu elegisti me: Glossa : " Salomonem, vel Christum ". Regem populo tuo, id est in te credenti: in Psalmo: " Ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion " etc.: et iudicem filiorum tuorum et filiarum, scilicet tuarum, id est fidelium, secundum illud Ioannis primo: " Dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine eius". Regis officium est et in negotiis aliis regni suum exercere iudicium: iudicis vero specialiter est in causis populi.

(Vers. 8.). Et dixisti: Glossa : " Iussisti "; David enim, qui vir sanguinum erat, non fuit permissus templum aedificare: sed Salomon pacificus ad hoc fuit electus, ut patet secundi Regum septimo et primi Paralipomenon vigesimo nono. Et dixisti, inquam, aedificare me templum in monte sancto tuo, id est in monte Moria, ubi sancta fieri voluisti: et in civitate habitationis tum, scilicet Ierusalem, ubi habitare dicebatur quia ibi excellentius colebatur : altare, scilicet holocaustorum, holocaustorum, dico, ad differentiam altaris aenei, quod erat in atrio ante templum sub divo. Similitudinem tabernaculi tui sancti, id est ad eius exemplar, de quo Exodi vigesimo quinto , quod factum est ad exemplar caelestis tabernaculi: unde ibidem: " Inspice et fac secundum exemplar, quod tibi in monte monstratum est". Quod praeparasti: Glossa : " Per Moysen ": ab initio, non creationis: sed dationis Legis: unde Glossa: "Cum educeres filios Israel de Aegypto "; tabernaculum in deserto, ut dicit Glossa, signabat Ecclesiam militantem, sed templum in Ierusalem triumphantem. Ratio huius est, quia tabernaculum in deserto erat mobile, sed templum in Ierusalem erat immobile.

(Vers. 9.). Et tecum, scilicet praeparavit, sapientia tua, scilicet increata, " id est Filius tuus ", de quo primae ad Corinthios primo: " Christum Dei virtutem atque sapientiam ". Quae novit opera tua, quasi cooperatrix omnium, secundum illud Psalmi: " Omnia in sapientia fecisti ". Quae affuit, tecum praesens, tunc, scilicet cum orbem terrarum faceres: Proverbiorum octavo: " Quando appendebat fundamenta ternae, eram cum eo cuncta componens": et in eodem: " Delectabar cum eo per singulos dies, ludens in orbe terrarum ". Et sciebat, quod id placitum esset oculis tuis, scilicet quoad consilia: oculis tuis, scilicet intellectus et affectus tui, id est misericordiae et veritatis tuae, "in omni enim opere Dei misericordia et veritas .": Ecclesiastici quadragesimo secundo: "Invenit gratiam coram oculis Domini",

secundam aliam translationem. Et quod directum: Glossa: "Id est rectum et iustum ": in praeceptis tuis: in Psalmo: "Iustitiae Domini rectae, laetificantes corda ".

Tertio, petitionis finis dupliciter Ungitur.

Mitte Ulam etc. Hic ostendit finem petitionis, id est, ad quid sapientiam quaesierit: et primo petit sapientiam ad sciendum et faciendum Dei voluntatem. Secundo ostendit, quod volet ad talis finis adeptionem: Scit enim.

(Vers. 10.). Dicit ergo: Mitte illam, scilicet sapientiam etc. Notandum, quod duplex est missio Sapientiae, scilicet una visibilis in carnem, de qua Ioannis decimo : Quem Pater sanctificavit et misit in mundum ": alia in mentem, quam petit hic. De caelis sanctis tuis, id est de te ipso, qui caelum es omnia continendo ; in Psalmo: " A summo caelo egressio eius ", item Iacobi tertio: " Quae desursum est sapientia primum quidem pudica est " etc. Dicit autem de caelis pluraliter propter multitudinem contentorum et effectuum in contentis, sicut dicuntur dies aeternitatis pluraliter: Michaeae quinto : Et egressus eius, sicut a principio dierum aeteraitatis". Et a sede magnitudinis tuae: Glossa: A te ipso, qui sedens et quietus, omnia gubernans "; Isaiae decimo octavo: " Ego quiescam et considerabo in loco meo, sicut lux meridiana clara est ".

Et notandum, quod Sapientia increata quandoque dicitur esse in sinu Patris, ut Ioannis primo : " Unigenitus, qui est in sinu Patris, enarravit nobis": aliquando gigni ex utero, in Psalmo: " Ex utero ante luciferum genui te "; aliquando ex ore Patris procedere, Ecclesiastici vigesimo quarto: " Ego ex ore Altissimi prodii primogenita ante omnem creaturam "; aliquando de caelo mitti, ut hic: aliquando sedere in sanctis animabus, unde supra eodem: "Da mihi sedium tuarum assistricem sapientiam " etc. Primum propter occultationem, secundum propter consubstantialitatem, tertium propter manifestationem, quartum propter illuminationem, quintum propter tranquillitatem.

Ut mecum sit, scilicet intus in animae essentia et per gratiam inhabitando et informando: Ecclesiastici vigesimo quarto : " In Iacob inhabita " etc. Et mecum laboret, motivam animae potentiam ad opus perficiendo: Ecclesiastici ultimo: " Memoratus sum misericordiae tuae, Domine, et operationis tuae, quae a saeculo sunt ". Ut sciam, id est, ut scire me Iacias meae animae potentiam cognitivam illustrando, quid acceptum sit coram te, vel apud te ,- in Psalmo: " Doce me facere voluntatem tuam ".

(Vers. .). Scit enim omnia illa, omnia scilicet ad scientiam rationis pertinentia, sicut sunt inferiora: et intelligit, omnia scilicet pertinentia ad intelligentiam intellectus, ut sunt superiora, supra septimo : " Omnia prospiciens ". Et deducet me in operibus meis sobrie: Glossa : " Ne offendam ", dirigendo in opere bono: supra octavo: " Sobrietatem docet" etc. Et custodiet me in sua potentia: Glossa: " Ab adversariis " protegendo: in Psalmo: "Nisi Dominus custodierit civitatem " etc.: item: "Ecce, non dormitabit neque dormiet" etc.

(Vers. 12.). Et erunt accepta opera mea: Glossa : " Coram Deo ", tanquam facta pure ex amore suo. Et disponam populum tuum iuste, scilicet recte subditos gubernando: unde supra octavo: " Disponam populos et nationes ". Et dignus ero sedium patris mei, ipsum imitando: sedium dicit pluraliter, quia sedes praesentis regni, secundum illud Proverbiorum octavo: " Per me reges regnant ": et futuri: Glossa: " Remuneratione caelestis regni ".

Quarto, finit huius difficultas dupliciter ostenditur.

Quis enim hominum etc. Hic ostendit finis difficultatem, primo ostendens, quod Dei voluntas sine sapientia sciri non potest: secundo, quod solum per eam sciri potest: Sensum autem tuum.

Quod sine illa sciri non possit, ostendit primo ex divini sensus profunditate: secundo, ex sensus humani imperfectione: Cogitationes enim: tertio, ex rerum sensibilium comparatione, ibi: Et difficile aestimamus etc.

(Vers. 13.). Bene dixi: Mitte illam etc.: quis enim hominum, scilicet purus homo, poterit scire, scilicet sine sapientia tua, consilium Dei? quod est in praevidendo et disponendo fienda: Isaiae quadragesimo : " Quis adiuvit spiritum Domini, aut quis consiliarius eius fuit"? Aut quis poterit cogitare, id est cogitando nosse, quid velit Deus? scilicet operando praevisa, quasi dicat: nullus: unde ad Romanos undecimo: " O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei" etc.

(Vers. 14.). Cogitationes enim mortalium, scilicet quamdiu sumus in statu mortalitatis, timidae: Glossa : "Id est fragiles": et hoc quantum ad ea quae sunt supra rationem. Et incertae providentiae nostrae: Glossa: " Quia anima mutabilis est, et caro corruptibilis ", et hoc quantum ad ea quae sunt sub ratione et veri cogitatione.

(Vers. 15.). Corpus enim, quod corrumpitur, id est, quod continuae corruptioni subiacet, propter quod putredini comparatur; Iob vigesimo quinto : "Homo putredo, et filius hominis vermis". Aggravat animam, scilicet affectum eius a caelestibus retrahendo: ad Galatas quinto: " Caro concupiscit adversus spiritum ".

Corpus, quod corrumpitur, aggravat animam. Notandum, quod corpus animam peccato originali maculat: Iob decimo quarto : " Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine"? Item, necessitati peccati venialis obligat: ad Romanos septimo: "Quod odi malum, illud facio". Item, ad peccatum mortale inclinat: Genesis octavo : " Proni sensus, et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescentia ". Item, intellectum a contemplatione veritatis obnubilat: supra secundo: " Umbrae transitus tempus nostrum ", umbrae, scilicet interpositione corporis opaci inter animam et solem iustitiae. Item, affectum ab amore caelestium retardat, ut hic: " Corpus, quod corrumpitur, aggravat animam ". Item, potentias motivas a bono impedit et ligat: in Psalmo : " Educ de custodia vel de carcere, " animam meam ": item ad Romanos septimo: "Non, quod volo bonum, hoc ago". Item, spiritui continuum bellum suscitat: ad Galatas quinto: " Caro concupiscit adversus spiritum ". Item, cura sui spiritum sollicitat, contra quod Matthaei sexto : " Nolite solliciti esse " etc. Item, suis molestiis animam perturbat: Danielis decimo tertio: " Angustiae mihi sunt undique ". Item, sui mutabilitate eius quietem turbat et variat: Iob decimo quarto: " Et nunquam in eodem statu permanet ".

Et terrena inhabitatio deprimit, id est, deorsum premit a contemplatione aeternorum retrahendo,

id est ad terrena inclinando: sensum, id est intel lectam humanum: Genesis octavo : " Sensus et cogi tatio humani cordis prona sunt in malum ab adole scentia ": ideo ad Romanos septimo: " Infelix " etc Sensum, inquam, multa cogitantem, id est tempo rana, quae multa sunt, non aeterna, quae unon sunt, secundum illud Lucae decimo: " Turbaris erg: plurima, porro unum est necessarium".

(Vers. 16.). Et difficile etc, quasi dicat: Et ha patet, quia difficile aestimamus, id est aestimative non certitudinaliter cognoscimus: Ecclesiastae primo " Cunctae res difficiles ": quae in terra sunt, in est sensibilia inferiora. Et quae in prospectu sunt "id est in aperto ", sicut naturas rerum sensibilius superiorum: invenimus cum labore: Ecclesiastae octavo: " Est homo, qui diebus ac noctibus somnurt non capit oculis: et intellexi, quod omnium operum Dei nullam possit homo invenire rationem ". Philo sophus : " Sicut se habet oculus noctuae ad lucen solis, sic intellectus noster ad manifestissima naturae" Quae autem in caelis sunt quis investigabit? cura sint tam remota a nobis: Ecclesiastici tertio :"Altiori te ne quaesieris ": Ecclesiastae quinto: " Deus in caelo et tu super terram: idcirco pauci sint sermones tui"

Sensum autem tuum etc. Hic ostendit, quot voluntas divina potest solum sciri per sapientiam Hoc autem ostendit appropriando ei triplicem effectum, scilicet effectum instruendi intelligentiam, corrigendi culpam: Et sic correctae: sanandi nat Iuram, ibi: Nam per sapientiam etc.

(Vers. 17.). Sensum autem tuum, id est consilium et voluntatem, quis sciet? quasi dicat: nullus. Nisi tu dederis sapientiam, illuminantem intellectum: Ecclesiastici primo : " Secundum datum suum praebel illam diligentibus se ": Iacobi primo: " Dat omnibus affluenter": Danielis secundo: " Dat sapientiam sapientibus et scientiam intelligentibus disciplinam ". Et miseris Spiritum sanctum tuum, inflammantem affectum, quasi dicat: nullus. Sicut enim nemo " scit quae sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui est in ipso" ut habetur primae ad Corinthios secundo "sic nec ea quae Dei sunt, nisi Deus, et cui voluerit revelare" De altissimis, id est de te, qui altissimus es, et de Filio, qui altissimus est, et vos dico altissimi, adiective, non substantive.

(Vers. 18.). Et sic, scilicet per donum sapientiae et Spiritus sancti missionem, correctae sunt semitae, id est operationes, eorum qui in terris sunt, id est hominum, et hoc per revocationem a malo: Ioannis decimo sexto : "Ille arguet mundum de peccato "; et bene dicit: Semitae eorum qui in terris sunt, id est peccantium in terra: semitae enim angelorum peccantium corrigi non possunt. Et quae tibi placent didicerunt homines, per informationem in bono: Ioannis decimo quarto: " Spiritus paracletus etc., docebit vos omnia ".

(Vers. 19.). Nam per sapientiam etc. Bene dixi: , Et sic correctae sunt etc.: nam per sapientiam sanati sunt, scilicet a caecitate intellectus et corruptione affectus; Ecclesiastici vigesimo quarto : " Ego quasi flnvius Dorix ", quod interpretatur medicamentum generationis. Quicumque placuerunt tibi, Domine, a principio, " scilicet mundi", secundum Glossam : infra decimo sexto: "Etenim neque herba neque malagma sanavit eos" etc.: in Psalmo: " Misit verbum suum et sanavit eos ": Proverbiorum tertio: " Lignum vitae est his qui apprehenderint eam ". Hinc est, quod canes spirituales, id est sapientiae doctores et praedicatores, habent linguas medicinales: et dicit omnes, quia, secundum Augustinum , eadem fides Mediatoris salvavit antiquos, quae salvat et nos.