Caput XI.

0695A

Dico ergo: Numquid Deus repulit populum suum? Absit. Quia satis illos humiliaverat; modo quasi bonus doctor consolatur eos, ne illos nimium exacerbare videretur. Non omnes, ait, repulit, nec semper, nisi quamdiu non credunt.

Nam et ego Israelita sum. Si omnes repulisset, me non suscepisset.

Ex semine Abraham, de tribu Benjamin. Non ex semine proselytorum.

Non repulit Deus plebem suam, quam praescivit. Illam plebem non repulit, quam praescivit esse credituram.

An nescitis in Elia, quid dicit Scriptura? In Regum libro, ubi scriptum est de Elia.

0695B Quemadmodum interpellat Deum adversum Israel. Gentibus superbiam tollit, ne glorientur quod ex Judaeis paucissimi crediderunt, et ipsi soli remanserunt Deo.

Domine, Prophetas tuos occiderunt: altaria tua suffoderunt, et ego relictus sum solus: et quaerunt animam meam. Omnes Prophetae illa tantummodo sciebant, quae illis fuissent a Domino revelata. Unde et rex Jeremiam dubie interrogat: si in ea hora, qua cum illo loquebatur, apud eum sermo Domini haberetur. Sed et Elisaeus dicit: quomodo haec Dominus abscondit a me? Ita ergo et Elias hoc loco praeter se esse alios, qui Deum colerent, ignoravit.

Sed quid dicit illi divinum responsum? Reliqui mihi septem millia virorum. Si Prophetam tanti latuerunt, 0695C quanto magis vos nescitis, quam multi Judaeorum, et salvati sunt, et salvandi.

Qui non curvaverunt genua ante Baal. Non solum immolando idolis servitur, sed etiam delinquendo. Si enim Deus factis negatur, utique et daemones honorantur.

Sic ergo et in hoc tempore. Sicut ergo tunc non omnes perierunt, ita et nunc aliquanti salvantur.

Reliquiae secundum electionem gratiae Dei salvae factae sunt. Electio gratiae, fides est; sicut opera, electio legis. Caeterum, quae electio, ubi nulla diversitas meritorum?

Si autem gratia, jam non ex operibus. Ne dicerent illi, de quibus Eliae dicitur: Justi erant, isti vero peccatores: quomodo electi sunt? subjecit: quia et 0695D ipsi gratis salvati sunt sicut et gentes.

Alioquin gratia jam non est gratia. Quia gratuitum munus appellatur.

Quid ergo? Quod quaerebat Israel, hoc non est consecutus. Ideo Israel totus non est consecutus justitiam, quia eam non ex fide quaerebat, sed ex solis operibus legis se justificari putabat: cum maxime legis mandata contemneret. Unde a Salvatore arguuntur culicem liquantes, et camelum glutientes. Item propterea hoc dicit, quia Judaeorum erant promissiones, per quas venturus erat Christus salvare eos a suis peccatis, sed quia venit, et non crediderunt: ideo dicit, Israel non est consecutus.

Electio autem consecuta est. Qui per fidem electi sunt.

0696A Caeteri vero excaecati sunt. Caeteri, per infidelitatem excaecati sunt, sicut scriptum est: Nisi credideritis, non intelligetis.

Sicut scriptum est: Dedit illis Deus spiritum compunctionis: oculos, ut non videant, et aures, ut non audiant. In Isaia. Ante hominem vita et mors, quod placuerit ei, dabitur illi: ne libertas scilicet tollatur arbitrii. Dei ergo dare, permittere est. Spiritum autem compunctionis, quem desiderabant. Semper enim verbis Dei fuerunt increduli; nam si voluissent habere spiritum fidei, accepissent. Sed et nunc Christiani, qui de resurrectione dubitant, et praemio ac gehenna, similem sibi spiritum quaesierunt. Hoc enim loco Propheta de infidelibus loquitur. Divina Scriptura hoc habet, ut cum unusquisque habeat 0696B libertatem faciendi bonum, vel malum, Deum dicat tradere, aut dare: propterea quia ipse est, qui dedit libertatem. Haec enim facit ejus patientia: quia non statim peccantibus infert vindictam, nec bonis praemia.

Usque in hodiernum diem. Usquequo convertantur: sicut de velamine cordis ad Corinthios dicit.

Et David dixit: Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum, et in captionem, et in scandalum, et in retributionem illis. Obscurentur oculi eorum ne videant: et dorsum eorum semper incurva. Aliter: semper incurva onera peccatorum, ut non dimittantur nisi crediderint: quia in passione Christi beati sunt, pascha comedentes. Hoc enim de illis prophetatur, qui Salvatorem aceto et felle potarunt: et tamen 0696C ipsis dicit Petrus: Et nunc scio, quia per ignorantiam fecistis hoc. Poenitemini ergo: et baptizetur unusquisque vestrum. Et ipse Paulus post modicum ait: Et illi, si non permanserint in incredulitate, inserentur: ut sciamus quia spiritus compunctionis facultatem illis non abstulit convertendi. Denique statim ipse solvit in sequentibus verbis. Item sacerdotes cum arbitrantur quod si Christum interfecerint, haberent semper mensam sacrificiorum et decimarum: facta est illis in laqueum. Perdiderunt enim templum, in quo vanam spem habuerunt, et nunc sunt inter gentes maledicti.

Dico ergo: Numquid sic offenderunt? Modo iterum partem revelat Judaeorum.

Ut caderent? Absit. Non penitus, et irremediabiliter 0696D ceciderunt.

Sed illorum delictum, salus est gentibus, ut illos aemulentur. Usque adeo illos dilexit, ut propter salutem illorum gentes vocarentur, quo eas videntes ad regnum Dei admitti, vel sic facilius converterentur. Item quia dispensatio Dei ita fuit, ut per mortem Christi, omne genus humanum salvaretur: sicut ipse Dominus dicit: Cum exaltatus fuero, omnia ad me traham: ideo dicit: Sed illorum delictum salus gentium. Dicens autem: Ut illos aemulentur, ostendit, quia nisi gentes Christo credidissent, reliquiae illorum numquam salvatae fuissent.

Quod si delictum illorum, divitiae sunt mundi, et diminutio eorum, divitiae gentium: quanto magis plenitudo 0697A eorum? Si delictum eorum tantum vobis profuit, ut sine operibus legis, vos illis faceret cohaerere: et si pauci eorum credentes, omnes vos ad salutem vocarunt: quanto magis si omnes crediderunt, prodesse poterant vobis per doctrinam.

Vobis enim dico gentibus. Vult ostendere, se ad Judaeorum salutem magnopere festinare.

Quamdiu quidem ego sum gentium Apostolus, ministerium meum honorificabo. Quamdiu fuero in corpore constitutus, honorificabo ministerium nostrum: dum exemplo meo, plures eorum salvare contendo.

Si quo modo ad aemulandum provocem carnem meam. Ut omni modo talem me exhibeam, ut me desiderent imitari.

0697B Et salvos faciam aliquos ex illis. Vel aliquantos, quia nolunt omnes.

Si enim amissio eorum, reconciliatio est mundi. Repetit, quod dixerat superius.

Quae assumptio, nisi vita ex mortuis? Unde gentibus assumptio, nisi ex illorum viverent morte? Ex Judaeis mortuis Christus, vel Apostoli vita fuerunt gentibus. Sive si quos inde liberavero, ad vestram proficient vitam. Item hoc dicit: quoniam sicut gentes per fidem assumptae sunt, ita etiam Judaei, si crediderint, ex mortuis ad vitam transibunt.

Quod si delibatio sancta est, et massa. Si illi, qui pauci ex eis crediderunt, sancti sunt, et omnes si credant. Hic primitias, Christum dicit, massam autem, populum Hebraeorum, a quibus Christus secundum 0697C carnem est.

Et si radix sancta, et rami. Radix partriarchae: rami Apostoli: hoc est, et primi, et novissimi sancti ex ipsis sunt. Item hoc loco radicem Abraham significat: quoniam propter fidem, pater multarum gentium vocatur. Ramos vero posteros ejus, fidem similiter retinentes.

Quod si aliqui ex ramis fracti sunt. Non propter te fracti sunt, sed propter illos tu insertus es, quia illi fracti sunt.

Tu autem cum oleaster esses, insertus es in illis. Olea quidem, sed inculta atque silvestris. Item hoc loco contra naturam gentilem populum insitum dicit radice, hoc est, in fide patriarcharum: et non secundum naturam arborum quasi in insertum, proprii 0697D generis fructum ferre, sed bonitatem radicis sequi, n quam insertus es.

Et socius radicis et pinguedinis olivae factus es. Radicis, patrum: pinguedinis, Christi.

Noli gloriari adversus ramos. Quod si gloriaris, non tu radicem portas, sed radix te. Noli de illorum perditione gaudere: alioquin audies quod non illi per te stant, sed tu per illos. Nec tu illis vitam praestas, sed illi tibi.

Dicis ergo: Fracti sunt rami, ut ego inserar. Bene propter incredulitatem fracti sunt. Tu dicis ideo illos fractos, ut tu inseraris: Videamus si propterea, et non magis propter incredulitatem suam ceciderunt.

0698A Tu autem fide stas. Non enim Deus personam tuam acciperet, et illos sine causa projiceret.

Noli altum sapere, sed time. Quidam hunc locum non intelligentes, nec attendentes causam, vel personas, de qua et de quibus loquitur Apostolus, putant hic sapientiam esse prohibitam. Quod si ita est, secundum illos, invenietur sibi ipse contrarius, qui hic vetat, quod alibi, ut Ephesii et caeteri accipiant, magnis supplicationibus ad Dominum deprecatur. Noli ergo altum sapere, hoc est, noli contra eos esse superbus.

Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. Si illis non pepercit, propter incredulitatem, qui ex radice sancta sunt: multo minus tibi, si peccaveris.

0698B Vide ergo bonitatem, et severitatem Dei. Contra eos, qui alium Deum justum, alium asserunt bonum. Et contra eos, qui negant Deum in peccantibus vindicare.

In eos quidem qui ceciderunt, severitatem: in te autem bonitatem Dei. Quia et illi juste fracti sunt, et tu clementer insertus es.

Si permanseris in bonitate. In fide, quae tibi Dei bonitate collata est.

Alioquin, et tu excideris. Sed et illi, si non permanserint in incredulitate, inserentur. Sin vero, et tu severitatem senties, et illi bonitatem.

Potens est enim Deus iterum inserere illos. Apud homines quidem impossibile est, aridos surculos reformare: apud Deum omnia possibilia et facilia sunt.

0698C Nam et si tu ex naturali excisus oleastro. Quia jam olim patres eorum, naturalem legem obliti, degeneraverant a natura, et per successiones peccandi, consuetudine permanente, quasi naturaliter amari et infructuosi esse coeperunt. Item hoc loco contra naturam gentilem populum insitum dicit in radice: hoc est, in fide patriarcharum, et non secundum naturam arborum quasi insertum, proprii generis fructum ferre, sed bonitatem radicis sequi, in quam insertus est.

Et contra naturam insertus es in bonam olivam: quanto magis hi qui secundum naturam inserentur suae olivae? Contra naturam est, olivae inserere oleastrum, quia magis ramus solet vim radicis imitari quam radix ramorum in suam vertere qualitatem:

0698D Nolo enim vos ignorare, fratres. Hoc totum contra illos, ne superbiant gentes.

Mysterium hoc. Arcanum, quod hominibus ignotum est, quare salvatae sunt gentes: quia occasionem eis salutis etiam caecitas praestiterit Israel.

Ut non sitis vobismetipsis sapientes. Ne secundum humanam sapientiam dicatis: Nos Deus elegit, et illos abjecit.

Quia caecitas ex parte contigit Israel. In tantum Israel et delicta, et perfidia occuparunt, ut veniret tempus, quo gentes omnes admitterentur ad vitam, et ita omnis Israel per fidem solam salvaretur: quomodo gentium plenitudo vita aequales essent in Christo, quia inaequales fuerant in delictis.

0699A Donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret. Tamdiu permansit, donec gentes salvatae viderent, quod omnes vocati sunt ad salutem: sive ex Juda, et Israel, et lege scilicet. Item hoc ostendit, quoniam intrante in fidem Christi gentium supplemento, tunc zelo, et aemulatione permoti reliqui populi Judaeorum, credentes in Christo, salvi fiant. Praeponit autem interdum Apostolus gentes populo Hebraeorum in fide, ea ratione, quoniam etiamsi aliquanti ex illis Christo crediderant: tamen legis Mosaicae adhuc praecepta servabant. Unde et ipsi postea exemplo gentium, Christianam fidem integre custodire coeperunt. Non enim pro multitudine, plenitudinem dicit: sed quia repleti sunt a Domino nostro: sicut et ipse ait Paulus de credentibus. Et ipsum dedit 0699B caput super omnem Ecclesiam, quae est corpus ipsius: plenitudo ejus qui omnia in omnibus adimplet.

Sicut scriptum est: Veniet ex Sion, qui eripiat, et avertat impietatem ab Jacob. Quidam haec omnia futura existimant. Quibus respondendum est: Ergo et hoc testimonium: Veniet ex Sion qui eripiat Israel, adhuc futurum est, ut rursum Christus adveniat liberare, et a Deo pro tempore excaecati sunt, et non semetipsis quid de illis, quomodo pereunt non credentes.

Et hoc illis a me Testamentum, cum abstulero peccata eorum. Testamentum novum, quod promisit: quod nonnisi novi, abolitis peccatis, accipient.

Secundum Evangelium quidem inimici, propter vos. Inimici mihi sunt, propter quae vobis praedico, Christum 0699C prohibentes, non gentibus loqui, ut salvae fiant.

Secundum electionem autem charissimi, propter patres. Si autem credant, charissimi sunt: dupliciter commendati.

Sine poenitentia enim sunt dona, et vocatio Dei. Si crediderint, non illis poterunt imputari peccata, quia Dominum non poenitet Abrahae semen promisisse. Sive illi sine afflictione poenitentiae, si crediderint, salvabuntur.

Sicut enim aliquando et vos non credidistis Deo. Quando adhuc illi credebant.

Nunc autem misericordiam consecuti estis, propter incredulitatem illorum. Non vestro merito.

Ita et isti nunc non crediderunt in vestram misericordiam. Misericordia gentium, Christus est.

0699D Ut et ipsi misericordiam consequantur. In tantum non crediderunt, ut et ipsi operibus suis non justificentur, sed misericordia, sicut et vos.

Conclusit enim Deus omnia in incredulitate. Non vi conclusit, sed ratione conclusit, quos invenit in incredulitate: hoc est, Judaeos omnes et gentes hic conclusit, quia ante Judaei peccatores tantum erant, non etiam perfidi: postquam autem Christum non crediderunt, gentibus sunt aequales, et omnes similiter misericordiam consequuntur.

Ut omnium misereatur. Hac de causa.

O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! Laudat sapientiam Dei, qui tamdiu exspectavit secundum praescientiam, donec omnes misericordiam 0700A indigerent: ut omnibus de falsa jactantia operum, gloria tolleretur.

Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus. Judicia Dei abyssus multa. Aliqui enim comprehendere non possunt.

Quis enim cognovit sensum Domini? Ante nemo cognovit: nam in praesenti ipse Paulus utique sciebat, qui aliis ostendebat. Nos autem sensum Domini habemus. Sive legem ipsius per se nemo cognovit: et nemo peculiari Deo confabulatione instructus, doctrina non indiget legis.

Aut quis consiliarius ejus fuit? Ut ejus noverit sacramenta.

Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Quis prior fecit aliquid boni, et non Dei misericordiam glorificet, 0700B sed suo se merito recepisse glorietur?

Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia. Ab ipso omnis creatura accepit initium, et per ipsum regitur, et in ipso omnia concluduntur, nec ipse continetur ab ullo.

Ipsi honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. Ipse solus glorificandus est: cujus est etiam quod sumus, et vivimus, ac movemur. Simul etiam contra Arianos facit hic locus, cum dicitur: Deus id esse ex quo omnia, et per quem omnia facta esse monstrantur: si quidem omnia per Verbum in principio facta, Evangelista signavit. Et quod de Filio Evangelista testatur, hoc Apostolus, per unitatis mysterium, de Patre intelligendum edocet credendum.