Lectio 2

Postquam dionysius determinavit de perfecto, hic determinat de uno; et primo, ostendit causalitatem unius in communi; secundo, quomodo unum deo attribuatur; ibi: ita igitur theologia...p circa primum, duo facit: primo, proponit quod intendit; secundo, probat propositum; ibi: nihil enim...p dicit ergo primo quod unum attribuitur deo propter duas rationes: primo, quidem, quia ipse est omnia unitive secundum excessum suae singularis unitatis, sicut multoties supra dictum est quod effectus sunt in causa non ut multi, sed ut unum secundum unam causae virtutem, ac si diceremus quod omnes lineae progredientes a centro sunt unum in ipso.

Secundo, unum attribuitur deo, quia unum, secundum suam intentionem consideratum, est omnium causa inegressibiliter: sic enim ex uno diversa causantur, quo tamen unum non egreditur a sua unitate.

Deinde, cum dicit: nihil enim... Manifestat propositum quinque rationibus, quarum prima talis est: id quo aliqua participant est causa participantium, sicut albedo est causa alborum; sed nihil est existentium quod non participet uno; ergo unum est causa omnium existentium.

Minorem autem probat, ibi: sed sicut... Et primo probat propositum; secundo, excludit obiectionem; ibi: et non est...p quod autem omnia participent uno, probat per id de quo minus videtur, scilicet per numerum qui quodammodo opponitur uni, sicut divisum indiviso: omnis enim numerus participat uno sive numerus accipiatur secundum se, ut significatur cum dicitur binarius vel ternarius sive accipiatur numerus secundum quod denominat aliquam partem, ut cum dicimus dimidium vel tertium vel decimum.

Et hoc probat per hoc quod unum, utroque modo, de numero praedicatur: dicimus enim binarium et ternarium vel denarium unum; et iterum dicimus dimidium vel tertium vel decimum. Sicut ergo numerus uno participat, ita omnia tota et omnium partes uno participant.

Et sic sequitur quod per id quod est unum, omnia existentia esse habeant, sicut participantia per participatum.

Deinde, cum dicit: et non est... Excludit obiectionem: posset enim aliquis obiicere quod unum non est causa omnium, neque multitudinis seu numeri, quia est pars quaedam multitudinis. Sed ipse respondet quod unum quod est omnium causa, non est illud unum quod est pars multorum, quia illud unum est partiale et participatum, sed est ante omnem multitudinem, non solum ordine temporis et naturae, sed etiam ordine causae quia determinat omne unum participabile et omnem multitudinem per modum quo participans determinatur ad formam per id quod participat: nulla enim multitudo est quae non participet uno, quia omnia multa sunt unum secundum aliquid: sicut ea quae sunt multa partibus sunt unum toto; et ea quae sunt multa accidentibus, ut album et musicum sunt unum subiecto; et ea quae sunt multa numero, sunt unum specie, sicut multa individua, ut socrates et Plato, sunt unum in specie hominis; addit autem virtutibus quia et in uno individuo eiusdem speciei sunt multae virtutes, unam et eamdem speciem consequentes sive quia in diversis individuis sunt diversae virtutes secundum quod diversimode disponuntur ad actus speciei: non enim est eadem potestas aut virtus omnium hominum ad intelligendum; et illa quae sunt multa speciebus, sunt unum genere, sicut homo et canis differunt quidem specie, conveniunt autem in uno genere animalis; et ulterius ea quae sunt multa processibus, conveniunt in uno principio, sicut esse et vivere et intelligere et huiusmodi, sunt diversae processiones procedentes ab uno principio quod est deus, ut ex praemissis patet.

Et sic manifestum fit quod, cum omnia quocumque modo sint multa, conveniunt tamen in aliquo uno: nihil enim est in entibus, quod non participet secundum aliquid, ipso uno; quod quidem secundum suam rationem, est secundum omnia singulare, idest indivisum in se. Nam multa individua quae sunt unum genere, multa sunt divisa secundum speciem; et similiter, omne quod est in aliquo, est in eo per modum eius in quo est, ut omnes effectus sunt in principio.

Omnia autem participata operantur ad id quod participant, sicut ad principium. Unde relinquitur quod unum, inquantum est singulare, in omnibus participatum, singulariter idest indivisibiliter coaccepit in se, sicut in principio uno, omnia existentia, et tota omnia, sicut universa genera et opposita, sicut sunt differentiae quibus dividitur totum genus.

Deinde, cum dicit: et sine uno... Ponit secundam rationem quae talis est: illud a quo non convertitur consequentia essendi, est naturaliter prius et quodammodo principium. Sed unum est huiusmodi quia sine uno non invenitur aliqua multitudo, sed invenitur aliquod unum absque omni multitudine.

Unum igitur est prius omni multitudine et principium eius. Cuius signum apparet in numeris, quia unitas est ante omnem numerum, qualitercumque multiplicetur.

Deinde, cum dicit: et si omnibus... Ponit tertiam rationem, quae procedit ex quadam suppositione, scilicet, quod omnibus omnia sint unita. Hoc enim negant soli illi qui non ponunt unum principium omnium, sicut illi qui dicunt quod bonum et malum sunt duo prima principia et quod mala non coordinantur bonis. Sed cum ex supradictis sit manifestum esse unum principium omnium quod est bonum, necesse est omnia omnibus coordinata esse et unita.

Quaecumque autem uniuntur ad invicem, se habent sicut partes unius totius quod per eorum unitionem constituitur. Sic igitur, si omnia omnibus sunt unita, necesse est quod omnia conveniant in uno toto; et sic, omnia participabunt uno, sicut partes participant forma totius. Erit igitur unum, principium omnium.

Deinde, cum dicit: et aliter...

Ponit quartam rationem ex eadem suppositione procedentem: quae enim ad invicem sunt unita, non solum conveniunt in una forma totius, sed etiam secundum aliquam unam praeexcogitatam speciem unita esse dicuntur, sicut partes domus quae uniuntur in una forma domus, praeexcogitata ab artifice. Sic igitur, si omnia omnibus sunt unita, non solum conveniunt in una forma totius, sed etiam conveniunt in hoc quod sunt unita omnia secundum unam formam, ab eo excogitatam qui est auctor universorum.

Ipsa enim unitas universi procedit ab unitate divinae mentis, sicut forma domus quae est in materia, provenit a forma domus quae est in mente artificis.

Deinde, cum dicit: et omnium... Ponit quintam rationem, quod unum est omnium elementatum. Est autem elementum ex quo componitur aliquid primo et est in eo et non dividitur secundum formam. Manifestum est autem quod, in omni composito, est aliqua componentium multitudo; omnis autem multitudinis elementum est unum, cum unum sit indivisibile et unum sit in multitudine, sicut id ex quo primo componitur multitudo. Relinquitur ergo quod unum sit sicut principium elementare omnium elementatorum.

Patet ergo ex praemissis, quod unum quinque modis habet rationem principii: uno modo, sicut participatum participantium; alio modo, sicut universale a quo non convertitur consequentia essendi.

Et hi duo modi procedunt secundum opinionem Platonis.

Tertio modo, sicut formatio eius et principium formale, ex quibus componitur totum; quarto modo, sicut forma praeexcogitata ab artifice est principium eorum quae producunt effectum; quinto modo, sicut elementum est principium.

Et ita, probato multipliciter quod unum sit principium omnium, quasi concludendo, subdit quod si removeatur unum neque totum neque pars neque aliquod existentium remanebit; quia unum in se omnia praeaccepit, tamquam principium omnium.