CAPUT XIV.

Et est digressio declarans propter quid interiectus est separatus et immixtus.

Quoniam autem in omnibus his opinionibus supponitur intellectum possibilem esse separatum et immixtum, licet hoc jam probaverimus per demonstrationem, volumus tamen in hoc capitulo breviter inducere decem, ex quibus hoc probaverunt Peripatetici, et praecipue Avicenna in VI Naturalium suorum. Septem autem eorum quae inducemus sunt signa et non causae : tria autem erunt causae, per quae demonstratur intellectum non esse mixtum corpori, sed esse separatum. Quaedam autem eorum colliguntur ex jam habitis, quaedam autem ex habendis: sed hic breviter volumus ea enarrare.

Primum autem est, quod omnis virtus organica debilitatur et destruitur per se sine quodam alio destructo : vel debilitatur quando aliqua occasio infirmitatis vel destructionis accidit organo suo, sicut patet in sensibus interioribus et exterioribus et aliis virtutibus organicis : intellectus autem nec debilitatur nec destruitur per se sine alio ex debilitate vel alicujus organi ex destructione : ergo intellectus non. est virtus organica. Si autem destruitur vel debilitatur operatio ejus, hoc est quodam alio corrupto interius, sicut jam ante determinavimus.

Secundum autem est,quoniam nulla vir- tutum organicarum apprehendit se vel instrumentum suum : quoniam imaginatio nec se nec instrumentum suum imaginatur : et sic est de omnibus aliis organicis. Et hujus causam diximus esse superius, quia forma prout est conjuncta materiae suae per esse materiale, non movet aliquam virtutem animae : et quia figurae organorum et vires animae quae sunt substantiales formae organorum, conjunguntur animae per esse materiale et naturale, ideo ea nullo modo apprehendere possunt : intellectus autem apprehendit seipsum et omne instrumentum corporeum, sicut nos inferius ostendemus.

Tertium est, quod virtus organica qualitatem perfecte assimilatam qualitatibus sui organi, et etiam qualitates sui organi nullo modo discernit vel. apprehendit: quod patet in tactu, qui non apprehendit simile calidum, nec eliam calidum complexionale : et si esset calor sibi assimilatus, sicut complexionalis, quamvis esset complexionem destruens, non sentiret eum, sicut ethicus suum calorem non sentit. Intellectus autem omnem qualitatem et suam et aliorum discernit et apprehendit: discernit enim suam intellectualitatem quae est sua dispositio naturalis, et considerat scientiam quae in habitu est conversa in ipso. Igitur ipse non est organicus. Et hoc est signum evidentissimum et convertibile sicut causa quae est medium in demonstratione.

Quartum est, quod nulla virtutum organicarum apprehendit seipsam sine alio quodam agente instrumentaliter, sicut est spiritus vel calor : intellectualem autem naturam probavimus jam seipsam apprehendere, quoniam in ipsa est agens separatum, et possibile separatum, et factum, quod est speculativus intellectus, est etiam separatum, et ita non indiget spiritu vel calore vel aliquo alio instrumento corporeo.

Quintam, est, quod inferius ad demonstrationem reducemus, licet hic eo signo utamur : quia virtus corporea post forte objectum non apprehendit debile : sed

intellectus ex forti intelligibili melius apprehendit minus intelligibile quam ante illud.

Sextum signum est, quod omnis virtus corporea nobis communis est cum aliis animalibus brutis : bruta autem quaedam habent omnes sensus et virtutes quae determinantur in tribus cellulis capitis : anima autem rationalis cum suis viribus solis hominibus inest, in quorum capitibus non determinantur nisi tres celtae : ergo anima rationalis cum suis viribus non est virtus corporea.

Septimum autem est, quod actiones organicarum virtutum post sexaginta annos in pluribus debilitantur : et in illa aetate sapientia et scientia veniunt adperfectionis statum, et confortantur secundum intellectum.

Octavum autem est demonstratio certa ducens ad impossibile : si enim intelle- . ctus esset virtus operans vel mixta corpori, tunc non intelligeret formam nisi receptam a corpore : quod autem recipitur in corpore, aut recipitur in puncto ex quo a quibusdam dicebatur componi corpus : aut recipitur in ipsa corporis quantate divisibili. Si autem recipitur in puncto, tunc oportet quod punctum actu separatum esset a corpore, quia non potest esse subjectum formae nisi actu ens: et hoc est falsum. Si autem diceretur quod reciperetur in puncto prout est in compositione corporis, hoc est, secundum potentiam existendi punctum, tunc cum infinita sint puncta, oportet quod esset ex infinitis, quod absurdum est. Si autem recipitur in ipso corpore quanto,tunc efficitur divisibile : et sic forma intelligibilis divisibilis essetper accidens, sicut albedo quae dividitur divisione corporis. Constat autem hoc esse falsum, quoniam sunt conceptus quidam intellectus omnino indivisibiles, sicut conceptus entis et unius et aliorum primorum. Si autem quaedam in rebus sunt divisibilia, sicut denarius, et alii numeri: non tamen ratio eorum quae est in intellectu, est divisibilis. Similiter autem licet diffinitio divisibilis sit, tamen dirimentia indivisibilia sunt. Et non potest dici quod unum sit una parte intellectus, et alterum in alia: quia tunc neutrum perfecte intelligeretur. Adhuc autem quaecumque pars in se haberet alterum diffinientium, illa iterum foret divisibilis : et tunc oportet non solum diffinitionem esse divisibilem, verum etiam quodlibet diffinientium in infinitum. Adhuc autem cum diffinitio dividitur, nec sic dividitur sicut quantum in media et medietatis media, sed dividitur penes ea quae exiguntur ad perfectum esse alicujus quod diffinitur : Intellectus ergo nullo modo est corpore utens.

Nonum etiam est demonstratio certa per causam quae facit intelligibile : quoniam denudans ipsum a mensura, situ, et figura, et aliis conditionibus materiae corporalis, facit Ipsum intelligibile : hoc autem esse non potest corporeum vel corpore operans, quoniam omne corpus habet mensuram et quantitatem et figuram et situm : cum igitur intellectus hujusmodi sit denudans formas intelligibiles, intellectus non potest esse utens corpore.

Decimum est, quod omnes Peripatetici concordaiiter probant eum esse separatum et incorporeum : quoniam nihil utens forma infinita et indeterminata est nisi incorporeum, cum omne corporeum utatur forma finita et determinata : universale autem est infinitum potentia multitudinis et indeterminatam habens communitatem et non finitam quantitatem : cum ergo intellectus intelligendo tali utatur forma, ipse est incorporeus, separatus, et immixtus .