CAPUT I.

Quod omnis sensus susceptivus est specierum sensibilium.

Communiter autem convenientia sensibus et de sensu communi dicendum est post hoc. Primum autem quod communiter convenit omni sensui secundum quod est sensus, est, quod omnis est in gradu illo apprehensionis quod accipit speciem sensibilem sine materia, materia tamen praesente, sicut cera accipit figuram sigilli solam, absque eo quod aliquid de materia sigilli confluat in ceram, accipit figuram annuli sive sigilli aurei vel ferrei, sine auro vel ferro : et tamen accipit auream sive ferream figuram, hoc est, eam qua) secundum esse materia) fuerit, et est auri vel ferri et non alterius, nihil accipit tamen de auro et ferro : et similiter sensus accipit uniuscujusque sensibilis speciem., colorem scilicet, et saporem, et sonum, patiturque ab hujus- modi sensibilibus speciebus , non in quantum unaquaeque sensibilium est unumquodque sensibilium secundum esse materiale, sed in quantum unumquodque illorum est in esse intentionali et secundum rationem, sicut prius in antecedentibus diximus. Videtur autem fortassis hoc de tactu et gustu non fore verum secundum prius determinata: quia diximus sensibilia eorum secundum esse materiale fieri in sentientibus. Sed. ad hoc intelligendum est, quod nos vocamus hic sensum virtutem sensibilem in primo organo sensitivo silam : illi enim a medio non redditur nisi species sola sensibilis secundum quod unaquaeque virtutum sensibilium judex quidam est differentiarum sensibilium qua) sibi objiciuntur : et hoc modo omni sensui convenit ipsum esse susceptivum sensibilium specierum, sine omni materia et esse materiali, materia tamen praesente.

Id autem quod primum est quo sentimus, est id in quo sensibilium species solae sine materia potentia sunt primo, et post in actu, quando jam habet eas : et sequitur ex isto quod primum sentiens cum est in actu, est tale quale quidem ipsum sensibile : sed alterum est esse ejus hinc et inde secundum quod est in esse intentionali actus sensus, et secundum quod est in esse materiali magnitudo quaedam, sive corpus subjectum sensibus: magnitudo enim materialis subjecta sensibus, non est id quod sentitur secundum quod sensatum actus est sensus, sed quia esse sensitivum quod est esse intentionale. Similiter autem nec ipse sensus secundum actum factus est magnitudo : sed est ratio quaedam intentionalis ipsius sensibilis et sensus habens talem intentionem in potentia sensibilis, quae judex est ipsius : omnis enim potentia alicujus et ratio habet proportionem ad ipsum recipiendum : quae proportio si solvatur, non erit amplius potentia : oportet enim potentias proximas per aliquid esse proximas, et praecipue potentias habituales, quae sunt sicut esse primum harmoniam habentes ad actus secundos qui eiiciuntur ex ipsis. Diximus autem superius, quod sensitivi primi perfectio est a generante et species sensibilium sunt in ipsis, sicut actus secundi harmonica : ergo potentia sensitiva proportionatur sensibili quod accipit.

Et ideo ex illo manifestum est propter

quid excellentiae sensibilium corrumpunt sensum : quoniam excellentiae excedunt harmoniam : et solvitur tunc proportio quoad sensibile comparatum ad organum sentiendi sicut in symphonia quando harmoniae extensae sunt chordae, si quis fortius quam harmonia permittat, percusserit chordas, corrumpit harmoniam.

Ulterius autem ex dictis manifestum est, quia plantae non habent sensum : licet enim patiantur a tangibilibus quae agunt actione materiae et non tantum actione speciei, et licet habeant quam- dam partem animae : tamen quia organa plantarum non sunt harmonice proportionata ad solas sensibilium species recipiendas, non possunt sentire plantae : carent autem hujusmodi harmonia in organis, propterea quod terrestres sunt : et ideo actiones earum ab actionibus materialibus elevari non possunt, sed patiuntur passione materiali, non formali, sicut diximus. Ideo dicentes plantas habere duos sensus, gustum scilicet et tactura, absque dubio errant : quia licet trahant nutrimentum et alterentur tangibilibus, tamen non judicant sapores, nec alterantur alteratione speciei tantum, sed alteratione materiae. Hoc est igitur quod convenit sensui omni in quantum, est sensus.