COLLATIO II.

De plenitudine sapientiae, in qua sermo terminandus est, scilicet de sapientiae porta et forma.

Summarium.

De sapientia quatuor notanda, 1.

Pars I. de porta sapientiae. Porta est ipsius concupiscentia, et dispositio est observatio iustitiae, 2.

Probatur: duplex disciplina, 3.

Concupiscentia disciplinae parit dilectionem, quae est custodia legum, 4.

Sanctitas secundum Dionysium, 5.

Haec est dispositio immediata ad sapientiam, 6.

Pars II. de forma sapientiae. Est mirabilis,. 7.

Nam est uniformis, multiformis, omniformis, nulliformis, 8.

Quoad primum est uniformis in regulis divinarum legum, 9-10.

Quoad secundum est multi formis in mysteriis divinarum Scripturarum, secundum duplicem allegoriam, anagogiam, tropologiam, 1 1-18. -Quoad tertium est omniformis in vestigiis divinorum operum, 19-26.

Quoad quartum est nulliformis in suspendiis divinorum excessuum, 27-33.

1. In medio Ecclesiae aperiet os eius et adimplebit illum spiritu sapientiae et intellectus et stola gloriae vestiet illum, Ecclesiastici decimo quinto . Ostensum est supra, quibus debet doctor sermonem depromere, et unde debet incipere. Modo ostendendum est, vii debet terminare: quia in plenitudine sapientiae et intellectus .

De sapientia autem nola quatuor: quis ortus, quae domus, quae porta, quae forma. De duobus primis dictum est in Collationibus septem donorum, ubi dicebatur, quod sapientia est lux descendens a Patre luminum in animam et radians in eam facit animam deiformem et domum Dei. Ista lux descendens facit intellectivam speciosam, affectivam amoenam, operativam robustam.

Haec domus septem columnis aedificatur, quas beatus Iacobus manifeste tangit. Quae desursum est, inquit, sapientia primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consentiens, plena misericordia et fructibus bonis, non iudicans, sine aemulatione. De ista domo dicitur Matthaei septimo: Omnis, qui audit verba mea haec et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui aedificavit domum suam supra petram.

2. Porta sapientiae est concupiscentia eius et vehemens desiderium; unde in Psalmo : Aperi os tuum, et ego adimplebo illud. Haec est via, per quam sapientia venit in me, per quam ego intro ad sapientiam, et sapientia intrat in me, sicut caritas similiter. Unde Deus caritas est, et qui manet in caritate in Deo manet, et Deus in eo. Haec autem sapientia non habetur nisi cum summa complacentia ; ubi autem summa complacentia est, praecedit summa concupiscentia ; in Ecclesiastico : Fili, concupiscens sapientium conserva iustitiam, et Deut praebebit illam tibi.

Observatio iustitiae disponit ad eam habendam, sicut appetitus materiae inclinat ad formam et facit eam habilem, ut coniungatur formae mediantibus dispositionibus: non quod illae dispositiones perimentur, immo magis complentur sive in corpore humano, sive in aliis. Observatio igitur iustitiae introducit sapientiam. Unde Sapientiae septimo : Candor est lucis aeternae et speculum sine macula Dei maiestatis et imago bonitatis illius. Et cum sit una, omnia potest, et in se permanens omnia innovat et per nationes in animas sanctas se transfert.

3. Quomodo autem habetur haec sapientia, patet et auctoritate et exemplo. De primo Sapientiae sexto : Initium enim illius verissima est disciplinae concupiscentia. Cura ergo disciplinae dilectio est, et dilectio custodia legum illius est: custoditio autem legum consummatio incorruptionis est: incorruptio autem facit esse proximum Deo. Concupiscentia itaque sapientiae deducit ad regnum perpetuum. Concupiscentia ergo sapientiae generat concupiscentiam disciplinae. - Disciplina autem duplex est: scholastica et monastica sive morum ; et non sufficit ad habendam sapientiam scholastica sine monastica ; quia non audiendo solum, sed observando fit homo sapiens. Unde in Psalmo de sapientia: Bonitatem et disciplinam et scientiam doce me. Scientia enim non habetur, nisi praecedat disciplina: nec disciplina, nisi praecedat bonitas: et sic per bonitatem et disciplinam inest nobis scientia.

Aegrotus enim audiendo medicum nunquam sanatur, nisi praecepta eius observet, sicut dicit Philosophus secundo Ethicorum . Per istam autem viam sapientiae pauci vadunt, et ideo pauci perveniunt ad veram sapientiam.

4. Concupiscentia disciplinae parit dilectionem. Cura ergo disciplinae est dilectio. Si enim habes disciplinae dilectionem, eris amator virtutis in te et in aliis et in suo fonte. Disciplina autem non debet esse servilis, sed liberalis, ut diligat disciplinatitem, ut ex amore faciat, non ex timore. Si enim propter disciplinam es pauper, oportet, ut diligas paupertatem: et sic de aliis. Dilectio autem custodia legum est. Si enim diligis bonum, observas legem, quia finis praecepti est caritas de corde puro . Quando antem custodis legem, sanctificaris et efficeris plenus Spiritu sancto: et tunc abstrahens ab omni amore, qui non est Deus.

5. Haec enim sanctitas est, quam describit Dionysius de Divinis Nominibus, capitulo duodecimo : (Sanctitas, inquit, est ab omni immunditia libera et perfecta et omnino immaculata munditia ". Sanctificari ergo est abstrahi ab omni amore inquinativo et corruptivo, qui potest animam corrumpere. In hoc debet creatura assimilari Creatori: Sancti, inquit, estote, quoniam ego sanctus sum. Haec sanctitas facit deiformem ; et ideo illi Spiritus seraphin dicebant: Sanctus, sanctus, sanctus.

6. Cum autem anima deiformis facta est, statim intrat in eam Sapientia, quia candor est lucis aeternae et speculum sine macula Dei maiestatis; et sequitur: per nationes in animas sanctae se transfert, Sapientiae septimo . Sine sanctitate non est homo sapiens. Unde in Ecclesiastico: Homo sanctus in sapientia manet sicut sol; nam stultus sicut luna mutatur. Sanctitas immediata dispositio est ad sapientiam: ergo concupiscentia et vehemens desiderium porta est sapientiae; Sapientiae septimo: Optavi,

et datus est milii sensus: et invocavi, et venti in me spiritus sapientiae. Et praeposui illam regnis et sedibus, et divitiae nihil duxi in comparatione illius, u sque ibi: Laetatus sum in omnibus, quoniam antecedebat me ista sapientia, et ignorabam, quoniam omnium horum mater est. - Sed dicit, quod habuit illam optando et invocando. Si enim summum bonum est, summe amanda est; si autem omne bonum est, universaliter appetenda est et super omnia. - Similiter patet exemplo Salomonis , quia non petivit aurum et argentum, sed cor docile: ideo venit in eum. Unde Iacobus: Si quis vestrum indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus affluenter et non improperat, et dabitur ei. Postulet autem in fide nihil haesitans. Qui enim haesitat non est disciplinatus. Haec est ergo porta. Hujusmodi antem concupiscentia exstinguit omnes concupiscentias et hominem sublevatum facit a mundo. Unde dicit : Hanc amavi et exquisivi a iuventute mea, et quaesivi sponsam mihi eam assumere, et amator factus sum formae illius.

7. Forma autem sapientiae est mirabilis, et nullus eam aspicit sine admiratione et ecstasi, ut dicitur de Esther et de Salomone, cuius vultum desiderabat videre universa terra: et Regina Saba venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis: et cum videret ordines ministrantium vestesque eorum et pincernae et holocausta, quae offerebat in domo Domini, non habebat ultra spiritum.

Sed timendum quod dicit Dominus in Evangelio: Regina austri resurget in iudicio cum generatione ista et condemnabit eam, quia venit afinibus terrae audire sapientiam Salomonis, et plus quam Salomon hic. Iudaei nolebant audire sapientiam de ore Sapientiae: et nos habemus Christum intra nos, et nolumus audire sapientiam eius. Abominatio maxima est, quod filia regis pulcherrima offertur nobis in sponsam , et potius volumus copulari ancillae turpissimae et meretricari: et volumus reverti in Aegyptum ad cibum vilissimum , et nolumus refici cibo caelesti.

8. Ista forma est mirabilis, quia modo est uni-formis, modo est multiformis, modo omniformis, modo multiformis. Quadriformi igitur se vestit lumine. Apparet autem uniformis in regulis divinarum legum, multiformis in mysteriis divinarum Scripturarum, omniformis in vestigiis divinorum operum, multiformis in snspendiis divinorum excessuum.

9. De primo, Sapientiae sexto : Clara est et quae nunquam marcescit sapientia

quia apud illam non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio

et facile videtur ab his qui diligunt eam, et invenitur ab his qui quaerunt illam. Praeoccupat qui se concupiscunt, ut illis se prior ostendat. Haec igitur apparet immutabilis in regulis divinarum legum, quae nos ligant. Regulae istae mentibus rationalibus insplendentes sunt omnes illi modi, per quos mens cognoscit et iudicat id quod aliter esse non potest, utpote quod summum principium summe venerandum; quod summo vero summe credendum et assentiendum: quod summum bonum summe desiderandum et diligendum.

Et haec sunt in prima tabula et in his apparet sapientia, quod ita certa sunt, quod aliter esse non possunt.

10. Hae regulae sunt infallibiles, indubitabiles, iniudicabiles, quia per illas est iudicium, et non est de illis. Et ideo clara est haec sapientia.

Sunt etiam incommutabiles, incoarctabiles, interminabiles: et ideo nunquam marcescit. Sic enim certae sunt, ut nullo modo sit eis contradicere "nisi ad exteriusrationem", secundum Philosophum, in libro primo Posteriorum . Hae enim radicantur in luce aeterna et ducunt in eam, sed non propter hoc ipsa videtur. Nec est dicendum, quod fundantur in aliqua luce creata, utpote in aliqua Intelligentia, quae illuminet mentes: quia, cum illae regulae sint incoarctabiles, quia mentibus omnium se offerunt, tunc sequeretur, quod lux creata esset incoarctabilis et esset actus purus, quod absit: et qui hoc dicit enervat fontem sapientiae et facit idolum, ut Angelum , Deum, et plus quam qui lapidem Deum facit. Haec enim sapientia radiat super animam, quia assistit prae foribus, ut se, inquit , prior illis ostendat.

11. Item, apparet sapientia ut multiformis in mysteriis divinarum Scripturarum. Hanc multiformitatem mysteriorum ostendit Apostolus, ad Ephesios : Mihi omnium Sanctorum minima data est haec gratia in gentibus, evangelizare investigabiles divitias gratiae Christi et illuminare omnes, quae sit dispensatio sacramenti absconditi a saeculis in Deo, qui omnia creavit, ut innotescat Principatibus et Potestatibus in caelestibus per Ecclesiam multiformis sapientia Dei. Non est intelligendum, quod

Paulus doceat Angelos, sed dicitur innotescere, quia ministerio ipsorum innotescunt, sicut dicitur quod Lex per Angelos data est, hoc est per ministerium Angelorum.

19. Haec igitur sapientia dicitur mulliformis quia multi sunt modi exprimendi: et ideo necesse fuit, ut ostendatur sapientia in multis figuris, multis Sacramentis, multis signis, ut etiam veletur superbis, aperiatur humilibus. Haec velamina claudunt Christum, occultant sapientiam sapientibus et immundis. Unde in Matthaeo : Confiteor tibi, Pater, domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis. Et ideo bene ait Apostolus: Mihi omnium Sanctorum minimo etc.

13. Sed quomodo Paulus evangelizat investigabiles divitias gratiae Christi? Sic: Vunc, inquit , manent fides, spes, caritas, tria haec.

Triplex refulget intelligentia in Scriptura, quae docet, quid credendum, quid exspectandum, quid operandum: quid credendum quantum ad fidem; quid exspectandum quantum ad spem: quid operandum quantum ad caritatem, quae consistit in operatione, non solum in affectione, Ioannis decimo quarto : Si quit diligit me, sermonem meum servabit. Et quaelibet istarum est bifurcata.

14. Fides enim est in iunctura capitis et corporis. Refulgentia quantum ad fidem est allegoria, et haec duplex: una ad caput, alia ad corpus. Est enim una, quae fertur ad caput crucifixum, natum etc.; alia, quae fertur ad corpus, ad Ecclesiam primam, mediam et ultimam; et hoc modo laudat Ecclesiam Salomon in Cantico secundum triplicem illum statum. Quae est ista, inquit, quae ascendit, quasi aurora consurgens, pulcra ut luna, electa ut sol etc.

Quae est ista, quae ascendit per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris etc.

Quae est ista, quas ascendit de deserto deliciis affluens et innixa super dilectum suum?

15. De allegoria capitis dicit Paulus : Nolo, vos ignorare, fratres, quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt, et

omnes inMoyse baptizati sunt in nube et in mari, et omnes eandem escam spiritualem manducaverunt, et omnes eundem polum spiritualem biberunt. Bibebant autem de spirituali consequente eos petra: petra autem erat Christus.

De allegoria corporis: Scriptum est, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla et unum de Ubera: sed qui de ancilla, secundum carnem natus est: qui autem de libera, per repromissionem, quae sunt per allegoriam licta. Haec autem sunt duo testamenta, . Non oportuit, ut amplius explanaret, quia per illa intelliguntur duo populi.

16. Iuxta aliam intelligentiam, quae est per spem, quid scilicet est exspectandum, sumitur anagogia, et haec duplex, scilicet caelestis, ut ibi : Abraham, suspice caelum et numera stellas, si potes, scilicet caelestes Intelligentias ; et in Iob: Nunquid nosti ordinem caeli, aut rationem eius pones in terra?

Alia supercaelestis, ut in Abraham, qui " tres vidit et unum adoravit ", quia in illis Trinitas apparuit: et in duobus Angelis, qui missi sunt Sodomam, Filius et Spiritus sanctus, qui mittuntur a Patre ; et ideo, quia Pater nunquam missus est, ibi non apparuit, sed apparuit in illis tribus, quia Pater apparuit, sed nunquam missus est.

Hugo dicit ista vocabula: hierarchia caelestis, supercaelestis, subcaelestis. Quidam dicunt, quod improprie dicantur ; sed falsum est, quia utrobique est sacer principatus.

17. Tertia est tropologia iuxta tertiam intelligentiam, quae docet, quid agendum. Haec duplex: quaedam pertinet ad activam, ubi docetur, quid agendum: quaedam ad contemplativam, ubi docetur, quomodo contemplandum, quomodo anima feratur in Deum ; nec tamen est anagogia, cum sit praeparatio animae, et sic ab infimo tendit ad supremum.

Haec ergo sapientia est abscondita et velata superbis, qui non sunt potentes Scripturas intelligere. Scripturae intelligi non possunt nec mysteria, nisi sciatur decursus mundi et dispositio hierarchica .

18. In his ergo mysteriis pulcherrime apparet Dei sapientia, plus etiam quam primo modo. Sicut,

verbi gratia, volo laudare sponsam, quod sit pulcra, quod sit verax; si dicam simpliciter: pulcra est, verax est ; non afficitur multam cor meum ; sed cum dico: Pulcrae sunt genae tuae sicut turturis, collum tuum sicut monilia ; mirabiliter eam commendo, dum intelligo. Commendo enim eam non solum ut castam et honestam, sed quod propter amorem sponsi casta est et amorosa. Turtur enim avis casta est et amorosa, quia propter amorem comparis, ipso vivente, nulli coniungitur nec post eius mortem. Sponsa igitur honesta non est, quia casta, sed quia casta propter amorem sponsi. Pulcrae igitur sunt genae, quae sunt prominentes, in quibus apparet pulcritudo. Collum tuum sicut monilia: coitum, per quod vox emittitur, veritas: monilia, quae ornant pectus et stringunt, discretio, quia, si quis dicat veritatem et non, quando debet, vel ut non debet, vel ubi non debet, vel quibus non debet: non est pulcra veritas.

19. Haec sapientia resultat ex multis mysteriis Scripturae, sicut ex multis speculis fiunt multiplicationes radiorum et ignium: haec sunt specula mulierum, de quibus fit labrum aeneum ; haec est Scriptura, ut revelata facie gloriam Domini speculantes, in eandem imaginem transformemur a claritate in claritatem: a claritate allegoriae in claritatem anagogiae, et rursus tropologiae. Haec sapientia datur secundum mensuram fidei et unicuique, sicut Deus divisit mensuram fidei : quia, secundum quod homo magis intellectum captivat, secundum hoc sapientior efficitur, et fides habetur per humilitatem. Hujusmodi sapientiae Paulus dicit se professorem. Moyses antem posuit regulas et leges, ideo habuit faciem cornutam, sed Apostolus revelatam.

20. Item, tertia facies sapientiae est omniformis in vestigiis divinorum operum. Unde in Ecclesiastico : Radix sapientiae cui revelata est, et astutias illius quis agnovit? Disciplina sapientiae cui revelata est et manifestata, et multiplicationem ingressus illius quis intellexit? Unus est altissimus Creator omnium omnipotens. Sequitur: Ipse creavit illam in Spiritu sancto et vidit et dinumerauit et dimensus est et effudit illam super omnia opera

sua. Haec sapientia manifestata est; unde: Sapientia foris clamitat, in plateis dat vocem suam . Et tamen nos non invenimus eam, sicut laicus nesciens litteras et tenens librum non curat de eo ; sic nos; unde haec scriptura facta est nobis Graeca, barbara et Hebraea et penitus ignota in suo fonte.

21. Ista sapientia diffusa est in omni re, quia quaelibet res secundum quamlibet proprietatem habet regulam sapientiae et ostendit sapientiam divinam ; et qui sciret omnes proprietates manifeste videret sapientiam istam. Et ad hoc considerandum dederunt se philosophi et etiam ipse Salomon: unde ipsemet se redarguit dicens : Dixi: sapiens efficiar: et ipsa longius recessit a me. Quando enim per curiosam perscrutationem creaturarum dat se quis ad investigandam istam sapientiam; tunc longius recedit.

22. Opus autem Dei tripliciter dicitur: primo modo essentia, quodcumque illud sit et in quocumque genere sive substantias, sive accidentis: alio modo essentia completa, scilicet sola substantia: tertio modo essentia ad imaginem Dei facta, ut spiritualis creatura.

Super has effusa est sapientia Dei, sicut super opera sua.

23. Est autem ordo in his. Deus enim creat - quamcumque essentiam in mensura et numero et pondere ; et dando haec, dat modum, speciem et ordinem: modiis est, quo constat; species, qua discernitur: ordo, quo congruit. Non est enim aliqua creatura, quae non habeat mensuram, numerum et inclinationem: et in his attenditur vestigium, et manifestatur sapientia, sicut pes in vestigio: et hoc vestigium in illam sapientiam ducit, in qua est modus sine modo, numerus sine numero; ordo sine ordine .

In substantia autem est altius vestigium, quod repraesentat divinam essentiam. Habet enim omnis creata substantia materiam, formam, compositionem: originale principium seu fundamentum, formale complementum et glutinum ; habet substantiam, virtutem et operationem.

Et in his repraesentatur mysterium Trinitatis: Pater, origo: Filius, imago: Spiritus sanctus, compago.

24. Ratio autem originalis principii a formali complemento habet distinctionem in creatura, non quidem hypostaticam, ut est in divinis, nec accidentalem, sed sicut principiorum, quorum unum activum alterum passivum. Et hoc tollere a creatura est tollere ab ea repraesentationem Trinitatis: ut dicere quod creatura sit purus actus et non habeat compositionem.

28. Nec valet id quod dicitur, quod compositi est, pro eo quod est ab alio, quia esse ab alio compositionem non facit; quia tunc Filius esset compositus, cum sit a Patre, et Spiritus sanctus ab utroque. Solum enim esse divinum simplex est: nec differt in eo esse et sic esse et bene esse. Et ideo esse dicitur nomen Dei , quia esse in Deo est id quod est Deus. In creatura autem differt esse et bene esse et bene esse.

26. Vestigium aliud huius sapientiae est substantia, virtus et operatio: virtus est a substantia, operato a substantia et virtute: res a substantia habet esse, a virtute vigere, ab operatione efficere. Virtus etiam non est substantiae accidentalis, licet Philosophus dicat, quod naturalis potentia est qualitas. Ipse enim loquitur, prout dicit modum consequentem substantiam ; sicut patet, quia durum et molle dicunt modum substantiam consequentem.

27. Item, est creatura ad imaginem Dei facta: et hoc vel secundum imaginem naturalem, vel gratuitam: illa est memoria, intelligentia et voluntas, in quibus relucet Trinitas; et hac sigillatur anima, et in hac sigillatione recipit immortalitatem, intelligentiam, iucunditatem: immortalitatem, secundum quod in memoria tenetur aeternitas; sapientiam, secundum quod in intelligentia refulget veritas: iucunditatem, secundum quod in voluntate delectat bonitas. Haec quidem sunt in intelligentiis, vel substantiis reformalis .

Et sic patet, quod totus mundus est sicut unum speculum plenum luminibus praesentantibus divinam sapientiam, et sicut carbo effundens lucem.

28. Quarta facies sapientiae est difficillima, quia est nulliformis, quod videtur destructivum praecedentium , non tamen est. De hac enim dicit Apostolus primae ad Corinthios secundo : Sapientiam loquimur inter perfectos, sapientiam non livius saeculi: sed loquimur sapientiam in mysterio absconditam, quam nec oculus vidit, nec auris audiuit,

nec in cor hominis scendit: nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum. Spiritus autem omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Hanc sapientiam docuit Paulus Dionysium et Timotheum et ceteros perfectos, et ab aliis abscondit. Oportet ergo, nos esse perfectos, ut ad hanc sapientiam veniamus. Quae retro sunt, inquit , obliviscens, ad anteriora me extendo, si quo modo comprehendam.

29. Haec sapientia abscondita est in mysterio. Sed quomodo? Si in cor hominis non ascendit, quomodo comprehendetur, cum sit nulliformis?

Nota, quod hic est status sapientiae christianae ; unde cam Dionysius multos libros fecisset, hic consummavit, scilicet in Mystica Theologia. Unde oportet, quod homo sit instructus multis et omnibus praecedentibus. De mystica theologia Dionysius " Tu autem, inquit, o Timothee amice, circa mysticas visiones forti actione et contritione, sensus derelinque " etc.: vult enim dicere, quod oportet, quod sit solutus ab omnibus, quae ibi numerat, et quod omnia dimittat; quasi diceret: super omnem substantiam et cognitionem est ille quem volo intelligere. Et ibi est operatio transcendens omnem intellectum, secretissima: quod nemo scit, nisi qui experitur. In anima enim sunt virtutes multae apprehensivas: sensitiva, imaginativa, aestimativa, intellectiva: et omnes oportet relinquere, et in vertice est unitio amoris, et haec omnes transcendit.

Unde patet, quod non est tota beatitudo in intellectiva .

30. Haec autem contemplatio fit per gratiam, et tamen iuvat industria, scilicet ut separet se ab omni eo, quod Deus non est, et a se ipso, si possibile esset. Et haec est suprema unitio per amorem. Et quod solum per amorem fiat, dicit Apostolus : In caritate radicati et fundati, ut possitis comprehendere cum omnibus Sanctis, quae sit longitudo, latitudo, sublimitas et profundum. Iste amor transcendit omnem intellectum et scientiam. - Sed si scientiam transcendit, quomodo videri potest sapientia ista? Propter hoc addit Apostolus : Ei autem, qui potens est omnia facere superabundanter, quam

petimus, aut intelligimus etc.: quia non est cuiuslibet, nisi cui Deus revelat. Propter quod dicit Apostolus : Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum. Unde cum mens in illa unione coniuncta est Deo, dormit quodam modo, et quodam modo vigilat: Ego dormio, et cor meum vigilat. Sola affectiva vigilat et silentium omnibus aliis potentiis imponit: et tunc homo alienatus est a sensibus et in ecstasi positus et audit arcana verba, quae non licet homini loqui , quia tantum sunt in affectu. Unde cum exprimi non possit nisi quod concipitur, nec concipitur nisi quod intelligitur, et intellectus silet: sequitur, quod quasi nihil possit loqui et explicare.

Et ita est: et quia ad istam sapientiam non pervenitur nisi per gratiam, ideo auctor sapiens quaecumque sunt absconsa et improvisa sancto Spiritui et ipsi Verbo attribuit revelanda: et ideo dicit ; Qualecumque sunt absconsa et improvisa didici: omnium enim artifex docuit me sapientia. Et idem dicit, quod Paulus. Est enim in illa spiritus inteliigentiae sanctus, unicus, multiplex, subtilis etc. Iste spiritus levat animam et docet improvisa. Et hic est digitus Dei, ad quem magus Pharaonis non potest attingere , scilicet intellectus noster.

De primis sapientes multi habent, de hac autem pauci.

31. Iste autem amor est sequeslrativus, soporativus, sursumactvus. Sequestrat enim ab omni affectu alio propter sponsi affectum unicum: saporat et quietat omnes potentias et silentium imponit: sursum agit, quia ducit in Deum. Et sic est homo quasi mortuus: et ideo dicitur: Fortis ut mors dilectio , quia separat ab omnibus. Oportet enim, hominem mori per illum amorem, ut sursum agatur. Unde non videbit me homo et vivet. Et tunc in tali unione virtus animae in unum colligitur et magis unita fit et intrat in suum intimum et per consequens in summum suum ascendit: quia idem intimum et summum, secundum Augustinum . De illo summo dicitur in Cantico: Adiuro vos, filiae Ierusalem, ne suscitetis neque evigilare faciatis dilectam, donec ipsa velit.

32. Iuvat autem nos ad veniendum ad illum somnum superferri omnibus sensibus, omnibus operationibus intellectualibus, quae sunt cum phantasmatibus annexis, dimittere etiam angelicas Intelligentias, ut dicatur : Invenerunt me vigilet, qui custodiunt civitatem ,- paululum eum pertransissem eos, inveni quem diligit anima mea. Et hoc docet Dionysius, dimittere sensibilia, intellectualia, entia, non entia: et vocat temporalia non entia, quia sunt in continua variatione: et sic intrare in tenebrarum radium. Dicitur tenebra, quia intellectus non capit: et tamen anima summe illustratur. Et quia hoc non habetur nisi per orationem, ideo Dionysius incipit ab oratione dicens : " Trinitas supersubstantialis, superdea, superbona "; et intellige, quod hoc dicitur non respectu Dei, sed respectu intellectus nostri: quia magis est substantia, quam intellectus noster capiat, et magis Deus: et sic de aliis. Et post: " amoventes oculos mentis ", quia mens oculis intellectualibus aspicere non potest, et ideo amovendi sunt. Et ideo dicitur in Cantico: Averte oculos tuos a me, ipsi me avolare fecerunt. Tunc Christus recedit, quando mens oculis intellectualibus nititur illam sapientiam videre: quia ibi non intrat intellectus, sed affectus. Unde in Cantico : Vulnerasti cor meum, soror mea, sponsa; vulnerasti cor meum in uno oculorum tuorum, quia affectus vadit usque ad profundum Christi; et in uno crine colli tui: crinis significat elevationem mentalium considerationum.

Et post Dionysius: " Tu autem, amice Timothee, circa mysticas visiones, forti contritione et actione sensus derelinque et intellectuales operationes" etc. Et innuit, quod iste ascensus fit per vigorem et commotionem fortissimam Spiritus sancti; sicut dicitur de Elia : Ecce, spiritus subvertens montes et conterens petras etc. Hunc ignem non est in potestate nostra habere; sed si Deus dat desuper, sacerdotis est nutrire et ligna subiicere per orationem.

33. Iste autem ascensus fit per affirmationem et ablationem : per affirmationem, a summo osque ad infimum: per ablationem, ab infimo usque ad summum: et iste modus est conveniens magis, ut: non est hoc, non est illud; nec privo ego a Deo quod suum est, vel in ipso est, sed attribuo meliori modo et altiori, quam ego intelligo.

Ablationem sequitur amor semper. Unde Moyses primo a senioribus sequestratur, secundo ascendit in montem, tertio intrat caliginem. Aliud exemplum: qui sculpit figuram nihil ponit, immo removet et in ipso lapide relinquit formam nobilem et pulcram. Sic notitia Divinitatis per ablationem relinquit in nobis nobilissimam dispositionem.

34. Istud somnium significat mors Christi, sepultura Christi, transitus maris rubri, transitus in terram promissionis.

Quod iterum Spiritus sanctus commoveat ad hoc, nota de Moyse, quem duxit ignis ad interiora deserti , ubi accepit illustrationes. Ista ergo est sapientiae forma: isti sunt excessus mentales.