DE TRINITATE LIBER.

 ARGUMENTUM.

 CAPUT PRIMUM. DE TRINITATE disputaturus Novatianus ex Regula fidei proponit, ut primo credamus in Deum Patrem et Dominum omnipotentem, rerum omnium pe

 CAPUT II. Deus super omnia, ipse continens omnia, immensus, aeternus, mente hominis major, sermone inexplicabilis, sublimitate omni sublimior.

 CAPUT III. Deum esse omnium conditorem, dominum et parentem, e sacris Scripturis probatur.

 CAPUT IV. Bonum quoque, semper sui similem, immutabilem, unum et solum, infinitum: cujus nec nomen proprium possit edici, et incorruptibilem, et immor

 CAPUT V. Cujus si iracundias et indignationes quasdam, et odia descripta in sacris paginis teneamus non tamen haec intelligi ad humanorum exempla vit

 CAPUT VI. Et licet Scriptura faciem divinam saepe ad humanam formam convertat, non tamen intra haec nostri corporis lineamenta modum divinae majestati

 CAPUT VII. ARGUMENTUM.--- Spiritus quoque cum Deus dicitur, claritas et lux, non satis Deum illis appellationibus explicari.

 CAPUT VIII. ARGUMENTUM.--- Hunc ergo Deum novisse et venerari Ecclesiam eique testimonium reddit tam invisibilium, quam etiam visibilium, et semper,

 CAPUT IX. Porro eamdem regulam veritatis docere nos, credere post Patrem etiam in Filium Dei Jesum Christum Dominum Deum nostrum, eumdem in Veteri Tes

 CAPUT X. Jesum Christum Dei Filium esse, et vere hominem: contra haereticos phantasiastas, qui veram carnem illum suscepisse negabant.

 CAPUT XI. Et vero non hominem tantum Christum, sed et Deum: sicuti hominis filium, ita et Dei filium.

 CAPUT XII. Deum enim Veteris Testamenti Scripturarum auctoritate probari.

 CAPUT XIII. Eamdem veritatem evinci e sacris Novi Foederis Litteris.

 CAPUT XIV. Idem argumentum persequitur auctor.

 CAPUT XV. al. XXIII. Rursum ex Evangelio Christum Deum comprobat.

 CAPUT XVI. al. XXIV. Iterum ex Evangelio Christum Deum comprobat.

 CAPUT XVII. al. XXV. Item ex Moyse in principio sacrarum Litterarum.

 CAPUT XVIII. al. XXVI. Inde etiam, quod Abrahae visus legatur Deus: quod de Patre nequeat intelligi, quem nemo vidit umquam sed de Filio in Angeli im

 CAPUT XIX. al. XXVII. Quod etiam Jacob apparuerit Deus Angelus, nempe Dei Filius.

 CAPUT XX, al. XV. Ex Scripturis probatur, Christum fuisse Angelum appellatum. Attamen et Deum esse, ex aliis sacrae Scripturae locis ostenditur.

 CAPUT XXI, al. XVI. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmari.

 CAPUT XXII, al. XVII. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmat.

 CAPUT XXIII, al. XVIII. Quod adeo manifestum est, ut quidam haeretici eum Deum Patrem putarint, alii Deum tantum sine carne fuisse.

 CAPUT XXIV, al. XIX. Illos autem propterea errasse, quod nihil arbitrarentur interesse inter Filium Dei et filium hominis, ob Scripturam male intellec

 CAPUT XXV, al. XX. Neque inde sequi, quia Christus mortuus, etiam Deum mortuum accipi: non enim tantummodo Deum, sed et hominem Christum Scriptura pro

 CAPUT XXVI, al. XXI. Adversus autem Sabellianos Scripturis probat alium esse Filium, alium Patrem.

 CAPUT XXVII. al. XXII. Pulchre respondet ad illud: sumus, quod illi pro se intendebant.

 CAPUT XXVIII. Pro Sabellianis etiam nihil facere illud: Qui videt me, videt et Patrem, probat.

 CAPUT XXIX. Deinceps fidei auctoritatem admonere nos docet, post Patrem et Filium, credere etiam IN SPIRITUM SANCTUM: cujus operationes ex Scripturis

 CAPUT XXX. Denique quantum dicti haeretici erroris sui originem inde rapuerint, quod animadverterent scriptum: unus Deus: etsi Christum Deum et Patrem

 CAPUT XXXI. Sed Dei Filium Deum, ex Deo Patre ab aeterno natum, qui semper in Patre fuerit, secundam personam esse a Patre, qui nihil agat sine Patris

A Treatise of Novatian Concerning the Trinity.

Preface.

Novatian’s treatise concerning the Trinity is divided into thirty-one chapters. He first of all, from chapter first to the eighth, considers those words of the Rule of Truth or Faith,1    Which we call the Creed. which bid us believe on God the Father and Lord Almighty, the absolutely perfect Creator of all things.  Wherein among the other divine attributes he moreover ascribes to Him, partly from reason and partly from the Holy Scriptures, immensity, eternity, unity, goodness, immutability, immortality, spirituality; and adds that neither passions nor members can be attributed to God, and that these things are only asserted of God in Scripture anthropopathically.2    From the ninth chapter to the twenty-eighth he enters upon the diffuse explanation also of those words of our creed which commend to us faith in the Son of God, Jesus Christ, the Lord our God, the Christ promised in the Old Testament, and proves by the authority of the old and new covenant that He is very man and very God. In chapter eighteenth he refutes the error of the Sabellians, and by the authority of the sacred writings he establishes the distinction of the Father and of the Son, and replies to the objections of the above-named heresiarchs and others. In the twenty-ninth chapter he treats of faith in the Holy Spirit, saying that finally the authority of the high admonishes us, after the Father and the Son, to believe also on the Holy Spirit, whose operations he recounts and proves from the Scriptures. He then labours to associate the unity of God with the matters previously contended for, and at length sets forth the sum of the doctrines above explained. [Anthropopathy, see cap. v. p. 615.]

ARGUMENTUM.

0885A

Dividitur tractatus Novatiani de Trinitate in triginta et unum caput. Primum de iis verbis regulae veritatis, seu fidei (quam Symbolum vocamus) commentatur, quae nos credere jubent in Deum Patrem et Dominum omnipotentem, rerum omnium perfectissimum creatorem, a capite 1 ad 8 usque, ubi, inter alia etiam attributa divina, immensitatem, aeternitatem, unitatem, bonitatem, immutabilitatem, immortalitatem, spiritualitatem, partim ex ratione, partim ex SS. Litteris adstruit; additque nec passiones, nec membra Deo attribui posse, haecque in Scriptura solummodo ἀνθρωποπαθικῶς de Deo enuntiari. A capite 9 usque ad 28, ad ea Symboli nostri quoque verba late explicanda accedit, quae nobis fidem commendant in Filium Dei Jesum Christum, Dominum, 0885B Deum nostrum. Christum in Veteri Testamento promissum verum hominem, verumque Deum esse, Scripturam Veteris Novique Foederis auctoritate probat; capite 18 errorem Sabellianorum refutat, et auctoritate SS. Litterarum distinctionem Patris et Filii confirmat, hujusque haeresiarchae objectionibus aliorumque dein respondet. De fide in Spiritum sanctum agit capite 18, inquiens: Deinceps fidei auctoritatem admonere nos, post Patrem et Filium, credere etiam in Spiritum sanctum: 0886A cujus operationes ex Scripturis recenset, et comprobat. Dein unitatem Dei cum ante disputatis conjungere studet, tandemque summam rerum expositarum exhibet.