Articulus 3

Utrum deus debuerit sanctificare septimum diem prae aliis.

Argumentum 1

Ad tertium sic proceditur. Videtur quod diem septimum deus prae aliis sanctificare non debuit. Operatio enim nobilior est otio, ut dicitur 10 ethic.: unde non in otio, sed in operatione felicitas consistit. Sed sex diebus deus operatus est, septima vero die ab opere cessavit.

Ergo sextam diem potius quam septimam sanctificare debuit.

Argumentum 2

Praeterea, sanctificatio et benedictio congrue bonitati respondet. Sed bonum est communicativum sui, ut dicit dionysius.

Cum ergo deus in sex diebus bonitatem suam communicaverit, res in esse producendo, videtur quod eisdem sex diebus magis quam septimae sanctificatio competat.

Argumentum 3

Praeterea, ut dicit Rabbi Moyses observatio sabbati in lege fuit instituta, ut in fide populi firmiter permaneret novitas mundi, ex qua facillima probatio sumitur ad ostendendum deum esse, et omnipotentiam ejus, et alia hujusmodi. Sed secundum apostolum Rom. 1, per ea quae facta sunt, in invisibilia dei devenimus.

Ergo potius sex dies in quibus creaturae factae sunt, sanctificari deberent, quam dies septima.

Argumentum 4

Praeterea, ei cui nihil decrescit in operando aliquid exterius, non est acceptior quies quam operatio. Sed deo nihil decrescit in faciendo creaturas: quia faciendo non laborat, o ut dictum est, neque virtus ejus exhauritur, quin semper in infinita possit; nec intellectus ejus distrahitur, quin semper in sui contemplatione perfecte maneat.

Ergo non debuit magis sanctificare diem quietis quam dies in quibus operatus est.

Argumentum 5

Praeterea, magis indicat divinam potentiam operatio qua deus operatur instituendo naturam, quam illa qua operatur in natura operante ad naturae propagationem. Sed in primis sex diebus deus operatus est, naturam instituendo nullo mediante; in septima vero die et deinceps operatus est, naturam conservando et movendo in motibus naturae, et principiis. Ergo senarius dierum magis manifestat divinam potentiam quam dies septimus, et ita magis sanctificari debuit.

Sed Contra 1

Sed contra, sanctificatio et benedictio bonitati debetur. Sed bonum, secundum philosophum in 3 metaph., dicitur ex ratione finis. Cum igitur perfectio rerum quae est ex ordine ad finem debeatur diei septimo, ille dies prae aliis sanctificari et benedici debuit.

Sed Contra 2

Praeterea, vita contemplativa activae praefertur.

Unde Luc. 10, 43: optimam partem elegit sibi maria, per quam vita contemplativa signatur. Sed senarius dierum attribuitur actioni, qua deus res produxit; septimus autem quieti divinae contemplationis, qua seipso deus perfruitur. Ergo sanctificatio et benedictio praecipue diei septimae debetur.

Corpus

Respondeo dicendum, quod septimae diei duo attribuuntur; scilicet consummatio operum et quies opificis. Quantum vero ad primum, debetur diei septimae benedictio: quia secundum Gregorium benedictio dei significat collationem donorum ejus et multiplicationem eorumdem. Multiplicatio autem creaturarum praesupponit duplicem perfectionem rerum; unam scilicet qua universum perfectum est, ex omnibus suis partibus essentialibus constans; unde philosophus in 4 meteor.

Dicit, quod perfectum est unumquodque quando potest facere alterum quale ipsum est; et aliam, qua scilicet universum perfectum est ex ordine ad finem: quia multiplicatio creaturarum per generationem est ad hoc ut divinum esse quantum possunt participent, ut in 2 de generat.

Dicitur. Omnis etiam creaturae operatio naturalis ad finem ordinata est; et ideo benedictio diei septimae debetur, in qua post perfectionem primam universi, quae sexto die completa est, etiam in ordine ad finem universum perfectum est. Sed quantum ad secundum, quod est quies opificis, debetur diei septimae sanctificatio. In sacra enim Scriptura sanctificatio interdum dicitur ex hoc quod aliquid ad cultum dei dedicatur: sic enim dicitur tabernaculum sanctificari, et vasa ejus et ministri; et ita etiam dies septimus sanctificatus est, idest ad cultum dei dedicatus est; ut sicut scilicet deus, qui res condidit, non in ipsis rebus conditis quasi in fine quievit, sed a rebus conditis in seipso in quo beatitudo sua consistit: cum non sit beatus ex hoc quod res fecerit sed quod factis non eget, in seipso sufficientiam habens: ita etiam et nos non in operibus ejus aut in operibus nostris discamus quiescere sicut in fine; sed ab operibus in ipso deo in quo beatitudo nostra consistit: propter hoc enim institutum est ut homo sex diebus laborans in operibus propriis, septimo die quiesceret, ejus cultui vacans. Haec autem quies in deo christianis non ad tempus, sed perpetuo indicitur, quibus indicitur sine intermissione orare, 1 thessal. 5. Et ideo illa temporalis observatio in lege nova cessavit.

Ad 1

Ad primum ergo dicendum, quod felicitas dei non consistit in operatione qua creaturas condidit, sed in operatione qua seipso perfruitur, creaturis non egens; et haec operatio ad quietem septimae diei pertinet.

Ad 2

Ad secundum dicendum, quod quamvis bonitas dei manifestetur in hoc quod esse communicavit rebus per creationem, tamen perfectio bonitatis ostenditur in hoc quod rebus conditis deus non eget, sed in seipso sufficientiam habet.

Ad 3

Ad tertium dicendum, quod creaturae sunt sicut via, per quam devenitur in cognitionem creatoris.

Perfectio autem non consistit in via, sed in termino viae. Unde non debet sanctificari dies in quo creaturae sunt conditae, sed dies in quo sicut in fine quiescit.

Ad 4

Ad quartum dicendum, quod quamvis per operationem qua res in esse producit, nihil deo decrescat; tamen hoc potius apud eum est quod aliis non eget, in seipso quiescens, quam quod alia facit; et ideo dies quietis magis benedicitur quam dies productionis creaturae.

Ad 5

Ad quintum dicendum, quod deus eadem virtute qua esse rebus tribuit, eas in esse proprio conservat.

Unde non magis ostendit divinam potentiam productio creaturarum quam earum conservatio.

EX

Jumenta et reptilia et bestias. Quid sit reptile, dictum est, qu. 2, art. 2. Jumenta vero dicuntur quae adjutorium homini conferunt, praecipue vehendo ipsum ut equi vel asini et hujusmodi.

Bestiae dicuntur propter crudelitatem, quasi vastiae, ut leones et ursi: et hujusmodi creata non fuerunt nisi potentialiter et materialiter, ut intelligatur tam de potentia activa, quam de materiali.

Quia non potuit simul ab homine dici quod a deo simul potuit fieri. Videtur hoc nihil esse, quia licet non potuerit simul pronuntiare, potuit tamen dicere, ea quae successive narrabat, simul esse facta.

Sed dicendum quod dicitur non potuisse dicere, non quia non simpliciter non potuit dicere simul esse facta, sed quia non potuit haec dicere secundum convenientiam disciplinae, ut faciliter quod dicebatur a rudibus caperetur, ut faciunt geometrae in descriptionibus figurarum lineam post lineam protrahentes, quae tamen simul figuram constituunt.

Alia translatio habet: consummavit deus die sexto. Utraque translatio veritatem continet, si, ut praedictum est, completio distinguatur.