Et hoc est quod sequitur :

" Secutae sunt eum pedestres de civitatibus. " Et in hoc notatur devotio in insecutione, labor in hoc quod pedestres, difficultas in hoc quod de civitatibus, quia illi ex commodis delicatioribus secuti sunt. Eccle, x, 7 : Vidi servos in equis, et principes ambulantes super terram quasi servos. III Reg. xx, 14 et seq., cum praeliaretur Achab contra regem Syriae, devicit eum per pedissequos principum provinciarum. Levit. XI, 20, dicitur, quod de volucribus, gradiens quatuor pedibus immundum est. Amos, ii, 15 : Ascensor equi non salvabit animam suam.

. " Et exiens vidit turbam multam, et misertus est eis, et curavit languidos eorum. "

Tertius est paragraphus, in quo quatuor dicuntur : aggratulationis videlicet occursus, et beneplaciti sive dilectionis respectus, et misericordiae affectus, et miserationis effectus. Sic enim turbis exortus est per occursum : in tenebris autem existentibus lumen rectis corde exhibuit per dilectionis respectum, misericors fuit per misericordiae affectum, et miserator Dominus per miserationis effectum 1.

Et attende, quod hic non exspectat ut rogetur : quia labor, et devotio turbarum omnem vincebant postulationem : ideo etiam ultro occurrit eis.

Dicit ergo : " Et exiens, " de interioribus deserti in occursum turbarum. Isa. lxiv, 5 : Occurristi laetanti, et facienti justitiam : in viis tuis recordabuntur tui. Sic enim ex nimio desiderio redemptionis nostrae processit obviam crucifixoribus . " Vidit turbam multam. " Marc, x, 21 : Jesus intuitus eum, dilexit eum. Sapient, IV, 15 : Respectus Dei in electos illius.

" Et misertus est eis. " Marc. VI, 84 : Exiens vidit turbam multam Jesus : et miserius est super eos, quia erant sicut oves non habentes pastorem. Haec autem misericordia fuit propositum pascendi eos intus et extra. Isa. xxx, 19 : Miserans miserebitur tui : ad vocem clamoris tui statim ut audierit, respondebit tibi," Et curavit languidos eorum. " Supra, IV, 23 : Circuibat... sanans omnem languorem, et omnem infirmitatem in populo. Act. x, 38 : Pertransivit benefaciendo, et sanando omnes oppressos a diabolo, quoniam Deus erat cum illo.

" Vespere autem facto, accesserunt ad eum discipuli ejus, dicentes : Desertus est locus, et hora jam praeteriit : dimitte turbas, ut euntes in castella emant sibi escas."

Haec est pars de legatione discipu- lorum. Tanguntur hic duo, scilicet discipulorum accessus, et allegatio.

De accessu duo dicit, tempus inducens, et ausum discipulorum.

Tempus inducens est quod dicit : " Vespere autem facto, " quia tarditas temporis lassos invitabat ad requiem, " accesserunt ad eum discipuli ejus, " ausu majoris familiaritatis. Supra, v, 1 : Accesserunt ad eum discipuli ejus.

" Dicentes, " Allegando quatuor: loci incongruitatem ad manendum, temporis refectionis transitum : et ideo dimittendas esse turbas, et ad quid dimittantur, assignantes.

Dicunt igitur : " Desertus est locus. " Numer, xx, 5 : Quare nos... adduxistis in locum istum pessimum, qui seri non potest, qui nec ficum gignit, nec vineas, nec malo granata, insuper et aquam non habet ad bibendum ? " Et hora " refectionis " jam " dudum " praeteriit. " Innuunt, quod sustinuerunt eum jejunantes usque ad vesperam, et laboraverunt longius venientes. Simile est, Act. xx, 7 : Protraxit autem sermonem Paulus usque in mediam noctem.

" Dimitte turbas. " In hoc notatur, quod turba non petebat ire, suspensa ad dulcedinem sermonis. Cantic, ii, 14 : Sonet vox tua in auribus meis : vox enim tua dulcis. Psal. cxviii, 103 : Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel ori meo ! " Ut euntes in castella, " vicina deserto : castella enim erant loca munita (alias, minuta) in finibus civitatum. Quasi dicat : Non poterunt redire hodie ad. propria, dimitte ergo, ut saltem ementes in castellis necessaria, refocillent membra lassitudine confracta. " Emant sibi escas. " Genes. xlii, 2 : Emite nobis necessaria, ut possimus vivere, et non consumamur inopia.

" Jesus autem dixit eis : Non habent necesse ire : date illis vos manducare. "

Hic ponitur discipulorum instructio. Et dicuntur tria : primo enim ponit eorum quae allegabant exclusionem : secundo, imperat discipulis turbarum cibationem : tertio autem discipulorum ad hoc ostenditur penuria.

De primo dicit : " Non habent necesse ire, " habentes juxta se universorum Dominum, de quo dicitur, ad Roman. x, 12 : Qui dives est in omnes qui invocant illum. I Petr, v, 7 : Omnem sollicitudinem vestram projicientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. Psal. liv, 23 : Jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enutriet.

" Date illis vos manducare. " Ecce mandatum, per quod injungitur discipulis, ut subditis de hoc quod acceperunt a Domino, procurent pabulum tam spiritus quam corporis, si necesse fuerit, et facultas adsit. Eccli. XXIX, 33 : Orna mensam: et quae in manu habes, ciba caeteros. Infra, XXIV, 45 : Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore ? Econtra de male providentibus dicitur, Threnor. IV, 4 : Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Dominus autem dixit Petro, Joan. XXXI, 17 : Pasce oves meas. Hoc intellexerunt Apostoli, quando pupillos, et viduas, et alios pauperes fideles in suas susceperunt procurationes . II ad Corinth. XII, 15 : Ego autem libentissime impendam, et superimpendar ipse pro animabus vestris.''

"Responderunt ei : Non habemus hic nisi quinque panes, et duos pisces. "

Ecce excusatio discipulorum. " Nonhabemus hic nisi quinque panes. " Joan. VI, 9, addit, hordeaceos. " Et duos pisces. "

Sed contra, Joan. VI, 9 : Est puer unus hic, qui habet, etc. Et ibi dicitur, v. 5, quod Jesus dixit ad Philippum : Unde ememus panes, ut manducent hi ? Responsio, quod dixit hoc ad Philippum primo, quia specialiter indiguit instructione propter simplicitatem : et postea dixit ad omnes, quod continetur hic. Et Philippus respondit quod dixit Joannes : et postea omnes responderunt, quod hic continetur.

In hoc autem, quod non habebant pro omnibus Apostolis et discipulis, nisi quinque panes, notatur parcitas eorum in comedendo. Et in hoc, quod secundum Joannem erant hordeacei, notatur duritia victus : et in duobus piscibus notatur parum dulcoramenti pro naturae fragilitate. Eccli. XXXI, 24 : Somnus sanitatis in homine parco : dormiet usque mane, et anima illius cum ipso delectabitur. Daniel, x, 3 : Panem desiderabilem non comedi, et caro et vinum non introierunt in os meum. Piscis autem praebet frigidum dulcoramentum, et non fovet libidinem. Eccli. xxiii, 6 : Aufer a me ventris concupiscentias, et concubitus concupiscentiae ne apprehendant me, et animae irreverenti et infrunitae ne tradas me.

Secundum mysterium autem, ut dicit Glossa, sunt quinque panes quinque librorum legis refectiones : et duo pisces Psalmi, qui sunt laudes : et Prophetiae, quae sunt futurorum praenuntiationes : quia licet in sensu conveniant, tamen modo differunt. Luc. xxii, 37 : Dico vobis, quoniam adhuc hoc quod scriptum est, scilicet, in lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis, oportet impleri in me.

Vel forte, quinque panes sunt quinque dona Spiritus sancti ad activam vitam pertinentia : quae sunt consilium in dubiis, fortitudo in adversis, scientia in cavendis vitiis, pietas in communicandis bonis, et timor in fugiendis malis : duo autem pisces dulcorantes totum hoc, sunt duo dona ad contemplationem pertinentia, intellectus in illustratione mentis de auditu caelestium, et sapientia in sapore divinorum. Isa. IV, 1 : Apprehendent septem mulieres virum unum in die illa, dicentes : Panem nostrum comedemus.

Vel, quinque panes sunt quinque spirituales refectiones : primus est panis verbi in auditu. Supra, IV, 4 : Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei. Sapient, XVI, 26 : Non nativitatis fructus pascunt homines, sed sermo tuus qui pascit omnia, hos qui. in te crediderint conservat. Secundus panis est Sacramentum. Joan. VI, 51 : Ego sum panis vivus, qui de caelo descendi. Sapient. XVI, 20 : Paratum panem de caelo praestitisti illis sine labore, in se omne delectamentum habentem, et omnis saporis suavitatem. Tertius panis est gratiae, cor ad virtutis robur confortantis. Psal. CIII, 15 : Panis cor hominis confirmet. Et isti sunt tres panes, quos is qui. venit de via, amicus noster, a nobis petit . Quartus est panis veritatis in intellectu. Eccli. xv, 3: Cibabit illum pane vitae et intellectus. Hic est, de quo dicitur, Proverb. XXXI, 27 : Panem otiosa non comedit. Non enim datur otiantibus, sed facientibus veritatis intellectus. Quia dicit, Psal. CX, 10 : Intellectus bonus omnibus facientibus eum. Psal. CXVIII, 104 : A mandatis tuis intellexi. Quintus est panis refectionis internae, qui est panis liliorum. Infra, xv, 26 : Non est bonum sumere panem filiorum, etc. Genes, xlix, 20 : Aser, pinguis panis ejus, et praebebit delicias regibus. Duo autem pisces sunt duae gratiae omnia dulcorantes : una est gustus spiritus in dulcedine, et altera profectio contemplationis in veritatis ad- miratione. Unus est albus piscis et mundus : et alter est dulcis. Luc. XXIV, 42 : Obtulerunt ei partem piscis assi, et favum mellis. Yel dicatur, quod duo pisces sunt consideratio Passionis Christi et Resurrectionis. Primus est piscis Tobiae, cujus fel illuminat : alter est piscis in solo littoris inventus, cujus condimentum est favus mellis in gloria Resurrectionis.

Qui ait eis : Afferte mihi illos huc.

Et cum jussisset turbam discumbere super faenum, acceptis quinque panibus, et duobus piscibus, adspiciens in caelum benedixit. Et fregit, et dedit discipulis panes, discipuli autem turbis.

Et manducaverunt omnes, et saturati sunt. Et tulerunt reliquias, duodecim cophinos fragmentorum plenos.

Manducantium autem fuit numerus quinque millia virorum, exceptis mulieribus et parvulis. "

Hic agit de miraculi perfectione. Et dicuntur duo, scilicet multiplicatio panum, et ministerium discipulorum.

Circa multiplicationem panum dicit septem : primum est. quod praecipit quod seminarium pabuli in sistarciis discipulorum ad ipsum referatur, ut ex ipso sufficientiam accipiat. Et hoc notatur per hoc, quod dicit :

" Afferte mihi illos huc. "

II ad Corinth.III, 5 : Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis : sed sufficientia nostra ex Deo est. Et hoc est contra praesum- ptionem eorum, qui apud se sufficere multis praesumunt.

Secundum est praeceptum discumbendi, et modus eorum qui Dei dona recipiunt. Et hoc est :

" Et cum jussisset turbam discumbere super faenum. "

Lassis enim turbis profecit Dei benedictio percepto incommodo : simul et in metaphora docens sedendo et quiescendo et carnem subjiciendo debere refici animam. Isa. xl, 6 : Omnis caro faenum, et omnis gloria ejus quasi flos agri. Si enim subjiciatur caro, tunc sobrie sumitur cibus corporis, et digne sumitur cibus mentis, qui per cibum corporis designatur. Ad Hebr. XIII, 10 : Habemus altare, de quo edere non habent potestatem qui tabernaculo deserviunt. Ad Hebr. XII, 16 : Ne quis fornicator, aut profanus ut Esau, qui propter unam escam vendidit primitiva sua. III Reg. XIX, 7 : Surge, ei comede : grandis enim tibi restat via.

Tertium est acceptatio divina, quod est :

" Acceptis quinque panibus et duobus piscibus. "

Christus enim accepit, quando refectio ad vires reparandas sic sumitur, ut vires in obsequio Dei exerceantur, et expendantur (alias, expandantur). Et ideo dicit, Psal. CIII, 28 : Aperiente te manum tuam, omnia implebuntur bonitate. Manus enim Christi virtutem habet multi plicatricem virtute in se latentis deitatis, sicut etiam in se manus Dei virtutem creatricem. Psal. cxliv, 16 : Aperis tu manum tuam, et imples omne animal benedictione. Joan. VI, 11 : Accepit Jesus panes, etc.

Quartum est ad Patrem caeleslem sui operis directio, cum dicit :

" Adspiciens In caelum. "

Psal. cxx, 1 : Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi. Docuit autem et nos ante cibum ad Patrem caelestem quotidianum panem dantem adspicere. Job, iii, 24 : Antequam comedam suspiro.

Quintum est benedictio cum dicit :

" Benedixit. "

Et ignoratur, qua benedictione, vel quo signo bendictionis. I ad Timoth. IV, 5 : Sanctificatur per verbum Dei, et orationem. Hoc autem docuit etiam nos, non sine benedictione cibos corporis, vel mentis accipere. Infra, XXVI, 26 : Accepit Jesus panem, et benedixit, ac fregit, deditque discipulis suis.

Sextum est, quod dicit :

" Fregit. "

Cibus enim non bene tota virtute nutrit nisi fractus sit, quia naturae opus suctione perficitur. Suctio autem magis est de interiori medulla quam de cortice exteriori: et hoc magis in cibo verificatur mentis, ubi frequenti meditatione et expositione medulla exsugitur. Luc. XXIV, 35 : Cognoverunt Dominum in fractione panis. In hoc etiam notatur, quod non dat panem ad reservandum, quia ille daretur integer: sed sicut supra, VI 11, dictum est, ad usum quotidianum. Isa. lviii, 7 : Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque induc in domum tuam.

Septimum, quod ministrorum manibus commendavit, cum dicit :

" Et dedit discipulis suis, "

Volens eos mereri obsequio et diligentia, et statuere Ecclesiam in ordinibus graduum suorum, quo unus gratiam

Dei dispensative accipiat ab altero : et ad hoc significandum, per corvos pabulum misit Eliae . Et corvi sunt nigri, aut humilitate, aut peccato ministri Christi : quorum tamen est dispensare pabulum turbis Ecclesiarum. I ad Corinth. IV, 1 : Sic nos existimet homo ut ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Dei.

" Discipuli autem dederunt turbis. "

Istud est obsequium ministrorum. Luc. IX, 16 : Distribuit discipulis suis, ut ponerent ante turbas. Supra, x, 8 : Gratis accepistis, gratis date.

" Et manducaverunt omnes. "

Hic tangitur gratiae istius abundantia per effectum, et per quantitatem dupliciter, ad multum in cibo, et ad multitudinem manducantium. Et haec tria patent in littera.

De effectu dicit : " Manducaverunt omnes, et saturati sunt, " scilicet generaliter acceperunt, et effectum satietatis invenerunt. Omnes autem manducaverunt, contra hoc quod dixit Philippus, Joan. VI, 7 : Ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis, ut unusquisque modicum quid accipiat. Saturati sunt, contra hoc, quod dixit Andreas, ibidem, v. 9 : Haec quid sunt inter tantos? Psal. lxxvii, 29 et 30 : Manducaverunt et saturati sunt nimis, et desiderium eorum attulit eis Dominus : non sunt fraudati a desiderio suo.

" Et tulerunt reliquias, duodecim cophinos fragmentorum. "

Ecce signum abundantiae in multitudine panis superflui, et piscium. Est autem cophinus vas magnum, quod a dorso portatur ab his qui purgamenta portant platearum. Psal. lxxx, 7 : Manus ejus in cophino servierunt. Significant autem ea, quae turba per sensum non attingit : quae tamen servantur in capacitate sensus Praelatorum. Joan. VI, 13 : Collegerunt ergo, et impleverunt duodecim cophinos plenos fragmentorum ex quinque panibus hordaceis, quae superfuerunt his qui manducaverant .

" Manducantium autem fuit numerus quinque millia virorum. "

Ecce signum abundantiae ex numero comedentium sumptum. " Exceptis mulieribus, " quarum multo major numerus consuevit sequi praedicationes quam virorum. " Et parvulis, " Parvuli enim, quia non intelligunt, pauci veniunt. Sed hic parvuli secundum Glossam,accipiuntur qui sunt citra viginti annos : illi enim ad bella non procedebant, sicut dicitur, Numer. I, 2 et 3, et XXVI, 2. Et hoc dicit Glossa.

" Et statim compulit Jesus discipulos ascendere in naviculam, et praecedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas.

Et dimissa turba, ascendit in montem solus orare. Vespere autem facto solus erat ibi. "

Hinc incipit agere de multiplicatione gratiae Novi Testamenti, respectu periculi quod est ex causis universalibus mundi, in cujus subventione generaliter se ostendit et mundi et Ecclesiae gubernatorem, et liberatorem, et ordinatorem. Propter quem ordinem, spiritualem effectum gratiae ostendit Petro.

Dividitur autem haec pars in partes quatuor : in quarum prima ostendit, qualiter navicula cum discipulis pervenit in fluctibus sine eo : in secunda, ostendit periculum, et diutinum laborem re- mi gantium, et timoris causam : in tertia autem ponit auxilium et universale et particulare : in quarta, miraculi ponit effectum. Et haec patebunt in littera.

In prima harum tria dicit : missionem ante se discipulorum, instantiam orationis pro subditis et redimendis, et quod ipso non existente cum homine, necesse est incurrere periculum.

De primo autem dicit, quod " statim compulit discipulos ascendere in naviculam. "

Et dicit quatuor, scilicet velocitatem missionis, modum, et motum, et quo mittebat eos. Velocitatem, cum dicit : " Statim. " Causa autem fuit, ut sine mora post magna facta ad humilitatem doceret confugere, et laudes de magnis operibus contemnere : et notatur modus missionis coactivus : quia " humanae " infirmitati est difficile oblatas laudes " non acceptare, " sicut dicit Augustinus. Et hoc accipitur ex verbis Joannis, VI, 14 et seq., ubi dicitur, quod post miraculum panum, turbae dixerunt : Quia hic est vere Propheta , qui venturus est in mundum. Jesus ergo cum cognovisset quia venturi essent ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus. Et ideo jussit discipulos suos ascendere in navim, et praecedere eum. Navicula autem uti fecit discipulos, ut citius pervenirent, et ut opportunitatem miraculi futuri praestitueret tam in se quam in liberatione discipulorum.

" Et praecedere eum trans fretum, " in Bethsaidam, secundum Marcum, VI 45. Quia sicut dicit Lucas, x, 1, consueverat eos mittere binos et binos ante faciem suam, in omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus.

" Donec dimitteret turbas. " Turba enim ante miraculum devote quaesivit eum, et inseparabiliter adhaesit : sed post miraculum multo fortius. Psal. lxii, 9 : Adhaesit anima mea post te : me suscepit dextera tua. Et ideo oportuit non projicere cum vituperio, nec fugere statim : sed oportuit (alias, opportune) dimittere sic inseparabiliter adhaerentem, sicut Eliseus Eliae, IV Reg. IIet seq. : Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non derelinquam te. Et sicut Jacob Angelo, Genes. xxxii, 26 : Non dimittam te, nisi benedixeris mihi. Cantic, iii, 4 : Tenui eum, nec dimittam.

Alia etiam causa fuit, quod voluit quod turbae viderent quod non esset cum discipulis, nec in alia navi : et sic convincerentur credere, quod calcatis undis trans mare venisset : et sic non regem hominum quaererent, sed Dominum et Creatorem mundi scirent : et hoc continetur, Joan. VI, 17. Et ibi dicitur, quod discipuli praecesserunt eum in Capharnaum, non in Bethsaidam. Sed dicendum, quod tam Capharnaum quam Bethsaida sunt in eadem ripa, et fines utriusque civitatis devenerunt exspectantes eum.

" Et dimissa turba ascendit in montem. "

Secundum est, ubi docet orare : et post magna ad Deum confugere, et non de se praesumere : et ut nihil orationem perturbet, dimittit turbas. Genes. xxii, 5 : Exspectate hic cum asino : ego et puer ii luc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos. Eccle. x, 1 : Muscae morientes perdunt suavitatem unguenti.

Ostendit etiam orationis effectum, qui secundum Damascenum, " est ascensus " intellectus in Deum : " et ideo ascendit in montem. Isa. II, 3 : Venite, et ascendamus ad montem Domini..., et docebit nos vias suas. Isa. XXXVII, 4 : Leva orationem pro reliquiis quae repertae sunt. Psal. CLX, 2 : Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo : elevatio manuum mearum, etc. Thren. III, 41 : Levemus corda nostra cum manibus ad Dominum in cados." Solus : " dimissis etiam intimis : ut liber affectus, et intentio simplex sint cum Domino. Supra, VI, 6 : Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem, etc.

" Orare. " Non pro se, sed pro his qui credebant, et credituri erant in eum. Joan. XVII, 20 : Non pro eis autem rogo tantum, sed et pro eis qui credituri sunt per verbum eorum in me. Ad Hebr. v, 7 : Preces supplicationesque ad eum qui possit illum salvum facere a morte, cum clamore valido et lacrymis offerens, exauditus est pro sua reverentia.

" Vespere autem facto, solus erat ibi. "

Notat, quod ipse sine discipulis erat. Et ideo discipuli inutiliter laborabant, et pericula invenerunt. Notatur autem in mysterio, quod facto vespere occasu suae lucis in Passione, solus remansit. Joan. XVI, 32 : Ecce venit hora, et jam venit, ut dispergamini unusquisque in propria, et me solum relinquatis. Solus est etiam ibi, ubi fuit cum Deo : quia solus Christus Patri assistens Pontifex futurorum bonorum . Solus etiam est, ut liberator suorum in Passione. Isa. lxiii, 3 : Torcular calcavi solus, et de gentibus non est vir mecum. Sed litteraliter : solus ibi erat, ut fidem faceret turbis quod postea non navigio venerat. Isa. xliii, 2 : Cum transieris per aquas, tecum ero, et flumina non operient te.

" Navicula autem In medio mari jactabatur fluctibus : erat enim contrarius ventus. "

Tangit periculum duplex, scilicet tempestatis, et terroris ex visu Domini et phantasmatis.

De primo dicit :

" Navicula autem in medio mari ja-dabatur fluctibus. " Tangit triplicem causam periculi tempestatis : quarum prima est ex pravitate instrumenti, quod citius submergitur quam magna et fortis navis. Secunda est ex impossibilitate declinandi : quia erat in medio mari, nec, erat divertere. Tertia fuit ex tempestate venti, quia iactabatur : quae jactatio fit ex multis ventis in oppositum procellas projicientibus, ita quod navis dirigi in ventum non potest. Daniel. VII, 2 : Ecce quatuor venti caeli pugnabant in mari magno. Supra, VIII, 24 : Ecce motus magnus factus est in mari, ita ut navicula operiretur fluctibus. Jonae, I, 4: Facta est tempestas magna in mari, et navis periclitabatur conteri. Et, ibidem, infra v. II : Mare ibat, et intumescebat. Primum autem horum mystice est parvae et pusillanimis mentis : secundum, desperationis auxilii : tertium autem instantis fortiter, et tentantis concupiscentiae et passionis. Psal. liv, 9 : A pusillanimitate spiritus, et tempestate. Et hoc est de primo et ultimo. De medio autem, Orat. Manassae, in medio : Incurvatus sum multo vinculo ferreo..., et non est respiratio mihi. Psal. lxviii, 3 : Veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me.

Et causam ultimi assignat : " Erat enim ventus contrarius " illis. Act. xxvii, 14 : Misit se contra navim ventus Typhonicus, qui vocatur Euroaquilo. Jonae, I, 4 : Dominus misit ventum magnum in mare : ei facta est tempestas magna in mari, et navis periclitabatur conteri.

" Quarta autem vigilia noctis, venit ad eos ambulans super mare. "

Hic tangit causam perturbationis ex visu Domini. Et tangit tria, quando scilicet, et qualiter venit : errorem videntium discipulorum, et perturbationem : quae patent in littera.

De primo ergo dicit, quando et qualiter venit : " Quarta autem vigilia noctis , " quando jam ultra quietis tempus laboraverant : et dupliciter lassati, ex longa videlicet remigatione et forti, et ex ablatione quietis per somnum. Unde, Marci, VI, 48, dicitur, quod tota nocte laboraverant in remigando,

Attende autem, quod secundum divisionem graduum aequinoctialis circuli duodecim horae sunt noctis : ita quod quaelibet hora duodecim habet gradus aequales. Secundum autem divisionem Zodiaci sex sunt horae diei, et sex horae noctis : quia semper sex signa sunt super hemisphaerium, et sex subtus. Sex autem horae noctis sunt crepusculum, conticinium, intempestum, gallicinium, antelucanum, et diluculum : sed duae istarum horarum tenebras (alias, tenebris) noctis permistas habent cum lumine, scilicet prima et ultima : et ideo de illis non fit hic mentio. Quatuor autem sunt perfectarum tenebrarum. Conticinium quidem a conticendo dictum : quia tunc, frigiditate opprimente organa sensuum, incipiunt conticere homines : intempestum autem, quando tempestate congrua profundissimus est somnus : gallicinium autem, quando in prima tenebrarum divisione parvis motibus immutantur animalium corpora : et ideo quae non sollicitantur circa propria, tunc cantant, et moventur : antelucanum autem, quando motus lucis pellere et declinare incipit tenebras tenentes (et a tenendo dictas,) et incipit somnus attenuari, et sanguis ebullire ad exterius, et somnia apparere incipiunt, et ideo etiam antelucanum vocatur. Marc. xiii, 35 : Nescitis quando dominus domus veniat : sero, an media nocte, an galli cantu, an mane. Tunc ergo " venit ad eos, "

D

Et tangit modum :

" Ambulans super mare. "

Psal. lxxvi, 20 : In mari via tua, et semitae tuae in aquis multis : et vestigia tua non cognoscentur.

Et attende, quod istud miraculum est unum de illis, quod dupliciter in toto

est mirabile : ex parte enim ambulantis non fuit ablata gravitas molis a corpore, nam illius est mergi : et cum non mergeretur, fuit ibi actus non mersionis cum impotentia ad. eumdem, sicut cum Virgo, manens virgo, peperit. Similiter ex parte aquae non fuit ablata Auiditas aquae, cujus est semper cedere, et circumstare tangens se grave : et tamen hic non cessit : et ideo aliud est istud a divisione Maris rubri, et divisione Jordanis, et divisione Eliae et Elisei : quia ibi aqua cessit, et liberum per se transitum dedit. Et cedere quidem fuit mirabile, sed non fuit mirabile per cedentem aquam incedere. Hoc autem in Christo demonstravit utramque naturam : divinam in potestate, et humanam in veritate incedentis : et ideo non est dicendum, quod Dominus hic usum dotis illius assumpserit, quae est agilitas : sicut nec assumpsit usum subtilitatis, sive spiritualitatis in Nativitate In his omnibus vera et incontradicibilia demonstrantur Filii Dei, secundum utramque naturam : et eliduntur haereses Marchionis et Manichaei, et Arii, et aliorum, qui Christum aut phantasticum in humanitate, aut simplicem creaturam sine deitate mentiti sunt fuisse, vel esse.

" Et videntes eum super mare ambulantem, turbati sunt, dicentes : Quia phantasma est. Et prae timore clamaverunt. "

Tangit terrorem : primo quidem in communi : quia non aestimantes de eo aliquid, tunc inconsiderate in tenebris super mare ambulans apparuit (quod puri hominis non est.) Propter quod putabant esse phantasiam, hoc est, apparentiam hominis, et non existentiam, sed aliquem esse spiritum mare perturbantem. Simile, Lvuc. XXI , 37: Conturbatiet conterriti, existimabant se spiritum videre.

Effectus autem istius causae est triplex : turbatio quidem in rationis titubatione, timor in fuga cordis secundum. systolen, et clamor confusus pro auxilii destitutione : et haec sunt plana in littera.

Dicit enim : " Turbati sunt. " Haec etiam turbatio fuit orta, quia, sicut dicitur, Marc. VI, 48, ostendebat ac si vellet praeterire eos : non quod finxerit Christus, sed ut ostenderet quales essent, eo praetereunte. Job, xxiii, 15 : A facie ejus turbatus sum, et considerans eum, timore sollicitor. Job, IV, 16 et 15 : Stetit quidam, cujus non agnoscebam vultum, imago coram oculis meis. Et cum spiritus, me praesente, transiret, inhorruerunt pili carnis meae.

Et hoc est quod dicit : " Dicentes : Quia phantasma est." Si quaeritur, quare timuerunt id quod phantasma esse putaverunt? Dicendum, quod putabant esse phantasma quoad umbram corporis, sed non quoad rem : quia putaverunt spiritum malignum esse mare commove.ntem. Job, xli, 22 : Fervescere faciei quasi ollam profundum mare, et ponet quasi cum unguenta bulliunt.

" Et prae timore clamaverunt. " Hic tangit duo simul. Habacuc, III, 10 : Audivi, et conturbatus est venter meus : a voce contremuerunt labia mea. Jonae, I, 5 : Timuerunt nautae, et clamaverunt viri ad deum suum.

" Statimque Jesus locutus est eis, dicens : Habete fiduciam : ego sum, nolite timere. "

Ecce confortatio communis discipulorum. Et tangit duo, ablationem terroris ex visu suo, et consolationem Petri.

De primo dicit tria : velocitatem auxilii per hoc quod dicit :"Statim Jesus locutus est. " Isa. xxx, 19 : Statim ut audierit, respondebit tibi.

Secundo, inducit fiduciam, dicens :

" Habete fiduciam. " Jerem. xviii, 7 : Benedictus vir qui confidit in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. Joan. XVI, 33 : Confidite, ego vici mundum.

Tertio, aufert timorem : et dicit duo, causam scilicet non timendi, cum dicit : " Ego sum. " Genes. XVIII, 4 : Ego sum, et pactum meum tecum, supple, ponam. Exod, III, 14 : Ego sum qui sum : quia idem ipse sum in mutationibus tempestatum, vel apparitione terribilium, non paveas. Et hoc est quod dicit secundo : " Nolite timere. " II Paralip, xx, 17 : 0 Juda, et Jerusalem, nolite timere, nec paveatis. Joan. XIV, 1 : Non turbetur cor vestrum. Creditis in Deum, et in me credite. Et iterum, infra, ibidem, v. 27 : Non turbetur cor vestrum, neque formidet.

" Respondens autem Petrus dixit : Domine, si tu es, jube me ad te venire super aquas.

At ipse ait : Veni. Et descendens Petrus de navicula ambulabat, super aquam ut veniret ad Jesum "

Hic incipit eruditio et confortatio Petri, qui specialiter illa indiguit, sicut Princeps Ecclesiae, et vertex Apostolorum. Et dicuntur hic tria, scilicet, quod debetur fervori fidei, et quod debetur pusillanimitati fidei, et quod congruit liberatori.

Quod autem debetur fervori fidei, est petitio, exauditio, et effectus in opere petitionis et exauditionis.

Primum est, quod dicit :

" Domine, si tu es, etc. "

Et in hoc dicit tria, scilicet professionem Domini, inquisitionem personae, et petitionem actus similis ei quem ipse exercuit.

De primo dicit : " Domine. " Esther, XIII, 9 : Domine, in ditione tua cuncta sunt posita, ei non est qui possit tuae resistere voluntati. " Si tu es " idem in persona, qui demonstrans in potestate : et notatur dilectio Petri, quod etiaiu a d alium qui ejusdem esset operis cum Christo non iret : et ideo non ad ambulantem supra mare iret, nisi Christus esset : et hoc est, " Si tu es. " Ad Philip, ii, 10 : In nomine Jesu omne genu flectatur caelestium, terrestrium, et infernorum. Et respondet ad hoc quod dixit : Ego sum, " jube me venire ad te super aquas. " Dabis enim voci meae vocem virtutis, et in verbo tuo potero quod tu poteris per te ipsum. Nec est temeritatis : quia instructio fuit mundi gubernatoris, qui non in una navicula veniret, sed totum mundum gubernans, Vicarius Christi perfectus esse probaretur. Eccle, viii, 4 : Sermo illius potestate plenus est. Nec fuit istud tentatio, sed futurorum praesignatio .

" At ipse ait : Veni. "

Concessio, sive exauditio petitionis. Proverb. x, 24 : Desiderium suum justis dabitur. Joan. xv, 7 : Quodcumque volueritis petetis, et fiet vobis.

" Et descendens Petrus de navicula, etc. "

Fervore spiritus accensus, non cogitans de periculo tempestatis in praesentia Salvatoris. Simile autem fecit, Joan. XXI, 7 et 8, ubi cum a Joanne audivisset, quia Dominus est qui stabat in littore, tunica succinxit se, et misit se in mare : alii autem discipuli navigio venerunt. Fervor enim Petri acutus fuit valde, et omnia tentare ausus fuit in praesentia Salvatoris. Hinc est, quod multitudinem capientium Christum invadens, amputavit servo auriculam . Et dixit : Tecum paratus sum et in carcerem, et in mortem ire '' . Et multa fecit, et dixit talia. Hoc autem competit vertici Apostolorum Vicario Domini, qui mundi debuit suscipere gubernacula, sicut diximus.

" Videns vero ventum validum, timuit : et cum coepisset mergi, clamavit, dicens : Domine, salvum me fac. "

Secundum est, quod debetur pusillanimitati fidei. Petrus enim licet ferventer diligeret, minus tamen dilexit constanter, et minus sapienter. Unde probari debuit, ut sibi ipsi sua innotesceret debilitas.

Tangit autem causam timoris, tentationem, et effectum timoris, clamorem cum cresceret periculum, et orationem salutis.

De primo dicit : " Videns vero ventum validum " venientem. Sed quomodo est hoc, quod modo videt ventum, cum per totam noctem ventus fuerit?

Responsio : Ventus, qui magis est periculosus in mari, est ille qui non est continuae exsufflationis : et ille venit in nube post nubem : et talis novae exsufflationis vidit ventum venientem. Job, I, 19 : Ventus vehemens irruit a regione deserti, et concussit quatuor angulos domus, quae corruens oppressit liberos.

" Timuit, " Sic Elias primo Achab audacter occurrens, et prophetas Baal occidens , postea fugiens timuit Jezabel . Sic et Moyses timuit Pharaonem, et fugit : et David Absalonem . Omnes enim illi insufflari fuerunt spiritu daemonis, et cor ipsorum quasi mare fervens quod quiescere non potest s.

" Et cum coepisset mergi, " gravescente periculo. Psal. lxviii, 8 : Veni inaltitudinem maris : et tempestas demersit me. " Clamavit dicens. " Jonae, II, 3 : Clamavi de tribulatione mea ad Dominum, et exaudivit me.

" Domine, salvum me fac. " Psal. lviii, 2 : Salvum me fac, Deus, quoniam intraverunt aquae usque ad animam meam. II Paralip, xx, 12 : Cum ignoramus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te.

" Et continuo Jesus, extendens manum, apprehendit eum : et ait illi : Modicae fidei, quare dubitasti?

Et cum ascendisset in naviculam, cessavit ventus.

Qui autem in navicula erant venerunt et adoraverunt eum dicentes : Vere Filius Dei es. "

Ecce quod congruit liberatori respectu sui Vicarii : cito enim et potenter subvenit, et efficaciter, et utiliter ad eruditionem.

Cito : et ideo dicit: " Et continuo. " Esther, xiii, 9 : Si decreveris salvare Israel, continuo liberabimur.

Potenter : et ideo dicit : " Jesus extendens manum. " II Petr. II, 9 : Novit Dominus pias de tentatione eripere. Isa. xli, 10 : Suscepit te dextera justi mei. Similiter, Supra, VIII, 3 : Extendens Jesus manum, scilicet misericordiae, tetigit leprosum, dicens : Volo, mundare. Proverb. xxxi, 20 : Manum suam aperuit inopi, et palmas suas extendit ad pauperem." Apprehendit eum. " Supra etiam, viii, 15, apprehensa manu socrus Petri, dimisit eam febris. Et ideo dicit Paulus, ad Philip. iii, 12 : Sequor, si quomodo comprehendam in quo et comprehensus sum. Et in hoc notatur efficacia salutis.

Et sequitur utilitas ad eruditionem : " Et ait ilIi : Modicae fidei, quare dubitasti? " Non enim tunc habuit fidem, sicut granum sinapis, quod quanto plus teritur, magis redolet . Supra, viii, 26 : Quid timidi estis, modicae fidei ? Deprehensus est enim Petrus, qui insipienter fervebat, minus constanter diligere.

" Et cum ascendisset in naviculam, cessavit ventus. "

Hoc est de perfectione miraculi. Psal. XCII, 4 : Mirabiles elationes maris : mirabilis in altis Dominus. Supra, viii, 27 : Qualis est hic, quia venti et mare obediunt ei ? Psal. CVI, 25 : Dixit, et stetit spiritus procellae. Eccli, xliii, 25 : In sermone ejus siluit ventus. Tob. iii, 22 : Post tempestatem tranquillum facis, et post lacrymationem et fletum, exsultationem infundis.

" Qui autem in navicula erant "

Ecce miraculi effectus. Fuerunt autem in navicula nautae, et forte aliqui magis familiares. " Venerunt, " devotione fidei, " et adoraverunt eum " latria. Psal. xclv, i : Venite, exsultemus Domino, etc. Isa. xlv, 14 : Te adorabunt, teque deprecabuntur.

Sed contra, Joan. VI, 21, dicitur, quod voluerunt accipere eum in navim, et statim navis fuit ad terram. Dicendum, quod juxta terram fuit : et ideo intrando statim applicuerunt.

" Dicentes : Vere filius Dei es, " Joan. XI, 27 : Ego credidi, quia tu es Christus, Filius Dei vivi. Infra, XVI, 16 : Tu es Christus, Filius Dei vivi. Joan. I, 14 : Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre.

Src ergo completa est pars de gratia liberationis in periculo.

" Et cum transfretassent, venerunt in terram Genesar.

Et cum cognovissent eum viri loci illius, miserunt in universam regionem illam, et obtulerunt ei omnes male habentes.

Et rogabant eum ut vel fimbriam vestimenti ejus tangerent. Et quicumque tetigerunt, salvi facti sunt. "

Hic incipit agere de multiplicatione gratiae ad curationes infirmitatum. Et tanguntur quatuor, scilicet primo, loci congruitas : secundum est curatorum generalitas : tertium est curandi facilitas : et quartum, salutis efficacia. Et haec patent in littera.

Dicit ergo : " Et cum transfretassent " ultra stagnum, " venerunt in terram Genesar, " hoc est, adjacentem illi stagno, ubi Bethsaida Tiberiadis, et Capharnaum, ad quos fama miraculorum crebro pervenerat : et ideo locus devotioni turbarum congruus erat. Marc. VI, 53 : Cum transfretassent, venerunt in terram Genesareth, et applicuerunt.

Et cum cognovissent eum viri loci illius, "

Quod scilicet illuc venerat. Et dicit, " viri, " quia foeminea levitas cito ad utrumlibet movetur, sed viri constantis animus non movetur nisi ex magnis causis. Joan. x, 14 : Ego cognosco meas, et cognoscunt me meae. " Miserunt in universam regionem illam, " ut sit generalitas ex parte locorum unde veniunt : " ei obtulerunt ei omnes male habentes, " ut sit generalitas ex parte infirmorum. Supra, IV, 24 : Obtulerunt ei omnes male habentes, variis languoribus.et tormentis comprehensos, et qui daemonia habebant, et lunaticos, et paralyticos, et curavit eos. Marc. VI, 54 et 55 : Cum egressi es-sent de navi, continuo cognoverunt eum: et percurrentes universam regionem illam, coeperunt in grabatis eos qui se malem habebant circumferre, ubi audiebant eum esse.

" Et rogabant eum. "

Et in hoc ostenditur devotio fidei : " ut vel fimbriam vestimenti ejus tangerent. " In hoc notatur curandi facilitas.

Supra, IX, 24 : Si tetigero tantum vestimentum ejus, salva ero. Psal cxxxii, 2 : Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron, quod descendit in oram vestimenti ejus.

" Et quicumque tetigerunt. " Salutis notatur efficacia : " salvi facti sunt. " Tactus autem hic perficitur, fide operante per dilectionem. Luc. VIII, 46 : Tetigit me aliquis : nam ego cognovi virtutem de me exisse. Marc, VI, 56 : Quotquot tangebant eum, salvi fiebant. Activa enim est salutis caro Salvatoris, sicut activos est ignis combustionis. Zachar. VIII, 23 : Apprehendent decem homines ex omnibus linguis gentium, et apprehendent fimbriam unius viri Judaei, dicentes : Ibimus vobiscum, audivimus enim quoniam Deus vobiscum est.

Et sic perficitur gratiae multiplicatio.