EPISTOLA AD VALERIUM COMITEM , CUI AUGUSTINUS TRANSMITTIT NUNCUPATUM IPSI LIBRUM PRIMUM DE NUPTIIS ET CONCUPISCENTIA.

 S. AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI DE NUPTIIS ET CONCUPISCENTIA Ad Valerium comitem LIBRI DUO.

 CAPUT PRIMUM.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 4. Quid ergo dicimus, quando et in quibusdam impiis invenitur pudicitia conjugalis? utrum eo peccare dicendi sunt, quod dono Dei male utantur, non id

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 13. Omne itaque nuptiarum bonum impletum est in illis parentibus Christi, proles, fides, sacramentum. Prolem cognoscimus ipsum Dominum Jesum: fidem, q

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 15. Itaque et Apostolus cum hinc loqueretur, ait: Hoc autem dico, fratres: tempus breve est reliquum est et ut qui habent uxores tanquam non habentes

 CAPUT XIV.

 CAPUT XV.

 CAPUT XVI.

 CAPUT XVII.

 CAPUT XVIII.

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 CAPUT XXII.

 CAPUT XXIII.

 26. Hoc generi humano inflictum vulnus a diabolo, quidquid per illud nascitur, cogit esse sub diabolo, tanquam de suo frutice fructum jure decerpat: n

 CAPUT XXIV.

 CAPUT XXV.

 CAPUT XXVI.

 CAPUT XXVII.

 CAPUT XXVIII.

 CAPUT XXIX.

 32. Deinde adjungit Apostolus: Scio enim quia non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum: velle enim adjacet mihi, perficere autem bonum non inven

 CAPUT XXX.

 34. Verum illud quod ait, Video autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae ipsa est ista de qua loquimur concupiscentia, lex pecc

 CAPUT XXXI.

 36. Subjungit autem Apostolus, et dicit: Igitur ego ipse mente servio legi Dei, carne autem legi peccati. Quod sic intelligendum est: mente servio leg

 CAPUT XXXII.

 CAPUT XXXIII.

 CAPUT XXXIV.

 CAPUT XXXV.

 LIBER SECUNDUS .

 CAPUT PRIMUM.

 CAPUT II.

 3. Verba ergo de libro meo tibi a me misso tibique notissimo ista posuit, quae refutare conatus est. «Damnatores nos esse nuptiarum operisque divini,

 4. Deinde alia mea verba subtexuit, ubi dixi: «Nec advertunt quod ita nuptiarum bonum malo originali, quod inde trahitur, non potest accusari sicut a

 5. Deinde ad nostra superiora verba revertitur, quae nescio cur repetat: «Eos autem qui de tali commixtione nascuntur, dicimus trahere originale pecca

 6. Post haec illud nostrum posuit, ubi diximus: «Haec enim quae ab impudentibus impudenter laudatur pudenda concupiscentia, nulla esset, nisi homo ant

 CAPUT III.

 8. Non est ita ut loqueris, quicumque ista dixisti non est ita: multum falleris, vel fallere meditaris: non liberum negamus arbitrium sed, Si vos Fi

 9. Audi ergo breviter, quid in ista quaestione versetur. Catholici dicunt humanam naturam a creatore Deo bono conditam bonam, sed peccato vitiatam med

 CAPUT IV.

 11. Quae sequuntur ergo, ita praenotavit, qui tuae Dilectioni chartulam misit: «Contra eos,» inquit, «qui nuptias damnant, et fructus earum diabolo as

 12. Attende et caetera, quibus se existimat adversus nos huic praemisso titulo consonare. «Deus,» inquit, «qui Adam ex limo fuerat fabricatus, Evam co

 13. Post haec quae veraciter et catholice dicta sunt, imo in divinis libris veraciter scripta, non autem ab isto catholice dicta sunt, quia non intent

 CAPUT V.

 15. Sed adjungit, et dicit: «Per quid igitur sub diabolo sunt, quos Deus fecit?» Sibique veluti ex nostra voce respondet: «Per peccatum,» inquit, «non

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 18. Verum nunc, obsecro te, paulo attentius intuere, quod nomen invenerit, quo rursus operiret quod erubescit aperire. «Genuerat enim eum,» inquit, «A

 CAPUT VIII.

 20. Neque hoc ideo dixerim, quod alius putandus sit praeter summum et verum Deum, vel humani seminis, vel ipsius hominis creator ex semine : sed hoc t

 CAPUT IX.

 22. Voluptatem tamen iste et hic dixit, quia potest voluptas et honesta esse non dixit carnis concupiscentiam, vel libidinem, quae pudenda est: sed i

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 27. Attende caetera «Hoc etiam,» inquit, «Apostoli confirmat auctoritas. Cum enim beatus Paulus de mortuorum resurrectione loqueretur, ait: Insipiens,

 CAPUT XIV.

 29. De qua fraude quid adjuvaretur ejus intentio, cum aliquanto attentius cogitarem, nihil potui reperire, nisi quia testem voluit adhibere Apostolum,

 CAPUT XV.

 CAPUT XVI.

 CAPUT XVII.

 CAPUT XVIII.

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 CAPUT XXII.

 CAPUT XXIII.

 CAPUT XXIV.

 CAPUT XXV.

 CAPUT XXVI.

 42. Ad haec responsurus, prius volo esse intentum lectorem, nihil agere istos, nisi ut salvator non sit parvulis necessarius, quos peccata prorsus a q

 43. Quid est ergo quod ait, «Ex fructibus suis arbor agnoscitur,» quia hoc in Evangelio dixisse Dominum legimus? Numquid inde Dominus loquebatur, et n

 CAPUT XXVII.

 45. Ad omnia ista huic respondet Apostolus, qui neque voluntatem arguit parvuli, quae propria in illo nondum est ad peccandum neque nuptias in quantu

 46. Quid autem aliud indicant etiam sequentia verba apostolica? Cum enim hoc dixisset, adjunxit, Usque enim ad legem peccatum in mundo fuit: id est, q

 47. Adhuc quaerat, «per quid peccatum inveniatur in parvulo.» Respondeant ei paginae sanctae: Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et pe

 CAPUT XXVIII.

 48. «Si peccatum,» inquit, «ex voluntate est, mala voluntas quae peccatum facit: si ex natura, mala natura.» Cito respondeo, Ex voluntate peccatum est

 CAPUT XXIX.

 50. Quod autem iste sibi quasi religiose dicere visus est, «Si natura per Deum est, non potest in ea esse originale malum:» nonne religiosius sibi ali

 51. Quid autem dicam de ipsis divinarum Scripturarum tractatoribus, qui in catholica Ecclesia floruerunt, quomodo haec non in alios sensus conati sunt

 CAPUT XXX.

 CAPUT XXXI.

 CAPUT XXXII.

 CAPUT XXXIII.

 56. Quodlibet autem de pudenda concupiscentia carnis iste sentiat, de parvulis, pro quibus laboramus, ut salvatore indigere credantur, ne sine salute

 CAPUT XXXIV.

 58. Hoc autem peccatum, quod ipsum hominem in paradiso in pejus mutavit, quia multo est grandius quam judicare nos possumus, ab omni nascente trahitur

 CAPUT XXXV.

 60. Sed, ut dixi, sentiat de ista libidine iste quod libet, praedicet ut libet, laudet quantum libet (sicut enim multis locis significat, multum libet

Chapter 10 [IX.]—Why It Was Sometimes Permitted that a Man Should Have Several Wives, Yet No Woman Was Ever Allowed to Have More Than One Husband. Nature Prefers Singleness in Her Dominations.

Now, if to the God of our fathers, who is likewise our God, such a plurality of wives had not been displeasing for the purpose that lust might have a fuller range of indulgence; then, on such a supposition, the holy women also ought each to have rendered service to several husbands. But if any woman had so acted, what feeling but that of a disgraceful concupiscence could impel her to have more husbands, seeing that by such licence she could not have more children? That the good purpose of marriage, however, is better promoted by one husband with one wife, than by a husband with several wives, is shown plainly enough by the very first union of a married pair, which was made by the Divine Being Himself, with the intention of marriages taking their beginning therefrom, and of its affording to them a more honourable precedent. In the advance, however, of the human race, it came to pass that to certain good men were united a plurality of good wives,—many to each; and from this it would seem that moderation sought rather unity on one side for dignity, while nature permitted plurality on the other side for fecundity. For on natural principles it is more feasible for one to have dominion over many, than for many to have dominion over one. Nor can it be doubted, that it is more consonant with the order of nature that men should bear rule over women, than women over men. It is with this principle in view that the apostle says, “The head of the woman is the man;”32    1 Cor. xi. 3. and, “Wives, submit yourselves unto your own husbands.”33    Col. iii. 18. So also the Apostle Peter writes: “Even as Sara obeyed Abraham, calling him lord.”34    1 Pet. iii. 6. Now, although the fact of the matter is, that while nature loves singleness in her dominations, but we may see plurality existing more readily in the subordinate portion of our race; yet for all that, it was at no time lawful for one man to have a plurality of wives, except for the purpose of a greater number of children springing from him. Wherefore, if one woman cohabits with several men, inasmuch as no increase of offspring accrues to her therefrom, but only a more frequent gratification of lust, she cannot possibly be a wife, but only a harlot.

CAPUT IX.

10. Cur viro plures aliquando uxores, nunquam autem feminae plures viros habere permissum. Natura principiorum singularitatem amat. Nam si Deo patrum nostrorum, qui etiam noster est, illa numerositas conjugum propterea non displicuisset, ut copiosius se libido jactaret, ita etiam sanctae feminae servissent pluribus singulae: quod si aliqua faceret, quid eam nisi concupiscentiae turpitudo compelleret, ut plures viros haberet, quando ista licentia plures filios non haberet? Verumtamen magis pertinere ad nuptiarum bonum, non unum et multas, sed unum et unam, satis indicat ipsa prima divinitus facta conjugum copula, ut inde connubia sumerent initium, ubi honestius attenderetur exemplum. Progrediente autem genere humano, junctae sunt quibusdam bonis viris bonae feminae, singulis plures. Unde apparet et illud dignitatis magis appetisse modestiam, et hoc fecunditatis permisisse naturam. Nam et principatus magis naturaliter unius in multos, quam in unum potest esse multorum. Nec dubitari potest naturali ordine viros potius feminis, quam viris feminas principari. Quod servans Apostolus ait, Caput mulieris vir (I Cor. XI, 3); et, Mulieres, subditae estote viris vestris (Coloss. III, 18): et apostolus Petrus, Quomodo Sara, inquit, obsequebatur Abrahae, dominum illum vocans (I Petr. III, 6). Quod licet ita sese habeat, ut natura principiorum amet singularitatem, facilius autem pluralitatem videamus in subditis: tamen plures feminae uni viro nunquam licite jungerentur, nisi ex hoc plures filii nascerentur. Unde si una concumbat cum pluribus, quia non est ei hinc multiplicatio prolis, sed frequentatio libidinis, conjux non potest esse, sed meretrix.