IN CAPUT I JOEL

ENARRATIO.

" Verbum Domini. " Prophetia haec primo in tres partes dividitur, scilicet in titulum, excitationem ad auditum, et prophetiae contextum.

Titulus est iste : " Verbum Domini. " Quod ideo dicitur verbum singulariter, quia cum sit unicum et increatum, secundum quod in. Deo est, tamen ratio et causa et forma multorum est verborum, quibus scilicet secundum diversos effectus exprimitur, de qua unitate dicitur, Job, XXXIII, 14 : Semel loquitur Deus, et secundo id ipsum non repetit. " Quod factum est. " Glossa, " non " quantum ad se, " sicut in praecedentibus dictum est, eo quod factio non ponitur circa Verbum : et ideo addit, " ad Joel, " ut in anima Prophetae factio per inspirationem esse intelligatur. Et subdit de parente : " Filium Phatuel: " ut sicut carnaliter, ita spiritualiter a tanto patre descendisse sciatur. Eccli, XLIV, 11 : Cum semine eorum permanent bona.

" Audite hoc, senes. " Excitat hic ad attentionem ex admiratione dicendorum, proponens a quibus et qualiter audiatur, et iterum dicendorum ostendens magnitudinem, et qualiter haecdoctri na in posteros est derivanda.

" Audite hoc, senes," non tam canitie corporis, quam mentis, tales enim patulum habent auditum. Sap. IV, 8 et 9 : Sene- tes aquarum, et ignis devoravit speciosa deserti.

ctus venerabilis est, non diuturna, neque numero annorum computata : cani autem sunt sensus hominis, et aetas senectutis vita immaculata. Et horum (sicut jam in praecedentibus dictum est) audire est: " Et auribus percipite, " corporis scilicet, c( omnes habitatores terrae. " Horum enim audire exteriori audire est, quia spiritum loquentem ad aurem interiorem non habent. Deut. XXXII, 1 : Audite, caeli, quae loquor : audiat terra verba oris mei. Caeli, id est, caelestes sunt qui hic senes. Terra vero, id est, terrestres, qui hic habitatores terrae appellantur. Isa. I, 2 : Audite, coeli, et auribus percipe, terra : quoniam Dominus locutus est.

Et subdit de raritate facti : " Si factum est istud in diebus vestris, " praesentium scilicet, " aut in diebus patrum vestrorum, " praeteritorum scilicet, quorum exstat memoria. Et sicut dicit Hieronymus : " Patres vocat, patres, avos, ". proavos, et atavos, et subavos. " Daniel. XII, 1 : Veniet tempus quale non fuit ab eo, ex quo gentes esse coeperunt, super terram scilicet, usque ad tempus illud. Matth. XXIV, 21 : Erit enim tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi usque modo, neque fiet.

Et subjungit de derivatione hujus prophetiae ad posteros : " Super hoc filiis vestris narrate. " Glossa, " omni futurae soboli. " Psal. LXX, 18 : Donec annuntiem brachium tuum generationi omni, qae ventura est. " Et filii vestri, " supple, narrent, " filiis suis, " " ut (sicut " dicit Augustinus) cum propagatione " seminis fiat propagatio doctrinae reli-" gionis : " " et filii eorum, " supple, narrent, " generationi alterae, " in successiones perpetuas. Deuter, XXXII, 7 :

Interroga patrem tuum et annuntiabit tibi: majores tuos, et dicent tibi. Hoc signatur, Isa. VI, 3, ubi dicitur, quod " Seraphim clamabant alter ad alterum. Marc. XI, 9 : Qui praeibant, et qui sequebantur, clamabant dicentes : Hosanna. Et hoc est quod dicitur, Eccli. XXIV, 14 : Enarrabo doctrinam, usque in longinquum. Et post pauca, V, 46: Doctrinam quasi prophetiam effundam, et relinquam illam quaerentibus sapientiam, et non desinam in progenies illorum usque in aevum sanctum.

" Residuum erucae. " Hic incipit prophetia, et habet tres partes. In quarum prima per terrorem concutit corda ad paenitentiam. In secunda docet paenitentiam veram, infra, II, 1, ibi, " Canite tuba. " In tertia, paenitentibus vere Spiritus sancti promittit abundantiam, et super hostes victoriam, infra, III, 1, ibi, " Quia ecce in diebus illis.

Prima harum dividitur in duas. Primo enim describit poenae magnitudinem : et quia metaphorice locutus est, secundo describit metaphorae explanationem, ibi, V. 6: " Gens enim ascendit. "

In prima duo paragraphi sunt. Primo enim describit futurum malum. Secundo, ex hoc excitat ad paenitentiae fletum.

" Residuum erucae, " scilicet quod eruca non comedit, " comedit locusta. " Isa, XIV, 11 : Subter te sternetur tinea, et operimentum tuum erunt vermes. Exod. x, 4 et 5 : Ecce ergo inducam cras locustam in fines tuos, quae operiant superficiem terrae, ne quidquam ejus appareat. Et post pauca, VV. 5 et 6: Corrodet omnia ligna quae germinant in agris, Et implebunt domus tuas, et servorum tuorum, et omnium aegyptiorum : quantam non viderunt patres tui, et avi, ex quo orti sunt super terram, usque in praesentem diem. " Et residuum locustae comedit bruchus. " Psal. civ, 34 : Venit locusta et bruchus, cujus nonerat numerus. " Et residuum bruchi comedit rubigo. " Psal. LXXVII, 46 : Dedit aerugini fructus eorum : et labores eorum locustae. aerugo et rubigo pro eodem hic sumuntur, Jacob. v, 3 : Aurum, et argentum vestrum aeruginaverunt : et aerugo eorum in testimonium vobis erit, ei manducabit carnes vestras sicut ignis. Haec quatuor exponens Hieronymus litteraliter, dicit: " Per erucam " Assyrii, Chaldaei, et Babylonii signifi-" cantur, qui decem tribus tempore " Ezechiae (IV Reg. XVIII) et duas tribus " cum tribu sacerdotali tempore Joakim, " nepotis Josiae (IV Reg. XXIV) captivave-" runt. Per locustam, Medi et Persae " signantur. Per bruchum., Macedones, " et omnes Alexandri successores, ma-" xime Antiochus, cognomento Epi-" phanes, qui more bruchi sedit in Ju-" daea, et omnes reliquias priorum rece gum devoravit. Per rubiginem signan-" tur Romani, qui penitus omnem "Judaeam vastaverunt. " Dicit etiam Hieronymus, quod " Hebraei dicunt, " quod ante captivitatem his quatuor " plagis ad litteram Judaea vastata fne" rit. " Gregorius explanat moraliter, sic dicens : " Per erucam nota libidinem, " quae sicut eruca corruptae naturae ad-" haeret. Job, XVII, 14: Putredini dixi: " Pater meus es : mater mea, et soror " mea, vermibus. Per locustam, inanem " gloriam, quae circumvolat et alta requi-" rit. Apocal. IX, 3 : De fumo putei exie- " runt locustae in terram, et data est " illis potestas, sicut habent potestatem " scorpiones terrae. Per bruchum, inglu-" viem ventris, quae quasi immobilis " est, et immunda, et rodit quaecumque " sunt viridia, Isa. XXXIII, 3: Congrega " buntur spolia vestra sicut colligitur " bruchus, velut cum fossae plenae fuerint " deco. Per rubiginem, iram: multi enim " domant libidinem, sed. inde erigun-" tur in superbiam, de superbia ruunt in " ingluviem, de nimia comestione et " ebrietate in iram et furorem. Prov. "XXV, 4: Aufer rubiginem de argento,

" et egredietur vas purissimum. Qui " his perturbationibus obvolvuntur, lu" men sapientiae intueri non possunt. " Hieronymus moraliter sic exponit. " Per " haec quatuor significantur quatuor ani-" mi passiones, quae si ultra modum " dominantur, auferunt salutem animae. " Duae harum sunt de praesenti, tristi-" tia scilicet de praesenti adversitate, " gaudium de praesenti prosperitate. De " tristitia dicitur, II ad Corinth, vii, 10 : " Saeculi tristitia mortem operatur. De " gaudio, Sap. XIV, 28 : Dum laetantur, " insaniant. Duae vero sunt de futuro, " timor scilicet de futuro malo, spes de " futuro bono. De timore, dicitur in " Psal. xiii, 5 : Trepidaverunt timore c( ubi non erat timor. De spe, Sap. v, " 15 : Spes impii tamquam lanugo est, " quae a vento tollitur. " De his quatuor passionibus simul dicit Philosophia ad Boetium :

Gaudia sperne, Pelle timorem, Nec dolor adsit Spemque fugato. Nubila mens est Vinctaque fraenis, Haec ubi regnant.

Adhuc Gregorius aliam ponit expositionem sic dicens : " Ego reor erucam esse " incipientem in animo passionem, quae "tarda est, et discurrere non potest. " Unde vult quod morosa cogitatio sit eruca. " Locusta autem quae avolat et de-" vorat quidquid attingit, significat opus " instabile. Bruchus autem qui insi-" det, consuetudinem significat. Ru" bigo vero quae omnia consumit despe-" rationem. "

Ex his excitat ad. fletum, subdens : " Expergiscimini, ebrii. " Somno depressos vocat, qui delectatione peccati in obsequiis Dei immobiles facti sunt, quibus dicitur, Jonae, I, 6 : Quid tu sopore deprimeris? Surge, invoca Deumtuum. Ad Ephes. v, 14 : Surge qui dormis, et exsurge a mortuis. Ad Roman. XIII, 11 : Hora est jam nos de somno surgere. Hos etiam vocat ebrios, quia peccato rationem habent ligatam, et maxime libidine. I Reg. I, 14 : Usquequo ebria eris ? Digere paulisper vinum, quo mades. Isa. XXVIII, 1 : Vae coronae superbiae, ebriis Ephraim ! His dicit, " Expergiscimini. " I ad. Corinth. XV, 34 : Evigilate, justi, et nolite peccare. " Et flete , " sicut dicit Ambrosius : cc Lacry-" mae lavant delictum, quod voce pudor " est confiteri. " Psal. VI, 7 : Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrgmis meis stratum meum rigabo. Jerem, IX, 1 : Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum ? et plorabo die ac nocte. Thren. III, 48 : Divisiones aquarum deduxit oculus meus, in contritione filiae populi mei. " Et ululate. " Ululatus proprie luporum est, quando infausta voce querulas, et tristitiae plenas voces emittunt, et hoc modo ululare dicitur poenitens, quando tales emittit voces. Jerem. VI, 26 : Accingere cilicio, et conspergere cinere: luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum.

Quibus autem talem ululatum indicat, subdit: " Omnes, qui bibitis vinum, " temporalis scilicet gaudii et delectationis, cc in dulcedine, " hoc est, pro dulcedine, quibus scilicet bibendi causa dulcedo vel voluptas est, et non necessitas. Prov. XXIII, 31 et 32 : Ne intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitio color ejus : ingreditur blande, sed in novissimo mordebit ut coluber. Et subjungit causam fletus et luctus, dicens : " Quoniam periit ab ore vestro: " quia aut vini sapor perit ab ore, quando aufertur : aut os perit a vini sapore, quando senescit et infirmatur. Psal. cxlv, 4 : In illa die peribunt omnes cogitationes eorum.

" Gens enim. " Hic explanat ea quae metaphorice dixerat, et dividitur haec pars in duas, in quarum prima explanat terribilitatem eorum quae dixerat. In secunda, ad paenitentiam invitat, ibi, " Sanctificate jejunium. "

In prima harum tria sunt. Primum est ferocitas hostium. Secundum, defectus Sacerdotum, ibi, "Periit sacrificium. " Tertium, luctus omnium, ibi, " Luxit humus. "

Dicit ergo : " Gens enim. " Gens dicitur quae generatione corrupta nihil amplius habet. Sap. XII, 10 et 11 : Quoniam non poterat mutari cogitatio eorum in perpetuum : semen enim erat maledictum ab initio, et naturalis malitia ipsorum. " Ascendet, " viribus scilicet tentationis et oppressionis. Deut. XXVIII, 44: Ipse, scilicet inimicus, erit in caput, ei tu eris in caudam. "Super terram meam. " Per metonymiam terreni signantur per terram, super quos ascendit tribulatio. Isa. XXXII, 13 : Super humum populi mei, spinae et vepres ascendent. " Fortis, " hoc est, in fortitudine propria confidens. Isa. XIX, 4 : Rex fortis dominabitur eorum. " Et innumerabilis. " Sap. IV, 3: Multigena impiorum multitudo non erit utilis. Eccle. I, 15 : Stultorum infinitus est numerus.

Et subdens describit hostium ferocitatem :

" Dentes ejus, " quibus scilicet scindunt pauperes, "ut dentes leonis. " Secundum Naturales dentes anteriores divisores sunt, ei significant majores principes qui dividunt omne quod bonum est in populo. Prov. XXX, 14 : Generatio, quae pro dentibus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra, et pauperes ex hominibus. Leo autem ferocitatem significat, sive in hominibus, sive in daemonibus, Isa. XXVIII , 13 : Quasi leo sic contrivit omnia ossa mea, " Et molares ejus ut catuli leonis. " Incisores dentes mandant cibum molaribus conterendum. Unde molares significant inferiores officialos, vel daemonum, vel hominum, quia omnia comminuunt. Job, IV, 10 : Rugitus leonis, et vox leaenae, et dentes catulorum leonum contriti sunt. Catuli etiam leonis quia per se venari non possunt, quidquid a parentibus offertur, totum medullitus exsugunt et corrodunt, sic et faciunt officiali inferiores. Psal. lvii, 7 : Molas leonum confringet Dominus,

Et subjungit de effectu :

" Posuit vineam meam in desertum, " Isa. v, 7 : Vinea Domini exercituum domus Israel est. Unde animae fideles germinantes spiritualia gaudia, vineae dicuntur, quas exterminant tyranni saeculares per subtractionem temporalium, spirituales autem per spiritualium omnimodam desolationem. Psal. lxxxviii, 42 : Diripuerunt eum omnes transeuntes viam, Habac. iii, 17 : Non erit germen in vineis. Ablatum est enim gaudium spirituale ab Ecclesia, et quod plus est, in desertum posuit, ut iterum non colatur. Unde, Isa. VII, 23, dicitur : Ubi fuerint mille vites, mille argenteis, in spinas et in vepres erunt. In sollicitudinem enim temporalium quae per spinas, et in tenacitatem avaritiae quae per vepres intelligitur, omnia quae in mundo sunt, conversa sunt.

Et subjungit de destructione dulcedinis virtutis : " Et ficum meam decorticavit. " Ficus stipitem virtutum significat, qui est charitas. Judic. IX, 11, dixit ficus : Numquid possum deserere dulcedinem meam, qua utuntur dii et homines, fructusque suavissimos. Ista decorticata est, quando corticem humilitatis amisit. Mich. iii, 3 : Pellem eorum desuper excoriaverunt. " Nudans, " a gratuitis scilicet, " spoliavit eam,)) supple, a virtutibus. Luc. x, 30 : Qui etiam despoliaverunt eum. " Et projecit, " quasi vilem et inutilem in terram, ut scilicet terrena concupisceret, et in Deo nullam haberet partem. Thren. I, 9 : Deposita est vehementer, non habens consolatorem. " Albi facti sunt rami ejus. " Albi, id est aridi : lignum enim album arens albescit, et albedo destitutionem naturalis significat caloris. Job, VIII, 12 : Ante omnes herbas arescit. Rami ejus significant ramificatores virtutum in bona opera, qui aridi sunt quando fructum bonorum operum non ferunt. Jerem. XVII, 6 : Erit quasi myricae in deserto, et non videbit cum venerit bonum.

Ex omnibus his concludit propositum: " Plange, " hoc est, ergo plange, " quasi virgo accincta sacco. " Saccus accingitur propter paenitentiae asperitatem. Job, XVI, 16 et 17 : Saccum consui super cutem meam, et operui cinere carnem meam. Facies mea intumuit a fletu. " Super virum pubertatis suae, " quae scilicet virginitatem amisit, et delicias pubertatis non retinuit. Sic duae tribus cum idolis virginitatem amiserunt, et delicias quas speraverunt in idolis, non retinuerunt. Prov. XIV,13 : Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii lucius occupat. Job, XXI, 13 : Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt.

Et causam dicit planctus Sacerdotum : " Periit sacrificium. " Sacrificium est de aridis, ut de granis et farina, " et libatio de domo Domini, " supple, periit. De domo Domini autem dicitur, quia in domo Domini non offertur. Sacrificium autem aridum compunctionem spiritus significat. Psal. l, 19 : Sacrificium Deo spiritus contribulatus. Daniel. III, 39 : In animo contrito, et spiritu humilitatis suscipiamur. Libamen autem quod a gustando dicitur, praegustationem significat aeternorum gaudiorum. Joel, II, 14 : Sacrificium, et libamen Domino Deo vestro. Quae duo videmus periisse ab Ecclesia, supple, et ideo, " luxerunt sacerdotes, " hoc est, sacrae dotes Dei, et sacra dantes. Causa autem luctus erat, quia non erat qui decimas vel primitias

offerret in templum, quibus sustentaren tur. II Machab. III, 16 : Jam vero qu videbat summi sacerdotis vultum, mente vulnerabatur : facies enim et color immutatus declarabat internum animi dolorem. Dolent enim boni Sacerdotes quod sacrificia spiritualia in templo De non offeruntur. Et subjungit quam irrationabile sit quod plorant " ministr Domini. " Ministrorum enim Domin est laetari et exsultare si non esset culpa in subjectis, vel in Vita propria. Isa. lxi 6 : Vos autem Sacerdotes Domitii vocabimini : Ministri Dei nostri, dicetur vobis. I ad Corinth. IV, 1 : Sic nos existi met homo ut ministros Christi : et dis pensat or es mysteriorum Dei. Horun enim laetari est, Psal. LXXXVI, 7 : Sicu laetantium omnium habitatio est in te

Et subjungit de planctu omnium, dicens :

" Depopulata est regio, " hoc est, populo inimico vastata, et hoc in Ecclesia est, quia populo divino destituta est. Isa. I, 7 : Regionem vestram coram vobis alieni devorant, et desolabitur sicut in vastitate hostili. Et explanat hanc causam per partes, triticum scilicet, et vinum, et oleum, et lignum pomiferum. " Luxit humus. " Glossa, " Habitatores huce mi qui mercedem de humo sperabant.)) Jerem. IX, 1 : Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum ? et plorabo die ac nocte. " Quoniam devastatum est triticum, " litteraliter scilicet. Isa. XVII, 11 : Ablata est messis in die haereditatis, et dolebit graviter. Triticum etiam est refectio verbi Dei, et refectio sacramenti, quae vastata sunt, vel ita ut non sint, vel ut non digne sint. Judic. vi, 4 : Sicut erant in herbis cuncta vastabant usque ad introitum Gazae : nihilque omnino ad vitam pertinens relinquebant in Israel. " Confusum est vinum, " et litteraliter, et vinum etiam spiritualium gaudiorum. Isa. v, 4 : Exspectavi ut faceret uvas, et fecit labru-scas. Isa. XVI, 10 : Vinum in torculari non calcabit qui calcare consueverat. " Elanguit oleum, " litteraliter scilicet, et oleum pietatis quod ab Ecclesia deficit. De his dicitur, Deuter. XXVIII:, 38 et seq. : Sementem multam facies in terram, et modicum congregabis, quia locustae devorabunt omnia. Vineam plantabis, et fodies : et vinum non bibes, nec colliges ex ea quippiam, quoniam vastabitur vermibus. Olivas habebis in omnibus terminis tuis, ei non ungeris oleo, quia defluent, et peribunt.

His autem ablatis, subdit de confusione laborantium : " Confusi sunt agricolae, " fructum laboris scilicet non invenientes. Jacob. v, 7 : Ecce agricola exspectat pretiosum fructum terrae, patienter ferens donec accipiat tempor ancum, et serotinum. Agricolae autem sunt Praelati et Praedicatores. I ad Corinth. III, 9 : Dei agricultura estis. H i confusi sunt quando in populo fructum debitum non inveniunt. Jerem. XIV, 4 : Confusi sunt agricolae, operuerunt capita sua. " Ululaverunt vinitores, " fructum scilicet vini non invenientes, eo quod destructa est vinea Psal. lXXXVIII, 42 : Diripuerunt eum omnes transeuntes viam. Hoc autem spiritualiter est, quando caelestia gaudia non profert populus, sed amaritudines peccatorum, et saecularium negotiorum, Jerem. II, 21 : Quomodo conversa es mihi in pravum, vinea aliena?

Super quo sic confusi sunt, subdit : " Super frumento, " scilicet ablato, quod est refectio hominum, " et hordeo " ablato, quod est cibus jumentorum. Isa. XXXII, 11 et 12 : Accingite lumbos vestros. Super ubera plangite, super regione desiderabili, super vinea fertili. Isa. XV, 6 : Aruit herba, defecit germen, viror omnis interiit,. Frumen- tum autem est refectio spiritualis, quae clericis et religiosis proponenda est. Hordeum autem quod grossum et asperum est, grossam signat doctrinam corporalibus similitudinibus propositam, quae laicis exhibenda est sicut jumentis. In signum hujus panibus hordeaceis pavit Dominus turbas . Et cum laica peteret panem delicatum, respondit Dominus : Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus .

Et subjungit de sterilitate in generali : " Quia periit messis agri, " hoc est, omnis fructus bonorum operum. Isa. XVI, 9 : Super vindemiam tuam, et super messem tuam vox calcantium irruit, omnia scilicet auferentium. Isa. XVII, 11 : Ablata est messis in die haereditatis, et dolebit graviter.

Et hoc ostendit per partes :

" Vinea confusa est, " et corporalis et spiritualis. Habac. III, 17 : Ficus enim non florebit : et non erit germen in vineis. Et hoc est quod sequitur : " Et ficus elanguit, " per peccatum scilicet, ne dulcem fructum virtutis proferre posset. Luc. XIII, 7 : Ecce anni tres sunt ex quo venio quaerens fructum in ficulnea hac, et non invenio : succide ergo illam. " Malogranatum, " supple, elanguit et litteraliter et spiritualiter. Malogranatum significat collegiatas Ecclesias, in quibus multi sub uno tecto vivunt, mundissimo panno albo involuti per votum castitatis, et uno cortice teguntur per observantiam regiminis, et immunitates privilegiorum. Unde tintinnabula aurea et mala punica praecepit Dominus affigi tunicae summi Sacerdotis in inferiora ora , ut tintinnabulum sonum doctrinae daret, malum punicum de custodia subditorum moneret. Unde,Cant. VI, 10 : Descendi in hortum mecum, ut viderem ponta convallium, et inspiceremsi floruisset vinea, et germinassent mala punica. " Et palma " supple, elanguit. Palma autem, quia ex multis crescit, et non ex uno, et crescit ex multis sibi invicem implexis, Praelatos dignitatis superioris significat. Ad Hebr. v, 1 : Omnis pontifex ex homibus assumptus, pro hominibus constituitur . Haec palma rectitudine stipitis, rectitudinem vitae signat ; implexione multorum, signat connexionem virtutum : unde spatulis erectis et viridibus, virorem et rectitudinem signat virtutis. Unde Levit. XXIII, 40, praecepit Dominus ut tollant ramos ligni densarum frondium, spatulasque palmarum, et laetentur coram Domino Deo suo. Elatae autem, in quibus pendet fructus dactylorum utiles ministros significant, et officatos dulcem fructum consolationis procurantes. Cant. v, 11 : Comae ejus sicut elatae palmarum. Sicut enim coma capiti, ita officiali adhaerent Praelato. Psal. XCI, 13 : Justus, ut palma florebit. Job, XXIX, 18 : Dicebamque : In nidulo meo moriar, et sicut palma, multiplicabo dies. " Et malum, " arbor scilicet mala ferens, quae salubris est in umbra, pulcherrima in flore, et suavissima in fructu, et signat Ecclesiasticos viros in inferioribus dignitatibus constitutos, salubrem umbram defensionis, florem honestatis et fructum operis multum exhibentes. Cant. II, 3 : Sicut malus inter ligna silvarum, sic dilectus meus inter filios. Sub umbra illius quem desideraveram, sedi : et fructus ejus dulcis gutturi meo.

Et subinfert generaliter de omnibus: " Et omnia ligna agri aruerunt " pomifera scilicet. In epistola Judae, V- 12 : Arbores autumnales, infructuosae, bis mortuae, eradicatae. Tales enim hodie sunt qui videntur in Ecclesiis.

Ex omnibus his subinfert conclusionem intentam : " Quoniam confusum est gaudium a filiis hominum, " hoc est gaudii materia. Prov. IXV, 13 : Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat. Thren. v, 16 : Cecidit corona capitis nostri. Et praemittit, V. 15 : Defecit gaudium cordis nostri : versus est in luctum chorus noster. Et dicit : " A filiis hominum " qui rationales sunt. Gaudere enim in defectu boni bestialium hominum est. Prov. II, 14 : Laetantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessimis.

" Accingite vos. " Dicit quatuor, qui scilicet plangant, et qualiter, et qua de causa, et ad quem converti debeant.

" Accingite vos, " armis scilicet paenitentium, ut tentatori resistere valeatis. Prov. XXXI, 17 : Accinxit fortitudine lumbos suos, ei roboravit brachium suum. Lumbos quidem, ne in libidinem paenitentem titillarent : brachium, ut virtutum operibus hostem prosterneret. Ad Ephes. VI, 13 : Accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo, et in omnibus perfecti. stare. " Et plangite, sacerdotes, " qui causam scilicet aliorum suscepistis. Unde de Domino summo nostro Sacerdote dicitur, ad Hebr. v, 7 : Qui in diebus carnis suae, preces supplicationesque ad eum qui ponit illum salvum facere a morte, cum clamore valido et lacrymis offerens, in omnibus scilicet exauditus est pro sua reverentia. Job, XVI, 17 : Facies mea, intumuit a fletu, et palpebrae meae caligaverunt. " Ululate, ministri altaris, " peccatoribus scilicet compatientes. Matth. II, 18 : Vox in Rama audita est, ploratus et ululatus multus . " Inarediminis " in templum scilicet, vel in Ecclesiam per paenitentiam. Extra Ecclesiam enim oratio non auditur. Psal. xcix, 3 : Introite portas ejus in confessione. Genes. XXIV, 31 : Ingredere, benedicte Domini : cur foris stas? " Cubate in sacco, " ut scilicet delicias in asperi- tatem convertatis. Job, XVI, 16 : Saccum consui super cutem meam, et operui cinere carnem meam. " Ministri Dei mei: " illi enim magis tenentur, et facilius exaudiuntur. I ad Corinth. IV, 1 : Sic nos existimet homo ut ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Dei.

Et subdit causam : " Quoniam interiit de domo Dei vestri, " de templo scilicet, vel Ecclesia, " sacrificium, " de aridis scilicet, " et libatio, " supple, de liquidis. Sacrificium autem significat id quod est in contritione spiritus oblatum : libatio vero quod in dulcedine charitatis et devotionis, quorum utrumque defecit ab Ecclesia. Daniel. III, 38 : Non est in tempore hoc princeps, et dux, et propheta, neque holocaustum, neque sacrificium, neque oblatio, neque incensum, neque locus primitiarum coram te.

Et subdit qualiter plangendum sit : " Sanctificate jejunium. " Jejunium saucIIlioatur quando a peccatis homo mundatur, et oratione et eleemosyna confortatur : sanctum enim et mundum est, et forte. Isa. LVIII, 6 : Nonne hoc est majus jejunium, quod elegi? dissolve colligationes impietatis, solve fasciculos deprimentes, hoc est, peccata. De secundo, Tobijp, XII, 8 : Bona est oratio cum jejunio, et eleemosyna magis quam thesauros auri recondere. " Vocale caetum, " ut omnes scilicet simul clament. Dicit enim Augustinus, quod " impossi-" bile est multorum preces non exaudiet ri. " Jacob, v, 16 : Multum valet deprecatio justi assidua. " Congregate senes, " canitie mentis scilicet, ut pro vobis intercedant. Psal. XLIX, 5 : Congregate illi sanctos ejus : qui ordinant testamentum ejus super sacrificia. " Et omnes habitatores terrae, " hoc est, eos qui terrena, dilexerunt, et modo paeniteat. Psal. XLVIII, 3 : Quique terrigenae, et filii hominum : simul in unum dives et pauper. Ad Rom. III, 23 : Omnes enim peccaverunt, et egent gloria Dei, " Indomum Dei vestri, " supple, congregate eos, ut ex veneratione loci citius exaiicliammi. Exod, III, 5 : Locus in quo stas, terra sancta est. II Machab. iii, 18 : Alii etiam gregatim de domibus confluebant, publica supplicatione obsecrantes, pro eo quod in contemptum locus esset venturus.

" Et clamate ad Dominum , " ut intentio vocis magnitudinem doloris paenitentium significet. Jonae, iii, 8 : Operiantur saccis homines, et jumenta, et clament ad Dominum in fortitudine. Baruch, III, 1 : Anima in angustiis, ei spiritus anxius clamat ad te, Domine.

Quid autem clament, subdit : " A, a, a, diei !c " A hic non est littera, sed interjectio dolentis pro triplici vastitate, regni scilicet, sacerdotii, et populi: vel pro peccato omissionis, commissionis, et consuetudinis : vel pro peccato proprio, proximi, et incolatu miseriae : vel pro tribus plagis, fame scilicet, peste, et gladii. Jerem, I, 6 : A, a, a, Domine Deus. Jerem, XIV, 13 : A, a, a, Domine Deus .Ezech, IV, 14 : A, a, a, Domine Deus. Septuaginta : " Heu, heu, heu, diei !" Diei autem dicit, quia luce visitationis divinae, peccata manifestantur.ad poenam. Isa. lxiii, 4 : Dies ultionis in corde meo, annus redemptionis meae venit. Quia non timentur mala nisi sint propinqua, ideo subdit : " Quia prope est dies Domini, " ultionis scilicet divinae. Amos, v, 18: Dies Domini tenebrae, et non lux. Isa. x, 3 : Quid facietis in die visitationis, scilicet Domini. " Et quasi vastitas a potente veniet. " A. potente dicit ut nullus valeat resistere. Job, XXXI, 30 : In diem perditionis servatur malus, et ad diem furoris ducetur. Job, IX, 19 : Si fortitudo quaeritur, robustissimus est: si aequitas judicii, nemo audet pro me testimonium dicere. Psal. lxxxviii, 9 : Potens es, Domine, ei veritas tua in circuitu tuo.

Et subdit de causa:

" Numquid non coram oculis vestris, " convincens ex proprio testimonio. " Numquid non coram oculis vestris, " vobis scilicet testificantibus, alimenta perierunt, " et supple, ex vestra culpa ? Hoc maxime potest dici Praelatis nostris, qui videntes quod pabula spiritualia perierunt ex inutilitate personarum, tamen bonos non vocant ad praebendas, sed malos. Habac. III, 17 : Arva non afferent cibum. Isa. III, 7 : Non sum medicus, et in domo mea non est panis, neque vestimentum. In domo Dei nostri, " supple, periit " laetitia, et exsultatio, " hoc est, causa laetitiae et exsultationis, propter hoc quod et temporalia et spiritualia ablata sunt. Isa.XXIV, 7 et 8 : Luxit vindemia, infirmata est vilis, ingemuerunt omnes qui laetabantur corde. Cessavit gaudium tympanorum, quievit sonitus laetantium, conticuit dulcedo citharae.

Et haec quidem de hominibus, et subdit de jumentis:

" Computruerunt jumenta in stercore suo, " litteraliter quidem, quia pascua non habentia jumenta, in stabulo, loco scilicet stercorum, contabuerunt, sicut etiam propter defectum spiritualis pabuli, jumenta, hoc est, laici, in stercore temporalium et vitiorum computrescunt. Thren.IV, 5 : Qui nutriebantur in croceis, amplexati sunt stercora, " Demolita sunt horrea, " Septuaginta : " Dissipati sunt thesauri ; " propter quod patet quod demolita, est correpta penultima. Moliri enim ex insidiis est malum parare : demo litum autem esse, mota tribulationis ad minima confractum. Horrea autem ista grana Ecclesiae reservantia, animae sunt Doctorum, de quibus dicitur in Psal. CXLIII, 13 : Promptuaria eorum plena, eructantia ex hoc in illud: quae nunc demolita sunt, quia non est quod inveniatur in eis nisi vanitas, quae per zizaniam significatur, cum tamen dicat Dominus, Malach. III, 10 : Inferte omnem decimam in horreum, et sit cibus in domo mea. " Dissipatae sunt apothecae. " Apotheca dicitur reservatorium alimentorum ad cibum sufficienter paratorum, quae in Ecclesia nec temporaliter nec spiritualiter deesse deberet, aliter enim destituitur ministris domus Domini. Unde Rebecca invitans servum Abrahae, dixit : Palearum et fami plurimum est apud, nos, et locus spatiosus ad manendum . Genes. VI, 21: Tolles tecum ex omnibus escis, quae mandi possunt, et comportabis apud te : et erunt tam tibi, quam, illis in cibum.

Et subjungit causam. : " Quoniam confusum est triticum. " Confusum dicitur triticum, quando confusi sunt sperantes in tritico, eo quod in eo nihil inveniunt. Thren.II, 12 : Matribus suis dixerunt : Ubi est triticum et vinum ? cum deficerent quasi vulnerati in plateis civitatis : cum exhalarent animas suas in sinu matrum suarum, hoc est, Ecclesiarum in quibus nutritae sunt.

Et ab eis quaerit testimonium, subdens :

" Quid ingemuit animal?" Alia translatio, " cur, " et animal dicitur, vel litteraliter, vel animalis homo qui in thesauris Ecclesiae non invenit pabulum. Unde translatio Septuaginta : " Quid reponemus ? " Jerem. XIV, 12 : Gladio, ei fame, et peste consumam eos. " Mugierunt greges armenti, " simplices scilicet de populo : mugiendo enim petunt cibum, et non habent, nec datur eis, quia non est. I Reg. VI, 12 : Ibant in directum vaccae per viam quae ducit Bethsames, hoc est, ad domum solis, et itinere uno gradiebantur, pergentes ei mugientes. Nullo autem respondente, ipsemet re- spondet : " Quia non est pascua eis : " propter hoc scilicet et animal ingemuit, et greges mugierunt. Dicitur autem pascua, pascuae, et pascua, pascuorum, quia heteroclitum est. Jerem. XIV, 5 : Cerva in agro peperit, et reliquit : quia non erat herba. " Sed et greges pecorum disperierunt, " fame scilicet consumpti, quia pastores pabulum non habebant. Ezech. XXXIV, 5 : Dispersae sunt oves meae, eo quod non esset pastor, scilicet qui pasceret eas. Propter hoc Petro dixit Christus, Joan. XXI, 17 : Pasce oves meas. Et ter dixit ut pasceret, verbo scilicet, et exemplo, et temporali subsidio.

Et subdit ad quem debeant converti :

" Ad te, Domine, clamabo. " Nullus enim potest auxiliari nisi tu. II Paralip. XX, 12 : Cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos dirigamus ad te. Et causam clamoris subjungit : " Quia ignis, " hoc est, vastatio hostis, " comedit speciosa deserti. " Glossa, " Plana camporum, " aut prata, vel quaelibet loca herbis vi-" ientia quae pascua dabant jumentis. " Et h ic ignis ignem libidinis significat, qui comedit desertum a gratia, et omnem consumit virtutis virorem. Job, XXXI, 12 : Ignis est usque ad perditionem devorans, et omnia eradicans genimina. " Et flamma, " quae lucens est,

et malum opus significat in propatulo factum, " succendit omnia ligna regionis, " eos scilicet qui in saeculo videbantur virentes. Judith, XVI, 21 : Dabit ignem, et vermes in carnes eorum, ut urantur, et sentiant usque in sempiternum.

" Sed et bestiae agri, " hoc est, agrestes, qui signant laicos, " quasi area sitiens imbrem, " supple, sanae doctrinae et gratiae. Jerem. XIV, 3 : Majores miserunt minores suos ad aquam : venerunt ad hauriendum, non invenerunt aquam, reportaverunt vasa, sua vacua : confusi sunt et afflicti. " Suspexerunt ad te, " petentes scilicet gratiam. Isa. xxxviii, 14 : Attenuati sunt oculi mei, suspicientes in excelsum. Psal. xli, 1: Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te Deus. " Quoniam exsiccati sunt fontes aquarum. " Litteralis sensus planus est. Spiritualiter autem fontes aquarum sunt Doctores Scripturarum, qui licet habeant officium, tamen doctrina non fluit ab eis. III Reg. XVII, 7 : Post dies autem siccatus est torrens : non enim pluerat super terram. " Et ignis devoravit speciosa deserti. " Ignis scilicet incentivum vitiorum devoravit viridia et speciosa eorum qui deserti sunt a gratia et cultura Sanctorum, et Angelorum. Psal. xlix, 3 : Ignis in conspectu ejus exardescet : et in circuitu ejus tempestas valida.