ARTICULUS II.

Quomodo calor a lumine generetur.

Quantum ad secundum sit conclusio ista, quod refractio radiorum luminis est causa productionis caloris a lumine, ita quod si non esset hujusmodi refractio, vel reflexio, nullo modo lumen causaret calorem. Probatur, nam videmus quod ista loca non calefiunt, ad quae non pertingunt radii reflexi, ut patet de cacuminibus montium, et in media regione. Secundo, quia videmus quod ibi radii incidentes non concurrunt cum refractis, vel reflexis, ut patet de superficie terrae. Tertio hoc patet maxime de speculis concavis, in quibus propter concursum radiorum incidentium ad radios reflexos ab illis speculis generatur ignis.

Contra conclusionem arguitur primo, quia vel radius incidens est infinitum debilior radio incidente cum reflexo, vel in aliqua certa proportione, non infinitum, quia radius reflexus causatur ab incidente; modo radius incidens non cst infinitum debilior seipso; nec etiam reflexus per se est debilior incidente; igitur nec aggregatum ex eis. Si in aliqua proportione certa, tunc intendatur radius incidens in gradum luminis in eadem proportione; igitur tunc producit calorem sine fractione, vel reflexione.

Ad illud dicitur, quod ad generationem caloris multum, vel totaliter, facit oppositio radiorum; nam sicut in generatione caloris ex motu oportet ut sit contrarietas, et confricatio, ita consimiliter in generatione caloris ex lumine, oportet ut sit concursus duorum radiorum, vel plurium, quorum unus opponitur alteri, sicut patet in concavo speculo, quia ignis ibi generatur ex concursu radiorum, qui incidunt ad speculum, ad radios qui reflectuntur a speculo.

Contra, quia per vas vitreum sphaericum plenum aqua generatur ignis a parte remotiori, a corpore luminoso, et tamen ibi non est talis oppositio radiorum, quia omnes radii pertranseunt vitrum.

Ad illud dico, quod quamvis in refractione radiorum non sit oppositio ita directe sicut in reflexo, tamen ibi est oppositio aliqualiter lateralis, quae sufficit ad generationem ignis, caeteris causis concurrentibus, quemadmodum diceremus quod Oriens et astrum opponuntur secundum situm. Ex istis inferuntur aliqua corollaria.

Primum est, quod si omnes orbes caeli essent calefactibiles, sicut stupa, et in ipsis non essent astra, nunquam tempore aeterno incenderentur a lumine, nec etiam calefierent. Probatur, quia priusquam illi orbes essent uniformes, et non esset ibi aliquod reflectens, vel rcfrangens, non produceretur calor, cum talis reflexio, vel refractio sit per se causa productionis caloris a lumine.

Secundum corollarium est, quod si omnia corpora universi essent uniformia in raritate, et densitate, nunquam aliquid calefieret a lumine. Probatur, quia tunc non esset refrangens, vel reflectens.

Tertio sequitur quod causa quare in vallibus sitcalor intensior, quam in montibus est quod radii incidentes ad montes, cum reflectantur tendunt ad inferius, et concurrunt cum radiis incidentibus, et etiam reflexis a vallibus: modo talis concursus radiorum oppositorum est causa caloris per conclusionem.

Quarto, sequitur quod sphaera ignis non calefit a lumine Solis, nec superior regio aeris, si inter ipsas non sit notabilis diversitas in raritate, et densitate. Patet, quia postquam non est ibidiversitas, non esset aliquid refrangens, vel reflectens radios luminis.

Quinto, sequitur quod media regio aeris non calefit a lumine Solis, nisi cum fuerit in ipsa nubes spissa. Patet, quia aliter radius luminis transiret irrefractus.

Sexto, sequiturcorollarium prius positum, quod quantocumque radii Solis reflexi a terra altius descendunt, tanto elevatior est media aeris regio super terram.

Contra ista arguitur, primo de secunda conclusione primae partis, in qua dicebatur quod lumen Lunae est calefactitium, quia videmus quod dormientes in lumine Lunae sunt valde rlieumatici; modo secundum medicos, rheuma generatur a frigido.

Ad illud dicitur quod rheuma illud non generatur a lumine, sed ab alia influentia Lunae, quam habet praeter lumen.

Et si dicatur, aeque bene multiplicatur ista alia influentia infra radios, sicut extra radios, dicitur quod licet ista influentia multiplicetur tam in umbra, quam in lumine Lunae, non magis infrigidat, sed quia magis ex directo aspicit passum frigefactibile.

Secundo dubitatur, quare multiplicetur talis influentia usque inferius. Dicunt aliqui quod influentia ista est ita spiritualis quod non oportet ipsum diffundi per medium, sed immediate corpus caeleste causat istam influentiam hic inferius, et in visceribus terrae, sine hoc quod causatur per ignem, vel aerem intermedium.

Contra hoc objicitur, quod omne movens est simul cum moto ex 7. Physicorum, et omne agens simul cum passo, ut patet 1. de Generatione, igitur ista qualitas non posset immediate causari in istis inferioribus nisi prius causetur per intermedium.

Item aliter dicitur, quod ista influentia causatur insensibiliter a caelo alteratione per caelum medium, quemadmodum lumen insensibiliter producitur.

Tertio dubitatur circa conclusionem secundae partis, utrum si radius fortior, et debilior occurentes duobus mediis diversarum diaphaneitatum, refracti ad angulos aequales, producant calores aequales? Et videtur quod sic, quia aliter non sola oppositio radiorum esset causa hujusmodi caloris. Sed quod non, videtur ad experientiam, quia radii Lunae reflexi ad speculum concavum non producunt ignem, sicut radii Solis.

Ad ista dicitur, quod ista dubitatio praesupponit unum satis dubium, scilicet quod radiusintensior, et remissior ad aequales angulos refrangantur, caeteris paribus: quia dato quod non refrangentur ad aequales, tunc certum est quod non aequaliter causarent calorem; sed supposito quod frangantur ad angulos aequales, adhuc non producent aequalem calorem: et causa est quod radius incidens ad aliquod medium alterius diaphaneitatis, ex quo invenit obstaculum, natus est redire secundum lineam consimilem, secundum quam incessisset, si non fuisse timpedimentum, ut patet per Lincon. 1. Posteriorum; modo cum radius fortius incessisset ad majorem distantiam, sequitur quod etiam ad majorem distantiam reflectatur, et sic est ibi major oppositio saltem extensive, et intensive, posito quod luminosum causaret lumen cum impetu, vel conatu.

Quarto dubitatur, quae sit causa, quare radii sic oppositi nati sint causare calorem? Dicunt quidam quod lumen est qualitas nobilissima inter qualitates corporales, quam antiqui Philosophi maxime laudaverunt, ideo nata est ipsam sequi caliditas, quae est nobilissima qualitas excepto lumine.

Quinto dubitatur, utrum lumen ignis calefacit? Ad quod dicendum quod sic, aliter tamen calefacit ignis lumine, quam calore. Probatur, quia calor ignis calefacit successive partes quantitativas passi, scilicet prius unam partem, et post aliam, sed lumen totum simul calefacit. Secundo, quia ignis mediante lumine calefacitvalde remisse, sed mediante calore intense.

Sexto dubitatur, utrum squamae piscium, et oculi catorum possint calefacere? Ad quod dicitur quod sic, hoc tamen est valde remisse, et forte talis habet aliquam virtutem frigefaciendi, propter quam non potest apparere calefactio per lumen, sufficit tamen quod per illud lumen aliqualiter remittatur actio frigiditatis. Aliter dicitur quod non oportet quod lumen ignis, nec etiam hujusmodi rerum, lumen calefaciat, quia in talibus lumenest quaedam qualitas secunda, proveniens ex actione primarum qualitatum, nec est ejusdem rationis cum lumine corporis caelestis.

Ad rationes. Ad primam, nullum subito productum, etc. Negatur major, quia quod producitur subito potest continuari successive, et sic potest producere illud, quod natum est successive produci.

Ad secundam, nullum lumen, etc. Negatur antecedens, quia lumen unius diei durat per unum diem, et lumen horae per unam horam.

Ad tertiam, hoc maxime, etc. Concedo, et cum dicitur, tunc intensius calefaceret prope, quam remote, negatur consequentia, quia calefactio per lumen non attenditur penes propinquum, et remotum a corpore luminoso, sed penes concursum radiorum oppositorum.

Ad quartam, sequitur quod omnia, etc. Conceditur quod astra omnia calefaciunt lumine, aliqua tamen frigefaciunt aliis influentis.

Ad sextam, tunc montes, etc. Respondetur negando consequentiam, propter causam dictam in corollario.

Ad septimam, tunc tenebrae, etc. Negatur consequentia, quia tenebra non est aliqua qualitas positiva.

Ad octavam, vel per se, vel per ac cidens, dico quod per se, et hoc semper fit concurrentibus aliis causis, scilicet sufficienti intensione luminis, oppositione radiorum, et dispositione materiae.

Ad nonam, dicetur quod talia corpora alba non sunt lucida, et dato quod aliqua essent lucida, sicut margaritae, non tamen oportet illa calefacere, quia lumen eorum est alterius naturae a lumine caelesti.

Aliae rationes sunt solutae in quaetionis corpore. Et hoc de ista quaestione.