Synopsis Disquisitionis.

Gennadius, et Centuriatores epistolam hanc Julio I. Rom. pontifici perperam adscribunt. Facundus Hermianensis eamdem ipsi rectius abjudicat. Quod et facit cum Evagrio Leontius Byzantinus. Nihil in illa, 0938C quod Julium deceat. Apollinaris haereticus illius auctor creditus, cujus sunt et aliae quaedam Julio affictae. Corpori Christi animam, sive mentem humanam negavit is, quod et facit hujus epistolae auctor. Multa in Apollinari a S. Gregorio Nysseno damnata, quae hic itidem traduntur. Hypatius, Anastasius, Eulogius, Ephraemius, et alii S. Julium ab ista calumnia liberant. Quis fuerit Dionysius, ad quem data fingitur haec epistola.

Non te fugit, Salvini doctissime, quantum mihi alias gratulatus fueris, quod ab amoenioribus artibus ad graviores rursus me receperim, et praecipue ad sacram eruditionem, cujus studium ut jucunditate nulli alii concedit, ita reliquis utilitate antecedere satis constat. Gratissimum autem accidit mihi, te habere hujusmodi consilii mei non solum hortatorem 0938D sollicitum, sed etiam laudatorem benevolum. Nam etsi tu hominibus, qui te intime non noscunt, videri interdum possis in unis mitioribus litteris vim, et curam omnem ingenii tui constrinxisse; illud tamen mihi est exploratum, te ita omnigenae eruditionis copia valere, ut maximi ponderis, summaeque auctoritatis apud me semper futura sint cum praeconia, tum hortamenta a te profecta. Atque istud meum de te judicium non solius famae consensu, sed ipsa experientia mea saepe numero confirmatum fuit. Quoties 0939A enim te in variis difficultatibus consului, quae se mihi offerebant in amplissimo eruditionis stadio, talem toties in te rerum copiam, et graecae linguae, totiusque antiquitatis peritiam inveni, qualem pauci assequantur, et in paucis demirari solemus. Illud solum (et pace tua dixerim) satis probare non potui, quod nimirum ferme tibi uni scire, tibique in sipario canere contentus, non iis, quibus certissime poteras, rempublicam litterariam affecisti beneficiis. Sed tu maluisti modestiae tuae, ac eruditionis conscientia frui, quam studiorum tuorum fructus his difficillimis evulgare temporibus, quibus quum in fastidiosos, aut maledicos lectores facile impingatur, vix aliis, vix sibi placeat scriptor, honestae quietis, non turbidae gloriae cupidus. Quo in consilio si te sequerer, potiore 0939B id etiam, quam tu, ratione facerem, et ingenii mei fortunae, viribusque longe minoribus prudentius consulerem. Verum mihi jam placuit audacius procedere, tuisque potius auscultare adhortationibus, quam exemplo tuo. Quamobrem quum haec edere in animum induxerim, quibus pro tua humanitate, et doctrina non unum contulisti beneficium, nihil antiquius habui, quam aliquem deligere locum, ubi testarer et me gratum, et te omni commendatione dignissimum. Tuo igitur nomini inscriptam volo disquisitionem istam, qua mihi propositum est, Julii I Romani pontificis famam ab haereticorum calumniis vindicare. Et hoc quidem in praesentia facile possumus, quando nobis monumentum illud oblatum est, per quod olim Ecclesiae catholicae, tanti praesulis ementito nomine, 0939C se facturos esse fucum speraverant Eutychiani. Quid enim veritatem clarius ostendat, quam ipsam prodere mendacii officinam, ipsumque omnium oculis figmentum objicere? Certe haec illa est epistola, quae dubiam S. Julii fidem apud veteres aliquot fecit, quaeque posterioribus etiam saeculis negotium facessere visa est, incertis nempe in eam, quippe ignotam, prolatis sententiis. Rem igitur cum gratam eruditis, tum S. Pontificis memoriae utilem praestabimus, si edito famosissimo hoc foetu per nosfiet, ut de illius falsitate, et de hae reticorum fraude, omnibus judicare in posterum liceat.

Inter antiquos scriptores qui primus de hac epistola mentionem fecerit, Gennadius est in lib. de Scriptor. Eccles. cap. 2, ita scribens: Julius urbis Romae episcopus scripsit ad Dionysium quemdam de incarnatione 0939D Domini epistolam unam, quae illo quidem tempore utilis visa est adversus eos, qui ita duas per incarnationem asserebant in Christo personas, sicut et naturas. Nunc autem perniciosa probatur; fomentum enim est Eutichyanae, et Timotheanae impietatis. Gennadii verba libenter adoptarunt, ac retulerunt centuriatores Magdeburgenses Cent. IV. cap. 10. Quibus haec alia e vestigio adtexunt: Adduxisse ex eadem epistola testimonium de persona Christi videtur Cyrillus Alexandrinus in Apologetico suo hoc modo. Tum haec ipsa epistolae verba proferunt: Praedicatur ad completionem fidei, et incarnatus ex Virgine Maria Dei Filius, qui et habitavit in hominibus, non in nomine (in homine scribendum erat) energiam operans. Hoc enim 0940A in prophetis est, et in epistolis: perfectus Deus in carne, et homo perfectus in spiritu, non duo filii; unus quidem germanus filius, qui suscepit hominem: alter vero mortalis homo assumptus est a Deo; sed unus unigenitus in coelo, unigenitus super terram. Tandem centuriatores ita sermonem concludunt: Citat idem testimonium ex Epistola ejus ad Prosdocimum Synodus Chalcedonensis contra Eutychem.

At neque centuriatores, neque Gennadius quidquam protulerunt, quod accuratam rei cognitionem sapiat. Et primo animadvertere juvat, epistolam hanc Gennadio homini latino re minime fuisse perspectam, sed solum de nomine cognitam. Quippe manifesta illius hallucinatio est affirmare, ipsam olim visam fuisse utilem adversus eos, qui ita duas asserebant in Christo personas, 0940B sicut et duas naturas. Nullum concilium; nulli Ecclesiae catholicae Patres, hujus epistolae testimonio adversus Nestorianos usi unquam fuerant, neque porro postea sunt usi. Inde autem fluxit Gennadii error, quod Act. 1. concilii Ephesini citatus fuerit contra Nestorium locus ille ex epistola Julii I papae, quem centuriatores nuper adferebant. Nimirum censuit Gennadius, et post ipsum censuere centuriatores quoque, unam eamdemque fuisse Julii epistolam, quae ad Dionysium data ferebatur, cum illa quae in eodem Ephesino concilio citatur. Verum diversae plane sunt epistolae. Quae ad Dionysium, uti fertur, conscripta fuit, nunc à nobis editur, ibique nihil eorum legitur, quibus Ephesina synodus est usa. Altera πρὸς Δόκιον, seu Δόκιμον, hoc est, ad Docium, quem 0940C etiam Prosdocium alii appellant, jamdudum intercidit, eademque ab Ephesinis Patribus laudata est. Confudit ergo utramque epistolam Gennadius; utilem olim fuisse ratus conscriptam ad Dionysium, quod ipsam arbitraretur ab Ephesino concilio in verae fidei confirmationem adhibitam.

Facundus episcopus Hermianensis altero post Gennadium saeculo vivens, hoc est, Justiniani temporibus, nonnulla habet lib. I, cap. 5, quae conjecturam nostram firmant, erroremque Gennadii manifestius aperiunt. Scribit adversus Eutychianos, eorumque sobolem acephalos, unam in Christo naturam statuentes. Ita vero inquit: Quid autem illos contra haec evidentissima Patrum testimonia juvare poterit, quod in assertionem vanissimi sui erroris dicunt, Julium Romanum 0940D episcopum nescio ubi rescripsisse, quod una sit Christi natura? quum in eadem sancta synodo Ephesina hoc solum ipsius B. Julii contra Nestorium recitatum fuerit ex epistola ad Prosdocium, in qua ait: praedicatur vero ad supplementum fidei et incarnatus ex Maria Virgine etc. Postquam Facundus locum integrum ex act. I. concilii Ephesini retulit supra a centuriatoribus descriptum, ita pergit dicere: Non aliud, praeter hanc ad Prosdocium epistolam, ex dictis B. Julii in illa synodo prolatum est, si qua forsitan alia scripsit, neque ex hac epistola aliquid amplius. Cur igitur non illud potius, quod de una Christi natura isti circumferunt tanquam ab ipso B. Julio scriptum, vel quaeque similia, quae scripsisse autumant alios venerabiles Patres, in synodo 0941A recitata sunt contra Nestorium? Nam ipsa magis ejus dogmati contraria viderentur. Hinc igitur elucet, nullam aliam epistolam Julii I usurpatam adversus haereticos Nestorianos olim fuisse, quam quae ad Docium, sive ad Prosdocium conscripta fuerat. Quare ex altera ad Dionysium data nihil utilitatis unquam cepere catholici, ut Gennadius leviter affirmabat. Videtur autem Facundus graecam epistolae illius inscriptionem πρὸς Δόκιον, ad Docium, pro uno verbo accepisse, tanquam scriptum fuerit πρὸς Προσδόκιον, ad Prosdocium.

Deinde validissimum argumentum e Facundi verbis ducere incipimus, ad dignoscendam falsitatem, atque figmentum famosae hujus epistolae a nobis editae. Nam si epistola haec ad Dionysium data jam extabat, quum 0941B Nestoriana haeresis tot in Ecclesia turbas excitare coepit, cur ab illa citanda adversus Nestorium abstinuere Patres Ephesini? Cur deinde Eutyches, et Dioscorus nunquam pro se ipsam laudarunt, numquam ejus testimonio suam confirmavere sententiam? Certe Julii Romani pontificis auctoritas maximum attulisset pondus Eutychianae opinioni. Neque tanti pontificis opus graece vulgatum latitare adeo poterat, ut omnium oculos fugeret, quum satis liqueat, ejus generis monumenta per ecclesias, perque eruditorum manus vix edita consuevisse ferri. Aut ergo post synodos Ephesinam, atque Chalcedonensem, conficta fuit, Julioque supposita epistola illa, ideoque ante synodos illas minime extabat; aut si extabat, nemo hactenus noverat, credideratve, Julium ipsius auctorem fuisse. 0941C Propterea haec merito Facundus addit: Quid enim jam controversiae remansisset, quod una esset illius Dei Hominis subsistentia, sive persona, si probarentur Patres, quod etiam unam praedicaverint ejus esse naturam? Igitur, ut omnis auferatur quaestio, si non postea epistola illa (hoc est quae ad Dionysium scripta circumferebatur) confecta est (fortasse legendum conficta est) aut B. Julii eam non esse, sicut magis credendum synodus judicavit, aut etiam, etsi ejus esse credidit, quod ego non dico, ut aliam magis (hoc est, quae ad Prosdocium sen Docium conscripta fuit) quam ipsam ejusdem sancti Julii contra Nestorium proferret, non ex eo quod incaute dictum est, contrarium errorem judicavit esse vincendum.

Verum ne hanc quidem ultimam suspicionis umbram 0941D admisisset Facundus; imo constanter negasset Julium I ejus epistolae artificem, si quae a Graecis scriptoribus hac in re oculatioribus nos edocti sumus, ipse etiam novisset. Hos igitur audire juvat; corum autem non testimonio solum, sed etiam rationibus constabit, suppositam Julio ab Haereticis famosam hanc epistolam fuisse. Evagrius scholasticus, a quo historiam habemus, et Leontius Byzantinus, a quo librum de Sectis, scriptores multis nominibus commendati, ipsoque saeculo Christi sexto, quo Facundus Hermianensis floruit, et ipsi florentes, huc advocandi sunt. Primus ille de Nestorianis haereticis agens lib. I, cap. 31, inquit: Sanctorum Patrum libros saepe depravarunt, multosque Apollinaris libros 0942A Athanasio, Gregorio Thaumaturgo, et Julio, inscriptionibus commutatis attribuerunt, quibus quidem libris plurimos in suum impium errorem induxerunt. Non est mihi ad manus Evagrii historia, sed illam ex Baronii fide produco ipsam citantis ad annum Christi 352, n. 5. Nequeo tamen non mirari, quei Nestoriani imposturae hujus dicantur auctores. Certo certius est, eam, quam nunc proferimus, epistolam Eutychianis ita scatere erroribus, ut Nestorianis oppositam omnino sententiam referat (quod et Gennadius monuit) atque architectum plane sapiat Eutychianum. Quei rogo utraque adversantium haereticorum cohors uni atque eidem Romano pontifici tribuere, ac supponere potuit contraria haec perversarum opinionum monstra. Evagrius proinde forte hallucinatus est, sive, ut 0942B ratione potiori dicam, Evagrii locus attentius considerandus fuit cardinali Baronio. At infra de hac ipsa re sermo recurret. Interim satis est cognovisse Apollinaris haeretici libros Julio fuisse ab haereticis per dolum suppositos.

Accedat nunc Leontius Byzantinus, quo nemo luculentius in hujusmodi quaestione versatus est. Actione 8, de Sectis, pag. 526. Eutychianae haeresis fundamenta convellit. Ejus autem sunt verba haec e graeco translata: Adferunt (Eutychiani) aliud quoque dictum, velut a B. Julio profectum, quod extat in epistola scripta ad Dionysium Corinthi episcopum, cujus initium est (Miror de quibusdam audiens, etc.). Estque dictum hujusmodi (Necesse est eos, quum duas naturas dicunt, unam adorare, alteram non adorare; ac in 0942C divinam quidem baptizari, et in humanam non baptizari). Aliaque plura isthaec epistola continet. En aliquot epistolae hujus verba, quae quum in exemplari nunc a nobis edito pariter legantur, Ambrosiani codicis fidem confirmant. Porro videamus, quomodo se ab ista difficultate Leontius expediat. «Sed nos» prosequitur ille «pluribus argumentis convincimus, illam epistolam non esse B. illius Julii, sed Apollinaris. Primum ex eo quod si quis eam subtiliter consideret, nihil Juliano dignum nomine habeat. Quin et septem illae epistolae, quas ejus esse dicunt, Apollinaris sunt. Deinde quod in eadem epistola corporis mentione facta, nusquam id mente praeditum, vel animatum dixerit. Erat autem in more Patribus illius saeculi, ut sicubi corporis mentionem facerent, id 0942D ipsum mente praeditum, animatumque dicerent: quod quidem usque adeo verum est, ut reformidantibus eis hoc crimen, ideoque deinceps illas voces, Mente praeditum, et Animatum, adjicientibus, nulli posteriorum libri reperiantur, qui hanc veterum appendicem non habeant. Praeterea de hoc quoque non B. Julii, sed Apollinaris esse redarguitur, quod Nyssenus ille Gregorius in opere contra Apollinarem aperte multa recitet, quae hac epistola continentur, eaque ceu prava refutet. Potest et aliunde convinci, quod B. Julii non sit, aiunt enim actis synodi Ephesinae sub B. Cyrillo insertam: quod quidem aperte mentiuntur. Nam nihil ibi in textu tale reperitur, sed alia quaedam inserta est epistola velut a Julio scripta nec 0943A ipsa Julii, sed Timothei, quemadmodum ex multis exemplaribus intelligi potest. Enimvero quum nihil nobis illa adversetur, quod eam Julii dicunt, flocci scilicet faciendum.»

Hactenus Leontius accuratissimi profecto critici nomen promeritus, quo auctore discimus, Apollinari epistolam hanc esse reipsa tribuendam. Antequam vero progrediamur, animadvertere opus est, Baronium haec itidem Leontii documenta produxisse. Relatis autem iis epistolae verbis: Necesse est eos, quum duas naturas dicunt, unam adorare, alteram non adorare, etc., mirari se ait, cur Gennadius appellare potuerit utilem epistolam hanc, adeo immanes, manifestasque blasphemias complectentem, quibus Nestoriana haeresis confirmaretur. Ita amplissimus annalium 0943B parens; sed aliter locuturus, si quod in posterum fas erit, epistolae ipsius subdititiae textum legere et ipse potuisset. His verbis, quae nunc quoque in exemplari a nobis evulgato occurrunt, non Nestoriana haeresis confirmatur, sed quidem Eutychiana; quippe ab epistolae auctore afferuntur tanquam necessarium, et ut ipse significat, absurdissimum Nestorianae sententiae consectarium. Tantum abest ut ille cum Nestorio sentiat duas in Christo divisas naturas, quarum una adoranda sit, altera vero nequaquam, ut potius utramque simul permisceat, atque confundat, unaque tantum adoratione colendam affirmet, Eutychianis in hoc omnino concors atque consentiens.

Sequamur nunc Leontium κατὰ πόδα, illiusque rationes, atque argumenta sigillatim percurramus, quibus 0943C facile palam fiet, qui verus fuerit epistolae hujus faber. Inquit is, non a Julio primo Romano pontifice, sed ab Apollinari haeresiarcha illam fuisse conscriptam. His autem rationibus sententiam suam confirmat. Prima est, nihil ibi occurrere Juliano nomine dignum; hoc est, nihil gravitatis, eloquentiae, sapientiae, aut purae veterisque doctrinae, quod Julium apostolicae sedis antistitem deceret, in eo monumento contineri. Et revera quum nihil antiquius romanis episcopis, totius Ecclesiae magistris, fuerit, quam vetustissima Christi dogmata semper tradere, atque tueri; heic autem reperiantur tot novae, temporibusque Julii inauditae detrinae semina: quis saeculo Christi quinto, quando Eutychetis causa fervebat, Julium tam facile debuit, potuitque credere perniciosae 0943D illius epistolae, atque novitatis auctorem? Jam antea reclamassent cum Occidentales, tum Orientales Episcopi, si tale quippiam saeculo Christi quarto Julius tradidisset. Potuit quidem Apollinaris clam desipere, et furtivis litterulis inter suos asseclas quidquid lubebat effutire, atque confingere. Non poterat Romanus episcopus, Ecclesiae totius caput, sese abscondere, conscripta praesertim epistola ad celebrem Graeciae Episcopum, et palam evulgata. Supersunt adhuc germanae duae Julii epistolae a S. Athanasio descriptae (nihil enim moror Isidori Mercatoris pseudepistolas) in quibus diversam plane et styli, et doctrinae, et prudentiae faciem intueare. Addit anonymus scriptor, a quo collectionem habemus 0944A contra Severianos, § 6, inscriptionem hujus epistolae consentaneam non fuisse Romanorum pontificum consuetudini. Qua de re judicium ferre nobis in praesentia non licet, quando inscriptione caret exemplar nunc a nobis editum.

Alterum Leontii argumentum est, non hanc tantummodo epistolam, sed et alias septem Julio fuisse suppositas, quae tamen Apollinaris revera forent. En Eutychianorum artes, et doli. Quid igitur mirum, si producta in medium ab Eutychianis epistola ad Dionysium data, fraus ibi quoque nullo negotio deprehensa fuit? Difficile nimis erat, tanto pontifici, qui superiore duntaxat saeculo vivere desierat, tot epistolas affingere, et diu criticis, doctisque imponere hominibus. Tunc argumentum, stylus, causa scribendi, 0944B homines, ad quos datae fingebantur eae litterae, quarum nunc nullum extat vestigium, et mille alia, in re, ut ita dicam, recenti statim succurrebant, quae ipsas falsitatis redarguerent, et Apollinari vero ipsarum parenti restituerent. Una proinde alteram accusabat: omnesque simul fortissimo argumento erant, non Julio, sed Apollinari, tribuendam esse istam quoque ad Dionysium conscriptam.

Tertio rectissime Leontius animadvertit, in tota hac epistola Christi quidem corpus memorari, sed mentem, animamque eidem corpori nusquam tribui. Nihil profecto Apollinari detrahere personam apertius potuit, quam hic affectatus loquendi modus. Constat, ex Apollinaris erroribus praecipuum illum fuisse, quem S. Leo Magnus in decretali 23, catholicorum 0944C sententia opposita rejicit. Non Deum tantum dicimus Christum, etc., nec ita hominem, ut aliquid ei desit, quod ad humanam certum est pertinere naturam, sive animam, sive mentem rationalem, etc. Hinc S. Augustinus in lib. de Haeres. cap. 55: «Apollinaristas», inquit, «Apollinaris instituit, qui de anima Christi a catholica dissenserunt, dicentes, sicut Ariani, Deum Christum carnem sine anima suscepisse. In quaestione testimoniis evangelicis victi, mentem, qua rationalis est anima hominis, non fuisse in anima Christi, sed pro hac ipsum Verbum in ea fuisse dicunt.» Ita se habebat falsa Apollinaris sententia, quam proinde quum non obscure epistola Julio adscripta referat, ac inspiret, intelligere continuo possumus, eam Apollinari esse 0944D tribuendam. Certe ibi nusquam legas de Christo homine aliud praedicari, quam σῶμα, aut σάρκα, hoc est, corpus, aut carnem, animae autem, sive mentis humanae a Verbo susceptae nulla mentio. Quamobrem Christi corpus, si recte haec perpendas, obtruditur nobis tanquam ἄψυχον, καὶ ἀναίσθητον, καὶ ἀνόητον, id est, in animum, et sensus, ac mentis expers: quod commentum in Apollinari damnavit an. Ch. 362 Alexandrina synodus ab Athanasio, aliisque catholicis episcopis celebrata.

Vide vero, quam sine tergiversatione eadem haec abominanda sententia ab istius epistolae auctore insinuctur. Οὔτε γάρ, inquit, τὸ σῶμα καθ᾽ ἑαυτὸ φύσις ἐπὶ τοῦ ἐνὸς Χριστοῦ, ἐπεὶ μηδέ ζωοποιὸν καθ᾽ ἑαυτὸ, 0945A μηδέ διατέμνεσθαι δυνάμενον ἄνευ τοῦ ζωοποιοῦ λόγου. Hoc est: Non enim corpus secundum se ipsum natura est in uno Christo, quia non est vivificum per semetipsum, neque dissecari potest, atque sejungi a vivifico Verbo. En corpus Christi per se minime vivificum, id est vita, ac anima, vitaeque actionibus per se carens. At undenam (petere quis potuit ab Apollinari) vitam, ejusque munia Servator habuit, quatenus homo? A vivifico Verbo, respondebat haereticus, id habuit Christi caro; quippe quod humanae animae mentisque vices in Christo suppleret, atque impleret divinitas ipsa. Concinunt ista cum iis, quae laudatus Leo Magnus de Apollinari eodem scribit homil. IV de Nativ. «Apollinaris,» inquit ille, «fidei soliditate privatus, Filium Dei ita veram humanae carnis 0945B credidit suscepisse naturam, ut in illa carne diceret animam non fuisse, quia vicem ejus expleverit ipsa divinitas.»

Quae quum ita sint, et impiam hanc, atque ab Evangelica veritate absonam opinionem soli Ariani, Apollinaristae, atque Eutychiani venditarint: quis dubitare amplius possit, quin epistolae a nobis editae auctor fuerit Apollinaris, aut alius quisquam de grege illius? Quandonam catholici Patres, ac praecipue Romanae sedis antistites in ea fuere sententia? Imo quis eam abominatus non fuit? quis non oppugnavit, non crescentem dicam, sed vix natam, atque auditam? Nemo autem est, qui Julium I, pontificem maximum vel suspicatus fuerit consensisse unquam cum Arianis, aut cum aequali eorum temporum 0945C Apollinari. Arianorum potius ipse Julius perpetuus fuit malleus, ac hostis, adeo ut mirari possis Eutychianorum impudentiam, atque imprudentiam, virum hunc deligentium, cui affingerent adulterinam hujusmodi epistolam, illius ingenio, doctrinae, et moribus tam conformem, quam Aethiopi candor. Fieri igitur non potest, ut Julius toties de Christo homine loqueretur, ejusque carnem, seu corpus nominaret, quin et ipsum mente praeditum, ac animatum, sive ἔννουν, καὶ ἐμψυχώμενον diceret, aut aliquid saltem apponeret, quo doceremur, non ex sola nuda carne constare humanam Christi naturam: quod tamen hujus epistolae auctor satis aperte affirmare contra catholicam veritatem non erubescit.

Quarto, inquit Leontius, hinc etiam dignosci potest, 0945D non Julio, sed Apollinari haeretico, tribuendam esse epistolam istam, quod Gregorius Nyssenus in opere contra Apollinarem recitet multa, eaque ceu prava refutet, quae hac eadem epistola continentur. Forte fortuna eximium istud Nysseni opus, diu deperditum, diuque ab eruditis desideratum, ante paucos annos e Vaticano codice descriptum evulgavit C. V. Laurentius Alexander Zacagnius Vaticanae bibliothecae praefectus, cujus beneficio cuicumque in posterum conferre licebit cum Apollinaris fragmentis a Nysseno refutatis epistolam istam. Nos interim id experiamur quam brevissime. De Apollinari haec habet Nyssenus § 35. Ἡμᾶς, φησὶ, δύο πρόσωπα λέγειν τὸν Θεὸν, καὶ τὸν παρὰ τοῦ Θεοῦ προσληφθέντα 0946A ἄνθρωπον. αὐτὸν δέ, φησι, μὴ οὕτως ἔχειν, ἀλλὰ φάσκειν τὸν σαρκωθέντα, καὶ ὄντα οὐχ ἕτερον παρὰ τὸν ἀσώματον, ἀλλὰ τὸν αὐτὸν καθ᾽ ὁμοίωσιν ἡμετέρας ἐν σαρκὶ ζωῆς. Quae ita vertit laudatus Zacagnius: Duas personas Deum, et a Deo susceptum hominem, nos (id est catholicos) dicere ille asserit, se vero haud ita prorsus sentire; quin imo dicere incarnatum fuisse Christum, eumque non esse ab incorporeo diversum, sed unum eumdemque ad similitudinem nostrae, quam in carne vivimus, vitae. His utique paria, imo eadem habet epistolae nuper a nobis vulgatae auctor, quorum concentum unum eumdemque Apollinarem utrobique indicat. Inquit iste se minime vereri τους συκοφάντας τοὺς διαιροῦντας εἰς δύο πρόσωπα τὸν Κύριον, id est, Calumniatores in duas personas Christum Dominum 0946B partientes: quo nomine catholicos et heic significari vides. Nempe censebat bonus Apollinaris, ideo catholicos duas in Christo ponere personas, quod duas ponerent non confusas in ipso naturas. Falsum id profecto; nam duas quidem in uno Christo naturas agnoscebat Ecclesia catholica, sed unam tantum personam. Haereticus contra tam longe a catholicorum semita exorbitabat, ut non tantummodo personam unam, sed unam etiam naturam in Christo Domino nostro fateretur: quod ante ipsum nemo theologorum recte sapientium dixerat.

In verbis supra ex Nysseno descriptis legitur falsa haec Apollinaris sententia, ubi corporeum Christi ab incorporeo non distinguitur. Sed apertius eadem traditur a Nysseno § 13, quum de Apollinari dicit: 0946C μίαν ἐποίησε τοῦ Θεοῦ τε καὶ τοῦ ἀνθρώπου τήν φύσιν, hoc est, Unam Dei et hominis naturam constituit. Eulogius quoque Alexandrinus patriarcha apud Photium cod. 230, haec Apollinaris verba refert ex libro de Incarnatione, ubi haereticus ita exclamat: Ὦ καινὴ κτίσις, καὶ μίξις θεσπεσία! Θεὸς, καὶ σὰρξ μίαν ἀπετέλεσαν φύσιν. Id est, O novam creaturam, et divinam mixtionem! Deus, et caro unam effecere naturam. Apollinaris ergo jam sibi finxerat, adeo humanam naturam cum divina in Christo fuisse permixtam, atque confusam, ut nullum amplius inter eas discrimen intercederet, quasi e duabus naturis simul permixtis una tertia consurgeret. Haec eadem sententia fuit Auctori epistolae nunc editae. Apertissime is duas naturas, sive δὺο φὺσεις, in Christo negat, speciosa 0946D illa ratione ductus, quod unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, ab apostolo dicatur. Pergit autem ita argumentari tenebrio ille: Εἰ γοῦν εἷς ὁ ἐκ τῆς ἁγίας παρθένου τεχθεὶς ὠνόμασται, καὶ αὐτὸς ἐστι, δι᾽ οὗ τὰ πάντα γέγονε, μία φύσις ἐστὶν, ἐπειδὴ πρόσωπον ἓν ἐχων εἰς δύο οὐ διαιρεῖται. Id est, si unus igitur e sancta Virgine natus appellatur, idemque ipse est, per quem facta sunt omnia, una natura est; etenim personam unam habens in duo non dividitur. Habes heic non solum in Christo personam unam, quod orthodoxi quoque dicebant, sed unam etiam naturam, quae falsa opinio Apollinari Eutychianorum, ut ita dicam, parenti maxime placuit, quamquam nova, et veterum auctoritate prorsus destituta.

0947A Ex Antirrhetici verbis supra descriptis didicimus etiam, Apollinarem dixisse, unum eumdemque esse Christum ad similitudinem nostrae, quam in carne vivimus, vitae. Idem porro palam edicit epistolae nostrae auctor. Ὥσπερ, ait, ἄνθρωπος μία φύσις, οὕτω καὶ ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος Χριστός. Quemadmodum homo una est natura, ita et in similitudinem hominum factus Christus. Diffiteri non possum, quin et quidam e Ss. Patribus hujusmodi exemplo fuerint usi, ut unam in Christo personam ex unitione duarum naturarum manantem ostenderent. Vide Rusticum diaconum in bibliotheca Patrum, Leontium, Theorianum, et alios. Vide et Symbolum S. Athanasio attributum. At nemo ex iis illuc etiam deferri se passus est, ut ex animae et corporis in uno homine 0947B conjunctione probaret, unam quoque exsurgere, et resultare in Christo naturam. Primus Apollinaris hujusmodi similitudine abuti coepit; ideoque et istud opportune cadit, quo epistolam hanc ipsi, et non Julio I, doctrinae orthodoxae propugnatori, adscribendam esse intelligamus. Proinde videas, Nyssenum in Antirrhetico adversus exemplum hoc ex humana natura desumptum, quo Apollinaris suam confirmabat sententiam, pugnare variis argumentis. Quod tamen absurdiorem constituebat Apollinaris opinionem, illud erat, nimirum ex carne tantum humana, et ex Deo, qui loco mentis, aut animae esset, Christum coaluisse, uti ex anima, et corpore natura hominis coalescit. At quomodo, aiebat Nyssenus, in similitudinem hominis Christus factus est, qui aliud 0947C quid ab homine diversum est, et a nostra prorsus natura discrepat? Nam si ex anima, et corpore homo constat; et anima in homine, quem ipse confinxit, non reperitur: quomodo in Christo illud simile homini esse poterit, quod a nostra natura alienum est? Neque vero alium suae commentationi titulum Apollinaris indiderat, ἀπόδειξις περὶ τῆς θείας σαρκώσεως τῆς καθ᾽ ὁμοίωσιν ἀνθρώπου. Hoc est, demonstratio divinae Incarnationis ad similitudinem hominis. Quae profecto quum satis aperte congruant cum iis, quae ab auctore epistolae enarrantur, unum etiam eumdemque Apollinarem utrobique produnt.

Progrediamur. Alterum Apollinaris commentum refellit Nyssenus in opere laudato. Censebat insanus haeresiarcha, non in plenitudine temporum humanam 0947D carnem a Verbo Dei fuisse assumptam, sed ante saecula id factum; quare hominem, qui apparuit in tempore, antea praeexstitisse, quam manifestaretur, scriptitabat. Vide § 13, Antirrhetici, et Nazianzenum in orat. 46, quae est contra Apollinarem. Consequens proinde erat, ut et diceret, Christum, quatenus etiam est hominis Filius, e coelo descendisse. Atque ita sane, teste Nysseno, Apollinaris palam sentiebat, uti videre est § 6. Qua opinione constituta, hoc ille deinde inferebat: εἰ δὲ καὶ ἐξ οὐρανοῦ υἱὸς ἀνθρώπου, καὶ ἐκ γυναικὸς υἱὸς Θεοῦ, πῶς οὐχ ὁ αὐτὸς Θεὸς καὶ ἄνθρωπος; id est, Si autem et e coelo Filius hominis, et ex muliere Filius Dei, quomodo non idem Deus, et homo censetur? Non aliter sentire videtur epistolae ad Dionysium 0948A datae scriptor. Primo enim ait: si duarum naturarum divisio in Christo admitteretur, nefas esset, unum totum vocare Filium hominis, qui de coelo descendit, et Filium Dei, qui de muliere natus est. Οὔτε γὰρ οἷόν τε ἦν τὸ ὅλον υἱὸν ἀνθρώπου καλεῖσθαι καταβεβηκότα ἐξ οὐρανοῦ, καὶ υἱὸν Θὲοῦ γενηθέντα ἐκ γυναικός. Tum heic, tum illic Christus, quatenus hominis Filius, e coelo esse dicitur, uti etiam, quatenus Filius Dei, e muliere dicitur esse. Pergit epistolae auctor effutire, ideo duarum naturarum divisionem in Christo repugnare, quia quod descendit de coelo, vocaretur Filius Dei, et non Filius hominis; quod autem natum est de muliere, vocaretur Filius hominis, et non Filius Dei: quae sententia, si huic inepto sophistae crederemus, haeresi Pauli Samosateni consentanea foret. 0948B Hinc ait subinde: Ἡμᾶς δὲ αἱ θεῖαι γραφαὶ διδάσκουσιν, ὡς περὶ ἑνὸς τοῦ Κυρίομ φρονεῖν κατὰ τὴν ἐξ οὐρανοῦ κατάβασιν, καὶ τὴν ἐκ γυναικὸς ἐπὶ γῆς γέννησιν. Hoc est: Nos vero divinae Scripturae docent, et quum ejus e coelo descensum, et quum ex muliere in terra nativitatatem audimus, omnia de uno Domino esse intelligenda. Infra vero alia in hanc rem addit, inquiens, se nihil morari calumniatores in duas personas Christum partientes (id est catholicos, quibus ille hujusmodi sententiam affingebat, uti supra vidimus) quod sibi maledicerent tanquam affirmanti τὴν σάρκα ἐξ οὐρανοῦ, carnem de coelo: quam dicendi formam a se non amolitur, neque rejicit personatus iste haeresiarcha. Tum pergit scribere: Dicimus enim utrumque, et de coelo totum per Deitatem, et de muliere totum per carnem, 0948C nescientes divisionem unius ejusdemque personae, neque dissecantes a coelesti terrenum, aut a terreno coeleste; impia quippe dissectio haec foret.

Quae quidem luce non indigent majori. Sed infra occurrunt alia, quibus opinio constituta prorsus turbatur; inquit enim epistolae auctor: Συμπεφώνηται οὖν, καὶ συμφώνως ὡμολόγηται τὸ σῶμα ἐκ τῆς παρθένου, ἡ θεότης ἐξ οὐρανοῦ· τὸ σῶμα πέπλασται ἐν κοιλίᾳ. ἡ θεότης ἄκτιστος αἰώνιος. Concorditer ergo dicitur, et concorditer in confesso est, corpus esse de Virgine, Deitatem de coelo; corpus efformatum in utero, Deitatem creationis expertem, ac sempiternam. Quibus verbis fateri auctor iste videtur Christi carnem de virgine sumptam, quum tamen supra significarit ipsam de coelo esse, ac de coelo dici. Primo dicimus, Apollinarem 0948D dissona, et repugnantia adferre potuisse: quod cum caeterorum fere omnium a veritate deflectentium est, tum praecipue de Apollinari dici posse Nyssenus non uno in loco ostendit. Deinde suspicamur, ipsum haereticum non ex animo sensisse, neque proprie affirmare voluisse, corpus a Christo de coelo assumptum, antequam Gabriel Virginem divini consilii certiorem fecerit; sed ideo solum carnem de coelo dixisse, quia secundum ejus opinionem quidquid de Christo uti Verbo Dei pronuntiatur, aeque de Christo uti homine pronuntiandum illi videbatur. Certe § 51, Antirrhetici idem Apollinaris de Verbo Dei haec habet: ὅτε σὰρξ ἐγένετο, τότε αὐτὸν ἐν ἡμῖν ἐσκηνωκέναι. Hoc est: Tunc factum fuisse 0949A carnem, quum habitavit in nobis. Quibus verbis indicat, se minime credere, humanitatem Verbi ad nos e coelo descendisse, ut ipse Nyssenus animadvertit, quamquam supra aliud palam docuisse, atque scripsisse haereticus videretur. Eatenus igitur dicebat Apollinaris Christi carnem e coelo esse, quatenus in eam opinionem concesserat, dividendam, atque distinguendam in Christo humanam naturam a divina non esse, ac proinde ita omnia de uno Christo esse praedicanda, ut totus etiam de coelo descendisse recte diceretur. Quare intelligere possumus, ne heic quidem dissentire ab Apollinari auctorem epistolae nostrae.

Caeterum supra vidimus alium capitalem Apollinaris errorem in eo situm, ut affirmaret, Christum anima, aut mente humana caruisse. Illum propterea 0949B Nyssenus redarguit § 35, Antirrhetici. Non aliter sensisse personatum epistolae hujus auctorem, pariter ostendimus. Ergo eumdem utrobique scriptorem deprehendas. Accedit, quod Apollinaris in suorum somniorum praesidium abutitur verbis iis Apostoli I, Cor. XV: Novissimus Adam in spiritum vivificantem, ut constat ex § 10 et seq. Antirrhetici. Iisdem noster quoque abutitur, uti videre est in epistola edita. Itaque tamdem intelligas miram intercedere opinionum concordiam inter Apollinarem a Nysseno confutatum, et hujus epistolae auctorem, ut merito eumdem esse cum Apollinari censuerit Leontius. Et sane quis Julium Romanum pontificem umquam dixit, aut audivit absurdissima hujusmodi dogmata tradentem, quae statim ac emersere ex Apollinaris ore et calamo, 0949C refutata novimus? Fieri non potuit, ut apostolicae sedis antistes sine magno Christianorum scandalo, atque clamore talia palam traderet

Tandem Leontius Eutychianos, sive Acephalos, falsi arguit, quod locum ex epistola ista dicant productum, atque laudatum a Patribus Ephesini concilii. Aliam epistolam in ejus synodi actibus citatam ait, atque ab ea diversam, quae ad Dionysium conscripta fertur. Imo et alteram illam non Julii esse addit, sed quidem Timothei haeretici Apollinaristae, uti exemplaria multa ejus rei fidem faciebant. Quod est ad calumniam istam ex actis Ephesini concilii petitam, vidimus supra, quid etiam Facundus Hermianensis scriptum reliquerit. Sed Leontius subinde inquiens, enimvero quum nihil nobis illa adversetur, 0949D quod eam Julii dicunt, flocci faciendum est: recte fecit, qui non sibi, atque exemplaribus tantum credidit, ut penitus abjudicaret Julio laudatam ejus epistolam ad Docium. Nam praeterquam quod nihil illa continebat ex ipsius Leontii confessione, quod Julio Romano pontifice, et catholicorum principe indignum foret, Ephraemius patriarcha Antiochenus lib. III de sacris Legibus apud Photium cod. 229, ipsam Julio sine dubitatione tribuit, et ex eadem verba etiam nonnulla delibat. Plura itidem ex illa, tamquam ex germano Julii foetu, profert Anastasius presbyter in Eclog. τῶν χρήσεων περὶ τῆς θείας θεολογίας, cap. 38, nisi quod Acacium pro Docio habet, scribens: Ιουλίοῦ ἐπισκόπου ῥώμης ἐκ τῆς πρὸς Ἀκάκιον ἐπιστολῆς: 0950A Julii episcopi Romae ex epistola ad Acacium. Fateor tamen dubitari merito posse, an eadem sit epistola ab Anastasio citata cum superiori ad Docium scripta, quum una ex iis esse possit, quas adulterinas, et Julio perperam tributas, supra Leontius affirmabat.

Atque hactenus multa attulimus, quae vel pertinacibus ingeniis persuadere possunt, datam olim ad Dionysium epistolam, et sub Julii Romani pontificis nomine ab haereticis evulgatam, uni Apollinari esse restituendam, sicuti legitimo illius parenti. Nunc addimus, Justiniani temporibus tam certos de ea suppositione fuisse catholicos, tamque robustis pro Julii fama tuenda illos militasse argumentis, ut omnem ea de re se sustulisse dubitandi rationem palam profiterentur. Hypatius episcopus Ephesinus in collatione 0950B cum Acephalis habita Constantinopoli, Sirmondo V. C. teste, aiebat: Beati Julii famosam illam epistolam manifeste Apollinaris ostendimus fuisse scriptam ad Dionysium. Paria affirmabat laudatus Anastasius presbyter in Eclog. χρήσεων. Sed et S. Eulogius patriarcha Alexandrinus, qui eodem, quo Justinianus, et Leontius, saeculo floruit, idem testatur apud Phetium cod. 230, ita scribens: Ἀλλὰ γὰρ καὶ ἡ χρῆσις, ἢν ἡ αἵρεσις προκομίζει ἐκ τῆς πρὸς Διονύσιον ἐπιστολῆς τοῦ Ἰουλίου ῥώμης, ἀναμφίβολον μὲν οὐκ ἔχει τὸ γνήσιον. Hoc est: Sed enim testimonium, quod haeresis adfert ex epistola Julii Romani ad Dionysium, haud dubie non est genuinum. Cujus rei argumentum illud Eulogius memorat, quod supra innuimus, nempe S. Cyrillum in synodo Ephesina quemdam quidem adhibuisse 0950C locum ex epistola Julii ad Docium, at alterius epistolae ad Dionysium datae, quamquam adversus Nestorianos disertissime pugnantis, nullam fecisse mentionem, non alia sane de caussa, quam quod aut censeret, aut compertum haberet, germanum Julii foetum istam non esse. Testis est idem Eulogius, Eutychianos citasse pro adstruenda una in Christo natura, non solum epistolam nunc a nobis editam sub Julii nomine, sed et alia, quae Athanasio, et Gregorio Thaumaturgo adscribebant. Aut eorum commenta Eulogius explodit, contendens, nunquam sanctissimos illos Patres talia litteris mandasse, sed auctorem quidem eorum fuisse Apollinarem, Eutychetis autem, ac Severi sectatores fraude satis aperta deinde ea supposuisse celeberrimis illis Ecclesiae catholicae episcopis. 0950D Eadem, ut supra animadvertimus, et Leontius, et Evagrius tradidere. Quamobrem merito arbitrari jam cogimur, tunc parum circumspecte Baronium scripsisse, quando a Nestorianis cuncta hujusmodi figmenta prodiisse dixit, quae certe non Nestorii, sed Eutychetis patrocinabantur errori.

Porro dolendum est, jamdiu excidisse opera Ephraemii Antiocheni supra a nobis laudati, qui et ipse vixit saeculo Christi sexto. Inde enim nullo fortasse negotio constare posset, quantum ab Apollinaris, et Eutychetis opinionibus abesset Julii nostri doctrina. Quandoquidem tamen ejus libros accurate non solum recensuit, sed etiam multis expressit Photius in biblioth., cod. 228 et 229, delibare juvat 0951A inde nonnulla. In epistola ad Zenobium scholasticum Emissenum, testante Photio, ostendit Ephraemius, consensisse S. Leonem Magnum cum reliquis patribus in confitenda gemina in uno Christo natura, non divisa, neque confusa. Tum demonstrat sancti Cyrilli dogmata, in ea potissimum quaestione, prorsus convenire cum ejusdem S. Leonis, et Gregorii Nysseni, et Julii Romani sententia, et esse κατὰ πάντα συμφωνοῦντα, in omnibus consona. Idem Ephraemius in orat. ad Domnum, et Joannem, ut probet, Christum verum Deum nostrum, neque divinitatis, neque humanitatis proprietates divisisse (quod Nestoriani sentiebant) sed per unitionem, sive unionem, ἕνωσιν, tam divina, quam humana sine confusione in se conjunxisse, τοὺς θεοφόρους ἡμῶν πατέρας παράγει 0951B μάρτυρας, Ἰούλιον τὸν Ἐπίσκοπον Ῥώμης ἐκ τῶν περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ἑνώσεως τοῦ σώματος πρὸς τὴν θεότητα; hoc est, divinos patres nostros testes adducit, Julium nempe romanum pontificem e libris de unione corporis cum deitate in Christo, atque Athanasium, Nyssenum, Basilium, et Cyrillum. Tandem si qua sunt in Julii libris genuinis, quibus abuti consueverint haeretici, ea explicat Ephraemius, sanamque continere doctrinam evincit, atque a Julio ἐν τῷ λόγῳ τῷ περὶ ὁμοουσίου, in oratione de Consubstantialitate, confutatum fuisse ait non Marcionem solum, et Valentinum, sed et Apollinarem, et Eutychem.

Itaque jam nihil amplius dubitandum puto, quin certum sit quod initio probandum suscepimus, videlicet famosam olim epistolam nunc a nobis editam, 0951C si non Apollinari ipsi, saltem alicui ex ejus, aut Eutychetis, aut Severi schola, tribuendam, atque restituendam esse. Certe Julio I, Petri in romana sede successori, prorsus abroganda est: idque nihil melius persuadere in posterum valebit, quam epistola ipsa. A tanti pontificis doctrina, et fama immane quantum abhorret, quod heic legitur, quum conceptis verbis, tantoque molimine ipsissima Apollinaris, atque Eutychetis deliria statuantur, et Ecclesiae catholicae sententia improbetur. Restat nunc, ut aliquid etiam de epistolae titulo dicamus. In Ambrosiano codice data legitur πρὸς Διοσύσιον τῆς Ἀλεξανδρείας ἐπίσκοπον, ad Dionysium Alexandriae episcopum. At Leontius Byzantinus, ut vidimus, Dionysium hunc non Alexandriae, sed Corinthiorum episcopum 0951D facit. Utrobique erratum suspicor. Et primo loco deserenda mihi est Ambrosiani codicis fides; etenim, dum Julius, cui afficta est epistola, apostolicam cathedram tenuit, nullus Dionysius Alexandrinae praefuit Ecclesiae, sed quidem Athanasius Magnus. Sciolus aliquis videns epistolam hanc Dionysio inscriptam, quem fortassis episcopum fuisse aut per rumorem didicerat, aut somniarat, ingenio suo inscriptionem supplevit. Quum vero Dionysium Alexandrinum episcopum celebrem olim fuisse (hoc est saeculo Christi tertio) audivisset, patenti anachronismo eumdem esse ratus est, ad quem saeculo proxime sequenti Julius litteras illas dedisse affirmabatur. Ita potius juvat credere additam hanc titulo laciniam, 0952A quam id fraude ab haereticis factum. Quis enim saeculo Christi quinto, et sexto, quo in controversiam epistola ipsa coepta est adduci, ineptam hanc inscriptionem non risisset? Memoratur quidem in subscriptionibus Sardicensis conciliabuli, quod tempore Julii nostri habitum est, Dionysius episcopus ab Alexandria provinciae. At aliquod in his verbis latere mendum, vel ipsi editores apposito asterisco monuere. Praeterea Alexandrinus episcopus esse ille non potuit, tum quod verisimile est, ipsum subscripturum fuisse digniori loco, tum etiam quod tum temporis, uti dicebamus, Alexandrinam sedem implebat S. Athanasius ex catholicorum parte, ex arianorum vero Gregorius, ad quem etiam legitur data epistola ab ejusdem pseudosynodi episcopis.

0952B Secundo suspicione quoque erroris non carere mihi videtur ea epistolae inscriptio, quam Leontius habet. Uti Alexandriae saeculo tertio vulgaris epochae Dionysius unus celebris episcopus fuit, ita et saeculo praecedenti alter ejusdem nominis Corinthiorum episcopus fuerat, vir celeberrimus, cujus olim legebantur epistolae quaedam canonicae. Si non Leontio exploratae eruditionis viro, certe librariis, quibus est usus Leontius, aut a quibus Leontii opera deinde fuere descripta, imponere potuit Corinthiaci illius Dionysii fama, ut scriptam crederent ad eumdem epistolam sub Julii nomine ab haereticis evulgatam. Equidem in ecclesiastica historia nullum Dionysium reperio, qui Corinthiorum Ecclesiam rexerit Julii Romani aevo. Ad haec anonymus ille scriptor, a quo 0952C collectanea habemus contra Severianos, Dionysium, cui inscripta fuit pseudepistola Julii, non episcopum, sed presbyterum appellat. Gennadius ipsum nominat Dionysium quemdam. Reliqui vero scriptores, qui ejus epistolae mentionem fecere, Eulogius, Ephraemius, Hypatius, et si qui sunt alii, nusquam aiunt Dionysium hunc episcopum fuisse. Quamobrem non irascatur nobis Leontius, si ne ipsius quidem in hac parte acquiescimus testimonio.

Atque haec sunt, Salvini eruditissime, quae in epistolam Julio primo ab haereticis suppositam scribenda habui, ut impostura haereticorum majori in luce collocaretur. Tu me, ut facis, amare perge, aeternum mihi amandus, ac suspiciendus.