115

θεολογικῶς καί αἱ ἀρχαί τῆς θεολογίας δείκνυνται, εἰ μή ἄρα πρός Ἕλληνας ἡμῖν ὁ λόγος εἴη.

Κἀπί τούτων δέ ἐπ᾿ ὀλίγον τά εἰκότα καταλλήλως αὐτοῖς προχειρισάμενοι, τάς τῶν θαυμάτων ἔπειτα προδείξομεν ἀνάγκας, ἀφ᾿ ὧν ὅ,τι ἄν συμπερανθείη θεολογικῶς ἔσται ἀποδεδειγμένον. Ἅ δή σύ περί τῶν θείων διατελεῖς συλλογιστικῶς δεικνύων, εἰ μέν ἐκ τῶν θεολογικῶν ἀρχῶν, ἀπόδειξις ἄρα τό δειχθέν, ἐκ γάρ ἀποδεικτικῶν καί κατά σέ δέδεικται ἀρχῶν, εἰ δέ μή ἐκ τῶν τοῖς πατράσιν εἰρημένων, οὐδαμόθεν ἕξει τό πιστόν. Ὥστ᾿ οὐχ ὅπως οὐκ ἀποδεικτικῶς δεικνύεις, ἀλλ᾿ οὐδέ διαλεκτικῶς˙ σοφιστικῶς οὖν εἴπερ συλλογιστικῶς˙ οὕτω κατ᾿ αὐτός σαυτοῦ ἠγωνισμένος ἔχεις.

Ἅ δή τοὐντεῦθεν αὐχεῖς σαυτόν ἐξαίρων ταῖς μαγαληγορίαις ὡς τό ἐν λόγοις κράτος ἔχοντα, παρεῖναί μοι δοκῶ. Καί γάρ ὥσπερ ἀνωτέρω τἀναντία τῆς οἰκείας (σελ. 562) θέσεως ἔλαθεν παθών, οὕτω δή κἀνταῦθα ἀποδεικτικώτατον ἅμα καί θεολογικώτατον θέλων δεῖξαι σεαυτόν, τῶν περί τά τοιαῦτ᾿ ἀμυήτων εἷς ἐφάνης˙ τήν τε γάρ ἀντιστροφήν, ἥν ἐξ ἀνάγκης αἱ πλείους προτάσεις ἔχουσι τῶν θεολογικῶν συλλογισμῶν, ἔστιν ὧν ἐξισαζόντων ὅρων διά τό μοναδικώτατον τοῦ προκειμένου, καί αὖθις τῶν ἐν ταῖς ἀποδείξεσιν αἰτίων ὅσα ἅμα, εἰ καί τρόπον ἕτερον, ἀγνοῶν παντάπασιν ἐδείχθης, καί ὅτι τά ἐλάττω τῶν αἰτημάτων οὐκ ἐλάττω, ὅταν μή καί δυνάμει ᾖ ἐλάττω, καί ὅτι οὐχ ἁπλῶς ἡ ἐξ ἐλαττόνων αἰτημάτων ἀπόδειξις φέρεται τό κρεῖττον, ἀλλά βελτίων αὐτῆς ἡ ἐκ πλειόνων, ὅταιν γνωριμωτέρας ἔχῃ τάς προτάσεις. Ταῦτα μέν οὖν καί ὅσα μεταξύ τούτων ἐν οὐ παικτοῖς παίζεις κατά σεαυτοῦ παρήσω˙ κλέψειεν γάρ ἄν οὐδεμίαν, ὡς οἶμαι, ἀκοήν, κἄν κλέψωσιν, οὐδείς μοι λόγος.

∆ι᾿ ὅδε τί δόξειας ἄν λέγειν; «∆ιά μέσου δείκνυσιν ὁ ἀποδεικτικός, καί τούτου αἰτίου˙ πλημμελές δέ λίαν αἴτιον εἶναι οἴεσθαί τι, δι᾿ ὅ τό Πνεῦμα ἐκ μόνου τοῦ Πατρός˙ πῶς οὖν σύ τό φύσει ἐξ αὐτοῦ εἶναι ὡς αἴτιον ἄν θείης»; Οὗτος μέν οὖν ὁ λόγος οὐ τήν ἀπόδειξιν μόνον, ἀλλά καί τούς σούς, ὦ φιλόσοφε, καί πάντας ἁπλῶς τούς τε ὄντας τούς τε ἐσομένους περί Θεοῦ συλλογισμούς ἀσυλλογίστους δείκνυσι καί πλεμμελεῖς˙ χωρίς γάρ μέσου, καί τούτου τοῦ συμπεράσματος αἰτίου, συλλογισμός οὐκ ἔστιν ἀσφαλής˙ ἄν δέ τό μέσον φερωνύμως ἔχῃ μέσον, κατά σέ λίαν ἔσται περί τό θεῖον πλημμελής.

Ἀλλά τοῦτο μέν ἀφῶμεν. Ἐρωτῶ δέ σε τόν μόνον ἀσφαλῆ θεορρήμονα˙ ἐκ Θεοῦ καί ἡμεῖς («τά γάρ πάντα» φησιν «ἐκ Θεοῦ»), ἐκ Θεοῦ καί ὁ μονογενής˙ υἱοί Θεοῦ καί ἡμεῖς («εἶπα γάρ» φησι «θεοί ἐστε καί υἱοί ὑψίστου πάντες») Υἱός Θεοῦ καί ὁ μονογενής˙ ἀλλ᾿ ἡμεῖς μέν ἐκ (σελ. 564) Θεοῦ τε καί υἱοί Θεοῦ Πατρός, Υἱοῦ καί Πνεύματος˙ ἐν γάρ τοῖς τρισί τούτοις ὁ ὕψιστος ἡμῖν ἐγνώσθη˙ καί τοίνυν ἐκ τούτων μέν ἡμεῖς, ὁ δέ Υἱός ἐκ μόνου τοῦ Πατρός˙ ἔστι δή τι αἴτιον δι᾿ ὅ ἡμεῖς μέν ἐκ τῆς τρισυποστάτου θεότητος, ὁ δέ Υἱός ἐκ μόνου τοῦ Πατρός; Εἰ μέν οὐκ ἔστι, καί ἡμεῖς λοιπόν ἀναιτίως ἐκ Θεοῦ, εἰ δέ δι᾿ αἰτίαν, τήν ἀγαθότητα τήν θείαν δι᾿ ἥν ἡ κτίσις καί ἡ ἐν τοῖς κτίσμασι χάρις˙ ταῦτα δέ κοινά Πατρός, Υἱοῦ καί Πνεύματος˙ τό τε γάρ εἶναι καί τό εὖ εἶναι πᾶσιν ἐκ Πατρός δι᾿ Υἱοῦ ἐν ἁγίῳ Πνεύματι˙ εἰ τοίνυν χάριτι Θεοῦ ἠμεῖς ἐκ τοῦ Θεοῦ, τό μή κατά χάριν, ὄν δέ ἐκ τοῦ Θεοῦ ἡμεῖς ἐκ τοῦ θεοῦ, τό μή κατά χάριν, ὄν δέ ἐκ τοῦ Θεοῦ, πῶς ἄλλως γε ἤ φύσει; Τό δέ φύσει τοῦτο οὐδέν ἕτερόν τι δείκνυσιν ἤ τόν Πατέρα μόνον αἴτιον τῶν ἀχρόνως ἐξ αὐτοῦ προβαλλομένων˙ πῶς οὖν τοῦτο λέγειν πλημμελές; Ἀλλ᾿ εἰ καί τό φύσει τοῦτο αἴτιόν τις εἴποι, οὐδέ τοῦτο πλημμελές˙ τῷ τε γάρ Πατρί συναπτόμενον, ἐκεῖνον αὐτόν δείκνυσι τό αἴτιον, τῷ τε