TRACTATUS DE PERFECTIONE STATUUM

NUNC PRIMUM IN LUCEM EDITUS.

CENSURA.

Tractatus de Perfectione statuum mentionem faciunt Pitseus ; P. Joannes a S. Antonio in sua Bibliotheca franciscana ; Sbaralea ; Baleus, de Scriptoribus Angliae ; Gavellus, in IV Iib: Sent. Tanner, in sua bibliotheca britannicohibemica, et alii.

1) Extat Cantabrigiae in bibliotheca Universitatis, MS. 134. Dd. 3. 47. pp. 246-256. exaratus sub fine XV saeculi, mutilus et mancus. Sic incipit : Doctor Subtilis de Perfectione statuum. Quod status praelatorum, videlicet pastorum Ecclesiae, praesupponat alium, probatur sic : Omnis status praelationis pastoralis... Pergit usque ad 26 argumentum, et desinit his verbis : Aliis indigere alimentis nec possibile est scire.

2) Cantabrigiae, in bibliotheca Collegii Corporis Christi seu S. Benedicti CVII, codex chartaceus, in fol. saec. XVI scriptus, p. 772. " Scotus de Perfectione statuum. Quod status praelatorum, videlicet pastorum Ecclesiae, praesupponit statum alium perfectiorem, probatur sic : Omnis status praelationis pastoralis... " In fine : " Et eorum perfecta vita, supposita Apostolorum vita et doctrina, sustinendo rectam rationem, et affirmando quae toti mundo naturaliter sunt nota. Explicit Scotus de perfectione statuum. "

3) Oxoniae, in Collegio Mertonensi, MS. 65. Quod MS. membranaceum, infol. anno 1456 manu eadem exaratum, continet " 1) J. Duns Scoti quaestiones quodlibetales ; 2) Collationes ejusdem sive quaestiones 7 24 inclus ; 3) ejusdem Collationes aliae Parisienses ; 4) ejusdem libri de Primo Principio capita quatuor ; 5) ejusdem liber de Perfectione statuum pp. 119-137 ; 6) opera Francisci a Mayronibus, Bedae, etc. " Illud MS. transcripsimus et publicamus.

4) Florentiae, biblioth. mediceo-Laurentiana, Plut. XXXVI dext. cod. 12 membr. in-4 , saec. XIV exeunte, fol. 101-123. Explicit Duns de Perfectione, etc. Attamen illius opusculi a P. Fideli a Fanna sic notati non superesse nisi fragmentum omnino breve nobis scriptum est.

Opusculum illud estne revera authenticum ? Waddingus, in sua Praefatione generali, Tom. I. p. 3. scribit : " Dum lego, haereo et judicium suspendo an Scoto sit asserendus. Aliqua continet, quae multorum conflent invidiam, prudentissimi viri doctrinae et modestiae penitus adversa. " Addit : " Si aliquando. Deo propitiante, licuerit secundam hanc classem Scoti operum in lucem proferre (quod non potuit efficere), tum integrum de hoc opusculo judicium adjungam. " Attamen nobis videtur tractatus de Perfectione statuum Doctori Subtili attribuendus tum propter auctoritates et codices, tum propter styli identitatem.

Hoc opus idem esse ac Tractatum de Paupertate Christi et Apostolorum, haud improbabile apparet Sbaraleae, qui dicit :" Tracl.de Paupertate Christi et ApostolorumScolum scripisse tradit quidem auctor Firmamenti triumordimim in fine defensorii Occham; sed falsum esteum tractatum ibi haberi,et forsan aut nonextat; aut idem est cum tractatu de Perfectione statuum ; aut ad eum non pertinet..."

Notandum tandem quod quaedam sententiae hujus operis sunt obscurae propter difficultatem legendi MS. et quod notae additae in margine scriptae sunt in MS. alia manu.

Quod status praelatorum ecclesiasticorum praesupponit statum alium, probatur, quia status praelatorum respectu subditorum est status secundum quid generantis patris, solum curam bonae nutritionis et honestae conversationis habentis, sponsi spiritualis sponsam in esse spirituali praesupponentis, eam per bona opera et salubria hortamenta bono opere tanquam bona prole fecundantis ; respectu quorum subditorum status alius se habet ut status per se generantis patris, ad per se esse spirituale producentis, vim producendi bona opera sicut bonam prolem conferentis.

Secundo, probatur quod status ille praesuppositus statui praelatorum, per se et essentialiter requirit perfectiorem vitam vita per se requisita ad statum praelatorum. Et quod praelatus, ratione vitae quam debet de necessitate salutis tenere, non potest ostendere se credere quae oportet de mundo et vita ista et futura aliis praedicare. Et quod hoc possunt soli illi qui vitam tenent apostolorum, perfecte mundo renuntiantium, vitam poenalem mundo manifestam sine meritis libere assumentium, et caetera. Et quod etiam tales et non alii status habent secundum evangelium homines in fide generare.

Tertio, quod talis status fuit mundo simpliciter necessarius, similiter requirebatur ad hoc quod ecclesiastica Hierarchia esset in bono statu, et in toto esse permaneret.

Quarto, quod talis vita est de intranea perfectione, tanquam pars essentialior et perfectior ecclesiasticae Hierarchiae.

In isto articulo sic est procedendum : Primo, quae fuit ratio et necessitas ponendi in ecclesia statum praelatorum, sacerdotum, episcoporum, et unius Christi vicarii habentis potestatem super totum universum.

Secundo, quod praelati respectu subditorum non ad plura obligantur quam fuerunt ante obligati de lege caritatis necessariae ad salutem. Nec aliquis citra Christum aliquem hominem ad moriendum in casu necessitatis pro proximo, nisi de necessitate salutis tenetur, potest compellere. Nec Papa aliquem de novo obligat, sed quia de lege caritatis ad subveniendum proximo in periculo animae constituto verbo et facto usque ad mortem temporalem, quam tenentur minus diligere quam cujuscumque alterius hominis animani, unusquisque obligatur. Papa instituendo praelatum solum istam indifferentiam determinat, ut ipse citius isti populo docendo, quando talis populus doctrina indiget, succurrat, et pluribus populis in periculo constitutis pro istis morti se exponat ; manet tamen semper obligatus, quod si non sibi commisso, sed alteri populo periculum immineat, nec est qui subveniat, ut vitam suam temporalem pro eis tradat, et quod pro fidelium salute necesse est talem indifferentiam determinare.

Tertio, quod status prior est statu praelatorum perfectior. Et quomodo status praelatorum est status perfectus et exercendae virtutis, praesupponens hominem perfectum. Et quod omnes boni christiani possunt et debent dici homines perfecti. Quod autem multi secundum usum loquendi dicuntur imperfecti, hoc solum est quia ad peccata diversa proni sunt et inclinati. Sed ista pronitas non excludit caritatem quae est habitus quo quis potest mori pro fide et proximo in necessitatis articulo, et mereri coronam martyrii.

Quarto, de statu sacerdotali, ut habet corpus Christi conficere, et episcopali, qui ultra hoc habet ordines conferre et consecrare, quod isti status, quia sunt dignitatis et honoris, praesupponunt confidenter hominem in statu virtutis. Et quod de numero et gradu virtutis ordinare potest qui in ecclesia tenet principatum.

Quinto, quod statu curatorum et episcoporum, simul existentibus illis duobus in eodem, secundum omnem perfectionem, quam addunt ex statuto ecclesiae, perfectior simpliciter est status prior qui dictus est et mundo utilior et simpliciter necessarios

Sexto, quod ille status specialiter est necessarius et utilis statui praelatorum, sine quo nec ad esse potuit produci nec in esse bono conservari.

Septimo quod mundus tenetur priorem statum, sicut statum patris per se generantis et ad esse simpliciter producentis, diligere ; statui autem praelatorum sicut statui tutorum sive curatorum et actorum de bona nutritione et honesta conversatione sollicitorum obedire et pro labore et sollicitudine in temporalibus subvenire, et ille status talia de jure potest exigere ; status autem patrum per se generantium non conducitur nec a filiis generatis mercedem exigit, sed solum quando in necessitate constituitur, adjutorium a filio petit.

In responsione ad primum articulum patet quod status praelati ecclesiastici in Christo praesupponebat statum alium dictum in se ipso, et quod fuit missus a Deo omnium domino ratione naturae. Et quod in necessitate possunt qui sciunt praedicare, contradicente quocumque, et quod mittuntur a legislatore, legem caritatis instituente, cui subduntur existentes in quacumque potestate.

Ad secundum dicitur quare talis status dictus non praesupponit hominem perfectum, et quod faciat hominem perfectiorem quam exigat vel faciat status praelatorum.

Ad tertium, quod pro quacumque hora sive primo die sive alio aliquis dicitur bonus secundum statum primum, est perfectior episcopo bono, tenente solum illa quae sunt de ratione status episcopalis. Et probatur per rationem.

Ad quartum, quod in casu necessitatis omnes tenentur mori pro proximo. Et quaestio debet intelligi, majorem caritatem nemo habet, et caetera.

Ad quintum, quod status praedictus, tanquam utilior mundo, fuit a Deo ordinatus et a Christo inchoatus, et caetera.

Ad sextum, quod episcopi et sacerdotes tenent statum apostolorum, et septuaginta discipulorum, ubi plura sunt notanda.

Ad septimum,quod status episcopalis potest stare cum vita perfecta etminus perfecta. Et quomodo aliqui possunt esse episcopi, etquomodo non. Ad octavum, quod duo status praedicti diversimode sunt ad bonum regimen universi, ubi multa sunt notanda.

Ad nonum, quod Papa est Christi vicarius, non solum inquantum Christus fuit ecclesiae praelatus, sed inquantum fuit totius mundi dominus, et quod juste de terris et bonis infidelium potest ordinare. Quem statum habent Cardinales et quare vocat eos generaliter fratres, tamen scribendo Cardinalibus non episcopis vocat eos filios, et quare vocat episcopos fratres. Et quod status gradus dignioris potest esse meriti minoris. Ad decimum, ubi incipiunt argumenta contra paupertatem, quam debent tenere, qui perfecte volunt vivere et ad fidem mundum convertere. Et sunt argumenta viginti unum.

Ad undecimum, dicitur quod nullus retinens dominium alicujus rei, est perfectus simpliciter, et quod Papa, inquantum vicarius, nullius rei est dominus, et quod habere dominium non est de se malum, sed est bonum imperfectum, ideo a simpliciter perfecto abjiciendum, sicut materialitas a Deo.

Ad duodecimum, quod sine dominio habet Papa dispensationem omnium.

Ad tertium decimum, quod non habere dominium est in potestate recipientis.

Ad decimum quartum, quod omnium rerum, quarum non est terrenus dominus, Papa habet dispensationem, eo quod Christi vicarius.

Ad decimum quintum, quid est faciendum in extrema necessitate absolute, et quid si ponatur quod non possis habere, nisi velis dominium accipere.

Ad decimum sextum, quod in potestate hominis est acquirere istam virtutem, sicut fortitudinem vel temperantiam.

Ad decimum septimum, qualiter quilibet potest acquirere sibi circa bona temporalia perfectam virtutem.

Ad decimum octavum, quod est objectum habitus paupertatis, quis actus, quid est virtus heroica, quae sunt ejus extrema bestialia, et quod sunt duo tempora pacis et belli, et quod per solam paupertatem perfectam homo potest emere regnum coelorum, ut vere dicatur suum, adhuc dum vivit in hoc mundo et in hoc tempore pacis, sed per solam mortem in tempore persecutionis. Et quare de solis pauperibus dicit

Dominus quod sedebunt et judicabunt mundum.

Ad decimum nonum, quamvis dominium antecedat ad usum, non tamen sequitur quod nolens habere usum, dicitur habere dominium.

Ad vigesimum, quod vivere de laboritio non est tantae perfectionis simpliciter, sicut de mendicitate nisi in casu.

Ad vigesimum primum, quod est de dominio rei, quae per usum talium pauperum consumitur.

Ad vigesimum secundum, quod Christus non potuit non esse dominus rerum sibi absolute concessarum ; non sic Petrus nec aliquis alius. Et de loculis quare permisit, et peris et sacculis.

Ad vigesimum tertium, quod solum propter fragilitatem naturae corruptae fuit bonum non habere dominium, tamen simpliciter est magis bonum modo quam habere. Et quod aliter potest dici quod assumptum est falsum.

Ad vigesimum quartum, quod sicut status praelatorum sive curatorum est imperfectior alio, sic et modus suus recipiendi ex debito, sicut pater nutriens et curans, non generans, simpliciter in portione et per potestatem exigendo.

Ad vigesimum quintum, quod quae est sollicitudo, quam Christus prohibuit apostolis, et quod pauperes, dominio omni carentes, non possunt dici solliciti, et caetera.

Ad vigesimum sextum, quare licitum est et expediens et necessarium talibus pauperibus uti aliquando victualibus abundantius. Et nota quae ibi dicuntur. Ad vigesimum septimum, quod impossibile est quod ille qui habet usum cum possessione, aeque perfecte utatur rebus temporalibus, sicut non habens dominium, sive pluribus sive paucioribus sine peccato utatur, et probatur multipliciter, nec abstinentia aliqua ita virtuosa.

Ad vigesimum octavum, quod si Papa vel alii retinerent dominium omnium episcoporum et religiosorum, non solum conditionibus appositis debitis statui praescripto, sed et si ita laute uterentur, sicut modo, vel lautius, dummodo sine peccato, perfectiores fierent quam sint modo. Et hoc multipliciter probatur. Nota quae ibi dicuntur.

Ad vigesimum nonum,.quare pauperes tales non dicuntur recipere magnos et amplos reditus sine dominio, tamen possunt parvos hortos, quia labor circa talia parva spiritum devotionis et orationis non extinguit, sed a nescientibus continue se in aliis occupare otium animae inimicum extinguit. Et in quibus casibus licitum foret eis sollicitudinem habere circa bona temporalia, et mereri possent. Et quod perfectior est usus rerum sine dominio, quam tenendo dominium valoris in usu parco. Et quae est abstinentia major, a quali vel a quanto.

Ad trigesimum, quem gradum tenet in Ecclesia status prescriptus.

Ubi primo dicitur quod Christus alia ratione dicitur dominus omnium et pastor ; et quod in utroque erat Petrus perfectus Christi vicarius. Et quod imperfecto hierarchae debet esse potestas et vita praescripta. Sed quia separari possunt et esse in diversis personis, retinens vitam solum subditur habenti potentiam, et tamen simpliciter perfectior est vita quam potentia. Et quia status talis pars debet esse, si posset, perfecti status papalis, ideo reduci debet ad papalem statum, sicut pars essentialis ad totum. Et quod se debet habere in castigando, corrigendo et nutriendo et fovendo, et caetera ad illam, sicut ad vitam suam.

Secundo, quare debet Papa alios ordinare pro regimine et dispensatione sacramentorum et rerum temporalium et talium. Et quod potest, secundum quod videbitur expedire utilitati mundi et Ecclesiae, numerum utriusque restringere et augmentare, et maxime quantum ad hoc quod est simul in congregatione de mendicitate in sancta obedientia (?) vivere et mundo praedicare.

Tertio, quod ab infimo curato, scilicet sacerdote, usque ad patriarchas inclusive, septem sint status, secundum numerum septem planetarum, ad bonum regimen universorum christianorum ordinati ; religiosi obtinent octavum locum, et dominus Papa nonum. Et quod potestas Papae ordinem habeat ad perfectam vitam, sicut ad suam ; et per consequens non faciunt perfectum statum et distinctum, sed complent unum. In ordine autem praelationis et caetera, immediate sub eo est status patriarchalis, et sic consequuntur ad infimos sacerdotes.

Quarto, probatur multipliciter quod potestas papalis nec est virtus nec pars virtutis, quia meritum non semper attenditur in actu praelati praeferenlis utilitatem provenientem, sed solum praefererttis difficultatem actus sui et intentionem. Et quod virtuosi, qui actus aeque difficiles exercent et aequalem intentionem habent, tantum merentur ; quod si difficiliores, dicentur meliores. Nota quae dicuntur ibi.

Quinto, quod actus quos exercent de primo statu, sunt utiliores mundo quam praelatorum sollicitudo. Et quod obligans se ad opus bonum, plus meretur, quam si idem faceret sine obligatione. Et qui de numero intendentium bonum commune, sunt majoris meriti, et qui minoris meriti. Et quod in casu, in quo subvenitur communitati ab aliquibus, majoris meriti est exercere opera difficiliora in privato, quam opera minus difficilia utiliora mundo. Et dato quod non sit qui velit curare de communitate, minus meretur faciendo opera minus difficilia utiliora proximo potens cum illis operari opera difficiliora, quam merebatur ante faciendo opera difficiliora in privato ; et tamen in casu illo non meretur, sed magis demeretur, si, dimissis operibus minus difficilibus pro proximo, operaretur difficiliora in privato, etiam si moreretur pro Christo ; alibi minus mereretur, si fugere posset et subvenire proximo in periculo. Et quod laicus in eremo tantum potest mereri, sicut Papa vel episcopus utilis mundo. Et quod isti qui nolunt operari opera difficiliora in publico ad aedificationem proximorum, quae operantur in privato propter bonum proprium, si credant per operari in publico aliis prodesse et sibi non obesse, non habent caritatem ordinatam ; et quod faciendo in aperto magis potest mereri quam faciendo eadem in privato. Qualiter nullus volens mereri aeque cum alio opera difficilia operante in privato, acceptabit statum praelationis, ubi oportet operari minus difficilia, utiliora mundo, sine cordis dolore ; quod si non doleat, sed gratanter acceptat, non quantum alius mereri posset.

Sexto, quia secundum Philosophum 3. Rethoricorum , epilogus correspondet proaemio, fit in fine brevis recapitulatio, videlicet quod in mundo Deus, sicut dominus, tenet primum gradum ; Dei filius, per sanctum Spiritum incarnatus et missus ad reducendum omnes oves ad ovile Domini, tenet gradum secundum ; ipse Christus super oves adductas pastor effectus et ordo praelatorum tenet gradum tertium. Quod duodecim Apostolos primo instituit Christus in secundo gradu ; secundo in gradu tertio ; inter quos suum vicarium, quantum ad ista duo, quod erat dominus mundi et praelatus ecclesiasticus, ordinavit Petrum, cui succedit quantum ad utrumque dominus Papa. Caeteris Apostolis, ut in tertio gradu constitutis, succedunt episcopi, et discipulis septuaginta duobus sacerdotes curati, inquantum per beatum Petrum et alios apostolos erant sacerdotes effecti, et super populum conversum ad fidem sicut praelati constituti. Christo aut Apostolis et discipulis, secundum quod erant in secundo gradu, videlicet missi ad convertendum totum mundum, specialiter et principaliter a peccatis et erroribus reducendum Dei populum, succedunt modo qui, sancto

Dei Spiritu inspirati, pro salute et aedificatione totius mundi, et specialiter et principaliter christianorum, in quibus abundat iniquitas et refrigescit caritas multorum, cum sana doctrina vitam tenent Christi Apostolorum et discipulorum. Quia eadem erat vita omnium praedictorum, quae vita, ut prius probatum est, sive status est statu praelatorum prior, mundo necessarior, in se virtuosior et difficilior et perfectior, sine qua Hierarchia Ecclesiastica nec fuisset nec perfecta esse posset ; infidelibus ad conversionem, fidelibus ad confirmationem, peccatoribus ad contritionem, imperfectis ad perfectionem, perfectis ad permansionem, et ad bonum ecclesiae regimen est utilior et in meritis major. Et quod de tali statu Christi vicarius et qui sibi succedunt usque ad finem mundi, plusquam de quocumque alio statu in Ecclesia, diligentius debent curare. Et quod mundus usque in finem saeculi praedicto statu summe apparet indigere.

Quod status praelatorum, videlicet pastorum ecclesiae, praesupponit statum alium perfectiorem, probatur sic : Omnis status praelationis pastoralis ratione status praesupponit in illo cui debet inesse fidem, et status subjectionis sibi correspondens praesupponit in illo cui debet inesse fidem ; sed status praelationis pastoralis Ecclesiae est talis status qui ratione status praesupponit in illo cui debet inesse fidem ; ergo status praelationis ecclesiasticae est talis status quod status subjectionis sibi correspondens praesupponit in illo cui debet inesse fidem.Sed de communi lege,

fides nulli acquiritur sine praedicante ; status praedicantium fidem infidelibus praesupponit vitam perfectam et statum apostolorum ; ergo status praelatorum ecclesiasticorum praesupponit vitam perfectam apostolorum. Probatio majoris : Qui non communicant eadem lege, non se habent ad invicem sicut praelatus et subditus ; sed christiani cum infidelibus non communicant eadem lege ; ergo, et caetera. Minor patet. Probatur major sic : Quicumque secundum legem suam non tenetur exequi quod alius docet et praecipit, non se habet ad illum sicut subditus ad praelatum suum. Sed quicumque non communicant eadem lege, sunt hujusmodi quod unus secundum legem suam non tenetur exequi et facere quae alius docet et praecipit ; igitur quicumque non communicant eadem lege, unus non se habet ad alium sicut ad praelatum suum.

Item quicumque non subjicitur legi christianae, non subjicitur praelato ecclesiastico, inquantum praelatus ecclesiasticus est ; sed infideles non subjiciuntur legi christianae ; ergo, et caetera. Probatio majoris : Nullus subjicitur praelato ecclesiastico, inquantum ecclesiasticus est, nisi quia subjicitur legi christianae, quia nullus est praelatus ecclesiasticus, nisi sit christianus qui legem christianam profiteatur et velit opera facere christianorum.

Item duabus legibus repugnantibus nullus potest simpliciter esse subjectus. Sed leges christianorum et Sarracenorum sunt inter se repugnantes ; ergo legibus christianorum et Sarracenorum nullus potest simpliciter esse subjectus.

Item omnes qui subsunt alicui legi, secundum legem illam possunt compelli ad tenendum eam ; sed infidelis per te est subjectus legi Ecclesiae ; ergo secundum legem illam posset compelli ad tenendum eam, quod est falsum, quia nullus infidelis secundum legem ecclesiae debet compelli ad fidem, distinctione 35 qui sincera. Et extra, de Judaeis et Sarracenis, qui Judaei.

Item quicumque sub aliqua lege existunt, denominantur sicut alii qui sub eadem lege existunt. Si ergo infideles essent sub lege christiana, infideles dicerentur fideles.

Item episcopus dicitur sponsus Ecclesiae ; Ecclesia est congregatio fidelium tantum.

Item matrimonium verum non est fidelis ad infidelem, sed ad fidelem solum ; sed inter episcopum et populum sibi subjectum est spirituale quoddam matrimonium verum, 7. quaestione 1. sicut non debet vir: ergo episcopus se habet ad populum sibi subjectum non infidelem, sed fidelem tantum.

Item sicut in carnali, sic in spirituali matrimonio personae requiritur ista fidelitas quod nullus contrahentium unquam velit recedere ab alio, 7. quaestione 1. non sic potest esse inter praelatum fidelem et populum infidelem.

Item sicut in matrimonio materiali sponsus praesupponit sponsam in esse reali primo, sic debet esse in spirituali quod sponsus spiritualis fidelis praesupponit sponsam in esse spirituali primo. Primum esse spirituale est quod sit fidelis.

item fidelis, secundum quod fidelis, ratione fidei quodam modo est alterius speciei ab infideli.

Item status praelatorum, ut dicitur, praesupponit hominem perfectum,quia est status exercendi virtutem et non proprie acquirendi ; sed homo non est perfectus, nisi sit in gradu vel in statu aliquo perfecto ; status ergo praelatorum praesupponit statum alium perfectum.

Item sicut nec inter mortuos et vivos, sic nec inter fideles et infideles, ut sic, est aliqua communicatio politica, cum infideles actus vitales exercere non possint, quales et exercere debent qui subsunt actualiter praelatis ecclesiasticis ; status ergo praelatorum necessario praesupponit alium statum perfectum, scilicet statum convertentium homines ad fidem, et sic in esse generantium et tribuentium vitam.

Ex istis sequuntur tres conclusiones, ex quibus plane sequitur quod status praelatorum ecclesiasticorum praesupponit gradum vel statum alium perfectiorem in seipso vel in alio existentem.

Prima conclusio : Quod status praelatorum est status generantium secundum quid et moventium tantum. Probatio : Quicumque status se habet ad aliquid in ratione activi, extendendo actum ad omne tale quod potest etiam creare motum in alio, si tunc talis status ratione sui praesupponit illud aliud in esse primo, solum se habet in ratione motivi et generativi secundum quid ad illud, sicut patet de angelo movente coelum ; sed, ut prius probatum est, status praelatorum ecclesiasticorum est talis de ratione sua quod se habet in ratione activi respectu subditorum et illos praesupponit in esse primo spirituali, quia quod sint ; ergo status praelatorum ecclesiasticorum se habet ad subditos in ratione motivi et generativi secundum quid tantum. Habet enim movere fideles ad clariorem cognitionem, vel eos in qua sunt nutrire et fovere, et caetera talia.

Secundo, sequitur quod praelatum ecclesiasticus tantum se habet in ratione patris nutrientis et docentis et curam habentis tantum. Probatio : Quicumque praelatus habet rationem patris respectu aliquorum, si respectu illorum non habet rationem patris generantis in esse primo, sed patrem generantem praesupponit, tunc respectu illorum solum se habet in ratione patris nutrientis et docentis, et caetera. Sed praelatus ecclesiasticus habet rationem patris generantis in esse respectu subditorum, et non habet rationem patris generantis in esse primo spirituali, sed patrem generantem in tali esse praesupponit ; ergo praelatus ecclesiasticus respectu subditorum solum se habet in ratione patris nutrientis et docentis, et caetera. Unde consequenter nominantur curati, ut hic pater sit cura, alius autem genitura. Istud patet distinctione 68, quorum vices.

Tertio, sicut sponsus carnalis sponsam non habet generare, sed eam bona prole fecundare, regere, fovere et amare, sic sponsus spiritualis inquantum sponsus non habet rationem generantis sponsam in esse spirituali primo, sed eam multiplici opere tanquam bona prole foecundare, regere, fovere, et amare.

Ex quibus omnibus inferri potest quarta et principalis conclusio, quod status praelatorum statum praesupponit perfectiorem. Quia status patris generantis perfectior est et prior statu patris secundum quid generantis tantum, et curam de bona nutritione et conversatione habentis, et sponsam bono opere fecundantis.

Quod status mittendorum ad conversionem infidelium, per se tanquam essentiale et magis principale verbo exteriori, requirat vitam perfectam apostolorum, probatur sic : De ratione praedicti status mittendorum ad conversionem infidelium est, scilicet quae oportet infidelibus praedicare, facto ostendere, si potest, quod ita ipse credit esse, scilicet, quod honores, voluptates, divitiae, deliciae, et caetera talia non sunt per se bona propter se appetenda, imo ab homine bono et perfecto magis fugienda et contemnenda quam appetenda ; quod ista vita est quaedam peregrinatio ad vitam futuram multo nobiliorem, omnibus bonis plenam et aeternam ; quod Deus de omnibus etiam istis inferioribus immediate curam habet, non solum generalem, sed et specialem ; et caetera talia circa quae errant infideles, quidam felicitatem ponendo in honoribus, quidam in divitiis, alii in voluptatibus, sicut apparet Primo Ethicorum ; multi aliam non credunt futuram vitam, alii totaliter quasi confidunt de humana prudentia et sollicitudine, et parum vel nihil de Dei providentia et gubernatione, asserentes quod nisi homo circa victum et vestitum sollicitus esset, unde honeste viveret non haberet ; et circa talia errant, quorum opposita oportet praedicare. Ergo facto debet ostendere, si potest, quod illa firmiter credat ita esse. Sed hoc non potest nisi tenendo vitam apostolorum et non per vitam divitem, requisitam ad statum praelatorum. Istam secundam partem primo probo, videlicet quod status praelatorum non necessario requirat talem vitam, per quam praelati ostendant se credere quae praedicta sunt. Quicumque status qui de ratione sua essentiali non exigit quod existentes in eo aliter se habeant ad honores, voluptates, et caetera praedicta, quam illi qui circa illa praedictis motivis errabant, de ratione sua essentiali non ostendit facto quod credat eorum opposita, imo magis proposita ; sed status praelatorum est hujusmodi generis, et caetera. Probatio majoris : Consimilis vel eadem vita nata est consimilia vel eadem ostendere et non diversa. Item 10. Ethicorum capitulo 1. de iis enim quae in passionibus et actionibus, sermones minus sunt credibiles operibus. Cum ergo dissonant iis qui secundum sensum contemni et... (?) vituperans enim delectationem visus aliquando appetens inclinare videtur ad ipsam ut talem existentem. Probatio minoris: Non repugnat essentialiter statui praelatorum tot habere et tantos vel majores honores, divitias et delicias, potentiam et familiam tantam, sicut infideles, reges eorum et principes terrae, et sicut ipsi, sic isti post electionem pro praedictis obtinendis laborare, litigare, exercitum ducere et infinitum populum ducum, comitum, baronum, militum et aliorum nobilium sub dominio suo habere. Et quantum Stoici, qui felicitatem ponebant in voluptatibus gustus et tactus, in cibis et potibus delicatis, et cum uxoribus quibus ratione essentiali status non repugnat delectari. Similiter castra, turres, palatia, monumenta regalia, cognatos et alios divites et potentes ad memoriam sui, inquantum infidelibus apparere potest, facere, sicut illi qui aliam vitam non credunt. Similiter seminare, metere et alia quaecumque in plures annos reponere, sicut illi qui in istis inferioribus divinam providentiam negant esse. Imo multi, de quibus non diceretur ab aliquo quod in statu sunt damnandorum, magis mundane ad ista temporalia se habent, quam antiquitus consules, senatores, imperatores, infideles totius mundi, et civium roma- norun de paupertate, justitia, castitate, et aliis virtutibus antiquorum infidelium, Imperatorum etaliorunT, sicut patet in Valerio et aliis auctoribus et in Chronicis Romanorum. Item ille status, qui talem permittit vitam in eis qui in eo statu sunt, quam infideles pro beatitudine appeterent et nullam aliam affectarent, non solum non infideles, sed nec fideles excitat ad credendum vel ad cogitandum quod est vita alia nunc magis appetenda et alia bona quam mundana ista. Sed status praelatorum est talis status, quod permittit talem vitam in eis qui in eo sunt, quam infideles pro beatitudine appeterent et nullam aliam affectarent ; ergo status praelatorum nec infideles nec fideles excitat ad credendum vel cogitandum quod est alia vita, nec alia magis appetenda bona quam mundana ista.

Primam partem quod tenens vitam perfectam apostolorum probat, quantum homini possibile est in tempore pacis, praedicta quae praedicat quod credit vera esse ; probatio sic : Hoc dictat omni homini instinctus rectae rationis, quod nullus sapiens honores quos habet vet habere potest, divitias, delicias, carnis voluptates perfecte contemneret parentes, propinquos, amicos, patriam dimitteret ; voluntati et ordinationi alterius se subderet ; solum usum rerum necessariarum pro necessitate praesenti vel de proximis imminenti, sive laborando sive mendicando acquirantur, sive gratis offerantur, acceptaret ; poenas acerbas et labores, sine consecutione honoris vel emolumenti temporalis, imo cum consecutione despectus et. vilipensionis, et voluntarie et sine meritis assumeret, nisi bona alia multo excellentiora et magis appetenda quam ista, et vitam futuram aeternam crederet, et ibi inaestimabilem remunerationem maximorum bonorum firmissime speraret. Minorem populi sciunt experimento quod illi viri apostolici sunt hujusmodi ; ergo necesse est quod assentiant conclusioni, videlicet quod illi sic non viverent, ut praedictum est, nisi bona alia et vitam aeternam futuram crederent, in qua remunerationem maximorum bonorum firmissime sperarent.

Quod etiam talis vita, citra miracula quae non sunt in potestate hominis, maxime valet ut per eam auditores credant alia praedicanda, quae ratione probari non possunt. Probo per Philosophum 1. Rethoricae suae : Tres sunt modi artificiales fidem faciendi in auditoribus de aliqua re, aut per rationem probabilem et apparentem, aut propter audientium ad fidem de re illa inclinationem, quia alio modo judicamus amantes et odientes, aut propter loquentis apparentem bonum morem. Tunc arguo sic, quandocumque desunt argumenta sufficientia, et est indispositio in auditoribus, tunc ad faciendum fidem de tali re maxime valet bonitas loquentis ; sed ad fidem faciendam de Trinitate et Incarnatione et multis aliis, quae debet praedicans proponere, desunt argumenta sufficientia, et indispositio est in auditoribus ; ergo ad fidem faciendam de Trinitate, citra miracula dico, et sic de caeteris aliis multis ad fidem pertinentibus, maxime valet bonitas loquentis. Unde Philosophus dicit, ubi prius: Modestis enim credimus magis et celerius, de omnibus quidem simpliciter, in quibus autem certitudo non est, sed utrumque opinamur, et penitus, oportet autem et accidere hoc non per orationem, sed propter opinari qualem quemdam esse dicentem, fere ut est dicere. principalissimam habet fidem mos.

Ex iis sequitur primo quod talis vita simpliciter mundo sit necessaria, secundo etiam ad hoc quod esset ecclesiastica Hierarchia. Probatio primi sic : Illud quod per se et principaliter requirebatur citra miracula ad faciendam fidem in mundo simpliciter mundo fuit necessarium ; sed praedicta vita, ut jam probatum est, per se et principaliter requirebatur citra miracula ad faciendam fidem in mundo ; ergo talis vita fuit mundo necessaria. Major patet, quia fides simpliciter omnibus est necessaria ad salutem.

Secundum patet, quia nisi esset fides, non fuisset Hierarchia ecclesiastica ; sed sine praedicante de communi lege non fuisset fides ; ergo, et caetera. Praedicatio autem effectum non habuisset, ut jam patuit, nisi praedicans praedictam vitam tenuisset, quia aliter non ostendisset se credere quod docet.

Probo modo quod talis vita est de intranea perfectione Hierarchiae ecclesiasticae. Illud ex quo per se et principaliter sequitur purgare, illuminare et perficere, qui sunt actus essentiales ecclesiasticae Hierarchiae est de intranea perfectione, tanquam pars essentialior et perfectior talis Hierarchiae ; sed vita praedicta, ut probatum est, est hujusmodi ; ergo, et caetera. Quod vita perfecta sit in ecclesiastica Hierarchia pars perfectior et christianis utilior, probatur sic, primo addendo quae sunt partes essentiales et per se et essentialiter requisitae ad ecclesiasticam Hierarchiam. Ubi advertendum est quod quia christianus populus propter ruditatem intellectus cito labitur in errorem vel in oblivionem, et propter pronitatem ad malum ipsius affectus in malam operationem, necesse fuit ponere aliquos scientiores inter ipsos, qui ipsos docerent, et in fide habita nutrirent et tenerent, et peccantes poenitentes ab obligatione ad poenam aeternam absolverent, et in poenam temporalem commutarent ; et per consequens necesse fuit ponere aliquos, qui curam populi ad fidem conversi haberent. Istos vocamus praelatos, curam animarum habentes.

Etiam quia quilibet populus cultum exhibet Deo suo, et noluit Deus alium cultum habere, nisi orationem et hostiam, quam Christus obtulit pro redemptione humani generis, id est, corpus et sanguinem suum, quae consecrari non possunt nisi a sacerdote ; sacerdos autem non nisi ab habente excelsiorem potestatem, et entia nolunt male disponi ; unum ergo oportet ponere principalem, qui super omnes et de omnibus curam et potestatem habeat universalem et totalem, et hunc dicimus vicarium Christi, super totum mundum potentiam habentem et ordinationem.

Ad istos tres gradus sive status, sicut ad primos et principales potes-I tativos, habent omnes alii gradus in ecclesiastica Hierarchia reductionem. Sed quia cura potest committi : non sacerdoti, et status sacerdotalis et potestas consecrandi sacramentum possunt esse sine cura, ideo de curam habentibus primo advertendum est.

Quod ad eosdem actus, videlicet docendi, curandi de salute proximi, et pro eo moriendi pro tempore, pro quo de necessitate salutis tenetur praelatus, cui committitur cura a Domino Papa, tenetur de necessitate salutis idem, si sibi cura a Papa non committeretur. Quod probo sic : Ad omnia illa, quae sunt de lege charitatis necessariae ad salutem, tenentur omnes christiani ejusdem conditionis ; sed docere et nutrire in fide et curam habere, et etiam mori pro Christo, proximo imminente periculo quod a fide vel in errorem vel in peccatum mortale caderet sine doctore praedicta faciente,tenetur quilibet sciens docere, si non adsit alius, de lege charitatis necessariae ad salutem ; ergo docere et in fide nutrire et curam proximorum gerere et pro eis mori, imminente praedicto casu, tenetur quilibet sciens eos docere de necessitate salutis. Quod autem praelatus non tenetur ad praedicta facienda, nisi quando imminet praedictum periculum, et non potest eis subveniri per aliam viam nec per alium, patet in canone 7. quaestione 1. Sciscitans,

Major manifesta est. Probatio minoris : Secundum legem charitatis necessariae ad salutem, plus tenetm quilibet diligere salutem animae proximi quam salutem corporis sui.

Item de lege charitatis tenemur diligere proximum sicut nosmetipsos vel animam nostram. Sed de lege charitatis tenemur exponere vitam temporalem nostram pro salute animae nostrae ; igitur et pro salute animae proximi.

Item, sicut Christus nulli dedit potestatem absolvendi aliquem quod ad pauciora teneretur illis a Christo positis necessariis ad salutem, sic nec dedit potestatem ligandi eos ut ad plura teneantur de necessitate salutis, quia si sic, posset ligare quemcumque ad quaecumque, sicut sibi placeret, quia non est magis ratio quare ad unum quam ad aliud.

Item, qui non potest in minus, non potest in plus. Sed Papa non potest compellere aliquem invite mundum relinquere et poenalem vitam subire, et caetera talia ; ergo nec mori pro proximo, quod est magis, nisi haec competeret omni homini de necessitate salutis ; et sic sine peccato possemus permittere animas proximorum perire, ubi possemus eos doctrina vel morte nostra temporali salvare, quod satis videtur inconveniens et falsum.

Qualiter autem praedicta cura proximi alicui specialiter potest a Domino Papa committi, et sic magis quam alius christianus aeque sciens et aeque obligatus curatus nominari. Intelligendum est quod, ubi sunt multi ordinati ad idem, ut patet in servitiis, quia quilibet confidit de alio, et scit alium aequaliter ad idem ordinatum, frequenter officium deseritur et male servitur. Sic foret in proposito, quod propter talem confidentiam non subveniretur frequenter saluti proximorum. Ideo dedit Papa, cui committitur regimen et ordinatio universorum, unum scientem legem et bonum virum, de quo probabiliter confiditur quod vult praedicta in casibus nominalis exercere uni populo, alium alteri praeponere, et sic omni populo providere sufficienter. Isti sic ordinati specialiter nuncupantur curati, quamvis omnes ad eadem in consimili casu sint obligati, quia ad curam unius populi magis quam alterius sunt determinati ; unde imminente periculo alteri populo, sicut sibi jam a Papa commisso, citius tenetur mori pro suo. Sed ille, qui sic certo populo non determinatur, non citius pro uno quam pro alio, sed pro quo sibi complaceat, in omni obligatur ; Papa igitur ad moriendum de novo non obligat, sed indifferentiam determinat. Unde, si non sibi commisso, sed alteri populo immineret periculum, si alius cederet et fugeret, cui cura commissa erat, teneretur mori pro eo. Ex quo potest argui, cum habeat mori pro illis in casu posito, quorum non est sibi cura imposita a Papa, quod mori pro grege non imponitur sibi de novo, quia curatus, sed solum quod pro sibi commissis quam pro aliis citius sit moriturus. Unde quicumque christianus, qui aequaliter prodest populo, aequaliter meretur cum curato, et si plus prodest, plus mereri dicitur in canone capitulo 2. quaestione 7. Puto, Cyprianus episcopus Petro apostolo comparatur, quantum attinet ad martyrii coronam, et caetera, et, est Ambrosii : Puto enim illos aequales esse meritis, qui aequales sunt passione.

Tunc ex isto probo : Quod status praescriptus virorum apostolicorum perfectior est statu curatorum, arguitur sic : Quicumque status ratione sua ad eadem et ad plura bona opera obligatur quam alius, est eo perfectior ; sed status virorum apostolicorum est hujusmodi, ut jam patet ; ergo est perfectior statu curatorum.

Item perfectior est status generantis quam nutrientis.

Item quanto est major indispositio in patiente, tanto requiritur major et perfectior virtus in agente ; sed in infideli est major indispositio quam in fideli ; ergo respectu infidelis requiritur major virtus in agente. Sed status praedictus est agens ad conversionem infidelium, status curatorum ad nutritionem fidelium in fide tantum ; ergo major virtus est in statu primo quam in statu alio.

Item, status ad quem pertinet tantum praedicare quae necessaria sunt ad salutem, ad eum tantum pertinet facere illa quae necessaria sunt ad salutem, sufficit enim cuicumque facere quae docet ; sed status curatorum est status ad quem pertinet tantum praedicare illa quae sunt necessaria ad salutem ; ergo status praelatorum sive curatorum est talis quod ad eum tantum pertinet facere illa quae necessaria sunt ad salutem. Probatio minoris : Quae tenentur populi christiani facere, solum illa tenetur curatus praedicare ; sed sola necessaria ad salutem tenentur populi facere ; ergo sola necessaria ad salutem tenetur curatus praedicare. Item ille status qui sic se habet ad statum praelatorum, sicut compa-- rativum ad positivum, est perfectior statu praelatorum ; sed status virorum apostolicorum praescriptus est hujusmodi ; ergo, et caetera. Probatio minoris : Status qui magnam perfectionem addit super statum perfectum, dicitur status simpliciter perfectior ; sed status contemnentium mundum et poenas sustinentium sine meritis, et caetera, est hujusmodi quod addit magnam perfectionem super statum tenentium quae necessaria sunt ad salutem, qualis est status praelatorum, quem dicimus statum perfectum ; ergo status talium est simpliciter perfectior. Probatio majoris : Et primo probo quod tenentes solum necessaria ad salutem, solummodo dicuntur perfecti. Qui habet unde potest in actum denotantem hominem perfectum, dicitur absolute perfectus, sicut qui potest bene currere, dicitur bonus cursor, etiam quando non actualiter currit ; sed observans sola necessaria ad salutem, potest sustinere, et sustinet actualiter mortem pro proximo, imminente periculo, quod per alium non posset salvari, qui actus denominat hominem perfectum ; ergo observans sola illa quae sunt necessaria ad salutem, dicitur vir perfectus. Probatio minoris, quia, ut prius probatum est, mori pro proximo in tali casu est necessarium ad salutem.

Item, habens charitatem, qua potest mori pro proximo in casu necessitatis, est perfectus ; sed observans sola necessaria ad salutem habet charitatem talem, scilicet qua potest mori pro proximo in casu necessitatis ; ergo observans sola praecepta est perfectus. Probatio majoris : Aliter nullus teneretur esse perfectus, quia nullus tenetur mori pro alio nisi in casu necessitatis. Minor patet ut prius.

Item, ille qui meretur dici martyr et accipere coronam victoriae, dicitur perfectus ; sed tenens sola necessaria ad salutem, et per consequens quod moriatur in tempore necessitatis pro salute proximi, vel pro seipso ne neget fidem Christi, meretur dici martyr et accipere coronam martyrii et victoriae ; ergo tenens sola necessaria ad salutem dicitur perfectus.

Item, qui operatur perfectum meritum est perfectus ; sed observans sola necessaria ad salutem operatur perfectum meritum ; ergo observans sola necessaria ad salutem dicitur perfectus. Probatio minoris, quia observans sola necessaria ad salutem consequitur perfectum praemium. Item, qui habet omnia pertinentia ad essentiam alicujus perfectionis, et nihil essentiale sibi deficit, dicitur perfectus secundum illam formam, tunc enim dicitur domus perfecta, quando habet omnia quae sunt de per se ratione domus ; tenens sola necessaria ad salutem habet omnia pertinentia ad illam perfectionem ; ergo tenens sola necessaria ad salutem dicitur perfectus secundum illam perfectionem. Minor patet, perfectio alia est mereri vitam aeternam. Quod autem multitudo christianorum dicitur imperfecta, hoc solum est propter pronitatem tam sensuum interiorum quam exteriorum ad malum operis et omissionis, et talis pronitas stat cum charitate, qua homo vult mori pro proximo in casu praedicto.

Alia pars minoris principalis rationis de se manifesta est, quod status perfecte relinquentium mundum, et caetera, multa facit ultra illa quae sunt necessaria ad salutem ; ergo se habet ad statum praelatorum sicut comparativum ad positivum, et per consequens est status perfectior.

Quamvis autem observantia necessariorum, et caetera, ut praedicitur, sufficiat praelato ad salutem, tamen quia habentium charitatem, qua possent sic se morti pro fide et pro salute proximi se exponere, quidam inclinantur ad malum vel ex mala complexione, vel ex priore ante conversionem ad fidem, vel poenitentiam mala consuetudine, quidam magis timent et minus possunt susliuere terribilia vel poenas quascumque, alii inclinantur ad errorem, alii ad oblivionem, et sic de aliis malis et imperfectionibus innumeris, alii inclinantur ad eorum opposita ; similiter oculi omnium magis sunt ad vitam docentium et praesidentium quam ad vitas aliorum communiter, sicut illi, conversantium, et docentes etiam habentur in honore et reverentia, et eis communiter referuntur temporalia bona ; idcirco rationis ordo exposcit quod tali communitati praeferatur, qui sufficiens in scientia et aliis perfectior in vita reputatur. Ideo talis status dicitur requirere hominem perfectum, non solum qui opera virtutum exerceat, sed qui prius recte vivebat ; unde est status exercendae virtutis, non acquirendae proprie. Et hoc convenienter, quia, si ille dicitur perfectus absoluto vocabulo, qui tantum necessaria ad salutem exercuit, multo fortius qui illa et quaedam alia et parum excedentia observavit. Verumtamen nullus praelatus dicitur simpliciter perfectus, qui honores, divitias, delicias, voluptates, et caetera bona temporalia magis esse a perfecto viro contemnenda quam appetenda, qui vitam istam peregrinationem esse ad futuram vitam aeternam et jucundissimam, Deum creatorem esse etiam in particulari universorum, et remuneratorem, et largitorem esse non solum aeternorum, sed etiam temporalium bonorum, et caetera talia, circa quae errant non solum infideles, sed baptizati et nominati christiani, facto, quantum sibi possibile est, mundo non ostendit, ad quod faciendum, ut superius probatum est, non sufficit vita, quam de necessitate salutis requirit status praelatorum.

Circa secundum, videlicet gradum sacerdotalem et episcopalem, voco gradum episcopalem potestatem consecrandi sacerdotes, et caetera quae notantur distinctione 68. quamvis, qui gradus ab invicem differunt specie, potentia et bonitate aut dignitate, quibus non repugnat sine cura animarum inesse alicui, et manere, et omnes essentiales operationes ad ipsos pertinentes exercere. Non enim omnes, quibus conceditur gentem aliquam absolvere vel ligare, proprie dicuntur curam illius gentis habere. Similiter potuisset Deus, si voluisset, alteri quam sacerdoti potestatem absolvendi tradidisse ; nec potestas talis necessario sequitur gradum sacerdotalem secundum aliquos magnos ; sed est in potestate Papae talem potestatem concedere vel auferre. Conveniens autem est quod habenti potestatem consecrandi corpus Christi verum, detur potestas super ejus corpus mysticum. Sed qualitercumque hoc sit, potestates duae praedictae possunt sine cura manere. Et quia parvi sunt laboris et oneris, sed magnae sunt dignitatis et honoris, raro contingit casus quod ad recipiendum tales gradus posset aliquis compelli ex lege charitatis, et honor est exhibitio reverentiae in testimonium virtutis moralis, qua dicitur homo bonus. Ideo conveniens est quod, sicut alios excedunt dignitate et honore, quod etiam excedant in virtute. Unde decet, et ab Ecclesia est ordinatum, propter graduum praedictorum excellentem dignitatem, quod nullus ad tales dignitates promoveatur, nisi habeat unde honeste sustentetur ; paupertas enim necessaria et involuntaria non est meritoria nec honesta. Similiter qui prius inhoneste conversabatur, tantis dignitatibus et honoribus nec a populo nec a clero dignus reputatur.

Quamvis autem praedicti gradus de necessitate non requirant in suscipiente nec in conferente nisi baptismum et fidem et debitam intentionem, tamen ex decentia et honestate praesupponunt in recipiente honestam conversationem, et in habente exigunt virtutum operationem ; ideo convenienter dicitur status exercendae virtutis, et non acquirendae, cum praesupponat esse et infuisse virtutem.

Et est intelligendum quod de omnibus, ad quae non tenetur nec obligari poterit homo de lege charitatis necessariae ad salutem, quorum ordinatio et institutio pertinet ad Papam, potest ipse ordinare et statuere quod nullus talem gradum recipiat, nisi prius tot virtutes, sicut sibi placet dicere, habuerit et voluerit exercere, ut quod nullus ad gradum sacerdotalem ascendat, nisi prius perfecte continuerit, canones et decretales complete et frequenter audiverit, possessiones magnas habuerit, et caetera talia, et quaecumque alia licita, quae sibi placuerit, poterit ordinare ; et tunc quicumque vult ad gradum ascendere, de necessitate salutis oportet prius praedictas ordinationes tenere ; et sic posset, si vellet, ad perfectissimam vitam aliam et poenalem volentem sacerdotem vel episcopum fieri de necessitate salutis obligare. Causa hujus est, quia qui libere vult aliquid obtinere, cujus oppositum stat cum salute, omnia quae ordinantur praecedere vel inesse vel sequi de necessitate salutis ab illo in cujus sunt potestate, obligatur de necessitate salutis facere et tenere. Sed certe talis vita non est statui vel habenti praelationem ratione status ad salutem simpliciter necessaria ; ideo est talibus gradibus sive statibus adventitia.

Non sic est de illo, ad quod obligatur homo ex lege charitatis. Si enim Papa ordinaret per obedientiam quod in nullo casu doceres proximum, vel curam ejus haberes, nec pro eo morereris, nisi prius perfecte contineres, et canones et decretales perfecte audisses, vel qualitercumque aliter in casu superius posito, non teneris obedire contra legem charitatis vel praeceptorum divinorum, non potest Papa ordinare.

Item non solum secundum divinas, sed humanas leges, quicumque sunt ejusdem domini conservi, si res curae unius tradita, ejus negligentia vel malitia vel insipientia domino deperiret nec restitui posset, si alius illi potest subvenire ne pereat, etiam contradicente illo cui cura tradebatur, subvenire tenetur; hoc maxime verum est, si periculum immineret filio alicujus domini, curae et custodiae alicujus sub eo commendato. Modo autem non solum christiani, sed et omnes homines a Deo ad imaginem ejus creati, dicuntur ut sic et sunt filii Dei.

Comparando autem statum ad statum, debemus considerare illa, quae praecise et necessario ad habentem statum ratione status requiruntur; certum autem est quod, nisi esset ordinatio Ecclesiae, sufficeret sacerdoti et episcopo scire quomodo deberent consecrare et officium secundum quod ad eos perimeret exercere, et sola illa, quae omni homini consimilis conditionis gradus praedictos non habenti sunt necessaria ad salutem, custodire.

Similiter loquendo de persona non illegitimata per Ecclesiam, sicut de bigamis et aliis, ultra praedicta sufficit tali personae ad salutem, tunc quando recipit gradus praedictos, peccatum mortale non habere, castitatem ex tunc servare, et, quando tenetur, missas celebrare. Quod si cura ei concedatur, a qua nomen episcopi trahi videtur, dicitur enim episcopus graece, speculator latine, ut ille qui episcopus efficitur superintendat, curam scilicet subditorum gerens, scopin enim graece, latine intendere dicitur, distinctione 21. cleros, adhuc stante ordinatione Ecclesiae, sufficit ad salutem, quae fidei et necessaria ad salutem, simplicibus verbis explicare, populum rudem et indigentem per se vel per alium instruere, bonos fovere, malos corripere, et paenitentes absolvere, et sacramenta indigentibus et poscentibus ministrare, et citius quam unus de populo, in tempore quo non nisi per eum salvari potest proximus, morti se exponere, quia magis scandalizabuntur tam subditi quam fideles alii, si fugiat, quam de alio communiter vivente, sicut alius, cui cura non fuit commissa animarum.

Quod autem istis duobus gradibus curae et ordinis in praelato ecclesiastico existentibus et simul junctis perfectior et utilior sit etiam chritianis vita perfecta virorum apostolicorum, probo : Ille status, in quo existentes ratione status magis tenentur subvenire populo periclitanti circa salutem animae, docendo et de eis curando vel pro eis moriendo, quam alii existentes in alio, et similiter fideles magis in fide confirmant, errantes circa honores, voluptates, divitias et circa vitam futuram, et caetera multa ipsa veritate, facto et verbo illuminant, peccatores ad poenitentiam revocant, imperfectos ad perfectionem excitant, non solum tempore persecutionis, quando omnes tenentur pro fide et pro salute proximi morti se exponere, sed tempore pacis, ut virtutes tunc acquirant et operibus gratiam mereantur, quibus in persecutione citius se morti exponant quam se vel proximos perire sinant, perfectos in perfectione confirmant, quae non possunt facere tenentes solummodo vitam saluti praelatorum necessariam, status talis est perfectior illo ; sed status virorum apostolicorum est hujusmodi, et non vita praelatorum, omnino necessaria, ut aliquid quod pertinet ad essentiam status eorum ; ergo, et caetera.

Probatio minoris : Quod plus confirmant homines in fide, patet, quia illa vita, quae potissime est causa generationis, potissime erit causa nutritionis et augmentationis. Quod errantes circa honores et caetera praedicta ipsa veritate illuminant, patet superius. Quod autem peccatores ad poenitentiam et imperfectos ad perfectionem excitant, et perfectos in perfectione confirmant, probatio : Unusquisque veraciter et naturaliter arguit sic: Si boni assumunt sibi vitam poenalem et labores multimodos ad vitandum poenam aeternam et promerendum vitam, multo magis debet peccator. Minorem dictat sibi experimentaliter, videns tales sic vivere, concludet, ergo peccator magis deberet quam, isti vitam poenalem assumere ; et cum sciat se esse peccatorem, necesse est eum assentire huic, ergo debeo magis quam isti ; et per consequens faciet poenitentiam et dimittet peccatum vel cum difficultate inclinationi resistet.

Item arguit, multo rationabilius deberet Deus permittere tribulationes et despecliones et persecutiones et multas poenas inesse malis et peccatoribus quam bonis hominibus istis. Minor est sibi nota : ego sum peccator ; assentiet ergo conclusioni, ergo multo rationabilius deberet Deus permittere talia mala mihi inesse et advenire quam istis ; et sic terrebitur et timebit et dimittet peccatum, et bene faciei, vel saltem multum ad hoc inclinabitur.

Item exempla excitant ad consimilia, et bona operatio constans et permanens perfectos in bona operatione confirmat. Ista patent per Philosophum, 2 Politicae suae, in quo docet quomodo debemus per sermones eximiores movere homines ad detestationem vitiorum et amorem virtutum, ubi dicit sic : Oportet enim ut odae, inter charissima laudum, per quae instigatio intenditur ad virtutem, compositae sint ex repraesentationibus virtutum et ex repraesentationibus rerum inculientium pavorem et contristantium, ex quibus sequitur perturbatio, ut sunt infortunia incidentia bonis praeter merita ipsorum ; per hoc enim vehemens fit incitatio animae ad receptionem virtutum, et parum post et accidit quidem miseratio et compassio, cum narratur miseria et calamitas incidens ei qui eam non meruit, et indebite, et formido quidem et pavor accidit ex horum narratione propter imaginationem nocumenti potius cadere debentis super eos qui indigniores ipsis sunt, scilicet super auditores verbi qui se recognoscunt indigniores illis ; et quando fuerit mentio virtutum, similiter non incutit animae timorem perdendi eas neque miserationem neque amorem ; necesse est ergo ei qui vult instigare ad amorem virtutum, ut ponat partem repraesentationis suae in rebus inducentibus tristitiam et formidinem et misericordiam, et post multam concludit ; ergo rememoratio interfectionis parentis per occasionem et consilium incidens viris strenuis et virtuosis movet et incitat in eis vehementem appetitum boni et amorem virtutum et timorem ne in aliquo priventur bono virtutis. Ex quo argumentor : Si narratio talium sic movet, quanto magis ea actualiter exercere.

Item plus confirmabant fidem et excitabant ad perfectionem poenae et tribulationes martyrum quam sermones confessorum.

Item secundum sententiam Christi, nisi poenitentiam egeritis, omnes simul peribitis ; ergo oportet praedicare poenitentiam ; ergo et facere, si debeat movere, ut patet per Philosophum 10. Ethicorum, ut superius allegatum est, et prius dicit sic sermones conformes operibus existentes creduntur, propter quod provocant intelligentes vivere secundum ipsos.

Quod autem viventes in praedicto statu magis tenentur exponere se morti quam praelati, probatio : Cujus fuga tempore persecutionis magis faceret fideles de veniale fidei dubitare, poenas timere, infideles sperare quod omnes per poenas possunt superare, talis de lege chari latis necessariae ad salutem magis tenetur pro proximis exponere se morti quam alius, ex cujus fuga non pervenirent tot mala ; sed viventes in praedicto statu sunt hujusmodi, et non viventes in statu praelatorum tenentium solam illam vitam quam de necessitate salutis exigit status eorum ; ergo, etc.

Probatio minoris, ex instinctu naturali arguent populi christiani: Nullus parum victurus et continue poenas et labores passurus, qui ante diu talia passus est propter Christum et ad vitandum poenam aeternam, pro morte toleranda Christum negaret, et firmiter crederet et sciret propter hoc vitam perdere et incurrere poenam aeternam et perdere totum laborem priorem. Probatio : Omnes videmus quod quanto homo poenas plures et majores incurrit, et aliquando propter paupertatem, aliquando propter vilipensionem et propter subjectionem, et propter talia, desiderat mori et occidi ad illorum terminationem multo fortius. Sed per mortem, non solum quae in mundo, sed quae in inferno, vitaret afflictionem, et caetera, et acquireret sibi vitam aeternam. Ex isto certum apud se habent, quod si tales sic mundum contemnentes, et poenas et labores et vilipensiones, et caetera mala sustinentes, et similiter, si vivant, fore passuros, imminente periculo animabus proximorum, fugiunt, vel Christum ne moriantur negant, non esse peccatum mortale in tali casu fugere et Christum negare, vel quod firmiter non credunt fidem, quam prius tenuerunt, veram esse.

Secundo arguitur, quod fuga talium magis facit homines poenas timere ; arguent enim sic : Si illi qui sic in poenis vixerunt, instantem persecutionem sustinere non possunt, quod patet, quia fugiunt, nec nos multo fortius poterimus sustinere mortem.

Item arguent sic : Si tantam gratiam tales non habent ut pro Christo et proximo in tali casu possunt mortem sustinere, quomodo habebimus nos gratiam pro Christo et proximo moriendi ; et sic pusillanimes effecti pro morte et poenis vitandis Christum negabunt.

Item magis sunt scandalizati de peccatis publicis et imperfectis operibus talium, quam quorumcumque praelatorum, et per consequens firmiter tenent quod tales magis quam praelati exercere debent opera perfcctorum.

Arguent infideles sic : Si illi qui firmiores et alios magis in fide christiana firmabant timorem poenarum fugerunt, et sic infirmati sunt vel Christum negarunt, si inseterimus persequendo, alii omnes timore poenarum Christum suum negabunt.

Item, primi de exercitu si cadant, confidentiam magnam praestant inimicis, pavorem et pusillanimitatem propriis ; sed viventes, ut praedictum est, sunt primi in exercitu contra infideles ; ergo, si cadant, confidentiam praestabunt infidelibus et pavorem et timorem majorem christianis. Probatio minoris, quia, ut superius probatum est, sunt magis apti et perfecte dispositi, quantum est in potestate hominis ad infidelium conversionem, et per consequens ad fidei confessionem et defensionem. Similiter tam fidelibus quam infidelibus magis in eis lucescit fides per exteriorem operationem. Similiter magis videntur ad moriendum parati propter mundi contemptum et in poenis exercitationem. Non enim per frequenter mori, sed perfrequenter aggredi poenas et caetera terribilia, acquiritur fortitudo, qua disponitur et habilitatur homo ad terribilia et ad sustinendum mortem.

Item per opera supererogationis disponunt se, quantum possibile est homini in tempore pacis, ad intensiorem gradum charitatis, qualiter se non disponunt, qui tempore pacis et prosperitatis talia nolunt exercere ; abundantiori ergo charitate a Deo praeventi et informati, prae aliis pro fidei defensione et proximorum salvatione constanter et publice morti se exponent. Contra ergo istos primo et principaliter infideles moverunt perscculionem, qui si fugerint vel negando Christum devicti fuerint, animabuntur persequentes et si pusillanimes sint effecti nimis, pavebunt christiani. Quamvis autem ad conversionem infidelium simplicitas columbina sit habenda et prudentia serpentina, in manifesta tamen persecutione contra fidem habenda est in illis fortitudo leonina. Praelati in persecutione respectu gregis debent esse ut arietes, incursionibus quorumcumque se viriliter opponentes ; sed alii, tanquam leones impavidi, pro quocumque et ubicumque terribilia quaecumque et mortem aggredientes et sustinentes.

Quod autem tot mala non pervenirent ex fuga vel negatione praelatorum, probatio : Communitas populi judicat secundum quod apparet, arguent igitur naturaliter sic : Diligentes mundum, ut honores, divitias, potestates et dignitates, et caetera talia, poenas et alias angustias nec voluntarie nec involuntarie aliquando sufferentes, fugere, imminente morte, non est mirabile, imo magis esset mirabile, si mortem sustinerent ; et per consequens fuga talium paucis vel nullis potest esse in scandalum. Minorem accipiunt secundum quod apparet ; praelati sunt hujusmodi ; ergo praelatos fugere, imminente persecutione, non est mirabile, imo magis esset mirabile, si mortem sustinerent ; et per consequens de ipsorum fuga scandalizati non erunt, nec propter hoc magis de fide dubitabunt. Probatio minoris : Signum dilectionis mundanorum sufficiens populo ad judicandum est mundana non derelinquere, cum possent, plura et praeter necessaria recipere, de oblatis gaudere, et de ablatis tristari et turbari et dolere, et pro repetendis honoribus, dignitatibus, divitiis mundanis, montes et maria transire, causas incipere et continuare, imo exercitum aliquando pro pugna congregare ;

poenas quas sustinent plusquam caeteri non vident ; quae omnia stare possunt cum bono statu praelatorum existentium de numero salvandorum.

Item naturali instinctu probatur sic: Qui in tempore pacis, quando possit, vix minimam poenam, ut pro peccatis, quia non est homo qui non peccet, ut pro Christi amore, ut pro majori in coelo obtinendo honore, sustinebit, quomodo poenas inexpertus mortem terribilem sustinebit ?

Similiter propter fugam praelatorum non magis timent ; sciunt enim homines de populo, quanto aliquis magis est in honoribus, dignitatibus, divitiis et aliis mundo pertinentibus, pascitur splendidius, vestitur nitidius, sibi servitur et ministratur velocius, cubat mollius, equitat egregius, et de statu humili et despecto aliquando quasi subito et ex inopinato elevatur superius, et omnes sibi obediunt promptius, prospera quaeque sibi eveniunt abundantius quam ipsis, magis debere inclinari ad vivendum et ad ipsa quae in mundo sunt diligenda, quam ipsos populares, quibus talia non contingunt, sed tribulationes et labores, et frequenter caetera mundi mala, et nonnunquam a suis et superioribus et aequalibus persecutiones patiuntur.

Quod autem infideles modo praelatos magis caperent quam populares et affligerent, hoc solum est propter eorum praecminentiam, quae apparet in exterioribus, et excellentem dignitatem. Sic enim christiani diis gentilium citius illuderent et eos comburerent, quam infideles occiderent ; praelati autem ratione praeeminentiae, dignitatis et honoris et potestatis apparent quasi dii.

Quod autem christianos circa voluptates, divitias, honores, et caetera talia, et circa vitam futuram errantes, ipsa veritate facto non illuminant, sed magis confirmant in opposito, patet superius.

Item arguo sic : Quicumque acceptat aliquem statum, quem potest cum salute animae declinare, ad quem sequuntur multae divitiae, deliciae, honores, dignitates et dominia, et caetera multa, videtur esse appetentior divitiarum, deliciarum, honorum, et caeterorum bonorum temporalium ; sed illi qui modo acceptant statum episcopalem, acceptant aliquem statum, quem communiter possunt cum salute declinare, ad quem consequuntur multae divitiae, deliciae, honores, dignitates, dominia, et caetera multa bona excellentia ; ergo acceptans gradum episcopalem modo videtur appetentior divitiarum, deliciarum, honorum et caeterorum bonorum temporalium. Minor patet de se. Probatio majoris, 2. Politicae probat Philosophus : Nullus debet peti in principem. Ratio sua est quia nullus assentiet principari, non amator honoris, et talis non debet principari ; sed oportet et volentem et nolentem principari, qui dignus est principatu.

Modo autem probo quod nec peccatores ad poenitentiam nec imperfectos ad perfectionem excitant, nec bonos et perfectos in perfectione confirmant. Arguo sic : Quicumque tenent vitam istam sine poenis et gravaminibus, ita quod communitas tam fidelium quam infidelium nunquam beatitudinem majorem appeteret, si aequalem habere posset, asserentes tamen se esse in statu majoris meriti, quam alii qui sine meritis poenalem vitam voluntarie assumunt, non excitant mundum ad poenas sustinendas, nec propter peccata nec propter majorem gloriam in vita aeterna, sed magis ad oppositum ; sed praelati sunt tales quod tenent et tenere possunt cum salute animae vitam istam sine poena et gravaminibus, quod communitas tam fidelium quam infidelium nunquam vitam iucundiorem et beatitudinem majorem appeteret, si consimilem habere posset, et asserunt se esse in excellentiori statu et magis meritorio, quam illi qui a juventute vel sine meritis voluntarie poenalem vitam assumunt ; ergo tales praelati non excitant mundum nec propter peccata, nec propter majorem gloriam ad poenas sustinendas, sed magis ad oppositum. Minor evidens est omnibus. Probatio majoris : Nullus sapiens vel stultus vel qualiscumque propter finem bonum obtinendum poenas graves voluntarie assumeret nec sustineret, si eumdem finem, et maxime si magis bonum sine poenis obtinere posset, quia omnis natura cognitiva naturaliter fugit poenas, unde nullo modo sunt propter se appetendae, sed solum inquantum valent aliquando ad bonum acquirendum.

Item solum ad illud quod faciunt maxime movent ; sed praelati non poenas, secundum quod mundo apparet, sustinent, nec tenentur ratione status, si sine peccato se tenent, sed bonas ordinationes in subditis et largas distributiones de bonis faciunt ; ergo ad ista solum per se movent et ad honeste vivendum, et non ad sufferendum poenas. . Item ad quem statum solum per accidens pertinent divitiae multae, ad istum statum solum per accidens pertinet eleemosynas facere, et res temporales bene dispensare ; ad statum praelatorum solum per accidens pertinent divitiae multae ; ergo, et caetera. Major de se manifesta est. Probatio minoris : Sola illa bona temporalia, quae praelati ratione status sui possunt a subditis exigere, ad statum praelati viderentur pertinere ; sed solum sufficientia ad honestum victum et vestitum et executionem curae circa subditos suos possunt praelati de jure exigere, et non alia ; ergo solum talia ad statum praelatorum videntur pertinere. Quod autem modo multi, sed non omnes, ut patet, in multis terris abundant, hoc est quia Ecclesia ordinavit quod pro honesta sustentatione darentur decimae, et posset ordinare quod subditi plus darent, si decimae non sufficerent, et propter amplas possessiones eis concessas ex populi devotione. Si decimae dentur alia ratione ipsi Deo in recognitionem universalis dominii, ita quod talia bona dicantur patrimonium Christi, non multum spectat ad propositum ; sed hoc patet quod, si non haberent alia bona a populo quam illas decimas ultra necessaria ad honeste vivendum, non haberent ad distribuendum divitias multas ; tunc ergo generaliter, sicut nunc aliqui praelati in aliquibus terris, episcopi et alii quam plures salis parum haberent ad honeste vivendum, et modicum vel nihil aliis ad distribuendum ; unde de ratione status non habent bona temporalia distribuere, nisi supposita fortuna copiosiore.

Nec valet si dicatur quod sollicitudo circa talium subditorum salutem magis est laboriosa et poenalis, quam vita illa quam tenent alii. Probatio : Quod omnibus est delectabile, parvam vel nullam includit poenalitalem ; sed principium delectationum secundum Philosophum 1. Rhetoricorum, est videri sapientem esse, increpare, praecipere et alios subjicere, et subjectos habere, et caetera omnia talia omnibus sunt delectabilia.

Item quod in praelaturis sunt, appetunt permanere, et quae prius habuerunt, iterum obtinere.

Item non obstantibus quibuscumque laboribus, quos vident in praelatis, communitas mundi omnis sustineret et beatam se diceret, si aeternaliter talem statum cum tota sollicitudine habere posset.

Item sollicitudo circa paucas, quomodo ipsi exterius jam adinventas ordinationes observant, ad quam multa temporalia et magni honores sequuntur, parum est laboriosa et poenalis in se ; et secundum quod apparet omnibus, sollicitudo episcoporum est hujusmodi ; ergo, et caetera.

Item quod secundum judicium mundi nec poaenalem nec laboriosam, sed delectabilem in magnis divitiis et honoribus et caeteris aliis bonis vitam ducunt, quam hilariter acceptant, asserentes se super alios omnes in merito majori esse, tales movent mundum poenas et labores fugere, et ad delectabiliter in magnis divitiis et honoribus et caeteris mundanis conversari et vivere, et hoc videmus ad oculum verum esse.

Item ad principalem conclusionem : Quanto corpus hominis dignius, nobilius et magis appretiatur quam bona exteriora, tanto magis est et plus movet videntem poenas voluntarie sustinere in corpore quam bona ista exteriora virtuose dispensare.

Item quanto fides perfectior est et magis mundo necessaria quam baptismus in aqua, contritio de peccatis interior quam oris con--fessio, bona operatio ex charitate quam timor temporalis poenae, tanto ille status est perfectior, qui ratione status directe et per se movet ad fidem, et in fide confirmat, similiter excitat peccatores ad contritionem et quoscumque ad bonam ex charitate operationem, quam ille status qui magis directe et per se est ad baptismi et absolutionis et aliorum sacramentorum collationem, et malos movet ad bene exterius operandum per poenarum comminationem et impositionem. Sed status perfecte mundum contemnentium et poenalem vitam mundo manifestam voluntarie assumentium, et caetera, movet ad fidem et in fide confirmat, peccatores excitat ad contritionem, et quoscumque ad bonam propter vitam futuram operationem, et hoc directe et per se, ut superius probatum est. Et status praelatorum directe et per se est ad baptizandum et confessandum, nutriendum et corripiendum, qui per se et directe non potest ad fidem convertere, nec ita fideles in fide confirmare, nec ad poenitentiam et bonam operationem voluntariam excitare, sicut status alius ; ergo status perfecte mundum relinquendum, et caetera, est perfectior et mundo utilior quam status praelatorum.

Specialiter etiam est necessarius et utilis statui praelatorum, quod patet ex dictis. Ille status qui directe et per se et maxime est generativus, nutritivus et augmentativus fidei, spei et charitatis, sine quibus nec praelati essent nec bene regerent nec eis obediretur nec subveniretur, nec de eis in aliquo curaretur, summe est necessarius et utilis statui praelatorum. Sed status praedictus est hujusmodi ; ergo, et caetera.

Ex omnibus concludi etiam potest, quod sicut filius patri generanti et plus aliis nutrienti, et ad bonum dirigenti, secundum legem naturae et charitatis superadditae, plus obligatur et tenetur quam patri solum nutrienti et curam de ejus bona conversatione et aliis sibi necessariis habenti, sic tota congregatio fidelium statui priori patris eorum, et consequenter ipsos in fide, spe et charitate generanti, nutrienti et confirmanti plus obligatur et tenetur quam statui praelatorum, solum curam nutritionis et bonae conversationis eorum habenti. Qui autem generatur filius et membrum Ecclesiae, tenetur in necessariis ad salutem praelatis obedire. Verumtamen ille qui tantum cura pater dicitur, remunerationem in bonis temporalibus et honoribus expectat ; unde vel de bonis illorum, quorum curam gerunt, vel de Christi patris principaliter in fide generantis patrimonio, praelati sive curati sunt conducti et sustentari debent ; sed status in fide generantium tanquam veterum patrum, nihil nisi in necessitate exigit ab aliquo filiorum.

Contra praedicta possunt fieri et fiunt multa argumenta, ad quae, ut videtur, potest responderi.

Ad primum, quando arguitur, nullus mittitur nisi a superiori suo, sed secundum apostolum ad Romanos : Quomodo praedicabunt nisi mittantur. Ex isto sequuntur duae conclusiones : Prima, quod status praelatorum mittentium est prior ; secunda, quod nulli possunt in aliquo casu praedicare, nisi a praelatis hoc eis concedatur.

Potest dici, concedo quod nullus mittitur nisi a superiore suo in ecclesiastica hierarchia, cujus Christus est caput et summus hierarcha, unde apostoli post conversionem eorum ad Christum mittebantur a Christo sicut a praelato suo. Quamvis enim Christus, inquantum Deus, dominus erat omnium per creationem, tamen inquantum praelatus ecclesiasticus, in suis subditis praesupponebat fidem ; fides autem de communi lege non habebatur, nisi per Christi praedicationem tunc ; sed incepit Jesus facere, antequam voluit docere ; ergo status praelationis ecclesiasticae in Christo praesupponebat vitam illam praescriptam, quam voluit apostolos tenere, in seipso ; ipse enim, sicut docuit, sic vixit ; mittebatur ergo Christus a Deo tanquam ab omnium domino et suo praelato ; et sic concedo quod tandem est devenire ad praelatum aliquem et dominum, in quo non praesupponebatur praedicta vita ; sed talis est Deus qui est ultra hierarchiam ecclesiasticam.

Ad secundam conclusionem potest dici quod plus est praedicare facto quam verbo tantum. Similiter dicendum est quod in casu, in quo praedicando potest subvenire saluii fidelium vel infidelium, et non est alius qui sciat vel velit, tenetur quilibet qui scit et potest, etiam contradicente quocumque, eis praedicare, et talis mittitur a legislatore legem charitatis instituente.

Ad secundum, quando arguitur, status ille, qui ratione status requirit hominem perfectum, est perfectior illo qui non requirit hominem perfectum ; sed status praelatorum est hujusmodi et non status alius. Probatio minoris : Status praelationis est status exercendae virtutis, alius magis acquirendae virtutis. Potest dici per dicta superius in positione, qualiter requirit hominem perfectum et quare, et quod non requirit nec facit hominem simpliciter perfectum.

Et quando dicitur, alius status non requirit hominem perfectum, sic dico quia talis status, videlicet mundum perfecte contemnentium et poenas acerbas assumentium, est labor et non honor, ideo non ita praeexigit hominem virtuosum, sicut status praelationis, quem consequuntur millia bona temporalia et exhibitio honoris. Dico tamen quod facit hominem magis virtuosum, et virtuosiora opera exercere.

Ad tertium argumentum, quando arguitur, iste est episcopus bonus, ergo est vir perfectus ; sed non arguitur, iste est religiosus bonus, ergo etiam vir perfectus. Primo enim die quando intrat, potest esse religiosus perfectus, sed certum est quod non est perfectus vir. Dicendum, concedo conclusionem primam, loquendo de perfectione communiter, accipiendo perfectionem, ut superius dictum est. Et quando dicitur, non sequitur : est religiosus bonus, ergo vir perfectus, dico quod sequitur ita absolute, sicut de episcopo sequitur : est bonus episcopus, ergo vir perfectus. Ad probationem, dico quod primo die quo intrat, si est religiosus bonus, sequitur absolute quod est vir perfectus. Imo sequitur quod est perfectior episcopo bono tenente solummodo illa, quae sunt de necessitate salutis status sui.

Circa quod intelligendum est quod actus est perfectior habitu ; ergo magis debet dici homo bonus propter actum quam propter habitum, quia homo qui inclinatur ad malum, si faciat bene, dicitur bonus. Similiter licet multum inclinetur ad bonum, si faciat malum, dicitur malus. Tunc arguo sic : Quandocumque aliqui actus sunt simpliciter perfectiores aliis, quicumque aequaliter virtuosus cum alio elicit perfectiores actus, est perfectior alio eliciente actus minus perfectos. Similiter dico de velle, quod velle elicere actus tales perfectius est moraliter quam velle elicere actus imperfectiores. Sed actus essentialiter pertinentes ad statum religiosorum perfecte mundum contemnentium et poenas acerbas voluntarie assumentium, et caetera talia, sunt actus simpliciter perfectiores quam actus praedicandi, baptizandi, confessandi, et caetera, in quibus ab aliis distinguuntur praelati, ut superius probatum est ; ergo illos actus eliciens vel volens elicere est perfeotior eliciente vel volente elicere istos ; sed primo die, quo aliquis intrat rite religionem, elicit tales actus ; ergo, et caetera.

Et est advertendum quod ad sciendum quis actus est perfectior alio, non debemus comparare unum actum ad multos, quia possibile est forte quod plures actus imperfecti, quantum ad meritum, plus valent quam unus actus perfectus, et e contrario unus actus perfectus plusquam mille imperfecti. Sed debemus accipere actus sub gradibus illis, sub quibus de necessitate salutis debet eos elicere episcopus primo die, et actus eosdem vel alios sub gradibus, sub quibus debet eos elicere primo die religiosus ; ut si de novo crearet Deus duos homines habentes omnia quae sunt necessaria ad salutem aequaliter, ponatur tunc quod unus consecretur in episcopum, alius intrat religionem, et quod unusquisque eliciat actus essentialiter statui suo pertinentes sub illis gradibus solummodo, sub quibus debent eos elicere de necessitale salutis.

Ad quartum quando arguitur, mori pro proximo est maximae perfectionis, quia majorem charitatem nemo habet, et caetera ; sed praelati ratione status tenentur mori pro grege.

Jam patet per superius dicta quod quilibet christianus de lege charitatis in eodem casu tenetur mori pro proximo quocumque. Sed in hoc est differentia quod praelatus citius tenetur curare de sibi commissis et pro eis mori, quam pro aliis ; sed alii minus habent curare de illis, postquam aliquis est qui curat, et plus de aliis qui curatorem non habent.

Ad probationem, majorem charitatem, et caetera. Sed non omnes aequalem charitatem habent ; ergo non omnes aequaliter tenentur mori pro proximo. Potest dici uno modo sic, majorem charitatem nemo habet, supple necessariam ad salutem, nemo enim tenetur habere majorem, omnes tamen tenentur habere illam, aliqui autem habent majorem, qui sine tali necessitate exponunt se morti, sicut de Laurentio et multis aliis patet. Sicut illi qui in tempore pacis mundum perfecte contemnunt et poenalem vitam sibi assumunt. Vel potest dici quod ponere animam accipitur ut commune est ad omne momentum moriendi pro proximo, et tunc verum est dicere quod majorem charitatem, et caetera, quia exponere se morti quantumcumque gravi pro proximo, quando potest per aliam viam vel per alium salvari, sicut fecit Christus pro nobis, est actus maximae charitatis.

Ad quintum, quando arguitur, status praelatorum ex institutione ordinatur ad utilitatem proximi, non sic status religiosorum. Potest dici quod status religiosus, praescriptus tanquam pars perfectior et ulihor saluti animarum, fuit a Deo ordinatus et a Christo exemplariter inchoatus et omnibus ad salutem animarum legem Dei humanum sive non humanum (?) missis descriptus et traditus et aliis postea a Spiritu sancto inspiratus.

Ad sextum, quando arguitur, episcopi retinent status apostolorum et sacerdotes septuaginta duorum discipulorum, distinctione 21. In novo testamento, et non fuerunt plures gradus in Ecclesia in principio ; ergo omnes alii sunt adventitii. Potest dici ad antecedens quod verum est, quoniam ad gradum episcopalem et sacerdotalem, vel sicut modo sacerdotes curati, sic tunc septuaginta duo discipuli assumebantur in adjutorium sollicitudinis et curae ab apostolis post conversionem multorum ad fidem, unde aliqui constituti sunt ab apostolis in diversis civitatibus ad regendum conversos ad fidem ; sed non succedunt episcopi et sacerdotes apostolis et septuaginta duobus in vita, quae simpliciter fuit perfectior et mundo utilior.

Et quando dicitur, solum fuerunt duo illi status in Ecclesia in principio, dicendum quod apostoli et discipuli tenuerunt vitam praedictam, ratione cujus magis obtinuerunt nomen apostolorum quam ratione dignitatis. Apostolus dicitur missus, unde usque diem hodiernum illi qui missi sunt ad conversionem infidelium et convertunt eos, dicuntur apostoli eorum, sicut dicitur quod Augustinus fuit apostolus Anglorum. In conversione autem infidelium magis requiritur et principalius vita quam dignitas episcopalis ; ideo talis status non fuit adventitius, sed primus et magis essentialis, imo magis est adventibus status patris nutrientis et curantis quam status patris generantis.

Dico tamen quod uterque status, quos tenuerunt apostoli, essentialiter pertinet ad ecclesiasticam hierarchiam perfectam, sed aliquando secundum magis et minus, quia ante conversionem Imperatorum propter persecutionem multitudo taliter viventium fuit necessaria simpliciter ad infidelium conversionem, et fidelium in fide confirmationem ; sed post conversionem Imperatorum, quando cessabat persecutio et fidelium per totum mundum erat magna multitudo et pullulabant haereses, tunc major fuit necessitas fidelibus sana doctrina quam praescripta vita ; in tali enim casu non solum praelati, sed omnes obligantur qui sciunt docere, scilicet omnes christiani ; tamen tunc in aliquibus fuit praedicta vita, sed in pluribus requirebatur doctrina sana. Sed postquam abundavit multitudo iniquorum infidelium et refriguit charitas christianorum seipsos, voluptates, honores, divitias, delicias, et caetera quae in mundo sunt totaliter diligentium, et nullam, ut apparet, aliam sperantium vitam, necessarium fuit quod sicut in principio Ecclesiae Judaeis, superbis et malis, legem Dei habentibus, legentibus, sed non facientibus, principaliter infidelibus, quodammodo ex consequenti mittebantur non solum duodecim apostoli tunc actualiter vel futuri praelati Ecclesiae, sed in multo majori numero alii discipuli eamdem perfectam vitam tenentes, sed nec forte tempore Christi gradum sacerdotalem habentes ; secundum enim magnos apostolos suos fecit sacerdotes in Coena Domini etnon ante ; sic esset etiam modo et multo magis, quia praelati non tenent nec tenentur tenere illam vitam, quam Apostoli tenuerunt, sine qua tamen, ut superius probatum est, nec fidem in aliquo generare nec fideles ab amore mundi ad amorem vitae futurae, nec peccatores ad poenitentiam, nec imperfectos ad perfectionem possunt excitare, nec caetera multa quae debent populo praedicare, quia illa credant, facio ostendere, cum possint, sed magis oppositum. Ideo dico quod illud dictum debet sic intelligi, quod episcopi tenent locum Apostolorum, et sacerdotes discipulorum, inquantum ipsi christianis populis praesidebant, quod forte fuit post Ascensionem. Tunc videtur quod apostolos praelatos et Petrum principalem constituit, quando post resurrectionem insufflavit et dixit : Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata, et caetera, Joannis 20. et 21. Tertio dixit Petro asserenti dilectionem : Pasce oves meas ; sed quod tunc concessit, ante eis promisit. Isti autem auctoritatem habentes postea super populum ad fidem conversum episcopos et sacerdotes constituerunt, quia ipsi tantae multitudini sufficere non potuerunt, sed religiosi dicti succedunt discipulis, non praelatis, et tamen a Christo, ut dictum est, missis, eamdem cum apostolis perfectam observantibus vitam.

Ad septimum, de omni statu religiosorum possunt assumi ad statum episcopalem ; sed assumptio est ad statum superiorem. Dicendum, sicut dicit Philosophus Primo Ethicorum, felicitas cum minimo bono sibi addito est magis appetenda quam sola felicitas per se ; unde totum compositum est magis bonum quam una pars. Sic dico in proposito, status episcopalis, cum sit bonus, non includens aliquid repugnans statui religioso perfecto, ideo adjunctus illi totum est magis bonum, ideo est quod religiosus potest fieri episcopus ; sic enim fuit beatus Petrus.

Sed si arguitur, sic dimiltendo statum priorem, potest assumi ad gradum episcopalem ; ergo est perfectior, quia licitum non est dimittere statum perfectiorem et assumere imperfectiorem. Dicendum quod ille qui vitam vovit, quam tenuerunt perfecti viri apostolici, non potest illam vitam deserere, et sola illa quae statui episcopali sunt essentialia nec quae stant cum statu illo tenere.

Dices, additis quibusdam perfectionibus statui episcopali, sicut est in praesenti, licite possunt, et de facto fiunt episcopi, sola illa tenentes et facientes quae et saeculares alii ad gradum consimilem assumpti. Dicendum quod multi decipiuntur ex modo isto arguendi, accipere statum episcopalem est bonum et licitum ; ergo accipere et tenere quidquid stat cum gradu episcopali est bonum, quiabonum bono non repugnat. Iste modus si fiat in forma et arguatur ad populum, major est lalsa, sic arguendo : Omne quod est licitum alicui, quidquid stat cum illo, est licitum eidem ; sed status episcopalis est licitus tali ; ergo quidquid stat cum illo, est licitum eidem ; sed status episcopalis est licitus tali ; ergo quidquid stat cum statu episcopali, est licitum tali statui.

Instatur accipiendo eamdem majorem cum ista minore, uti rebus est licitum omni statui religiosorum ; ergo quidquid stat cum illo est licitum omni religioso ; sed habere in proprio stat cum uti re ; ergo habere in proprio est licitum omni religioso ; unde istud quod est licitum de se, ratione tamen voti potest esse illicitum. Ideo dico quod licet status episcopalis sit tali statui licitus, non tamen sic tenere, sicut tenet eum quicumque bonus episcopus, quia ratione voti tenetur ad perfectum mundi contemptum et ad poenas acerbas manifeste sustinendas et ad caetera quae sunt simpliciter perfectiora quam eoru m opposita, quae stant cum statu episcopali ; ideo, et caetera. Sed tamen quia istud apud multos etiam sapientes non est notum, nec forte sufficienter ad hoc declaratum est esse illicitum, idcirco non imputabitur prioribus in peccatum. Scio tamen tales promotiones religiosorum multis tam saecularibus quam quibuscumque aliis generalius esse in scandalum et excitationes ad remissius vivendum. Unde sicut Apostoli in principio, quando non erant viri sufficientes boni et prudentes, res eis apportatas distribuebant, secundum quod unicuique opus erat, tamen postea crescente perfectione in aliis, ipsos super hoc opus constituerunt ipsi, et orationi et ministerio verbi instantes erant, sicut apparet Actibus 20 ; sic modo, cum sint satis sufficientes multi clerici et valentes et volentes bona ecclesiastica bene dispensare et elargiri, nullo modo a viris perfectis talis dispensatio debet acceptari.

Ad octavum, quando arguitur, status qui est ad regimen totius Ecclesiae est magis perfectus, quam ille qui solum ordinatur per se ad regimen privatae personae ; sed status praelatorum ordinatur ad regimen totius Ecclesiae, sed status religiosorum tantum privatae personae ; ergo, et caetera. Dicendum quod ille status qui est ad regimen totius universi, de bona conversatione ordinando, statuendo et praecipiendo, sed non ratione vitae perfectae mundum ad praedicta movendo, est imperfectior illo statu, qui est ad bonum regimen universi ratione vitae perfectae. Sed status modo praedictus, scilicet status religionis, est ordinatus ad bonum regimen universi ratione vitae perfectae ; ergo status praelatorum est imperfectior statu illo.

Probatio majoris, majoris perfectionis est ad aequale bonum et magis movere opere quam sermone. Minor patet per superius dicta, ubi probatur sufficienter quod vita praelatorum, quam tenentur de necessitate salutis tenere, non sufficit ostendere quod ipsi credunt quod sit alia vita quam ista, et caetera multa. Ad minorem dicendum quod ipsa est falsa, quia talis status praedictus ordinatur per se et directe ad salutem tam fidelium quam infidelium.

Dicitur, aliquis potest tenere illum statum et nunquam exire domum, praedicare, nec talia extrinsecus ad mundum exercere. Similiter potest solum intendere salutem animae suae, quando intrat religionem illam. Dicendum quod idem potest argui de statu episcopali, aliquis est episcopus in statu salvandorum, qui nunquam episcopatum suum intravit vel raro, et cito recessit, nunquam nec ibi nec alicui praedicavit. Similiter qui nunquam intendit talia opera exercere, nisi contingeret casus quod immineret necessitas quod oporteret de necessitate, nullo alio volente vel potente eis subvenire, in quo casu teneretur quicumque alius non episcopus. In talibus duobus, videlicet episcopo et religioso, non est aequalis perfectio, si uterque faciat illa et sola illa quae de necessitate salutis tenetur operari.

Et est intelligendum propter argumentum, quod quandocumque aliqui actus, quantum est ex parte actus, sunt generativi et motivi ad fidem et ad fidei firmitatem et ad poenitentiam, ad perfectionem et quasi ad omnem bonam operatio nem, status ad quem pertinent per se et directe tales actus, est status generativus et confirmativus fidei, motivus ad perfectionem et ad omnem bonam operationem essentialiter et per se. Sed contemptus omnium cum sola acceptatione usus rerum necessariarum pro praesenti vel imminente, ex mendicitate vel labore vel de oblatis vivere, et per consequens inter homines conversari, poenalem vitam mundo manifestam voluntarie assumere, alterius voluntati in iis quae non sunt contra legem Dei se subdere, a parentibus, amicis et patria recedere. multas tribulationes et magnas inhonorationes propter Deum sustinere, multum orare, et caetera, sunt actus, qui quantum est ex parte actus, sunt motivi ad operationes praedictas ; ergo status, ad quem pertinent per se et directe tales actus, est per se et directe generativus et confirmativus fidelium et motivus ad omne bonum perfectum. Et sicut videmus quod, quia actus matrimonialis carnalis per se et directe, quantum est ex parte actus, est generativus, quamvis aliquando non sequatur effectus, vel fiat sola intentione delectandi vel reddendi debitum, vel quacumque alia intentione fiat, ille qui est in statu matrimoniali est in statu generativo. Sic dico in proposito, quacumque intentione homo intraret talem statum, cui competunt essentialiter praedicti actus, et si nunquam converteret infidelem, nec plus firmaret fidelem, nec moveret aliquem ad bonum, quod forte non potest contingere, si rite intret, nihilominus tamen esset in statu generativo et ad bonum motivo.

Dicendum ergo quod praedictus status et ex ordinatione divina et ex sui natura, est institutus ad bonum regimen universi ; talis enim status ad regimen Ecclesiae infideles ad conversionem adducit, et fideles ad obediendum ex charitate inducit, peccatores ad confessionem et poenitentiam deducit, imperfectos ad perfectionem perducit, et perfectos in sua perfectione ad finem conducit, et caetera multa ad salutem animarum omnium et ad bonum regimen Ecclesiae facit.

Similiter dici potest quod quicumque perfectiores et in se difficiliores actus exercet propter Deum, quantumcumque in occulto, plus meretur, quam alius exercens actus minus difficiles et in se et sibi, quantumcumque sint utiles proximis, sicut inferius patebit.

Ad nonum, quando arguitur, Papa scribit episcopis sicut fratribus suis, et sunt collaterales ; sed non scribit aliquibus religiosis sic, sed sicut filiis, quod non esset, nisi essent in gradu magis meritorio et digniori. Dici potest quod argumentum non concludit, quia Cardinales, quorum aliqui tantum sunt Diaconi, aliqui Presbyteri, vocat fratres, quando dicit de assensu fratrum nostrorum ; eisdem tamen Cardinalibus scribit sicut filiis, ut patet per exempla de electione et electi potestate bonae memoriae.

Item episcopi fiunt aliquando presbyteri Cardinales, quibus tunc scribit ut filiis. Ideo intelligendum quod dominus Papa, sicut superius dictum est, Christi vicarius est, non solum inquantum fit Ecclesiae praelatus, sed inquantum totius mundi, tam fidelium quam infidelium, dominus ; et ideo terras infidelium et bona eorum potest christianis, sicut sibi placet, concedere, et de omnibus ad eos, sicut faceret vicarius unius regis de terris et bonis eorum, qui fidelitatem et servitium et honorem, quae regi debuerunt, reddere noluerunt, et Papae ut sic nullus est aequalis nec similis ; ipse enim ut sic unus est et singularis, nulli debet scribere ut fratri tanquam sibi pari. Et quia secundum Philosophum 2. Physicorum, causa consulens debet reduci ad causam efficientem principalem, et omnes Cardinales ad hoc sunt ordinati et nominati Cardinales, ut quorum consilio Papa, inquantum Christi vicarius, de universo ordinet ad Dei honorem et ad salutem animarum, idcirco omnes Cardinales debent reduci ad statum vicarii Christi, et quia tantum sunt ibi per reductionem, non sunt multi vicarii, sed unus tantum, et quia sic est,

vocat eos fratres suos ; Papa autem, inquantum episcopus, et sic tantum super fideles praelatus constitutus ratione episcopalis dignitatis, quam episcopi habentet exercent, scribit eis ut fratribus, et presbyteris, Diaconibus, Cardinalibus ut sic tanquam filiis, quia ut sic inferiores sunt episcopis. Non enim debet intelligi quod eis scribat sicut fratribus, quia praelati sunt, eadem ratione scriberet aliis conformiter. Ideo dico quod hoc solum est propter dignitatem ordinis, in quo quilibet episcopus est Papae aequalis, secundum quod consideratur ut episcopus.

Ad argumentum ergo concedo quod sunt in gradu ordinis digniori, sed non in gradu bene conversandi perfectiori et nobiliori, penes quos magis attenditur meritum quam penes ordinis quemcumque gradum ; status ergo papalis vel episcopalis ut sic, est statu alio dignior in ratione ordinis, est tamen minus perfectus in gradu meritoriae conversationis. Ex istis nihil potest concludi de Papa, inquantum est Christi vicarius unus perfectus universalis.

Ad decimum, quod est contra istud quod perfectionis est non habere dominium rerum, sed tantum usum. Quando arguitur, si privatio esset bona, ut non habere etiam in communi, ergo major privatio magis bona, ergo nec habere usum. Dicendum quod forma non valet dominatori gymnasiorum 1. Ethicorum, capitulo 5. non comedere bovem est bonum, ergo nihil comedere est bonum. Similiter non sequitur, privatio aliqua est bona, ut privatio alicujus vitii vel inclinationis ad vitium per inclinationem acquisitam vel infusam ad oppositum ; ergo omnis privatio est bona, et per consequens privatio omnium virtutum. Ideo sic debet argui : Non habere in communi est bonum, ergo nihil habere in communi est bonum, et hoc est verum. Quod probo sic : Privatio superflui ad pertranseundum vitam istam sicut peregrinationem est bona ; sed carentia dominii rerum universalium est privatio solummodo superflui ad pertranseundum vitam istam tanquam peregrinationem ; ergo carentia dominii est bona. Major patet. Probatio minoris : Solus usus sufficit homini etiam ad bene vivendum.

Ad undecimum, quando arguitur, si privatio faceret ad perfectionem, ergo habere ad imperfectionem ; et sic nullus habens bona in communi esset perfectus, ergo nec Papa, inquantum Christi vicarius, cum ut sic sit dominus omnium. Dicendum quod habere dominium est imperfectionis. Et concedo quod nullus habens dominium rerum temporalium, respectu illarum est perfectus, in aliis poterit perfectionem simpliciter habere. Et quando infertur quod tunc Christi vicarius, in quantum vicarius, et caetera, diei potest quod nullus haeres dicitur vicarius patris sui, vel emens sibi terram vel cui donatur vel qui eligitur in regem vel principem vel dominum post alium, non dicuntur vicarii aliorum de ratione ; ergo vicarii est quod sine dominio vices gerat domini ; vicarius igitur Christi in rebus temporalibus et aliis dispensandis sine dominio vices gerit Christi.

Dicitur, si carentia dominii est bona, ergo dominium est malum. Dicendum est quod privatio illa, quae ideo dicitur bona, quia cum positivo quod ponit signat privationem imperfectionis, illud quod sibi opponitur dicitur malum, solum quia bonum imperfectum, sicut innaluralitas cum positivo quod ponit in divinis signat privationem imperfectionis ut materialitatis, quae quidem perfectio est imperfecta ; modo carentia dominii privat cum positivo quod ponit dominium, quod est quoddam bonum diminutum ; ideo dominium non dicitur malum nisi quia bonum diminutum. Dico ergo quod quia carentia dominii est bona modo praedicto, et dominium dicetur malum solum quia bonum imperfectum, qui ergo retinet dominium, cum sit bonum diminutum et peregrinanti superfluum, perfectam virtutem non habet respectu bonorum temporalium, quantumcumque bene dispenset ea, cum semper aliquid superfluum retineat a perfecte peregrinante resecandum.

Ad duodecimum, quando arguitur, tunc occasione talium religiosorum Papa esset imperfectus, patet quod non, quia occasione eorum nullarum rerum habet dominium, sed vicem gerens Christi omnem habet dispensationem.

Ad tertium decimum, si tales non possunt nec volunt habere dominium, nec dans sibi retinet, nec Papa habet, ergo res talibus datas quisque capere posset qui vellet. Dicendum loquendo de rebus talibus, respectu quarum dans non habet superiorem dominum, quia sic est propositum. Tunc dico quod si renuntiet dominio talium, de necessitate cedet in dominium Christi immediate, et per consequens ejus dispensatio solum pertinet immediate ad ejus vicarium, et sic nulli alteri licitum est eas accipere nec auferre, et non potest Papa manens Papa tali potestati renuntiare.

Ad decimum quartum, nulla perfectio unius dependet ex voluntate alterius, sed ex voluntate alterius est quod velit tibi dare dominium vel non, vel usum sine dominio. Dicendum quod me acceptare usum sine dominio est solum in potestate mea ; unde sive alius velit dare usum sine dominio vel non, semper in potestate mea est acceptare usum sine dominio vel non.

Ad decimum quintum, quando arguitur, periculosum est et non virtuosum sic renuntiare, quia potest contingere quod nullus vult tibi dare vel concedere usum sine dominio. Dicendum quod quia de lege naturae omnia sunt communia in tempore extremae necessitatis, possum, contradicente quocumque, necessariarum rerum accipere usum sine dominio.

Dicitur, pono quod non posses capere, nisi alius vellet tibi concedere, et nollet concedere nisi cum dominio. Dicendum quod hoc dato quod in tali casu citius deberet exponere se morti quam accipere rem cum dominio, tamen ex hoc non sequitur quod est status periculosus et illicitus. Exemplum, quamvis habere virum sit omni mulieri licitum, tamen post votum castitatis citius debet mori quam permittatur se seduci, et tamen votum castitatis est meritorium et bonum. Similiter quae conjunguntur uni viro, citius debent mori quam ab altero cognosci, qui casus multo frequentius contingunt quam casus de recipiendo dominio, et tamen status matrimonialis non est malus, nec status dicitur illicitus et periculosus.

Aliter etiam potest dici, sicut dictum est, dominio est renuntiandum a viris perfectis, mundo isto tanquam advenae et peregrini utentibus, quia ad vitam istam sic pertranseundam est superfluum. Sed in casu extremae necessitatis qui positus est ratione malitiae aliorum, dominium rerum necessariarum ad vitam non estsuperfluum,perconsequens in tali casu est acceptandum, unde virtus est ad resecandum illud quod est superfluum pro tempore pro quo est superfluum, et non pro tempore pro quo omnino ponitur necessarium. Aliquid enim pro uno tempore homini temperato est superfluum et abjiciendum, quod tamen alio tempore non est superfluum, sed illo omnino est utendum.

Tertia responsio, quod in casu oblata re et non nisi cum dominio, acceptabo eam, in conscientia mea resecans conditionem illicitam et inhonestam mihi, et tenens usum qui est licitus, non facio fraudem offerenti, quia in casu argumenti, scilicet extremae necessitatis, res mea est quoad usum, sicut sua, licet potentior aliquis injuste illam a me detineat, nisi illam cum conditione mala accipiam.

Ad decimum sextum, quando arguitur, nullus usus virtutum est in aliena potestate ; sed uti rebus sine dominio est in aliena potestate, quia in potestate sua est concedere usum sine dominio ; ergo, et caetera. Dicendum quod exercere actus fortitudinis nullus fortis potest, si non sit aliquis malus, et fortitudo est perfecta virtus. Similiter idem argumentum potest fieri de temperantia illius qui non habet bona temporalia. Dico ergo quod virtutis est bene uti cum habuerit materiam.

Dicitur, virtus non acquiritur nisi ex actibus. Sed multi sunt in tali statu, qui prius magna non habuerunt ; ergo nec magna dare vel relinquere poterunt. Dicendum quod quicumque de rebus sibi necessariis omnino relinquit dominium, relinqueret et rerum superfluarum, quia quanto aliqua magis sunt necessaria ad vitam corporalem sustentandam quam alia, tanto naturaliter magis diligimus illa, quia sunt quasi pertinentia ad vitam corporalem intranee. Sed quicumque bonus in tali religione de rebus necessariis omnino relinquit dominium ; ergo quilibet talis relinqueret dominium etiam omnium superfluorum.

Dico ergo ad argumentum quod quilibet illorum exercet actus, per quos acquirit sibi virtutes circa res istas extrinsecas sub perfectissimo gradu ; nullus enim est qui non habuerit vel cui oblatum non fuerit aliquid vel habere potuerit aliquod necessarium sustentationi corporali, tunc quando intrat, quorum dominio tunc perfecte renuntiat, et per consequens dominio omnium superfluorum.

Ad decimum octavum, quando arguitur, bonitas et perfectio actus tantum est ex bonitate et perfectione objecti. Sed hic objectum est privatio dominii in proprio et in communi. Dicendum quod objectum hujusmodi virtutis est bonum temporale corporale utile humanae vitae, et sicut actus temperantiae gustus est tantum comedere cum exclusione superflui et diminuti, quae sunt extrema vitiosa, sic uti rebus temporalibus corporalibus cum exclusione extremorum suorum est actus talis habitus, quem communi nomine vocamus paupertatem.

Et quod habitus, cui debet correspondere talis actus, sit virtus heroica, probatio : Habitus bonus, qui constituit habentem ultra communem modum virtuosorum hominum, est virtus heroica et divina ; sed paupertas qua homo vult uti vel utitur rebus sine dominio, constituit hominem ultra communem modum hominum virtuosorum ; ergo, et caetera.

Item extrema talis habitus constituunt hominem malum ultra communem malitiam hominum, quia facit eos bestiales ; ergo medium virtuosum reddet habentem bonum ultra communem modum hominum virtuosorum. Probatio antecedentis : Velle habere omnium rerum temporalium corporalium humanae vitae utilium dominium et usum, et nullarum rerum corporalium talium neque usum neque dominium, sunt duo extrema in humana vita. Medium istorum est duplex, unum nullarum rerum velle habere usum, sed tantum dominium, illud non est virtuosum, sed contra rationem ; aliud autem est nullarum rerum velle habere dominium, sed tantum usum, istud est bonum.

Quod autem circa usum et dominium rerum temporalium possit esse virtus, probatio : Circa quae contingit errare et bene se habere, contingit dirigi ; sed circa usum et dominium rerum temporalium contingit errare et bene se habere ; talium est ergo dirigi ; virtus autem, qua homo se habet ad tales res, modo communi humano dicitur virtus humana ; si autem sit supra modum humanum, dicitur virtus heroica sive divina. Probo consequens : Si extrema alicujus medii virtuosi sint bestialia, ipsum medium erit heroicum. Sicut extrema mala malitia humana habent medium virtuosum eis correspondens, virtutem contrariam communem, sic se debent habere extrema bestialia ad medium virtuosum eis correspondens, quod requirunt illud esse virtutem heroicam.

Ad formam ergo argumenti dico quod objectum formale hujus virtutis non est magis privatio, quam cujuscumque virtutis quae consistit in medio duarum malitiarum ; objectum autem est res temporalis corporalis utilis humanae vitae ; actus autem hujus virtutis, quae dicitur heroica virtus, est usus rerum necessariarum pro praesenti necessitate vel imminente sine dominio.

Talium pauperum, etiam dum hic vivunt, est regnum coelorum. Quia solventis pro re aliqua, quantum potest venditor exigere, estres ipsa vere sua, et non restat nisi quod ponatur in possessione. Sed renuntians sic omnibus propter regnum coelorum, quod solo usu necessariorum pro praesenti vel imminente necessitate est contentus, est in statu solventis pro regno coelorum,

quantum potest Deus ab eo exigere ; pauperum ergo sic perfecte renuntiantium vere est regnum coelorum et, dissoluto corpore impediente, statim ponentur in possessione. Qui ergo alias virtutes tenent, sed propter justitiam persecutionem non patiuntur, nec praedicto modo omnibus renuntiant, ex liberalitate divina dabitur regnum coelorum, sed illud non possunt vindicare tanquam suum, quia non solvunt quantum possunt, quod solum est condignum pretium regni coelorum. Istud est margarita pretiosa, thesaurus in agro absconditus, pro quibus emendis omnia sunt vendenda, et per consequens in dominio et in potestate alterius omnia transferenda.

Est autem advertendum, quia non potest homo actualiter persecutionem pati propter justitiam, nisi alius velit justitiam impugnare, quod solum est in sua libera potestate, et voluit Deus quod in nostra esset potestate, regnum coelorum nostrum facere, et cum sit summum bonum, rationale est ut quantum potest homo faciat ut solvat justum pretium, quod nullus facit, qui alicujus rei sibi retinet dominium, nec qui plus quam pro necessitate praesenti vel imminenti congregat in futurum. Convenienter autem dicunt sancti quod in octava beatitudine sit redintegratio ad caput, et non sunt nisi septem, quia praedicti pauperes et non nullis (?)qui dicuntur de domo Dei, vilipensi et abjecti, et taliter ab ipsis descripti et propalati, ut omnis qui animam.conviciis et corpus per subtractionem in necessariis interficit, arbitretur se obsequium praestare Deo. Sed ab ipsa Veritate dictum est : Non est discipulus supra magistrum ;si me persecuti sunt, et vos persequentur. Et alibi : Beati eritis, cum vos oderint homines et persecuti vos fuerint et dixerint omne malum adversum vos mentientes, et caetera. Tales etiam pauperes judicabunt mundum. Nullus enim super illa re, de qua tenetur rationem reddere, debet judex esse. Sed habens alicujus rei dominium, et quicumque congregat in futurum, quia ultra necessitatem suam habet superfluum, quod aliis potest largiri, et in casu obligatur de necessitate salutis, tenetur rationem reddere ; igitur, et caetera ; juste ergo promittitur quod vos qui reliquistis omnia et secuti estis me, sedebitis.

Ad decimum nonum, quando arguitur, dominium per se ordinatur ad usum ; rectus ordo exigit ut qui vult habere usum, habeat et dominium. Dicendum quod magis sequitur quod qui vult habere dominium, vult habere usum, sed non e contrario ; non enim, si volo consequens, sequitur quod debeo velle antecedens tale, sine quo convenientius et perfectius potest haberi consequens, ut si volo sanitatem, debeo velle bibere potionem amaram, quando illam possum habere per levem motionem corporalem.

Ad vigesimum, quando arguitur, vivere de labore corporali est perfectissimum ; sed hoc jus dominii acquiritur jure. Dicendum quod homo potest laborare pro solo usu necessariorum habendo sine dominio. Dico ergo quod habere jus non necessario sequitur rem acquisitam per laborem, sed possunt ab invicem separari. De antecedente dico quod simpliciter non est perfectio, sed solum in casu, unde nec Christus modum illum tenuit, nec docuit, nec aliquis apostolorum praeter Paulum in casu exercuit talem laborem. Unde non solum laborem manuum, sed nec dispensationem rerum temporalium pedibus eorum apportatarum, postquam erant alii qui facere hoc possent, exercere voluerunt, sed tantum dederunt se orationi et ministerio verbi Dei, qui tamen tunc sapientiam sine eorum studio habuerunt infusam, quam tamen nullus habet modo nisi cum magno studio acquisitam. Similiter nullus unquam Philosophorum talem vitam tanquam perfectam exercuit nec docuit. Et quod talis vita non est perfecta, rationes, quas ad praesens dimitto, manifeste probant et convincunt. Similiter inter monachos quorum multi, quia rudes erant et laici, manibus laborabant, qui autem perfectius vixerunt, corporaliter sic non laboraverunt. Sicut patet volenti respicere vitas illorum et congregationes sic laborantium, quia non habuerunt sapientiam, frequenter in errores et in alia peccata inciderunt, et ad oculum patet, totaliter perierunt.

Ad vigesimum primum, quando arguitur, quomodo utuntur re, quo usu res consumitur, non consequendo dominium, difficile est videre, cum res tales non sint eis datae, quia non sunt capaces nec mutuatae, cum non tenentur solvere, nec commodatae nec locatae, cum per usum consumuntur. Dicendum quod quando usus est talis actio quod convertit rem in,aliam substantiam, cujus concedens usum non est dominus, talis usus facit rem dominii desinem esse. Dico ergo quod, sicut cibaria coram invitato ad prandium apportata non sunt data ei, nec mutuata, nec locata vel commodata, sed ut comedendo illa sibi incorporet ad vitae sustentationem, et quando sic incorporantur, unum faciunt cum corpore comedentis, non amplius manet dominium apud invitantem, sed apud illum qui est dominus corporis comedentis ; sic in proposito, et istud non est difficile videre.

Ad vigesimum secundum, quando arguitur : Christus rerum concessarum sibi et suis verus dominus fuit, sic vestimentorum Petri et aliorum Apostolorum ; similiter loculos ad recipiendam pecuniam pro vitae necessariis habuit, et tamen perfectissimus in vita fuit. Dicendum quod sicut Christus non potuit facere se non Deum, ita respectu rerum concessarum sibi ab illis, qui in illis non habuerint superiorem dominum, non potuit non esse immediatus dominus. Non sic beatus Petrus, sed sine dominio omnium rerum apostolis concessarum post Ascensionem Domini dispensationem habuit, quia Christi perfectus vicarius fuit ; unde certe Christus veniens in mundum in propria venit, tamen quasi non dominus cibariis alienis vescebatur, et quasi peregrinus et advena in mundo conversabatur.

De loculis potest dici quod non est verisimile quod ille qui caepit facere et docere, quod ille loculos haberet, et tamen hoc aliis inhiberet, et quod discipulis esurientibus et confricantibus spicas et comedentibus, pecuniam pro aliis cibariis non tradidisset ; unde, ut patet in evangelio, mulieres aliique ministrabant sibi de facultatibus suis, et quia non semper cum eis erat, nec forte sustentationi omnium sufficiebant, non jussus, sed avaritia ductus, ille Judas Scariotis sub colore necessariae sustentationis Christi et discipulorum ejus providebat sibi loculos ad recipiendum illa, quae Christo pro necessitatibus suis et suorum offerebantur, quod erat in tali casu licitum. De nullo autem alio legitur quod habuerit loculos, sed tantum forte tunc pro portandis necessariis ad praeparanda Pascha habuit aliquis peram et alius sacculum. Quod patet, quia post Coenam dicit Christus : Et nunc qui habet sacculum tollat, similiter et peram, et qui non habet vendat tunicam suam et emat gladium. Si enim in sacculis habuissent pecuniam, non fuit ita avarus Christus moriturus in proximo, quod habentibus tunicas vix ad sufficientiam vel forte nisi unam, diceret quod venderent eam et emerent gladium. Nec videtur inconveniens aliquod sentire quod tunc Joannes evangelista, qui caeteris carior erat, vendidit tunicam suam, et emit gladium vel commutavit pro gladio, cum de eo postea dicatur quod vestitus erat sindone super nudo, cum tunc erat tempus valde frigidum. Si enim tunicam habuisset, in tanto frigore ea vestitus fuisset.

De eo quod dicitur, quod Christus loculos habuit, dico quod hoc dicitur, quia pro tempore necessitatis Judam habere loculos permisit. Sed certe ille, quia fur erat, pro quibuscumque oblatis et pro tempore necessitatis illos retinebat, et sic cum loculis suis profecit quod Christum filium Dei et dominum suum scilicet vendidit, et tandem laqueo se suspendit.

Ad vigesimum tertium, quando arguitur, non habere in communi dominium solum est bonum propter fragilitatem naturae corruptae, quae magis afficitur ad proprium quam ad alienum. Dicendum quod ex hoc non sequitur quin sit modo simpliciter bonum, quia nisi fuisset peccatum, nullus castitatem virginalem forte tenuisset, et tamen castitas virginalis tam a Christo quam ab omnibus commendatur ut bonum per se et magnum et laudabile.

Aliter potest dici quod assumunt falsum, quia si omnes essent sine alia inclinatione ad malum, perfectius foret solum habere usum quam cum usu dominium, cum hoc sit superfluum ad vitam istam pertranseundam.

Ad vigesimum quartum, quando arguitur, modus quo praelati Ecclesiae recipiunt a subditis suis est modus perfectissimus ; sed ipsi recipiunt rem cum dominio, quia operans juste recipit rem cum dominio pro labore suo. Dicendum quod falsum assumitur, quia aliqui religiosi magis juste recipiunt temporalia unde vivunt, quam praelati, quia praelati nutriunt in fide, illi sicut veri patres generant. Nec requiritur quod modus illorum recipiendi sit perfectissimus, cum ipsi non sint perfectissimi secundum statum suum, cum tantum sint ut tutores et patres nutritores, patrimonio Christi patris per evangelium principaliter generantis producli. Alii, qui citra Christum statum habent patrum generantium et ad omnem perfectionem moventium, perfectius ab eis recipiunt, quia, sicut veri patres, solum in tempore necessitatis, quominus possunt, et per consequens sine dominio, tanquam a filiis libere non coacte dantibus, necessaria accipere volunt.

Ad vigesimum quintum, quando arguitur, ille status qui circa temporalia est magis sollicitus, est minus perfectus minus sollicito ; sed status praedicatorum pauperum est hujusmodi, quia omni die oportet circa vicium sollicitum esse, et frequenter de villa in villam et de domo in domum transire. Dicendum quod minor est falsa, quod probo sic : Christus monens discipulos suos, scilicet ne essent solliciti circa victum et vestitum, arguit sic : Pater vester coelestis pascit volatilia coeli, et vescit lilia agri sine eorum sollicitudine ; ergo et vos pascet et vestiet, si servientis sibi sine vestra sollicitudine, probat, quoniam nonne vos magis pluris estis illis, id est, majoris reputationis apud Deum. Probat antecedens : Respicite volatilia coeli quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea, et Pater vester coelestis pascit illa: certum autem estquod omni die vadunt de loco ad locum, et aliquando de villa in villam, et de patria in patriam ad quaerendum victum ; ergo sollicitudo, quam prohibuit Christus discipulis, fuit seminare, metere et congregare pro futura necessitate, et non quotidie victum quaerere, de loco ad locum transires nam et ille sic vixit, et modum talem apostolis tradidit, cum dixit : Nolite portare sacculum, et caetera, neque panem, neque in zonis aes, et tamen misit eos praedicare regnum Dei, de quibus sequitur post : Egressi autem circuibant per castella, evangelizantes et curantes ubique, quod modo faciunt qui facto et verbo praedicant, et peccatores ad poenitentiam, et imperfectos ad perfectionem ducunt.

Item sicut de re, quae non est in potestate sua, nullus vult consiliari, sic nec sollicitari ; sed aliquando aliquid talibus pauperibus concedere, vel eos recipere, et caetera talia, non sunt in potestate illorum pauperum ; ergo de talibus sicut non consiliantur, sic nec sollicitantur ; possunt ergo non sollicitati ubicumque et omni tempore quaerere regnum Dei ; sed seminare, metere et congregare, et caetera talia, sunt in praelatorum potestate, et de se requirunt sollicitationem magnam.

Ad vigesimum sextum, quando arguitur, tales qui renuntiant dominio, quia superfluum, renuntiare deberent et usui, si possent ; ergo multo parcius quam alii rebus temporalibus uti debent. Illud confirmatur, quia naturaliter minus afficitur homo ad aliena quam ad propria. Similiter quia dominium ordinatur ad usum ; qui renuntiat dominio, debet contentus esse usu parco.

Dicendum est quod sicut habens dominium potest rebus uti, quando sibi placet, sic per oppositum, qui nullius rei dominium habet, non potest uti etiam necessariis quandocumque indiget. Frequenter ergo ita parce vivunt, aliquando nihil habendo, sicut patet frequenter per mundum transeuntibus, aliquando parum ita, quod citra necessitatem, ut patet tam de itinerantibus et in domibus commorantibus, ideo rationabile est, ut quando Deus copiam rerum ad victum pertinentium eis ministraverit, abundantius accipere. Si enim semper parce viverent, cum aliquando nihil citra necessitatem habeant, nec indigentiae subvenire possunt, si vellent, sicut illi qui dominium et possessionem multarum rerum habent, cito deficerent ; unde convenienter ordinat Deus ut aliquando abundanter habeant ne deficiant, sed non semper ne aliqui qui in mundo minus habere videbantur, propter talia judicentur sequi Christum.

Ad confirmationem dico quod quia minus afficitur homo ad aliena quam ad propria, sequitur quod super status omnes de rebus temporalibus minor est eis cura.

Ad secundam confirmationem dico quod habere dominium est aliquando antecedens ad usum, ideo non sequitur a destructione antecedentis destructio consequentis, ut si nolo esse asinus, quod debeo nolle esse alius. Sic non sequitur, renuntio dominio rerum, ergo deberem renuntiare usui, si possem. Concedo tamen quod si usus esset ita quid notum esse superfluum vitae humanae, sicut habere dominium, quod virtutis esset usui renuntiare ; sed certe quicumque qualitercumque nutritus potest vitam istam peragere absque alicujus rei dominio ; sed diversimode complexionati et nutriti, pluribus vel paucioribus, delicatis vel aliis indigent alimentis, nec possibile est scire in particulari de omnibus quis quali et quanto indiget alimento ; ideo nisi homines notabiliter et frequenter excedant, in talibus non poterimus aliquos judicare ; istam autem vitam aliquando in abundantia, aliquando in defectu et in penuria, tenuerunt tam Christus quam omnes apostoli ejus.

Ad vigesimum septimum, quando sic dicitur, si quaeratur quis status perfectius se habet respectu rerum temporalium, magis est concedendum in usu voluntario quam in possessione ; et ideo ille qui perfectiori modo utitur bonis temporalibus, sive multa sive pauca habeat, perfectior est respectu talium bonorum, et hoc maxime, si parce sibi et largiter aliis, quam si dominium non habendo ad superfluitatem utatur.

Dicendum quod supponendum est quod omnes status sint utentes rebus temporalibus sine peccato mortali. Et tunc ad quaestionem dicendum quod perfectior status respectu temporalium attendendus est in usu sine possessione, ut superius probatum est, et impossibile est quod ille qui habet usum cum possessione, aeque perfecte utatur rebus temporalibus, sicut ille qui tantum vult habere usum, sive pluribus sive paucioribus sine peccato utatur. Probo : Ille status qui ratione status minus afficitur ad temporalia, et minorem circa ea habet sollicitudinem, est perfectior alio ; sed status nolentium habere dominium, sed solum usum, est hujusmodi, quod minus ad temporalia afficitur naturaliter. Etiam secundum eos super minorem habet circa ea sollicitudinem, hoc sequitur ex jam dictis. Similiter circa eventus talium, quae solum sunt in potestate alterius, et non sua, sicut nec multum meditari, sicut nullus vult consiliari. Ergo talis status est perfectior statu habente dominium.

Item illa virtus qua disponitur homo ad bene se habendum circa temporalia tam tempore adversitatis quam prosperitatis, est perfectior alia virtute quae sic non disponit ; sed virtus paupertatis, quae tantum vult habere usum sine dominio, est talis virtus qua disponitur homo ad bene se habendum circa temporalia tam tempore adversitatis quam prosperitatis, et nulla virtus, quae vult retinere dominium, sic disponit hominem ; ergo virtus paupertatis est perfectior quacumque alia circa temporalia bona. Major de se patet. Probatio minoris, primo quantum ad primam partem, paupertas praedicta, qua vult homo ut dominium rerum sit apud aliquos, et non apud se, necessario disponit ipsum ad patienter sustinendum, si nihil velint sibi dare vel parum, quia talis virtus vult aliquos esse ordinatores et dominos.

Item magis patienter et modeste sufferuntur tristia provenientia ex illis quae libere volumus esse et ex virtute, quam si sic non evenirent tristia ; ergo, ut sitis et esuries, convicia, et caetera, talia quae proveniunt aliquando ab illis qui domini rerum sunt, quia dare nolunt, cum consequantur ex hoc quod apud alios manet dominium, quod ex electione volumus, magis patienter et modeste sufferuntur.

Item quanto aliquis majorem rationem patientiae in sustinendo quaecumque tristia habet, tanto magis patienter sustinet ; sed ille qui omnia committit dominio et ordinationi alterius, majorem rationem patientiae habet in sustinendo defectum rerum temporalium, et caetera tristia ab aliis pro rebus temporalibus illata, quam ille qui sic non committit ; ergo ille qui sic omnia dominio et ordinationi alterius committit, magis patienter sustinebit quaecumque tristia circa bona temporalia quam alius.

Item illa virtus, quae facit hominem in statu tali quod contingit ei frequenter indigere et penuriam pati rerum temporalium, vel quod sic poterit indigere, et tamen quod non poterit sibiipsi subvenire nisi cum aliena voluntate, disponit hominem ad aggrediendum tristia et quaecumque molestia ex defectu temporalium, et ad illa viriliter et patienter sustinenda ; sed paupertas talis quam homo solum appetit et vult usum sine dominio, facit hominem in tali statu quod contingit eum frequenter indigere et penuriam pati rerum temporalium, vel quod sic poterit indigere, et tamen quod non poterit sibi subvenire nisi cum voluntate alterius ; ergo talis paupertas disponit hominem ad aggrediendum tristia et quaecumque molesta ex defectu temporalium, et ad illa viriliter et patienter sustinenda. Similiter in prosperitate disponit hominem ad virtuose utendum et ad dimittendum dominium, quod certum est peregrinanti in vita ista esse superfluum, et ad amorem et sollicitudinem temporalium. Aliam partem minoris, videlicet quod status habentium dominium cum usu qualitercumque, non sic disponit hominem, probo : Propter hoc homo vult habere dominium, ut in potestate sua sit illis uli, cum voluerit: sed ratio dictat quod tunc debet uti, quando indiget ; talis ergo virtus non disponit hominem ad patienter sufferendum defectus et poenas ex defectu temporalium provenientes, sed magis sibi ad subveniendum, quandocumque notabiliter indigebit.

Item dominium inclinat ad amorem, et necessario requirit sollicitudinem.

Dicitur quod abstinentia disponit hominem ad sufferendum defectum victualium magis quam habitus quo quis, ut decet, utitur abundantibus cibariis sine dominio, quia actus generant habitum. Dicendum quod nullus est qui renuntiat dominio, solum acceptans usum rerum pro praesenti necessitate vel imminenti, quin multo plures actus et interiores abstinentiae sustineat, quam alii dominium cum usu habentes. Si detur quod non, ad hoc dico quod cum per positum uterque sit temperatus, sed habens dominium est magis abstinens, sumens tamen sibi sufficientia vitae, quod est opus virtutis, quando homo potest, ille qui renuntiat dominio, quamvis non ita abstineat sicut alius, tamen habitus paupertatis generatus ex actibus renuntiandi perfecte omnibus temporalibus, ut dictum est, magis disponit hominem ad aggrediendum viriliter et sustinendum patienter, ut prius probatum est, quaecumque molesta provenientia ex defectu temporalium quorumcumque. Ad probationem dico quod actus majoris abstinentiae disponunt alium ad facilius et cum minori poena sustinendum defectus temporalium, si occurrant, sed non ad ita viriliter et ex corde aggrediendum et patienter sufferendum, et si major defectus temporalium quorumcumque notabiliter sibi eveniat, sicut homo exercitatus in bello multum levius vulnera et alia tristia pro Christo sustinebit quam alius non exercitatus, et talis tamen plus Deum diligendo, magis ex corde et virilius tristia aggredietur et tristia sustinebit ; amor non semper aufert vulnerum dolorem, sed facit viriliter aggredi et patienter sustinere propter finem.

Ad vigesimum octavum, quando arguitur, talem perfectionem possent quicumque collegiati et alii habere, si dominus Papa vel alius omnium bonorum suorum jus retineret, et episcopi et alii haberent illa quantum ad usum, et sic de quibuscumque aliis. Dicendum quod si ita esset, et ex volo non possent ab illo domino recipere in vestimentis nisi pauperes vestes, et tantum ad sufficientiam contra algorem hiemalem, nec sotulares, nec equos, nisi ad vitandum dispendium corporale imminens de proximo, vel pro praesenti indigerent ; et si ille dominus nollet aliquid conferre, non possent eum in judicio convenire, et quod tunc mendicare oporteret et caetera alia, tunc tale collegium perfectioni aliorum circa temporalia multum appropinquaret: sed non credo quod tali abdicationi assentient episcopi et praebendati nec alii possessioni, nec ille qui sic arguebat acceptasset.

Sed ponamus quod dominus talis tantum conferret eis quantum ad usum, sicut habent modo, adhuc dico quod tunc essent perfectiores quam modo, quia de mutuatione voluntatis illius domini et successorum possunt esse certi. Similiter necesse est quod si ex virtute dominio omnium renuntient, ita quod alias repetere nec usum nec dominium valent, quod animum habeant et voluntatem perfectam et actualem sustinendi defectum temporalium ex mutuatione voluntatis dominorum provenientem. Similiter quia omnia quibus utuntur ab eis quocumque tempore auferri possunt, minus quam modo eis afficerentur. Similiter quia voluntas alterius in eorum potestate non est, de rebus illis habendis et conservandis minus sollicitarentur quam modo. Dicitur, tales oportet quod sint illis dominis adulatores, quia si in aliquo, vel etiam pro veritate offenderent, nihil haberent ; et ideo melius est sicut modo sollicitudinem, quam habent episcopi et alii possessionati, habere quam adulando veritatem subticere. Dicendum quod argumentum supponit falsum, quod omnes possessionati sunt mali, quando pro veritate eis dicta volunt irasci et eleemosynas necessitatem habentibus, cum possint, nolunt elargiri.

Item contra rationem est quod pares vel superiores aliis vel satis habentes vel habere potentes, totum dimitterent, et alterius voluntati se subderent, et poenas graves et labores, vilipensiones continue sustinerent, cum aliter vivere possent, et tamen quod pro aliquo parvo habendo adularentur alicui peccando mortaliter, et sic vitam istam perderent et futuram.

Item nullus potest ex corde sic omnibus renuntiare, non summe confidendo et sperando de Dei cura et in necessariis subventione.

Item talis maxime credit Christum verum dixisse, cum verbo et facto providentiae divinae potissime se committit.

Item omnibus notum est quod Domino cura est de imperfectis hominibus, non solum in corpore, sed quantum etiam ad mores, quam de perfectis quantum ad corpus et habentibus virtutes perfectas et continue sibi servientibus. Sed tam pueris ante partum quam post partum providet de alimentis, quia dum sunt in ventre, menstrua et postea Iac in mamillis matrum ; multo fortius ergo hominibus virtuosis. Et per istud argumentum de pueris imperfectis probat Philosophus, primo Politicae, quod ars acquisitiva cibi est naturalis.

Item si omnia fecit natura propter hominem, multo rationabilius propter perfectum in corpore et anima secundum virtutes ; sed secundum Philosophum, ubi prius, necessariam hominum erga ipsa omnia fecisse naturam.

Item qui dant talibus pauperibus aliquid, hoc faciunt, quia credunt eos bonos et sanctos esse. Si enim crederent eos malos, nihil omnino darent, sed ipsi percipiunt bene, quando eis contra Deum peccando adulatur, quos reputant malos ; qui ergo volunt aliquid ab aliis qui domitii rerum sunt obtinere, pro sanctitate oportet adulationem falsam procul abjicere. Non autem pulchre loqui est adulari, Christus non erat adulator, qui tamen adulterae dixit : Nec ego te condemnabo, vade, noli amplius peccare. Nec Magdalenae, quam contra sororem defendit, cui peccata dimisit ; qui erat publicanorum et peccatorum amicus, non enim eis peccata exprobrabat, nec publice confundebat, sed cum eis hospitabatur, pulchre et affabiliter loquebatur et asserebat quod ad eorum salutem mittebatur, cum eis comedebat et bibebat, et multum conversabatur ; sed Pharisaeis inscientia legis gloriantibus, de seipsis multum, sed non de Christo nec de aliis aliquid repuantibus, super omnes Christus eis vae imprecabatur, et plusquam publicanos et alios peccatores publice reprehendebat et confundebat, et de eorum peccatis loquebatur. Isti Christum turbarum seductorem, legis et statutorum pontificum et sacerdotum et aliorum seniorum transgressorem, peccatorum et publicanorum amicum et amatorem, ad ejus confusionem asserebant, et dicentem se filium Dei et ipsis superiorem, et per consequens tanquam falso se iactantem, et supra illud quod fuit se elevantem, reprehendebant et deridebant, et ablationem vitae ejus temporalis de hoc mundo procurabant, et linguis suis crucifigebant, et sequaces ejus persequebantur et occidebant, et utinam successores et imitatores ipsorum conversationem Christi temporalem in aliquibus salvari sinant ; sed certe coelum et terra transibunt, verba autem sua et conversatio non transibunt.

Ad vigesimum nonum, si esset perfectionis solo dominio carere, quare non possunt tales pauperes magnos et amplos redditus habere, in quibus dominium non haberent, sed aliquis alius, ipsi autem haberent usum abundantem, sicut nunc habent in domibus et hortis et quibusdam aliis, licet ita excessive, sicut et caetera ; bonum ergo et malum, pejus et melius, perfectius et imperfectius circa bona temporalia debent attendi penes usum. Potest dici quod de statu divino renuntiantium est quod nullam sollicitudinem magnam et diuturnam de rebus temporalibus quorumcumque habeant ; sed si magnos et amplos redditus haberent, manente dominio apud alium, ad hoc sollicitudinem et curam magnam et diligentiam oporteret apponere, non autem circa hortorum parvorum pro oleribus, et talibus levibus vilibus, et quasi omnino ad victum necessariis, et quotidie in usu existentibus, nisi momentaneam excolitionem. Concedo autem quod non plus haberent dominium in amplis campis, quam modo habent in parvis hortis, sed diversitas foret sollicitudinis majoris.

Dicitur, operatio requirit sollicitudinem ; sed licitum est eis laborare pro se et suis fratribus corporis necessaria accipiendo, secundum quod dicitur in regula talium. Dicendum, quia illi qui occupare se nesciunt in scriptura ad sui et aliorum instructionem et aedificationem, nec possunt continue tota die orationi vacare, talibus scientibus laborare corporaliter pro tempore, in quo nesciunt in scientia, nec possunt in oratione se occupare, expedit laborare ; talis labor requirit diligentiam et sollicitudinem bene faciendi, sed non magnam et diuturnam. Ideo dicitur ibidem quod fratres, quibus Deus dedit gratiam laborandi, laborent fideliter et devote, ita quod, excluso otio animae inimico, sanctae orationis et devotionis spiritum non extinguant, quibus debent caetera temporalia deservire. In casu tamen, in quo nullus sciret vel vellet bona et magna ad utilitatem proximorum dispensare, et perirent et notabiliter male dispensarentur, nisi ille vellet dispensare, melius faceret et plus mereretur cum magna sollicitudine bene dispendendo, quam orationi vel missarum celebrationi vacando, et aliter non ; bonum ergo, melius et perfectius magis consistunt in temperato usu rerum sine dominio, quam tenendo dominium cum usu magis parco ; parcitas autem maxima est quando quis a quanto citra sufficientiam abstinet, tali enim sic abstinenti, et per consequens esurienti amara dulcia sunt. Sed quanto quocumque saturatus calcabit foenum, vas aqua repletum non potest vinum recipere, sed semiplenum vino aquam etiam potest continere ; abstinentia ergo a quanto est magis difficilis et poenalis, et per consequens magis meritoria, quam quidem faciunt frequentissime illi qui (non)usui licitorum ciborum hominibus, sed dominio temporalium renuntiant, etiam ubi et quando ciborum coram ipsis magnum habent apparatum ; propter multas rationes sic oportet et decet. Ad trigesimum, quando dicitur aut arguitur : Si talis status pertinet ad ecclesiasticam hierarchiam, quaero in quo gradu est? Non in summo, quia summus est status vicarii Christi. Nec est status episcopalis, nec sacerdotalis, qui immediate sequuntur papalem ; ergo est sub eis ; sed hoc non potest esse ut sit status medius inter ipsos et subditos, quia sacerdotes immediate sunt super populum ; ergo tenent tantum statum subditorum. Dicendum quod sicut Christus, inquantum creator, dominus erat omnium, et sic gentiles erant sub eo sicut oves sub domino, anima innocens creatur, ideo ovis dicitur, quas voluit adducere ad ovile legis, et diem fidei, ut fieret unum ovile et unus pastor, quia sicut oves alicujus domini iufra ovile, sic homines per creationem oves Dei,sicut dictum, per legem divinam et fidem proteguntur et salvantur, et infra ipsam legem clauduntur. Et aliquando contingit quod idem sit pastor, qui et dominus, et aliquando alius ; sic Christus, quamdiu in mundo fuit, erat dominus et pastor, cui successit Petrus tanquam vicarius ejus perfectus et universalis quantum ad utrumque statura, et per consequens sibi post Christum maxime incumbebat non solum oves in ovili positas pascere et custodire, sed alias oves ad unum ovile Christi adducere, ad quod faciendum post miracula, quae non sunt in potestate hominis, potissime valet et quasi necessario requiritur perfecta vita ; dictat ergo ratio quod ipsam praecipue debet tenere dominus Papa. Sed quia potestas.regendi alia est a vita conversandi, et ab invicem possunt separari, potest potentia esse in uno, et vita in alio personaliter distincto. Potentia autem regendi in regendo et ordinando superior est vita quacumque perfecta ; ideo super perfecte viventes est dominus Papa, et si vitam illam non teneat, dummodo retineat sibi regendi potentiam universalem ; sicut enim virtus regitiva civitatis imperat omnibus, et per consequens ipsi sapientiae, et tamen sapientia est perfectione utilior quacumque prudentia, sic quamvis status regendi mundum imperare etiam debeat statui perfecte conversandi cum perfectione, nobilior est vita quam potentia, in homine enim imperfecto et malo potest stare perfecta potentia, sed non perfecta vita.

Ad argumentum, quando quaeritur in quo gradu est in ecclesiastica hierarchia, dicendum quod status perfecte conversandi immediate est post statum universaliter et perfecte praesidendi et regendi, et hoc sive sint in una et eadem persona, sive in alia et alia ; quantum ad hoc nulla est differentia. Quantum tamen ad hoc quod utraque tam vita quam potentia per se et intranee requiruntur ad summum hierarcham perfectum faciendum, debet dici in eodem statu cum statu summi hierarchae perfecti, sicut pars essentialis dicitur esse in eodem genere cum suo toto. Debet ergo ad illos, in quibus est vita, sic se habere ut eos foveat et nutriat et corripiat et corrigat et castiget, si necesse fuerit, sicut si esset in propria persona, et sic omnem perfectionem eos servare faciat, ut per eos infideles ad fidem, peccatores ad poenitentiam, remissos ad perfectionem,et perfectos ad perseverantiam moveat tanquam per suam vitam et regat per potentiam. Et quia sollicitudo dispensationis temporalium, correctionis publice delinquentium, collationis sacramentorum et talium ad regimen fidelium ad fidem conversorum pertinentium, multum distraherent hominem a vita praedicta, et multi sunt in Ecclesia qui sciunt, possunt et volunt ita facere, Papa, cum non possit ad ista sufficere, nec vult nec tenetur vitam pauperculam et poenalem Apostolorum tenere, diversum numerum perfecte viventium secundum modum Apostolorum et dispensantium sacramenta et bona ecclesiastica, et caetera facientium, quae ad bonum regimen pertinet christianorum, debuit ordinare.

Istorum numerum potest augmentare et restringere, secundum quod videbitur mundo et utilitati Ecclesiae expedire, nisi forte pauperes tales essent qui de gratis oblatis sine eorum procuratione vel de laboritio possent et vellent victitare ; unde in casu nimii gravaminis christianorum propter numerum mendicantium perfectius esset laborare quam mendicare, si non adessent qui gratis necessaria vellent ministrare. Numerum autem curam habentium collationis sacramen totorum, informationis, nutritionis fidelium in fide, et correctionis delinquentium, et dispensationis bonorum temporalium, et ordinationis talium ad utilitatem christianorum, posuit septenarium secundum sub et supra distinctorum, videlicet Primates, Patriarchas, Archiepiscopos, Episcopos, Archidiaconos, Rectores et Vicarios, ad quorum officia reduci possunt officia aliorum qualitercumque nominatorum, qui assimilari possunt septem planetis ad utilitatem et bonum regimen istorum inferiorum ordinatis, quorum quilibet lucere debet in sua potestate, sicut facit planeta in suo orbe. Ultra quos est ponere statum perfecte viventium, in quo sunt multi tanquam stellae, sed magis et minus lucentes, quem excellit domini Papae gubernandi et regulandi universalis potentia, sicut octavum coelum excellit, regulat et movet nona sphaera.

Post ergo domini Papae virtutem regitivam immediate est status praedictus,tanquam sua vita, ad simpliciter perfeclum hierarcham intranee requisita, et per consequens est de intranea ratione perfectae hierarchiae. Decet enim principalem hierarcham et omnium gubernatorem et regulatorem summae esse perfectionis ; sic enim fuit de Christo et consequenter de beato Petro, ejus perfecto et universali vicario. Concedo tamen quod in ordine praelationis et curae, collationis sacramentorum, et informationis fidelium per sermonem, et dispensationis bonorum Ecclesiae et talium, est immediate ordo episcoporum secundum superius et inferius ordinatorum. Et sic inter statum Patriarcharum, Primatum, Archiepiscoporum, et caetera, et statum praedicto modo viventium, non est ordo superioris ad inferius, sed tantum est inter eos ordo perfectioris ad imperfectius. Et dictum est probatumque quod status ille statu episcoporum omnium est perfectior ;

idem tamen status ad potentiam vicarii Christi comparatus est ea inferius, sicut ab ea regulandus et dirigendus. Non enim ab alio debet vita Papae debita regulari et dirigi, nisi a se ipso, vel ab illo cui commissa fuerit talis potentia regulandi.

Nec alicui videri debet mirum, si summa regulandi potentia possit esse sine vita summe perfecta et maxime meritoria, cum complete possit stare in infideli pessimo et vilissimo peccatore.

Item solo actu bono homo meretur ; sed potentia regitiva Papae non est actus ; ergo potentia regitiva non meretur.

Item quo non dicitur homo bonus vel malus, non debet dici virtus meritoria ; sed potentia tali non dicitur homo bonus vel malus.

Item illud quod non dicit aliam perfectionem, nec est circumstantia actus, non est virtus nec pars virtutis ; sed potestas papalis est hujusmodi, cum dicat relationem, quae non est circumstantia actus.

Item quod inest alicui, ipso nolente et ad oppositum agente, non est virtus, cum non infundatur , sed status praelationis inest aliquando multis ipsis nolentibus et ad oppositum laborantibus ; ergo talis status non est virtus.

Item quod inest homini non per actus proprios, sed solum per alienos, non est virtus acquisita: praelatio papalis inest Papae, non per actus proprios, sed per alienos ; ergo praelatio papalis non est virtus. Necesse est ergo eum, si plus mereatur quam alius, plures vel meliores actus elicere. Quod videtur facere propter sollicitudinem circa bonum regimen totius mundi et Ecclesiae Dei, ex qua provenit maxima utilitas ecclesiae, ut videmus.

Contra quod ista utilitas non debeat totaliter, sed parum redundare in Papam, probatio : Quando aliquis aequaliter potest mereri, non eveniente utilitate ex actu suo sicut eveniente. non propter utilitatem provenientem, sed propter actum meretur ; sed Papa debitam sollicitudinem habens circa regimen mundi aequaliter meretur, si inde utilitas non proveniat, sicut si proveniat ; ergo propter debitam sollicitudinem meretur et non propter utilitatem provenientem.

Item per actus ab eo non elicitos nec in ejus potestate existentes, nullus meretur ; sed obedientia subditorum in faciendo quod praecipit dominus Papa, est actus a Papa non elicitus, nec in ejus potestate ; ergo propter obedientiam subditorum in faciendo quod Papa praecipit, non meretur dominus Papa.

Item in cujus potestate totaliter est actus meritorius quantum ad esse, illi totaliter sunt actus meritorii imperati quantum ad eorum esse ; ergo subditi totaliter merentur propter esse illorum actuum meritoriorum.

Item per solos actus, qui sunt in potestate praelati et ab eo eliciuntur, ipsi praelati merentur, et non per alios ; sed cogitare et praecipere utilia et illa personaliter exercere solum sunt in potestate praelati ; ergo per solos istos actus cogitare, et praecipere utilia, et illa facere meretur praelatus.

Item per actum aequalem et aeque perfectum aequaliter meretur praelatus ; sed quando subditi non obediunt sicut quando obediunt, potest praelatus actus aequales et aeque perfectos actus elicere ; ergo sive subditi obediant sive non, aequaliter mereri potest praelatus, et per consequens ex bona obedientia subditorum non possumus concludere praelatum meliorem ; solum ergo dicetur bonus ex actibus praedictis in sua potestate existentibus.

Quod actus sollicitudinis circa regimen totius mundi sit actus minus meritorius, quam actus renuntiandi perfecte mundo, et in omnibus quae non sunt contra Deum obediendi superioribus, et poenas graves continue sustinendi per totum tempus vitae suae, et caetera. Jam declaratum est quod meritum non debet attendi in actu penes utilitatem provenientem, dummodo non sit necessario sequens nec in agentis potestate ; oportet ergo considerare ad istos actus in se. Tunc arguo sic : Quicumque actus sunt in se faciliores, naturaliter ab omnibus appetibiles, multum delectabiles, sunt minus meritorii quam actus difficiliores, propter poenalitatem naturaliter ab omnibus fugibiles, in se indelectabiles ; sed sollicitari ad bene regendum totum mundum est actus facilis propter multitudinem sapientum convenientium ad consulendum.

Item quae necessaria sunt omnibus ad salutem, manifeste habentur ex evangelio, et alia ad honestatem pertinentia pro majori parte capiuntur ex doctrina apostolorum ; alia quae superadduntur faciliora sunt et faciliter habentur et statuuntur ex voluntate illorum.

Item uno parvo tempore statuuntur,quaeadbonum regimen sufficiunt pro loto vel saltem maximo tempore ; sollicitudo informationis delinquentium in tot spargitur quod superioribus omnino est facilis et sine labore exercetur.

Similiter quia omnes ampliora beneficia et plura gratanter accipiunt, hoc in facto ostendunt. Et est etiam ab omnibus appetibile, quia principari et praeesse et videri sapiens sunt valde appetibilia, sollicitari circa regimen totius mundi et omnibus principari facit hominem videri et reputari sapientem. Est etiam multum delectabile, quia principari delectabilissimum, et bene facere aliis, et videri sapientem esse, nocere, increpare et subjicere, et in admiratione esse, alios corrigere, inimicos (?) punire, vincere, excellere ; excellentiae enim omnes habent concupiscentiam aut remisse aut magis, honor et complacentia, amicos habere, diligi et diligere, et istud in quo optimus videtur esse ipse, similiter hoc frequentare : omnia ista delectabilia sunt secundum Philosophum. Rhetoricae, et multa alia quae maxime pertinent ad statum papalem sollicitantem de regimine universi.

Quod autem vivere in perfecta paupertate, in omni subjectione, in poenarum multarum et acerbarum perpessione, in contemptu et vilipensione et in multis actibus aliis difficilibus, quod non sit delectabile, sed poenale et triste et naturaliter fugibile, nisi propter regnum coelorum, omnibus etiam ruralibus et infidelibus est manifestum, et instinctu naturalis rationis est notum ; principari ergo toti mundo et circa ejus regimen sollicitari sunt actus minus meritorii quam praedicti.

Item quando bonum, quod continue consequitur homo propter laborem, quasi in infinitum excedit et ad omnibus praeponderatur labori, talis labor non est gravis et poenalis, sed valde delectabilis, quia vehemens delectatio non solum expellit tristitiam ei contrariam, sed continentiam quamcumque, ut patet 10. Ethicor. Sed bona temporalia, honores et caetera bona multa et magna, quae continue consequitur Papa propter regimen universi et ejus laborem in regendo, quasi in infinitum excedunt et ab omnibus tam fidelibus quam infidelibus praeponderantur labori ; ergo sollicitudo, quam habet Papa circa regimen universi, non est gravis et poenalis, sed valde delectabilis.

Confirmatur ratio, multi Imperatorum, qui aliam vitam non credebant, solum propter honorem consequendum minorem, quam honor exhibitus Papae, regimen mundi etiam cum majori sollicitudine et labore appetebant et acceptabant et tenebant, postquam fuerant experti laborem gubernandi.

Item qui a juventute nec in aliis statibus labores sustinuerunt nec potuerunt secundum reputationem propriam et aliorum, nec papalem nec episcopalem statum refugiunt, sed gratanter recipiunt. Imo, ut expertum est, vires etiam corporales ad corporaliter laborandum notabiliter revixerunt, ut vere sciatur quod non est oblectamentum super cordis de tanta dignitate gaudium, quia si tristarentur, desiccarentur ossa et magis inhabiles et inagiles forent ad laborandum.

Item qui existens in uno statu distinguitur a seipso vel ab alio in alio statu, solum per aliquid quod non est virtus, nec actus bonus, nec aliqua pars, non est in statu perfectiori, nec magis meritorio in uno quam in alio ; sed praelatus bonus, ita quod sit de numero salvandorum, existens in statu praelationis non differt a seipso prius existente in alio statu, nisi solum per relationem praelationis, quae non est virtus, nec actus, neque alia pars ; ergo existens in statu praelationis cujuscumque non est in statu perfectiori vel magis meritorio, quam existens in bono. Status autem bonus, qui sufficiebat Papae vel alteri praelato Ecclesiae ante eorum assumptionem, secundum omnes, non requirebat necessario quod esset aeque perfectus, neque ita meritorius, sicut status praedictorum religiosorum.

Confirmatur, quia secundum eos status praelatorum est status exercendae, non acquirendae virtutis ; sed homo dicitur in statu perfectiori et magis meritorio solum propter aliam virtutem vel gradum perfectiorem virtutis.

Item, si sollicitudo regiminis esset causa majoris meriti, cum contingat officialem alicujus episcopi vel aliquem in curia domini Papae istam sollicitudinem magis habere ex commissione Papae vel episcopi quam habeat actualiter Papa vel episcopus, magis mereretur quam Papa vel episcopus.

Item qui solum differunt ab invicem aliquo quod non est virtus, nec actus, neque aliqua pars, quantum meretur unus, et alius ; possibile est quod aliquis non praelatus aequalem et aeque perfectum habitum et actum. docendi habeat ad regendum totum mundum sicut Papa ; et per consequens non differunt ab invicem nisi sola relatione, quae non est virtus neque actus neque aliqua pars ; igitur non praelatus habens aequalem habitum et voluntatem et sollicitudinem circa regimen universi aequaliter merebitur cum Papa.

Si dicatur quod tantam sollicitudinem non potest aliquis habere non praelatus, sicut praelatus, contra contingit aliquem de consiliariis majorem sollicitudinem habere, et alios similiter multos ex fervore dilectionis tantum de bono regimine mundi cogitare.

Item ex multis bonis actibus potest generari virtus, si prius non fuerit genita ; ex actibus ergo sollicitudinis generatur virtus de novo, si prius non fuerit ; si prius fuerit, ergo ante praelationem habebat tales actus, et per consequens tales potest exercere ; si non ante, ergo status praelationis est status virtutis acquirendae.

Item si ipsa sollicitudo fuerit expressa, major pars erit ad ampliationem et tuitionem bonorum temporalium et privilegiorum et talium ad utilitatem Ecclesiae temporalem et corporalem pertinentium, quam circa salutem animarum.

Dicitur, sic oportet modo, quia talia dimittere esset peccatum mortale. Sed advertendum, quia potuisti vitasse antecedens, et scivisti talia oportere sequi, et voluntarie acceptasti ea, unde voluntarie posuisti te in tanta et minus meritoria sollicitudine temporalium bonorum. In quo casu posset homo perfectus talem sollicitudinem exercere, dictum est prius.

Item quod actus, quos exercent praedicti religiosi, sint mundo utiliores quam sollicitudo omnium praelatorum simul, probatio : In tali comparatione debemus accipere praelatos sufficienter pro populi regimine, et ex alia parte de aliis sufficienter pro populi excitanda devotione. Tunc sic : Illi actus qui ratione actus per se et directe movent infideles et fideles ad fidem futurae vitae, et quod ista vita peregrinatio est ad aliam, in qua habituri sumus alia bona quam ista temporalia, quae a viris perfectis magis contemnenda sunt quam amanda, incomparabiliter nobiliora, fideles in fide confirmant, peccatores ad poenitentiam provocant, imperfectos ad perfectionem excitant, et perfectos in perfectione consolidant, ut superius dictum est, et in tempore pacis omnes ad opera virtutum movent, ut exponere se morti in tempore persecutionis pro fide et pro salute proximi audeant, tales actus sunt utiliores mundo quam illi actus qui sic non possunt facere ; sed actus, quos tenentur exercere qui vitam tenent praescriptam, sunt hujusmodi, ut superius probatum est, et non actus, quos tenentur praelati exercere ; ergo, et caetera ; praecipere enim opera virtuosa perfecta illis qui ex voto tenentur, et alia necessaria ad salutem et pertinentia ad honestatem toti communitati christianorum, et nolentes excommunicare, vel alio modo punire, et poenitenter absolvere, et sacramenta conferre credentibus, tales actus non ita movent homines etiam christianos ad praedicta bona opera meritoria facienda, sicut contemptus omnium mundialium perpessio voluntaria, et caetera talia quae prius sunt enumerata.

Dicitur quod per jam dicta sequitur quod obligatio voluntaria ad bonam operationem exercendam, non facit ad majorem perfectionem, quam si illa faceret sine obligatione, quia talis obligatio non est actus nec virtus nec pars. Similiter est relatio, quae non dicit perfectionem aliam. Dicendum quod obligatio quae dicit relationem, sequitur mediate vel immediate actum voluntatis liberum, quo homo firmiter promittit se facturum tale opus bonum, et per consequens habet firmum propositum omnino faciendi, quod non habet aliquis qui non promittit se firmiter facturum tale vel consimile opus ; et ideo ille qui non obligat se, et si aeque magnum bonum operetur exterius, tamen non habet aeque perfectum actum interiorem ; ideo non est aeque perfectio nec aeque meretur cum illo qui vovit.

Ad argumentum ergo dicendum quod licet obligatio relatio non sit virtus, nec actus, neque pars, nec per consequens est perfectio, consequitur tamen actum voluntatis mediate vel immediate illius, in quo est talis obligatio ; ideo obligans se et faciens plus meretur quam alius non obligatus, et si idem faceret.

Dicitur, ergo Papa perfectior est quocumque alio. Quia habens firmum propositum exercendi actus, ex quibus provenit bonum totius universi, est actus perfectior quam propositum firmum exercendi quemcumque alium actum, quia commune bonum est magis bonum quam minus commune ; sed solus Papa habet tale propositum, et nullus alius potest habere, quia tantum potest esse unus Papa. Dicendum quod non sequitur quod sit perfectior, posito quod teneat sola illa, ad quae tenetur de necessitate salutis. Ad probationem potest dici quod primum propositum exercendi actus, ex quibus provenit bonum regimen totius universi, sicut ex actibus ordinandi, praecipiendi et consimilibus, non est actus perfectior quam actus renuntiandi perfecte et sustinendi voluntarie poenas, et caetera, ex quibus magis per se et directe provenit bonum regimen universi. Similiter potest dici quod major non est vera, nisi (ales actus in se sint difficiliores et perfectiores.

Ad probationem dicendum quod commune bonum debet praeponi minori bono per se accepto, et ideo si commune bonum non posset fieri ab aliquo, nisi tu sollicitareris circa bonam ordinationem hominum et circa bona temporalia, magis pro tunc esset talis sollicitudo elicienda quam contemplatio vel alia poenarum perpessio ; sed quando bonum commune potest fieri per alium, tunc magis meritorium est exercere actus secundum se perfectiores et difficiliores, quamvis aliis minus utiles.

Quod patet sic : Actus perfectior et difficilior requirit habitum perfectiorem et intensiorem amorem et conatum majorem, et ista reddunt hominem perfectiorem. Istud confirmatur : Major utilitas provenit frequenter ex sermone alicujus hominis honeste viventis quam ex morte multorum martyrum, et tamen perfectius fuit mori pro Christo.

Est autem intelligendum quod exercens opera perfectiora et difficiliora secundum se quae possunt stare cum sollicitudine regiminis mundi et dispensationis et ordinationis temporalium bonorum, si ipsa dimittat exercere, in casu illo in quo non est qui sciat vel velit circa praedicta sollicitari nisi ille, minus meretur tunc, quam prius, quando illa perfectiora opera exercebat, et tamen tunc in casu illo peccaret, si dimissa illa sollicitudine opera alia exerceret, quia plus peccat homo faciendo contra illa ad quae magis tenetur, quam faciendo contra illa ad quae minus tenetur, quantumcumque essent utilia vel bona secundum se ; sed de lege charitatis, necessariae ad salutem magis tenetur homo subvenire proximo et verbo et facto, quando indiget et non est alius qui sciat vel velit, quam ad opera secundum se perfectiora, dummodo non ita proximo utilia ; et per consequens magis peccaret faciendo contra prima quam contra secunda, et si ad secunda ex voto obligaretur. In casu tamen, in quo ad neutra tenetur, magis tenetur faciendo opera secundum se perfectiora quam alia minus secundum se perfecta. Verbi gratia, plus meretur homo pro defensione fidei durissima morte moriendo, quamvis nullam animam lucretur, quam praedicando christianis et animas plures lucrando, dummodo alii essent qui scirent et vellent et aeque bene proficerent in praedicando. Istud patet, quia, quando est alius, non tenetur praedicare.

Tunc arguo, quandocumque homo non tenetur ad aliqua opera exercenda, plus meretur in eligendo difficiliora quam minus difficilia.

Item quicumque facit quod difficilius est propter Deum et vellet facere quaecumque alia minus difficilia, proximis tamen utiliora, si alius non faceret, plus meretur quam ille qui tantum facit opera minus difficilia, utiliora tamen proximis, quae possent per alium aeque bene fieri, et non facit quod secundum se perfectius et difficilius est.

Item qui aequaliter vellet laborare pro proximo, si indigeret, sicut alius, et difficiliora opera bona vult exercere propter Deum quam alius, aequaliter diligit proximum sicut alius et plus Deum.

Dicendum tamen quod in casu, in quo non esset alius qui praedicaret, et immineret periculum animabus de haeresi vel de obligatione necessariorum ad salutem vel de peccato alio mortali, minus meretur moriendo alibi pro fide, ubi crederet non posse in aliquo proficere, quam solum honeste conversando christianis praedicare.

Quod autem tunc minus mereatur, quam prius fecit perfectiora opera et difficiliora exercendo, probatio : Quando aliqui sunt aequales in merito, quicumque excedit unum in merito, et alium ; sed praedicans christianis vel aliis, quando sunt alii sufficienter et volentes, et alius dimittens opera difficilia, in casu in quo non est alius, sunt aequales in merito respectu utilitatis provenientis, posito quod aequalia opera exerceant ; ergo quicumque excedit in merito praedicantem christianis, quando alius sic potest et vult, excedit alium. Sed probatum est quod exercens opera difficilia virtuosa propter Deum, quando non est casus praedictus, plus meretur quam praedicans, quando est alius ; ergo plus meretur quam ipsemet praedicans in casu necessitatis et opera sua difficilia dimittens. Nec hoc imputet Deo, sed sibi priora opera vel aeque difficilia non exercenti, cum tamen possit.

Ex quibus concluditur quod unus laicus, ab hominibus in eremo sequestratus, aequaliter et plus potest mereri sicut episcopus vel Papa bonus. Et quod status ille, qui ratione status requirit perfectiora et difficiliora opera bona quam status papalis, perfectior et magis est meritorius simpliciter quam status papalis ; sed status praedictorum religiosorum est hujusmodi, ut prius probatum est ; ergo, etc.

Item servato ordine charitatis, duobus aequaliter potentibus operari, plura propter Christum patienti et difficiliora operanti debetur magis praemiurn, quia redditur unicuique potenti operari secundum opera sua, et majoris difficultatis est sustinere poenas graviores quam mitius graves vel exercere opera difficiliora quam minus difficilia.

Item opera secundum quod appropinquant magis ad opus maxime meritorium, absolute magis sunt meritoria ; sed opera difficiliora et magis poenalia magis appropinquant ad opus maxime meritorium, quod est sustinere duram mortem pro Christo, quam opera minus difficilia et minus poenalia ; ergo opera difficiliora et magis poenalia sunt magis meritoria quam minus poenalia.

Dicitur, quanto aliquis magis appetit salutem proximorum et ad hoc operatur, tanto plus meretur, quam si solum intendat saluii propriae ; sed dimittens multa opera difficilia in privato facere, exercet minus difficilia, magis tamen utilia proximis ; propter salutem proximorum solum ergo talis plus meretur per talia opera, proximis utiliora, quamvis minus difficilia, quam per opera difficiliora in privato facta.

Dicendum quod quicumque ex charitate, ut Deo placeat, exercet opera difficilia in privato, si crederet magis Deo placere, exercendo illa eadem vel aeque difficilia aequaliter in sua potestate existentia ad aedificationem proximi, illa magis coram proximis exerceret quam in privato ; de ratione enim charitatis est plus diligere bonum suum aequale cum bono proximorum, quam bonum suum non magis intensum nec extensum sine salute proximorum ; et per consequens, quandocumque per actus eosdem vel aequales et aequaliter in sua potestate existentes, nec magis sibi difficiles potest acquirere sibi et proximis tantum bonum, vel plus quam sibi soli acquirit faciendo illa opera in privato, magis eligeret exercere illos actus vel aeque difficiles, dummodo non difficiliores, in publico quam in privato.

Istud confirmo : Duobus actibus aequalibus et aeque in potestate existentibus, existens in charitate illum actum praeeligit facere, ex quo proveniunt plura et aeque intensa vel intensiora bona ; sed actus, quos potest exercere in publico, et quos vult exercere in privato, sunt aequales et aeque in potestate agentis per positum ; ergo istorum actuum illos eligeret exercere existens in charitate, ex quibus proveniunt plura et aeque intensa bona, quam ex actibus aeque difficilibus exercendis in privato ; ergo actus aequales exercendos in publico existens in charitate vult eligere ; ergo oppositum, quicumque non vult exercere aeque difficilia et non difficilia opera et aequaliter in sua potestate existentia, ex quibus proveniunt plura bona et aeque intensa, sicut exercendo opera in privato, non habet charitatem bene ordinatam.

Ad argumentum igitur dicendum quod argumentum tantum concludit quod tunc, quando non est alius, et saluti eorum intendit, dimittendo opera difficilia magis meretur quam illis derelictis illa difficiliora exercet. Sed accipiendo majorem universaliter, sive posset fieri per alium, sive non ; dicendum quod verum est, si ad salutem proximorum operetur aequaliter vel plus, sicut circa salutem propriam, sed quando non, non. Ideo dico quod dimittens exercere ad aedificationem proximorum illa vel aequalia, quae exercuit ad meritum sui, non tantum meretur, sicut prius. Quicumque enim qui aeque faciliter potest aliqua facere in publico, ubi credit esse ad aedificationem proximorum, 1

et nullo modo ad detrimentum sui, sicut in privato, si vult facere in privato illa et non in publico, non habet charitatem bene ordinatam.

Dicitur, tunc nullus deberet aliquid facere in privato.

Item omnia quaecumque bona faceretin privato, deberet facere in publico, vel aequalia, si posset.

Item qui non tenetur ad alia opera, potest illa exercere in privalo et non in publico, et per consequens non est contra ordinem chari lalis.-

Ad primum dicendum quia impedimenta plura fiunt, et aliquando judicia minus discreta, et vana gloria, quando alia fiunt in aperto, et caetera multa mala, ideo multi sancti fugerunt ad loca solitaria et privata.

Ad secundum patet per idem ; sed si possent fieri aeque faciliter in aperto et sine aliquo detrimento sui, magis mereretur si faceret in aperto. Ideo dicit Christus : Luceat lux vestra coram hominibus, et caetera.

Ad tertium dicendum quod si illa opera, ad quae non tenetur homo, aeque honeste et aeque faciliter sine aliquo detrimento possent exerceri publice ad aedificationem majorem proximorum sicut in privato, charitas inclinat ad exercendum illa in aperto citius quam in privato ; et ideo ille qui oppositum facit, dicitur agere contra ordinem charitatis ; non enim mortaliter peccat, cum non tenetur illa facere, sed minus meretur ; ideo dicit Christus : Nemo, id est, nullus sequens rectam rationem, accendit lucernam et in abscondito ponit, sed super candelabrum, ut qui ingrediuntur, lumen videant: unde illa opera bona, quae nata sunt movere quoscumque ad bonum, quando aeque faciliter possunt fieri, ut dictum est, in aperto sicut in privato, recta ratio dictat, et charitas inclinat ad exercendum illa quod debent in publico exerceri, et non tantum in privato.

Dices, si plus meretur faciendo eadem opera ad aedificationem proximi in aperio, et in actu nulla est differentia, nisi quod sit in publico ad bonum proximi, ergo magis bonum proveniens facit ad majus meritum, et non tantum intentio vel perfectio actus.

Dicendum quod differentia est in actu, quia quando in aperto fit, propter aedificationem proximi elicitur, secundum quod ordo charitatis exigit, et quia ad hoc magis inclinat charitas, intensiorem actum elicit conformiter inclinationi operando, quam si tunc operaretur eadem opera in privato.

Dicis quod aeque intensam voluntatem potest homo habere ad operanda opera minus difficilia ad utilitatem proximi, sicut alius operans opera perfectiora et difficiliora in se in privato.

Istud confirmatur, quia magis bonum, cujusmodi est bonum commune, magis movet et inclinat voluntatem ad intensiorem actum, quam bonum privatum.

Potest dici quod si talis possit cum alio operante in privato facere opera eadem vel aeque difficilia et aeque perfecta in aperto ad aedificationem proximi, licet non ad majorem, quam per opera minus difficilia, non habet ita intensam charitatem, nec charitatem, nec voluntatem, sicut ille qui operatur in privato.

Similiter, posito quod non posset aeque perfecta opera et difficilia tunc facere, quae essent ad tantam utilitatem proximorum, sicut sunt opera minus in se perfecta, adhuc si alius sit qui opera minus difficilia ad utilitatem proximi aequalem faceret, minus meretur exercendo ipsa minus difficilia in aperto ad utilitatem proximi, quam perfectiora in se et difficiliora in privato. Et ultra ponatur quod non esset alius qui sciret vel vellet, adhuc tunc minus mereretur, quam prius fecit opera difficiliora facienda in privato, et tamen in casu citius tenetur opera illa minus difficilia operari ad utilitatem proximi quam alia in privato.

Et si dicatur quod tunc charitas faceret, ut homo minus mereretur, dicendum quod non, sed quod plus, quia si alia opera faceret in tali casu necessitatis proximorum, quantumcumque in se difficilia, minus meretur, quam exercendo ad utilitatem proximorum opera, et in se et sibi minus difficilia ; unde non propter charitatem, sed propter alios eventus diversos, contingit quod minus meretur homo uno tempore quam alio.

Ad probationem, quando dicitur, majus bonum movet ad intensiorem actum, dicendum quod in casu, in quo est alius qui exercet illa in publico ad utilitatem proximorum, magis bonum est illa utilitas proximorum, et illud quod debetur operanti in privato virtuosa opera et difficilia, quam bonum proveniens, si ambo opera minus perfecta exercerent, et major utilitas proximis non eveniret.

Dicitur, ponamus quod duo sint aeque virtuosi in omnibus, et contingat casus in quo utilitas proveniret proximis, si aliquis eis praedicaret vel alia opera minus difficilia exerceret, cum quibus non posset alia aeque difficilia et perfecta cum alio exercere, et quod uterque sit in charitate aequali cum alio.

Dicendum quod tunc vel a superiori vel sorte vel alio modo determinari debet quis illorum pro tali tempore debet proximis intendere, et qui determinatur ad proximum, si vult aequaliter cum alio mereri, oportet dolere et tristari quod non potest aeque perfecta opera exercere, si ponatur talis casus, ratione quorum, scilicet doloris et tristitiae, potest vel aequaliter vel aliquando plus cum alio mereri. Si autem gratanter acceptet tales actus minus difficiles, tamen aeque perfectos cum alio per positum exercere non potest, minus meretur. Nunquam enim gratanter illum statum acceptaret, si alia operari perfectam voluntatem haberet ; disconveniens enim voluntati perfectae alicujus contristat volentem. Multo magis deberet tristari et dolere, si ad tales actus minus difficiles consequantur magni honores, divitiae multae et deliciae, dignitates praeclarae et potestates, et caetera mundi bona, quia secundum beatum Gregorium in quadam Homilia : Cum enim augentur dona, rationes crescunt donorum ; anto ergo humilior, atque ad serviendum Deo promptior quisque debet ex. munere, quanto se obligatiorem esse conspicit in reddenda ratione.

Item, nullus virtuosus gratanter acceptat ipsum reputari ab aliis magis virtuosum alio, quem scit virtuosiorem vel opera virtuosiora exercere vel aeque virtuosa ; sed gratanter acceptans majores honores, et caetera multa bona temporalia sibi exhiberi, quae non exhibentur alteri magis vel aequaliter virtuoso, acceptat ipsum reputari ab aliis magis virtuosum alio ; ergo nullus talis acceptans majores honores sibi exhiberi est virtuosus, major patet. Probatio minoris : Honor exhibetur homini in testimonium virtutis, et per consequens major honor in testimonium majoris virtutis.

Ilem, nullus volens aequaliter mereri cum alio gratanter acceptat illa, ratione quorum minus meretur ; sed determinatus ad utilitatem proximi per positum aequaliter appetit mereri cum alio ; ergo nullus talis vult gratanter acceptare illa, ratione quorum minus meretur ; sed honores magni et multa emolumenta exhibita alicui sunt talia, ratione quorum minus meretur ; ergo talia gratanter non acceptabit. Probatio antecedentis : Quanto aliquis magis obligatur ad serviendum alicui propter dona quae ab eo recipit, si gratanter illa dona recipit, minus meretur, quam alius aequaliter bene operans et minus ab eo recipiens.

Item, timendum quod omnis acceptans talia bona praedicta minus praemiabitur quam alius, quia Deus, cum sit justus, aeque bonis aequalia praemia largietur ; sed uni largitur honores, et multa alia bona in vita ista, quae ille acceptat,et alteri aeque virtuoso non largitur ; ergo alibi plus praemiabitur, aliter in bonis a Deo collatis non aequaretur alteri.

Item, omnis justus tristatur, si aeque dignis honoribus et aliis bonis aequalia non exhibentur ; sed omnis virtuosus est justus ; ergo omnis virtuosus tristatur, si sibi aequali non conferuntur tot bona sicut sibi, et hoc si acceptatio talium bonorum non diminuit meritum, quia si sic, non debet illa sibi appetere, nec alteri cui vult aequale praemium sicut sibi ; ista patent, quia secundum Philosophum 3. Politicae 4. et 7. qui sunt aequales et similes in virtute, justum est aequaliter dominari ; ideo nullus continue per totam vitam, sed successive vel in diversis principatibus. Unde vult 7. Physicae, non aequale aut aequalibus, et non simile aut similibus, praeter naturam ; nullum autem eorum quod praeter naturam bonum. Ratio autem tota est, quia aequales in virtute, aequales debent esse in honore ; nullus ergo justus gratanter acceptabit principari solus, sciens alium aequaliter principari dignum ; similiter de aliis honoribus sibi exhibitis, et non aequaliter virtuoso.

Ex quibus sequitur quod quanto aliquis plus vult mereri, tanto perfectiora et difficiliora in se, et aliquando sibi debet exercere, et poenalia sustinere, honores fugere, et caetera bona temporalia quominus potest acceptare.

Sic ergo est imaginandum de statibus, quod primum tenet Deus qui ad animas, quas cum munditia et innocentia creavit, se adhibet, sicut dominus ad oves suas. Secundum statum tenet Filius Dei incarnatus,

missus ad quaerendum et reducendum istas oves, a via veritatis et salutis errantes, et specialiter et principalius ad oves quae perierunt domus Israelis, quia isti erant de ovili Dei, specialiter quia sub lege divina contenti. Ad istum statum per se et intranee requirebatur et fuit in Christo non solum sana doctrina, sed et perfecta vita et potestas faciendi miracula.

Tertium statum, videlicet praelati ecclesiastici, pastoris et episcopi, vocando episcopum secundum quod curam habet subditorum, tunc tenuit primo, postquam oves illas, quarum dominus erat inquantum Deus, ad veram legem divinam tanquam ad ovile reduxit ; unde in quantum Deus dixit : Alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili. Sed ratione qua incarnatus et missus, subdit : Illas oportet me adducere ; et pro tertio statu sequitur : Et fiet unum ovile et unus pastor.

Ex illis ad fidem et ad ovile Christi reductis duodecim elegit et eos ad idem officium, ad quod ille missus fuerat, eos misit ; unde et apostolos, id est, missos illos nominavit. Dicit enim: " Sicut misit me Pater, et ego mitto vos, " quibus tanquam per se requisitum et intraneum statui tali pro tunc dedit potestatem miracula faciendi, et eumdem, quem ipse tenuit, descripsit modum vivendi ; unde postquam dixit : Ite, subdit : Nolite ergo portare, et caetera, quasi dicat, vos qui mittimini mundum convertere, necesse est vos talem vitam tenere. Istis postea dedit potestatem corpus suum conficiendi, ligandi, solvendi, episcopos et sacerdotes consecrandi, et super populum ad fidem conversum et convertendum instituendi, qui post Ascensionem Christi ad distinctas partes mundi missi, respectu illorum quos per evangelium genuerunt, statum praelatorum ecclesiasticorum, pastorum et episcoporum tunc primo actualiter habuerunt.

Inter quos erat beatus Petrus tanquam Christi perfectus et universalis vicarius, et quantum ad hoc quod Christus totius mundi erat dominus, et respectu conversorum fidelium ecclesiasticus praelatus, pastor et episcopus, cui succedit in potentia et dignitate Papa, Christi vicarius ; aliis autem Apostolis succedunt episcopi alii, non inquantum erant apostoli ad conversionem populorum missi, sed inquantum super populum fidelem erant praelaeti ecclesiastici, pastores et episcopi.

Discipulis autem, quantum ad hoc quod ab Apostolis sacerdotes erant consecrati, post Ascensionem Domini succedunt sacerdotes, sive gradus et status sacerdotales. Episcopi enim et sacerdotes, inquantum praelati ecclesiastici, ab invicem sunt distincti. Similiter creditur probabiliter quod discipuli, qui erant praelati constituti ab Apostolis, omnes erant episcopi ordinati.

Christo autem et Apostolis et discipulis specialiter et principaliter pro ovibus quae perierunt domus Israelis, et ex consequenti et minus principaliter pro ovibus adducendis, quae non erant ex ovili legis divinae, missis, succedunt modo qui pro salute christianorum, in quibus abundat iniquitas et charitas refrigescit, et multiplex est error a via veritatis, ex consequenti pro salute omnium, Spiritu sancto inspirati, vitam perfectam et poenalem cum sana doctrina fidei et contemptu mundi tenent Christi et Apostolorum, quae vita sive qui status statu praelatorum ecclesiasticorum, ut superius est probatum, est prior, mundo necessarior, difficilior et perfectior ad purgandum, illuminandum et perficiendum, in ecclesiastica hierarchia pars principalior, sine qua ecclesiastica nec fuisset, nec perfecta esse posset, infidelibus et fidelibus peccatoribus, imperfectis et perfectis, et ad bonum regimen totius ecclesiae utilior et in meritis major.

Quod autem status talis magis quam status praelatorum mundo sit necessarius, patet ex dictis. Quandocumque duo status sic se habent quod unus per se et directe valet ad infidelium ad fidem conversionem, fidelium in fide confirmationem, peccatorum contritionem, excitat imperfectos ad perfectionem, et omnes ad voluntariam bonam operationem ; alius per se et directe solum est ad baptizandum in fide generatos et filios sibi subditorum fidelium ad Ecclesiam deportatos, poenitentes et confiteri volentes ad absolvendum, fideles inobedientes ad excommunicandum, et sic ad bonam fidelium operationem exterius compellit ad exercendum ; quanto fides est mundo necessarior quam sacramentalis in aqua ablutio, infidelium conversio, fidei confirmatio quam fidelibus praelatis ecclesiasticis subjectio, articulorum et ad salutem necessariorum praedicatio, de peccatis contritio quam sacramentalis absolutio, voluntaria bona operatio quam timor excommunicationis vel poenarum, honesta exterior conversatio, tanto unus status magis quam alius est in se perfectior et mundo simpliciter magis necessarius ; sed status vitam apostolorum tenentium et status praelatorum sic se habent, ut superius probatum est ; igitur, et caetera.

Quod autem dominus Papa de statu tali summe debet curare et magis quam de praelatorum ecclesiasticorum ordine, honore et dignitate, probatio : Ad quem pertinet ratione status plus aliis et quasi singulariter curare de salute omnium, infideles ad fidem simpliciter convertendo,et fideles in fide nutriendo et confirmando, et ad bonam vitam voluntariam excitando, ad eum pertinet summe illum fovere et nutrire, et de illo quasi singulariter sollicitari et curare, per quem perfectissime potest in praedicta, et magis quam quemcumque alium, per quem non potest ita per se et perfecte praedicta exercere. Sed ad Papam, ratione qua Christi vicarius, quia Christus venit totum mundum salvare, pertinet quasi singulariter curare de salute omnium, ut conversione infidelium diligentius,quam eorum impugnatione, bono regimine fidelium et meritoria operatione ; ergo ad Papam Christi vicarium summe pertinet illum statum fovere et nutrire, et de illo sollicitari et curare, per quem perfectissime potest in praedicta, et magis quam alium quemcumque, per quem non potest praedicta exercere ; sed superius est probatum quod status viventium more Christi et apostolorum et hujusmodi, quod per se et directe valet ad generandum fidem et ad fidei confirmationem et ad peccatorum excitandam contritionem et ad voluntariam bonam et perfectam operationem, et status praelatorum non sic ratione status ; ergo, et caetera. Quamvis autem uterque status ad integritatem et perfectionem Ecclesiae et per se sit requisitus, tamen, ut probatum est, unus est simpliciter magis necessarius, de quo Christi vicarius summe curare debet ut aliquos de illo statu mittat cum debita diligentia ad. infidelium conversionem, aliquos inter fideles ad fidei confirmationem et peccatorum contritionem et voluntariam bonam perfectam et perseverantem operationem.

Quod si statum illum in sua perfectione et puritate sine diffamatione non custodierit, et ad illos, quos sic missurus est per mundum, sicut Christus ad apostolos suos, se non habuerit, ad effectus praedictos, de quibus maxime curare debet, attingere non valebit. Christus autem pro illis, quos missurus erat per mundum, super cathedram sedentibus Scribis et Pharisaeis calumniantibus, et eos de transgressione praeceptorum et traditionum seniorum arguentibus, respondit ; contentionem inter eos quis eorum videretur esse major, indignationem decem illorum de duobus fratribus Jacobo et Joanne per privatam informationem sedavit ; nec ad rogatum Scribarum et Pharisaeorum discipulos reprehendit, sed excusavit et defendit. Sed e contrario ipsos scilicet Scribas et Pharisaeos coram turba, plusquam quoscumque alios publicanos et meretrices, increpabat et quod mandata hominum et decimationem omnium, quia mentae et rutae et omnium olerum, plusquam graviora legis, judicium, misericordiam et fidem ponderabant, redarguebat et publice confundebat et vae damnationis aeternae contra eos proferebat. Et quamvis de Scribis et Pharisaeis diceret : " Omnia quaecumque dixerint vobis servate et facite ", non tamen eos, sed alios vitam perfectam tenentes, ad praedicandum voluit destinare, quia plus vita quam doctrina mundum potest movere, et per hoc ostendens quod non sunt sufficientes ad praedicandum sui et mundi contemptum, contra divitias, delicias et excellentias, nec ut omnes assumant poenitentias, quia secundum doctrinam Christi : " Nisi poenitentiam egeritis, omnes simul peribitis ", nisi qui suae voluntati et mundo renuntiaverunt, divitias, delicias et excellentias abjecerunt, et libere sine meritis poenas sibi assumpserunt mundo manifestas.

Vicarius Christi igitur vitam praedictam ad suam complens, perfectam hierarchiam ecclesiasticam foveat et nutriat in puritate et perfectione perseverare faciat, sine diffamatione vel publica reprehensione corrigat, et contra calumniatores defendat, per universum mundum eam tenentes mittat, ut quantum sibi possibile est omnes ad Christum convertat. In hoc Christo se conformat, qui solum sic viventes praedicare omni creaturae per universum destinabat, per quos et mundum convertebat et in fide confirmabat et ad perfectum in tantum perducebat,

quod nonnunquam multitudo ad martyrium anhelabat et currebat.

Quod autem modo et usque in finem mundus maxime indigeat taliter conversantium, probatio: Quanto major est in mundo cupiditas, voluptas et apostasia a fide et infidelitas, appetitus honoris, et abundat iniquitas, et refrigescit charitas, et erunt contra fideles persecutio et magnanimitas, tanto mundus magis indiget illis qui vita et doctrina ostendunt horum opposita, et quod pro Christo mors est sustinenda, et excitant homines ad sui et eorum quae in mundo sunt contemptum, ad fidei firmamentum, et ad vivendum in poenitentia, ut acquisita fortitudine per sufferentiam tristium et gratia copiosiore non curent de vita ista, sed futura ; sed secundum dicta Gregorii super illud Matthaei: " Erunt signa in Sole et luna et stellis ", et per illa quae audivimus et videmus, finem mundi e proximo formidamus, de quo fine dicit Apostolus, 2. ad Timotheum 3. " In novissimis diebus instabunt tempora periculosa, et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affectione, sine pace criminatores, incontinentes, immites, sine benignitate, proditores, protervi, timidi, caeci, voluptatum amatores magis quam Dei "; et Christus in evangelio, quod tunc abundabit iniquitas

et refrigescet charitas multorum, et quod erit tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi usque modo, neque fiet ; ergo - modo et usque in finem mundi maxime indiget mundus,plusquam statu quocumque alio, illis qui vita et doctrina ostendunt horum opposita, et quod pro Christo mors est sustinenda, et excitant homines ad sui et mundi contemptum, ad fidei firmamentum, et ad vivendum in poenitentia, ut per sufferentiam tristium, poenarum, tribulationum et persecutionum acquisita fortitudine et gratia copiosiore, non curent de vita ista, sed futura ; sed ista possunt illi soli, qui suae voluntati et mundo renuntiaverunt, divitias, delicias et excellentias abjecerunt, et libere sine meritis poenas acerbas mundo manifestas, ut praedictum est, sibi assumpserunt. Mundus igitur et specialiter Christi vicarius singulariter et summe deberet curare de talibus et corum perfecta vita, supposita fide Christi et apostolorum vita et doctrina, tenendo rectam rationem et assumendo quae toti mundo naturaliter sunt nota. Ista humiliter sunt dicta et sine aliqua praesumptione vel temeraria assertione sunt scripta. , Explicit Opus Doctoris Subtilis, intituIatumDuns de Perfectione Statuum, scriptum per me Joannem Reynbold Almanicum de Monte Ornato, anno Domini mcccc.

Praeter Tractatum de Perfectione Statuum, an alia extant opera inedita Doctoris Subtilis? Nostra sententia est ea, si extant, esse paucissima. Quod probamus tum per summum studium quo Patres nostri Scoti elucubrationes quaesierunt ut ab oblivione vindicarent, tum per dicta cl. Waddingi qui in sua Praefatione generali (cf. t. 1.) testatur: " Congregatis omnibus operibus hucusque editis, perlustratis Urbis bibliothecis, praesertim Vaticana, consultis in longinquis regionibus amicis, id tandem effeci ut opera omnia scholastica consequeremur... " Addit quidem : " Illud in vastissimo conatu nos male habuit, quod integrum non fuerit omnes viri doctissimi elucubrationes una hac editione producere. Quae ad rem speculativam, seu dissertationes scfcolasticas spectant, hic damus universa. Positiva, seu Scripturae sacrae commentarii adhuc desiderantur. Ad hanc classem reducunt aliqui tractatum de Perfectione statuum.... Quae vero adhuc desunt hujus generis Scoti elucubrationes, in illa (secunda) classe sub hunc ordinem redigentur:

Lectura in Genesim,

Commentarii in Evangelia, Commentarii in Epistolas Pauli,

Sermones de tempore, Sermones de sanctis,

Tractatus de Perfectione statuum...

Quam tamen secundam classem Scoti operum in lucem proferre Waddingo non licuit.

Lectura in Genesim adhuc citatur a Pitseo, Lelando, Jacobo le Long, J. a Sancto Antonio et aliis ;

Commentarii in Evangelia, a Bartholomaeo Pisano, Gonzaga, Pitseo, Lelando, Jacobo le Long, J. a Sancto Antonio, etc.; -Commentarii in Epistolas Pauh,a. Sixto Senensi qui testatur se legisse fragmentum, Possevino, Jacobo le Long, Pitseo, Joanne a Sancto Antonio, Sbaralea.

etc.:

Commentarii in Epistolam ad Romanos, a Bartholomaeo Pisano et Gonzaga.

Alii auctores citant alia opera, Sbaralea et P. Joannes a Sancto Antonio, Commentarios in Evangelium secundum Matthaeum et in Apocalypsim ; Sbaralea, Commentarios in Cantica Canticorum, Quaestionem super Prologum, de Restitutione rerum ablatarum Scoti, Disputationem Scoti super artem alchimiae, etc.

Attamen, non obstantibus, quas efficere potuimus, investigationibus, nobis non fuit possibile supradictos tractatus invenire. Aliqua tantum comperimus, quae, utpote forte grata lectoribus, breviter sub distinctis numeris indicabimus.

i) Juxta P. Fidelem a Fanna, existit Florentiae, biblioth. national. God. B. ix. 225. membr. in fol. saec. xIv circa fin. " Scotus de usura, qualiter est indulgenda. " Sed hujus opusculi non superest nisi breve fragmentum, ex quo non licet judicare utrum opus sit authenticum.

2) In biblioth. national Parisiens. (salle des Imprimes, inventaire c. 1878. c. 939) extat : " Sedulius in Epist. D. Pauli. Sedulii Scoti Hibernensis in omnes B. Pauli Epistolas annotationes,ita breves ut tamen justa commentaria sint, in quibus germanus Apostoli sensus explicatur et clarissimum locis difficilioribus lumen affertur. " Basileae per Henricum Petrum.

1538

Post Sedulii vitam a Joanne Tritemio descriptam et memorabilium rerum indicem, incipit commentarium Sedulii Scoti Hibernensis in Epistolam Pauli ad Romanos :" Paulus, servus Jesu Christi, vocatus Apostolus. Sciendum est quod in hoc proaemio septiformis divisio elucescit. Primo namque de seipso loquitur... " Alia etiam editio a. 1528 adest.

Item Trecis invenitur N. 800, " Sedulii Scoti Hibern. in omnes epistolas Pauli collectaneum Basileae per Henricum Petrum, 1528." infol.

N. 823, " Ejusdem in Epistolam Pauli ad Romanos. " In fine, " excudebat Basileae Henricus Petrus, mense Martii 1528. " infol. Hic liber initio mutilus.

Sedulius claruit sub Theodosio anno cccc. xxx. " Scripsit autem et metro et soluta oratione plura opuscula, de quibus ego tantum reperi subjecta, ad Macedonium abbatem, opus insigne juxta seriem totius evangelii quod praenotavi : Carmen paschale, metrice, lib. 4. " Paschales quicumque dapes... " In omnes Epistolas Pauli, prosaice lib. 14..." Illius Sedulii Scoti Commentarii forsan attributi sunt nostro Doctori.

3) De Commentariis in Cantica Canticorum haec dicit cl. B. Haureau in suis " Notices et extraits de quelques manuscrits de la Bibliothique nationale ". T. 2, p. 144:

"L immense commentaire sur le Cantique en treize livres qui s tend du i au dernier feuillet de notre volume a pour auteur un religieux Gistercien que la plupart des manuscrits nomment Thomas de Vaucelles, quel quesuns Thomas de Perseigne. La dedicace est a l^adresse de Pons, eveque de Glermont de 1170 a 1188. Or, iI est certain que Iabbaye cistercienne de Perseigne avait a cette date un religieux nomme Thomas, auteur incontestable d^un autre ouvrage De praeparatione cordis. On peut supposer que le meme Thomas a tour a tour habite Perseigne et Vaucelles. II est plus prudent de le nommer Thomas le Cistercien. C est sous ce nom que Josse Bade a publie pour la premiere fois ce commentaire en 1521, edition reproduite dans le tome CCVI de la Patrologie.

Une troisieme edition fut faite en 1653 sous le nom de Jean Duns Scot par le Cordelier Paul de Rieti. Notre Cordelier avaitil naivement cru que cet amas confus de divagations mystiques (?) etait l 'oeuvre trop longtemps ignoree de son illustre confrere? Quoi qu il en soit, le Procureur General de l'Ordre de Citeaux porta plainte contre l'auteur de cette etrange attribution et la fit condamner par le maitre du Sacre-Palais, le 15 mars 1655. Voila l'honneur de Jean Duns Scot juridiquement venge!

Tous les textes nont pas le meme debut.... "

Et revera in editione quae adest in bibliothec. nat. Parisiensi sub titulo : Thomae Galli, Cisterciensis, Commentarius in Cantica Canticorum (a nonnullis Joan. Duns Scoto adscriptus) iterum editus studio Joan. Malgoire, Romae Sleph. Caballi 1666, in fol. " legitur in initio sententia definitiva in forma publica Rmi P. Magistri sacri Palatii Apostolici, qua definitive pronuntiavit Librum super Cantica Canticorum fuisse et esse compositum, confectum et editum a Rdo P. Thoma cisterciensi,et erronee ac perperam per R. P. Paulum Reatinum minoritam et alios litis consortes, procuratum fuisse et esse imprimi et publicari sub nomine Scoti, cum inhibitione ne sub nomine Scoti imprimatur, vendatur et usu recipiatur, sed sub solo nomine Thomae Cisterciensis.

Referimus tantum praefationem ad Lectorem quae sequitur et decretum a.

1666.

" Amice Lector, haec ipsamet commentaria in Cantica Canticorum edita fuere Parisiis infolio anno 1521 a Jodoco Badio Ascencio, veri auctoris nomine insignita, qui fuit Thomas Cisterciensis, cui hoc opus tribuunt Possevinus in Apparatu Sacro Sixti Senensis lib. 4. Bibliothecae sanctae, Carolus de Visch in Bibliotheca cisterciensi, Manrique tom. 3. annalium cisterciensium et alii. Thomas autem Cisterciensis ea dedicavit Pontio Episcopo Glaromontano, ut ex editione Parisiensi et ex supracitatis auctoribus constat, qui ex abbate Claraevallis ad eam sedem evectus est circa annum 1171, integro saeculo ante Scotum, ut testantur Claudius Robertus in Gallia Christiana et Joannes Ghenu in historia chronologica Episcoporum Galliae, nec alius Pontius fuit in serie Episcoporum Claromontensium; propter quas et alias evidentes rationes in processu deductas praemissam sententiam Reverendis. P. Mag, Sacri Palatii Apost. edidit (1655) definitivam, cui sali de jure obedire tenebatur, sed cum ex gratia fuisset ei permissus recursus ad sacram Congregationem Indicis, illa opus istud non sub nomine Scoti, sed sub nomine veri sui auctoris, scilicet Thomae Cisterciensis publicandum esse censuit, ut ex decreto infra posito patet, atque ita, ut hoc opus posset legitime videre lucem, mutandum fuit frontispicium, et non ex dispensatione, sed supradicti decreti et sententiae jussione, translatio fuit facta Minoritae in Cisterciensem, et nomen Joannis Duns in Thomam transmutandum ; haec mutatio facilis fuit in frontispicio, sed in singulis paginis nomen Joannis Duns Scoti expungere, exigente justitia, laboriosum et difficile ; ob difficultatem autem istam omnia exemplaria supprimere, ut rigor justitiae exposcebat, nimis dispendiosum erat iis qui bona fide in vulgando opere expensas fecerunt ; unde cum humanitate vicit aequitas, atque, ea inspirante, permissum fuit, ut publicaretur et divenderetur, mutato frontispicio et ducta linea obliterante nomen Scoti in summitatibus primae et ultimae paginae, indicante in singulis paginis hujusmodi nomen Joannis Duns Scoti impressum eidem obliterationi subjacere, ne Thomae Cisterciensi, vero hujus operis auctori, lectio nominis Joannis Duns Scoti non expuncti, ullum afferat praejudicium. Decretum sacrae Congregationis Indicis. Feria 3, die 26 januarii 1666.

In Sacra et generali congregatione Indicis... In causa vertente inter R. P. Paulum Reatinum Minoritam de Observantia ex una, et RR. PP. Cistercienses ex alia, Sacra Congregatio, re mature discussa, censuit librum super Cantica Canticorum nuper sub nomine Scoti impressum per praefatum Paulum Reatinum non esse sub nomine Scoti publicandum, sed tantum apposito sui veri auctoris Thomae Cisterciensis nomine. In quorum fidem, etc. Datum Romae Palatio Apostolico Quirinali, die et anno supradictis.

Fr. Vincentius Fanus Ord. Praed.

Sacrae Congregationis secretarius. "

4) Tractatus Doctoris Subtilis ad Regem Angliae, MS. 1718, biblioth. reg. Hafniae, in-4 , xvI saec, quod MS. continet decem tractatus alchimicos e variis auctoribus. Incipit ita Tractatus ad Regem Angliae : " Noveritis, excellentissime rex, quod Philosophi multifarias posuerunt operationes et modos operandi, ut solvere, congelare, etc..." Et mox excipit: "dictum compositum est illud quod mortificat et vivificat seipsum. "

Rex Danorum, Fredericus iii, qui fundavit biblioth. regalem Hafniensem, maximopere favit studiis chimicis et alchimicis, congregavitque plurimos libros vel manuscripta de his materiis tractantia.

Citatur a Borel, in sua biblioth. chimica, p. 83.

5) In MS. " Hermet. philosoph. tractatus " biblioth. national. Parisiens. fundi latini n 11202, xv saec., habetur ff. 36-45. " Disputatio Scoti de opera

lapidis philosophalis. Quaeritur utrum.... Deo gratias. Amen. Explicit Disputatio Scoti. " Probabiliter auctor est Michael Scotus qui, natus in Scotia, floruit xiii saec. et chimiae praesertim studuit.

Aliud MS. omnino distinctum adest in eadem biblioth. sub titulo ((Alchimia)), et numero 14008, xvI saec. in quo ff. 156-181 habetur " Tractatus Magistri fratris Joannis Duns Scoti, ordinis Minorum, super lapide philosophorum. Quanta admiratione, quantoque mentis stupore captus fuero.... Convertet quodcumque metallum et maxime vicinius atque propinquius naturae suae, in lunam vel solem, secundum quod medicina fuerit praeparata."

Citatura Borel et Poggendorf., t. 1, p. 626-627, sub titulo " De veritate et virtute lapidis philosophalis, " qui referunt etiam alios tractatus ab eodem Doctore de eadem materia fuisse compositos.

Hoc opusculum parvi momenti judicamus et non authenticum ob claritatem et modum loquendi.

6) Gameraci, Biblioth. commun. MS. 819, xv saec. f. 136 : " Quaestiones Magistri N. .de Lyra super lapide philosophico ad Scotum. Quaeritur utrum sit via possibilis.... " Post 4 ff. : " Expliciunt quaestiones Nicolai de Lyra cum responsionibus Doctoris Subtilis, extractae ab epistolis eorumdem per venerabilem virum Antonium de Castillione, Parisiis, in Sorbona, etc, "

F. 137: "Incipit Scotus, Doctor Subtilis, de compositione lapidis philosophorum. Vas substantialiter vitreatum...." Post 9 ff: " Explicit Scotus cum com mento ejusdem Doctoris."

F. 141 " De Operis progressione ab eodem Scoto. "

7) Cantabrigiae in Univers. Lib. MS. Ee. 3. 61. a. 1482 delineatum ; pp. 1415: " Incipit Opusculum Doctoris Subtilis super aliquos canones Arzaclielis. Quoniam cujuscumque actionis, etc De canonibus Arzachelis tractaturus.... Quinque sinus sunt noti, ergo sextus invenietur. Proportio ista apparet vera in numeris. " Agitur de geometriae quaestionibus. Citatur a Tanner in sua bibi. britannicohibernica (Londini 1748) pp. 238-239.

illud opusculum non damus, neque tractatum ad Regem Angliae, neque Quaestiones Magistri Nicolai de Lyra, quamvis ante oculos habeamus, quia non constat de authenticitate et levioris sunt momenti.

8) Oxonii, in Laud. Coll. MS. Misc. 434. Codex membranaceus, in folio, ff. 222, saec. xIv, binis columnis exaratus. Art. I. fol. 1-74 : " Johannis Scoti super Apocalypsim notulae. Aedificationem ad quam populum strenue invitavit... " In calce : " Expliciunt notulae super Apocalypsim per Johannem Scotum. Explicit Apocalypsis. " Art. 2. f. 75-222. " Ejusdem super S. Matthaei Evangelium notae. Matthaeus ex Judaea. Praesens prologus in tres partes dividitur. " Desinit: " Ut in nomine Jesu omne genu flectatur coelestium, etc. Item quaeritur de forma baptismi. Explicit liber Matthaei.

Index MSS. Laud. Coll, illos tractatus attribuit Joanni Scoto Erigenae,

sed Tanner in loco jam citato Doctori Subtili. Pulcherrimos commentarios praebent, sed nullum particulare argumentum, saltem in fragmentis quae legere potuimus, quo Scoto nostro definitive adscribantur.

9) Oxonii. in bibl. Digby, MS. 54, saec. xv, f. 123 : " De Trinitate, Quaeritur utrum pluralitas formalitatum possit stare cum simplicitate divinae essentiae.... " Est Scoti discipuli, non ipsius Scoti.

Haec sunt quae indicanda duximus ut lectores possint dijudicare et, si placuerit, nobis suam sententiam transmittere, paratis libenti animo emendare. Veniam humiliter petimus pro operis imperfectionibus atque preces. Ad Dei gloriam et laudem Doctoris Subtilis et Mariani.

Patres Correctores.

Erratum.

Juxta MS. Romae asservatum, pro " respondeo quod hic de Trinitate et modo unitatis animae et corporis... " p. 392, t. 4. (et in ed. Wadd. t. 3. p. 58, quaestio IX) legendum: De Unitate.

FINIS TOMI VIGESIMI SEXTI.