In Exhortationem Virginitatis Admonitio.

Deum opt. max. ut sui divexentur, nisi ad majorem ipsius gloriam, et illorum Ecclesiaeque utilitatem, numquam permittere, ex Ambrosiano illo itinere compertum redditur, quod huic operi dedit occasionem. Audierat vir sanctus Eugenium tyrannum in Italiam atque adeo Mediolanum, ut Paulinus (In vita Ambros.) auctor est, properare: igitur hominem qui sub christianae religionis obtentu idololatriam revocare moliebatur, non exspectandum ratus, Bononiam venit. Ibi interea dum moraretur, corporum Vitalis atque Agricolae martyrum quae divinitus ipsi revelata esse videtur a Paulino (Ibid.) significari, translationem solemnem celebravit. Hoc Florentini cum didicissent, eum ingenti animorum ardore invitaverunt, ut se invisere ad dedicandam novam Ecclesiam ne gravaretur. Annuit eorum optatis sanctus Antistes, tametsi alio statuisset sese conferre (Cap. 1, num. 1, et Paulin. in Vit. Ambr.) . Cumque aliquas Bononiensium martyrum reliquias secum attulisset, eas deposuit in illa Ecclesia, quam ibidem celebri pompa ipse consecravit. Qua etiam in solemnitate habuit eam ex qua hic liber constat, orationem.

Haec in operis exordio ipse declarat (Cap. 1, num. 1) . Sub quae Martyrum supplicio et eorumdem reliquiarum exhumatione strictim descriptis (Num. 2 et seq.) , addit ipsarum partem propriis manibus a se collectam ad eos attulisse, nimirum clavos, sanguinem triumphalem et crucis lignum (Cap. 2, num. 9) . Negat enim (Ibid. n. 10) aequum fuisse ut repulsam a se pateretur Juliana vidua, quae sacram aedem, a Paulino (In Vita Ambros.) propterea quod eam inauguravit idem Ambrosius, Ambrosianam dictam, construxerat. Cum autem pia illa mater ac vere christiana facultates suas in condenda nobili basilica Christo consecrasse non contenta esset, insuper se ipsam cum tota familia illi devovere apud se statuit. Jam quidem viro etiamnum in vivis agente, sacrificii sui primitias quasi libaverat. Etenim cum is pietatis laude non cederet uxori, non multo ante obitum annorum numero, licet onera matrimonii satis gravia sustineret, nimirum filii unius ac filiarum trium; tamen Ecclesiasticae utilitatis comtemplatione sacris ordinibus initiari de conjugis consensu non detrectavit (Cap. 2, num. 12) . Haec igitur jam tum continentiae posuerat tyrocinium; sed postquam mortali sorte perfunctus esset ejus maritus, colophonem operi suo voluit imponere. Quapropter ut liberos suos ad amplectendam continentiae professionem accenderet, eos illa exstimulavit oratione, quam sanctus Doctor proprio stylo et eloquentia exornatam omnibus qui eo confluxerant, proponit in hunc sensum (Cap. 3 et seq.) .

Principio filium necdum pueritiae annos egressum allocuta, ei propterea nomen Laurentio factum asserit (Cap. 3, num. 14 et seq.) , quod cum parentes jam desperarent de mascula sobole progignenda, ipsum patrocinio tanti martyris obtinuissent. Illius esse ex hoc colligit, quando eumdem non secus ac Anna Samuelem Deo voverit, apud ipsius numen promissis matrem absolvere. Tum sermonem ad filias convertens (Cap. 3, num. 17 et seq.) , eas conjugii incommodis coelibatusque utilitatibus invicem oppositis, ad consecrandam Christo pudicitiam urget. Denique (Cap. 4, num. 25 et seq.) modo ad filium, modo ad filias verba faciens, modo etiam ad omnes simul, nihil intentatum relinquit, ut eos ad implenda quae parentes ipsorum nomine nuncupaverant vota, induceret. Nec frustra fuit pium illud matris desiderium. Laurentius in lectorum numerum cooptatus est (Cap. 8, num. 54) ; ejus vero sorores more solemni castimoniam professae (Cap. 14, num. 93) , illam in maternis aedibus servaverunt.

0335 His itaque permotus Ambrosius Julianae sermonem prosequi voluit etiam propria exhortatione (Cap. 9 et seq.) . Istic easdem virgines quod sit illarum officium, quibus ipsas vacare exercitiis, quidve praestare oporteat, ut simul cum matre ex professionis suae regulis vivant, edocet. Subinde autem et alias informat (Cap. 10, num. 71, et caet.) christianas virgines, ad quas a tribus illis integritatis victimis sermonem transfert. Deinde variis exemplis quae ipsae imitari debeant, propositis, non praetermittit sanctam Sotherim (Cap. 12, num. 81) , ipsis, ut alibi vidimus (Lib. III de Virginit., num. 39) , consanguineam, cujus e suppliciis illud describit, quo sibi faciem carnificis pugno caedi cruentarique lubenti animo perpessa est. Addit et alia quaedam praecepta (Cap. 13, num. 83 et seq.) , quibus finitis, viduae illi quae se, liberos, omnesque opes Christo voverat, paratam ab eo uberrimam mercedem pollicetur (Cap. 14, num. 92) . Ad postremum Deo supplicat (Ibid., num. 93) , ut in ea quam consecrabat Ecclesia semper praesens atque propitius, fidelium preces ac Dominici corporis sacrificium accipiat, sed in primis hujusce totius familiae integram admittat oblationem.

Eo tractatu quem, ut vidimus, in publico coetu constat fuisse pronuntiatum, nihil praeter unicum sermonem contineri probabile est. Sed licet multus in dicendo istic fuerit sanctus Doctor, vix tamen impetrare poterat ab animo suo, ut in tam laeta celebritate orationem magis praecideret. Nec sane etiam a verisimili recesserimus, si qualis Florentiae habita fuit, talem omnino in codicibus adhuc servari crediderimus. Quippe cum ipsemet e concionibus suis libros condebat, eis ferme semper aliquid, unde mutatio illa dignosceretur, inserebat. Inde est quod aptius in mss. inscribitur Exhortatio virginitatis, et in edit. ant. Ad virgines exhortatio, quam in Rom. De Hortatione ad virginitatem tractatus: verum tamen quodlibet istorum lemmatum non absurde operis argumento congruere quae hactenus declaravimus, abunde probant. Mirum autem illud videri potest viduam filias alloquentem, ipsa filiabusque audientibus, inductam esse ab Ambrosio, atque illi orationem qualem ab ipsamet habitam fuisse conjici poterat, ab eodem accommodatam. Sed hoc procul dubio ita praestitit, ut major vis exhortationi suae accederet.

Hanc porro cum habuerit, quo tempore Eugenium fugiebat, nec non post revelata sanctorum Vitalis atque Agricolae sacra lipsana; hinc conficitur non ante nominati tyranni perduellionem, sed Praesule nostro propriae sedi quam kal. Augusti an. 394 repetivit, nondum reddito, id evenisse. Baronius quidem (Ad ann. 392) annum 392 tribuit huic operi, quod tamen procul dubio in sequentem rejiciendum est. Neque vero minus etiam videtur certum pascha imminente eamdem compositam ac dictam esse orationem; id enim ex eo quod vir sanctus ait: Venit paschae dies, etc. (Cap. 7, num. 42) , palam indicatur.