In Librum De Viduis Admonitio, Ubi Et De Sanctorum Invocatione Nonnihil Delibatur.

Ambrosius in ipso Commentationis hujus limine (Num. 1) profitetur ad eam tribus libris de Virginibus conjungendam Apostoli, a quo utriusque conditionis laudes passim in epistolis suis copulantur, auctoritate atque exemplo inductum esse. At vero in operis serie (Cap. 9, num. 57 et seq.) quamdam occasionem deprehendimus quae ipsum ut haberet chartisque committeret huncce tractatum, acrius movit. Exstincto conjuge matrona quaedam, cui filiae plures partim nubiles, partim jam nuptui traditae supererant, ad commune moerentium omnium perfugium sese contulit, scilicet Ambrosium. Hanc vir sanctus pro sua facultate consolatus, eidem etiam auctor fuit, ut temperata moestitiae vehementia vestem lugubrem, quia fortassi constitutum luctui tempus jam effluxerat, deponeret. Vidua illa quae sub pullo syrmate voluptatis amorem occultaverat, Ambrosiana verba in cupiditatis suae gratiam interpretans, nihil aliud nisi adornandas novas nuptias agitabat. Non fugit hoc sanctum Praesulem; cumque perspectissimum haberet quot mala, rixae, lites, inimicitiae, hinc necessario essent oriturae; ut simul et illud conjugium dissuaderet, et suspicionem datae approbationis abs se removeret, Christianae viduitatis excellentiam praedicare, atque ad colendam eam viduas cohortari aggressus est.

Principio igitur proxime ad virginitatem accedere viduitatis professionem, nec non matrimonio longe praecellere asseverat (Cap. 1) . Hujus rei argumentum profert non modo Apostolicum testimonium, verum etiam exemplum viduae Sareptanae (Num. 3, et seq.) : cujus castitatem non solitariam exstitisse, sed pluribus aliis, puta hospitalitate ac pietate, stipatam docet. Enarrata secundum moralem et mysticum sensum hac historia, transit ad Annam prophetidem (Cap. 4) , a qua deinde ad eam viduam, cujus immissa in gazophylacium duo minuta Lucas memorat, gradum facit (Cap. 5) . Postea decursis aliquot veteris Testamenti exemplis, nimirum Noemi (Cap. 6) , Judithae (Cap. 7) atque Deborae (Cap. 8) , ipsarum historias et moraliter et mystice, Annae tamen mystice tantum, edisserit. Libro denique post expositam de socru petri narrationem (Cap. 9, num. 53) ad umbilicum perducto, viduas ad perseverandum in vita caelibe cujus sanctitatem, munera, propriasque virtutes ibi describit (Cap. 10 et seq.) , quanta verborum valet efficacia, compellit.

0233 Porro dum socrus beati Petri mentionem facit, memoratam viduam (Cap. 9, num. 57 et seq.) , cujus tamen parcit nomini, alloquitur. Docet itaque omnes illas causas quibus ineundi novi conjugii tegebat voluntatem, leves esse atque sublestas, cum reapse hic solum voluptatis ac saecularium voluptatum amorem sequeretur. Conjugale vinculum fatetur (Cap. 12 et seq.) bonum ac sanctum esse, Ecclesiamque cum agro fertili (Cap. 14, num. 87) , qui diversae pulchritudinis flores in virginibus, viduis et conjugatis gignit, comparat. Cunctas igitur florum exornat vocabulo, sed Ecclesiae aream frumento magis abundare quam liliis, hoc est, conjugatarum numero virgines plurimum superari astruit. Denique ubi virginitati adversus conjugium primas vindicavit, ostenditque (Cap. 14, num. 84) solos idololatras umquam exstitisse, qui poenas irrogarent viduitati, ex hoc deducit Christianis omnibus feminis maritali necessitate absolutis a tam religioso proposito non recedendum; discussis postremo quae viduae nupturientes adhibere solent, larvatis rationibus, acriter urget in libri calce (Cap. 15, num. 86) ; at satis patet eum non ob aliud tam concitata peroratione usum nisi ut perculsam hujusce mulieris mentem a consilio quod agitabat, facilius deterreret. Nihil dici potuit aut prudentius aut cum sana doctrina magis consonum, cum neque secundas condemnarit nuptias, neque officio suo defuerit, quo viduitatem illis anteferre, animasque sollicitudini suae creditas ad perfectiora semper impellere tenebatur.

Caeterum illud esse voluit istius libri exordium, quod omnem de ipsius auctore dubitationem amoveat, nisi cui libros de Virginibus Ambrosio etiam abjudicare libuerit; quod quam sit absurdum ignorat nemo. Verumtamen Centuriatores injecta hujus ejusdem libri mentione, non sine fastidio scribunt: Ambrosius, si tamen Ambrosii est, permulta crassa habet de invocandis sanctis mortuis (Centur. 4, cap. 4) . Quo quidem dubio quid ineptius? Si tamen eis non sufficiat quod jam diximus, voluerintque hac de re ab Ambrosio doceri expressis verbis, adeant ejusdem Commentarium in Evangelium secundum Lucam, et illic Commentationem hanc ab eo pro sua quater ut minimum citatam, lectoremque ad illam remissum invenient. Sed ut magis ac magis quanti facienda sit ejusmodi censorum auctoritas, quivis intelligat, addemus Hieronymi testimonium ex epist. 50 ad Pammachium: Legat, inquit, sancti Ambrosii de Viduis librum (Apolog. adv. Jovin.) . Quid igitur in causa fuit, cur ista dissimularent Magdeburgenses? Nimirum ut quae super sanctorum invocatione tradit pius Doctor (Cap. 9, num. 55) , paulo audacius crassa dicerent. Sed nihil promoverunt ingeniosi viri; nemo quippe non intelligit quod illi crassum vocitant, orthodoxum Ambrosio visum fuisse; nec enim eum cudere voluisse novum dogma, sed veritati catholicae testimonium reddidisse. Enim vero numquam ea quae isti propterea tantum exagitant, quia cum Romanae Ecclesiae placitis aperte faciunt, prudentissimus praesul ex suggestu populo proposuisset, si quid aut abhorrens a pietate, aut quoquo modo infirmiorum offensioni obnoxium inesse in hac doctrina existimasset. Non est autem cur afferamus in medium quod scripsit Perkinsius, librum de Viduis pugnare cum Commentario in cap. I Epist. ad Romanos; quandoquidem Rivetus (Crit. sac.) ipse ejus sectae atque ordinis rationem adeo futilem, nulla prorsus consideratione dignam esse judicavit.

Ex iis omnibus quae hactenus a nobis examinata sunt, intelligere est hunc librum sermonibus, in quibus viduam illam ad secunda nuptiarum vota aspirantem compellat sanctus Doctor, compositum esse: quem litteris deinde a se commendatum non multo post editos libros de Virginibus, hoc est, post annum 377 in lucem emissum abunde ab ipso operis exordio declaravit.